My presentation from training sessions on digital safety to journalist women in Nagarkot and Bhairahawa (in July 2017) organized by the Sancharika Samuha.

1. प कार म हलाको
डिजटल सुर ा
उ वल आचाय
से टर फर म डया रसच - नेपाल

2. य तो भयो भने...
१ तँपाईको सबै इमेल कसैले प न पायो
२ तँपाईलाई सोसल म डयामा नानाभाँती ले थाले भने
३ तँपाईको क युटर / मोबाइल हर ले खोत न था यो
४ तँपाईले कु न कु न साइट हेनु भयो वा कु न कु न भ डयो हेनुभयो वा
फे सबुकमा कसको ोफाइल हेनुभयो कसैले सूची पायो
५ तँपाई कहाँ कहाँ जानुहु छ र को कोसँग भे नुहु छ कसैले थाहा
पाइर यो

3. डिजटल सुर ा: यापटप
र मोबाइल ज ता
इले ो नक उपकरण,
यसमा रहेका डेटाह र
इ टरनेटमाफत हुने
स चार स देशको सुर ा

4. समाचार शीषकह १

5. समाचार शीषकह २

6. के ह घटनाह

7. A woman's opinion is
the mini-skirt of the
Internet.
Laurie Penny, contributing editor,
The New Statesman

8. यी श द सु नुभएको छ ?
Phishing Keylogger GPS
Encryption IMEI / IMSI
Two-Step Authentication
Browser History Doxxing
Virus Online Harassment

9. प कारका ला ग डिजटल सुर ा कन ?
प कारले आफू , आ नो ोत र डेटाको सुर ा गनुपछ ।
प कार आफै
प कारको भौ तक र अ य सबै
कारको सुर ा संसारभरमै
एउटा ठू लो चुनौती हो ।
सूचना ोत
प का रताका ला ग सूचना ोत
र ोतको गोप नयता र सुर ा
मह वपूण हु छ ।
सूचना / डेटा
प कारका ला ग समाचार
ब न स ने सूचना, डकु मे ट
र डेटा मू यवान हु छन ।

10. यापटप
मोबाइल
पेन ाइभ
सोसल म डया
इमेल
धेरै डेटाका साथसाथै मेटाडेटा
रहेको हु छ ।
सिजलै चोन, याक गन वा
बगान स क छ ।
तँपाईका बारेमा सूचना चाहनेका
ला ग सिजलो मा यम हु छ ।

11. कु रो टेि नकल छ तर हामी स न स छौ
कनभने प कार हामी...
संवेदनशील समाचार र
सूचना लएर बसेका
हु छौ
आव यक पदा ‘ व ’को
सहयोग लन स छौ
सधै कु नै न कु नै
कारको खतरामा
हु छौ
िज मेवार बोध
गछ
ज तोसुकै ज टल कु रो
स न/बु न स ने पेशामा
छौ
हामी प कार

12. सुर ा सू १
क युटर /
यापटपलाई
भाइरसबाट सुर त
रा ुहोस्।
एि टभाइरस स टवेयर
रा ुहोस
Avast, AVG, BitDefender, Avira
नय मत अपडेट गनुहोस्।
नय मत यान गनुहोस्।

13. सुर ा सू २
इमेल र सोसल म डया
अकाउ ट सुर त
रा ुहोस्।
रा ो पासवड छा नुहोस्।
2-Step Authentication
पासवड कसैलाई प न
न दनुहोस्।

14. नरा ो पासवड
Nepal123

15. रा ो पासवड
● स झन सिजलो तर
Guess गन गाह ।
● योग गन सिजलो ।
● यि तगत कु रा
नजो डएको ।
● कसैलाई नभनेको ।
● ठू लासाना अ र, अंक र स बोल मलाएको
● उदाहरण:
●
mjbm2035_pgTT_12.45 = म ज मेको भा
म हना २०३५ सू त गृह थापा थल १२.४५
mgkp6_Kale = मेरो घरमा कु कु र पालेकोछ
काले

17. सुर ा सू ३
इमेलमा link र
attachment खो न
सावधान हुनुस्।
नखोले हु छ भने नखो नुस्।
लोभ नगनुस ।
खो नै परे सुर त खो नुहोस्।

21. सावधान !
इमेल ठेगाना वा link वा attachment सबै झुि कने
ग र बनाउन स क छ ।
o र 0 वा l र 1 उ तै दे ख छन । .org वा .com वा .co
वा .com.np फरक फरक हुन ।
हेदा www.nefej.org प न अ तै जाने बनाउन
स क छ ।
Attachment यान नग र नखो नुस ।

22. इमेल वा सोसल
म डयामा कु नै link
खो दा logout भयो र
पासवड मा यो भने
क ह यै नहा नुस्।

23. सुर ा सू ४
इ टरनेट साधारणतया
गो य हुँदैन; तर
गो यता रा स क छ
।
इ टरनेटको इ तहास मे नुस्।
इ तहास गुगलमा प न हु छ ।
गो य इमेल गदा encrypt
गनुस्।

24. ाउजरमा इ टरनेट इ तहास
तँपाईले इ टरनेटमा हेरेका
येक पेजहको URL ाउजरले
रा छ । जुन सिजलै हेन स क छ
।
पासवड सेभ क ह यै नगनुहोस्।

25. Invisible वा Incognito mode
Invisible वा incognito mode
मा ाउजर चलाउँदा यसले
क ह यै के ह कु रा रा दैन । ब द
गरेप छ सबै मे ट छ ।
अथवा clean history गरे हु छ ।

