Gewikt en gewogen - 2 mei 2102 - Tijs De Schacht

2. Situering
De aanleiding
• Een regionaal depotbeleid: Overzicht van de erfgoedcollecties in de regio
• Gegevens voor intern en extern gebruik
• Verdere regionale samenwerking: Nood aan inzicht in de werking van
erfgoedorganisaties. Basis voor verdere gesprekken
• Inhoudelijke werking en expertise
• Dagdagelijks reilen en zeilen
• Wensen en verwachtingen
• Bestaand netwerk
Voorgaande studies
• Provinciale studie naar collecties en depots (2008)
• Regionale studie van de vlascollecties (2010)
• Studie museale collecties in Kortrijk (2010)
• Bevraging FARO/Heemkunde Vlaanderen (PRISMA)

3. Prisma (FARO)
Cijferboek
Bevolkingsonderzoek
• Sterke interesse voor geschiedenis van het nabije / lokale
• Grote discrepantie tussen interesse en participatie
• Groot draagvlak voor rol overheid(sinstellingen)
• Mensen blijken hun interesse in erfgoed in de eerste plaats te stillen via
allerlei massamediale kanalen zoals radio, televisie en internet.
Bevraging van de erfgoedorganisaties
• Zeer divers erfgoedlandschap (2,7% lid van erfgoedvereniging)
• Globaal genomen gaat het niet zo slecht met de lokale erfgoed-verenigingen,
met relatief kleine budgetten weten ze relatief veel te realiseren
• Gebrek aan diversiteit binnen bestuur
• Nood aan ondersteuning en begeleiding( bewaring, inventariseren, digitaliseren)

4. Aan de slag
Dubbele nulmeting
1. Erfgoedveld in kaart (musea, archieven, erfgoedverenigingen)
2. Erfgoedbeleid tegen het licht
Hoe?
• Papier / Elektronisch
• gegevens van de Kortrijkse omgevingsanalyse werden geïntegreerd
• Uitwisselbaar met onderzoek op Vlaams niveau (PRISMA)
Wie?

5. De resultaten
Zeer hoge respons: 83%
• 76 organisaties
• 50 vrijwillige organisaties
• 26 professionele organisaties
• Vanuit alle gemeentes + koepelorganisaties
• Wie ontbreekt? gemeentelijke archieven
Wijzen op een zeer rijk erfgoedlandschap
• Groot aantal organisaties met dynamische werking
• Brede themawerking, heel wat expertise!
• Belangrijke ondersteunende rol bij de gemeente
• Concrete praktische noden ( Depot, Behoud en beheer, Registratie,
Digitalisering, Uitwisseling, netwerking)
“bloemlezing” in grafieken

6. Vraag 15 - Type Organisatie ( N=76)
50
45
40
35
30
25
20
professioneel
vrijwilligers
15
10
5
0

7. Vrijwilligersverenigingen (N=46)
Regio Prisma
Vereniging voor heemkunde, lokale en regionale geschiedenis 41% 53,6%
 Heemkunde
 Lokale, stads- en regionale geschiedenis
Vereniging voor (materiële) erfgoedzorg 24% 11,8 %
 Verzamelaars
 Industrieel en wetenschappelijk erfgoed
 Monumenten en landschappen
 Vrienden van een erfgoedinstelling
Vereniging voor erfgoedstudie 11% 8,8%
 Familiekunde
 Volkskunde
 Archeologie, oudheidkunde en kunstgeschiedenis
 Historische taalkunde en dialectologie
Vereniging voor erfgoedbemiddeling en –participatie 13% 3,8%
 Erfgoedtoerisme, gidsenkringen
 Erfgoedparticipatie en –educatie
Culturele vereniging met erfgoedwerking 11%
Vereniging voor erfgoedbeleving 0% 22 %
 Carnaval en straatfeesten
 Historische stoeten en processies
 Traditionele sporten en schutterij
 Streekgastronomie en streekproducten
 (Kunst)ambachten en volkskunsten

8. 10
15
20
25
0
5
Anzegem
Avelgem
Deerlijk
Harelbeke
Kortrijk
Kuurne
Lendelede
Regio Kortrijk
Menen
Spiere-Helkijn
Waregem
Vraag 2 - Officiële zetel (N = 76)
Wervik
Wevelgem
Zwevegem
regio
Buiten de
vrijwilligers
professioneel

9. Vraag 4 - In welk jaar werd de organisatie opgericht? (N=63)
12
10
8
6 professioneel
vrijwilligers
4
2
0
1850 1860 1870 1880 1890 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010

10. Vraag 13 - Werkingsgebied (N=76)
60%
50%
40%
30%
20% professioneel
vrijwilligers
10%
0%

11. Vraag 17 - Doelgroep?
N=63

12. Niet-tastbaar
Tastbaar erfgoed erfgoed
(Immaterieel)
Niet-
Verplaatsbaar
verplaatsbaar
(Roerend) Ambachten, technieken,
(Onroerend) rituelen , verhalen,
gebruiken, recepten,
feesten, talen, rites,
Schilderijen, beelden, overtuigingen, liederen,
Historische sites, podiumkunsten, sport-
juwelen, munten, zegels,
historische steden, spelen,…
meubels, tapijten,
monumenten, molens,
boeken, foto’s, films,
landschappen, kanalen,
muziekinstrumenten,
archeologische sites
documenten…
“Cultureel erfgoed”

13. Thema’s in de werking
Breed
• Belangrijke rol van verenigingen t.a.v. onroerend erfgoed
• Heel wat aandacht naar immaterieel erfgoed
• 61% geeft aan ook op andere domeinen dan erfgoed actief te zijn
(toerisme, cultuur, educatie)
Toppers
• Kunsthistorisch erfgoed
• Sociaal-economisch erfgoed
• Industrieel erfgoed
• Vlas, Textiel, Tabak, Voedsel, Brouwerijen, Houtbewerking
Alle thema’s gedekt

14. Vraag 20 - Thema's (N=71;, gemiddeld: 4,5 antwoorden)
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%
Kunsthistorisch erfgoed
Sociaal-economisch erfgoed
Industrieel erfgoed
Ambachtelijk erfgoed
Politiek erfgoed
Dialect en taalkunde
Militair erfgoed
Genealogisch erfgoed
Literair erfgoed
professioneel
Archeologisch erfgoed vrijwilligers
Agrarisch erfgoed
Audiovisueel erfgoed
Architectonisch erfgoed
Grensverhalen
School
Sport
Funerair erfgoed
Natuurhistorisch erfgoed
Andere - archivalisch erfgoed

15. Bestuur & Leden
Gemiddelde Mediaan Aantal
Bestuursleden 11 11 40
Leden (veelal 187 170 36
gemengd)
Vraag 24 - Op welke manier wordt het bestuur samengesteld? (N=71)
60%
50%
40%
De organisatie beschikt niet over een bestuur
30% De organisatie beschikt over een niet verkozen bestuur
De organisatie beschikt over een verkozen bestuur
20% (leeg)
10%
0%
professioneel vrijwilligers

16. Huisvesting
Type Huisvesting % ja % ja % leeg
vrijwilligers professioneel
30. Vaste Lokalen 58% 92% 1%
31. Archief- of 38% 69% 1%
documentatie-
centrum
33. Museum 20% 42% 3%
Vraag 34 - In welke mate vind je de lokalen aangepast(N = 46)
2%
11%
22%
Ja In zeer grote mate
Ja In eerder grote mate
24% Ja In redelijke mate
Ja In eerder kleine mate
Ja In geen enkele mate
41%

17. Vraag 33 - Eigendom lokalen (N=52)
60%
50%
40%
30%
professioneel
vrijwilligers
20%
10%
0%
33.1. Volledig eigenaar 33.2. Erfpacht of huur 33.3. Ter beschikking 33.4. Ter beschikking 33.5. Ter beschikking 33.6. Ander, gelieve te
of vruchtgebruik gesteld door overheid gesteld door privé- gesteld door privé- specificeren
organisatie eigenaar