26. गुगलको इ तहास
इ टरनेट चलाउँदा तँपाई Gmail
योग ग ररहनु भएको छ भने
Google ले तँपाईको न न
साइटमा भएका ग त व धका
बारेमा जानकार रा खरह छ ।
myactivity.google.com
Google मा योग गरेका सच
श द
YouTube मा हेरेका भ डयो
इ टरनेट योगको इ तहास
अ य गुगलका सेवाको योग

27. इमेल खेल
कृ पया कसैले प न खोलेर नहेनुहोला ।

28. इमेल च
तँपाईले पठाउनु भएको इमेल व भ न सभर भ नने
क युरमाफत जा छ र येक सभरमा कपी ब छ
जुन हेन प न स क छ ।

29. इि सन

30. मोबाइल फोन एउटा या क ग
उपकरण हो जसबाट फोन प न गन
म छ ।
जु लयन असा ज

31. फोन क पनीमा डेटा
जमन सांसद मा ट ि प जले
आफू ले फोन योग गन
क पनीबाट ६ म हनाको
आ नो डेटा लएर Die Zeit
प कालाई दए जसले यो
डेटालाई visualize गय ।

33. फोन क पनीमा डेटा
तँपाईको थान-ि थ त
तँपाईले कल गनुभएको न बर
र कु रा गरेको समय
इ टरनेट जो डएको अव था
SMS पठाएको न बर र text

34. मोबाइल फोनमा सावधानी
Password ले लक गनुहोस्। ४-अंक वा pattern कमजोर हु छ
।
फोनमा संवेदनशील सूचना छन्भने मे नुस्।
Android र Apple फोनमा Encryption रा म छ ।
Privacy Apps योग गनुहोस्।
संवेदनशील रपो टङमा जाँदा फोन नबो ने क सो नुहोस्।

36. सोसल म डया
सोसल म डयामा ४ त व
१ सबैलाई अकाउ ट खो न द छ ।
२ योगकतालाई कु नै कारले आ नो
साम ी रा र शेयर गन द छ ।
२ साम ीमा थको नय ण अ धकार
द छ ।
३ कु नै moderation हुदैन ।

37. सोसल म डयामा सावधानी
● रा ो पासवड र 2-Step Authentication योग गनुहोस्।
● गो यतास ब धी से ट ग पुनरावलोकन र प रवतन गनुहोस्।
● यवसा यक र यि तगत खाताका बारेमा प ट हुनुहोस्।
● पासवड वा इ तहास मे नुहोस्।
● ज हले प न https:// योग गनुहोस्।
● कु नैप न कु रा शेयर गदा यान दनुहोस्।
● दुई सोसल म डया अकाउ ट जो दा सावधान हुनुहोस्।

38. आफलाई सो ने नह
● मैले राखेका कु रा कस-कसले हेन स छ ?
● मैले राखेका कु रामा थ कस-कसको नय ण हु छ ?
● मेरा बारेमा अ ह ले के के कु रा रा खरहेको हुनस छ ?
● मैले अ को बारेमा के ह ले दा तनलाई मन पछ ?
● मसँग जो डएका सबै यि तलाई के म व वास गछु ?

39. इ टरनेटमाफत हुने
ध क , गाल बेइ जती,
वा स मानमा थको हार
अनलाइन यार्यासमे ट
हो ।

40. ोल / अनलाइन यार्यासमे ट
● ध क (ह या, कु ट पट, आ मण, बल कार वा बेइ जती)
● Author abuse, cyber bullying र cyber stalking
● लेख वा वचारसँग अस बि धत त या
● हाँसो गन वा स मानमा थ ठेस पुर्याउने वा sterotyping गन त या
● घृणायु त अ भ यि त
● फोटोको अनाव यक वा गलत योग

41. के गन ?
1. वेवा ता (अप र चतसँग स वाद गनुअ घ सचेत हुनुहोस्)
2. Block, mute वा unfriend/unfollow
3. सोसल म डयामा भए रपोट गनुहोस्
4. Name and Shame (चुप लागेर नब नुस्)
5. माण रा ुहोस (ि नसट)
6. हो ह ला गनुहोस्/ समथन जुटाउनुहोस्।
7. कानुनी उपचार खो नुहोस्।

42. थप जानकार
IFJ ByteBack Campaign (https://samsn.ifj.org)
● Infosheet: What is online harassment?
● IFJ-SAMSN guide on what to do if you are harassed online
● Preventing Online Harassment & Promoting FoE: Draft IFJ
Online Harassment Social Media Policy (for media houses)

43. जा नैपन कु रा
● इ टरनेटमा रा खएका सबै कु रा थायी हु छन । मे न स कदैन ।
● सोसल म डया ाइभेट होइन, पि लक हो ।
● सोसल म डयामा सुर ास ब धी जानकार र सुझाव हु छन ।
● facebook.com/journalists
● safety.twitter.com
● गलत कु राबारे रपोट गनुहोस्।

45. सुर ा र गोप नयताको ला ग
● सच इि जन: DuckDuckGo.com
● मेसे जर: WhatsApp वा Signal वा Jitsi
● ाउजर: TOR Browser वा Incognito/Invisible mode
● यापटप / फोन: Encryption + पासवड + Logoff / lock
● इमेल / सोसल म डया: रा ो पासवड + 2-Step Authentication

46. थप जानकार का ला ग
● SAMSN Digital Security for Journalists Resources
https://samsn.ifj.org/digital-security-resources-for-south-asia-journalists/
● Information Security for Journalists http://www.tcij.org/node/1016
● Safer Journo: Digital Security Resources for Media Trainers
https://saferjourno.internews.org/
● Technology Security, in CPJ Journalist Security Guide
https://www.cpj.org/reports/2012/04/technology-security.php

47. ध यवाद
@UjjwalAcharya
ujjwal.acharya@gmail.com
Center for Media
Research - Nepal