18. Middelen
Heel wat organisaties halen inkomsten uit activiteiten
Met stip vormt de gemeente een belangrijke bron van subsidies.
Vrijwilligersorganisaties slagen er minder in projectsubsidies te
verkrijgen.
Niet financiële ondersteuning gebeurt op tal van manieren (logistiek,
inhoudelijk, communicatie,…), en gebeurt hoofdzakelijk door de
gemeente
Vraag 44 - eigen werkingsmiddelen (N=75)
90%
80%
70%
60%
50%
professioneel
40%
vrijwilligers
30%
20%
10%
0%
geen eigen inkomsten inkomsten van activiteiten sponsors, giften, legaten andere

19. Vraag 45 - Structurele subisidies (N=74)
80%
70%
60%
50%
40%
professioneel
30%
vrijwilligers
20%
10%
0%
45.1. Geen 45.2. Vlaamse 45.3. Provincie 45.4. Gemeente 45.5. Culturele 45.6. Stichting of 45.7. Regionale of 45.8. Ander,
structurele gemeenschap of convenants Fonds provinciale gelieve te
subsidies gewest koepelorganisatie specificeren
Vraag 46 - Projectsubsidies (N=68)
90%
80%
70%
60%
50%
40% professioneel
30% vrijwilligers
20%
10%
0%
46.1. Geen 46.2. Vlaamse 46.3. Provincie 46.4. Gemeente 46.5. Culturele 46.6. Stichting of 46.7. Regionale of 46.8. Ander,
projectsubsidies gemeenschap of convenants Fonds provinciale gelieve te
gewest koepelorganisatie specificeren

20. Activiteiten en publiekswerking
Wie schrijft, die blijft: heel wat ‘onderzoeksoutput’
• Periodieke publicaties: tijdschrift / nieuwsbrief
• Ook niet-periodieke publicaties
Interne activiteiten bij rvijwilligersorganisaties
• Redactieraden/vergaderingen (18%)
• Uitstappen (15%)
• In mindere mate: vormingssessies (12%), gezelligsheidsactiviteiten(10%)
Publieksactiviteiten
• Tentoonstellingen
• Lezingen of debat
• Wandeling of rondleiding
Publieksevenementen
• Erfgoeddag
• Open Monumentendag

21. Vraag 49 - Periodieke publicaties (N=73)
70%
60%
50%
40%
30% professioneel
vrijwilligers
20%
10%
0%
49.1. Geen 49.2. Tijdschrift 49.3. Nieuwsbrief of 49.4. Jaarboek (jaarlijkse 49.5. Ander, gelieve te
informatief ledenblad periodieke publicaties in specificeren
boekvorm)
Vraag 50 - Andere Publicaties (N=62)
60%
50%
40%
30%
20%
10% professioneel
0% vrijwilligers

22. Vraag 53 - Deelname aan publieksevementen (N=70)
80%
70%
60%
50%
40%
professioneel
30%
vrijwilligers
20%
10%
0%
53.1. Geen 53.2. 53.3. Open 53.4. Week van 53.5. Open 53.6. Nacht van 53.7. 53.8. Lokaal 53.9. Ander,
Erfgoeddag Monumenten de Smaak Bedrijvendag de geschiedenis Vlaanderen festival gelieve te
Dag Feest specificeren
Vraag 55 - Publieke activiteiten (N=54)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10% professioneel
0%
vrijwilligers

23. Communicatie
Eigen website
• 88% van de professionele organisatie heeft een website
• 69% van de vrijwillige organisaties heeft een website
Voornaamste communicatiemiddel:
Vraag 54 - Communicatie (N=65)
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30% professioneel
20% vrijwilligers
10%
0%
54.1. 54.2. 54.3. Digitale 54.4. 54.5. Website 54.6. Pers 54.7. 54.8. 54.9. Uit in 54.10. Ander,
Uitnodiging Elektronische nieuwsbrief Gedrukte Mondeling Communicatie Regio Kortrijk gelieve te
op de post uitnodiging nieuwsbrief door specificeren
gemeente of
stad

24. Samenwerking
Vraag 57 - Samenwerking (N=74)
Voornamelijk losse
samenwerkingsbanden
26% Vooral met andere
organisaties, maar ook
ja met professionele spelers
nee
in de gemeente of regio
74%

25. Vraag 59 - Structurele samenwerking (N=39)
60%
50%
40%
30%
20%
10%
professioneel
0% vrijwilligers
Vraag 61 - Losse samenwerking (N=47)
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10% professioneel
0% vrijwilligers

26. Aan welke netwerken neemt men
deel?
Vraag 58 - Is de organisatie actief Professioneel
in een netwerk? (N=68) • WAP archieven, VVBAD
90% • Musea Leiestreek, Westtoer,…
80%
• Regionaal erfgoedoverleg
Overleg Cultuur
70%
• Erfgoedcellen-overleg
60% Vrijwilligers
50%
• Erfgoedplatform Kortrijk
professioneel • Eigen netwerk van verenigingen
40% vrijwilligers
(VVF, heemkunde West-
Vlaanderen, federatie vrienden
30%
van musea,…)
20% • Breder Verenigingenplatform (
cultuurraad,…)
10%
0%
Ja Nee

27. Het verzameld geheugen…
Vraag 63 - Collectie aanwezig? (N=75)
25
23
43 organisaties beschikken
over een “eigen”
20 erfgoedcollectie
18
Veelal hybride collecties
15
Themabreed
professioneel Toppers
10 vrijwilligers
• Sociaal-economisch erfgoed
6
• Kunsthistorisch erfgoed
5 • Industrieel erfgoed
1
2
1
Collecties blijven aangroeien
0
Gedeeltelijk Zelf in beheer Gedeponeerd Onduidelijke
gedeponeerd situatie
Ja

28. Vraag 64 - Omschrijf de thema's in de collectie (N=45)
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
vrijwilligers
20% professioneel
10%
0%

29. Samenstelling van de collectie
Vraag 68 - Samenstelling van de collectie (N=35)
35
30
25
20
15
10
5
0
boeken periodieke publicaties beeldmateriaal audiovisueel objecten
meer dan 1000 11 9 14 4 5
tussen 500 en 1000 2 3 5 1
tussen 100 en 500 5 6 2 4 3
tussen 50 en 100 3 2 2 5 3
minder dan 50 4 11 3 8 8

30. Archiefcollecties
Professioneel: N = 9, totaal 7826 m, mediaan: 600 m
Vrijwilligers: N= 6, totaal 2150 m, mediaan: 28 m
Vraag 71 (N=41)en 72 Vraag 73 - Aard van het Archief (N=30)
(N=35) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100%
40
73.1. Archief van de eigen organisatie
35 34
73.2. Andere organisaties
30
27
25 73.3. Persoons- of familiearchieven
Archiefbestanden profesioneel
20 ?
73.4. Bedrijfsarchief vrijwilligers
Digitale dragers
15
73.5. Overheidsarchief
10
73.6. Kopieën van archief dat zich elders bevindt
5
0 73.7. Ander, gelieve te specificeren
Ja

31. Vraag 75. Aangroei (N=36)
80%
70%
60%
50%
40% professioneel
vrijwilligers
30%
20%
10%
0%
Ja (Actief Beleid) Ja (Spontaan) Nee

32. Jouw collectie in kaart
Inventarisatie, digitalisering is een werk van lange adem
Heel wat eigen expertise en investeringen
• Zelf ontwikkelde software
• Registratie op stukniveau
• 38% bij vrijwilligers
• 63% bij professionelen
Vraag 77 - Registratiegraad (N=42) Vraag 79 - Wijze van registratie
(N=36)
weet ik niet 60%
50%
81-100 % 40%
30%
20%
21-80 %
10%
0%
1-20 %
0%
0% 10% 20% 30% 40% 50%

33. Jouw collectie op de kaart?
Vraag 80 - Software (N=34)
0 1 2 3 4 5 6 7
80.1. ik weet het niet
80.2. Biblius
80.3. Adlib
80.6 Collective Access
80.8. Zelf ontwikkeld programma
80.9. MS Word professioneel
vrijwilligers
80.10. MS Excell
80.11. MS Access
80.12. Filemaker
80.13 Andere: Probat
80.13 Andere: Vubis
80.13. Ander, gelieve te specificeren

34. Een gezonde collectie?
Vraag 83 - Zijn er dringende noden qua depot? (N=38)
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10% professioneel
5% vrijwilligers
0%

35. In ‘t eigen hert…
Hoe zie je de toekomst van je organisatie?
Wat zijn de sterktes, expertises van je organisaties? Waar ben je
fier op?
Waar zie je verbetering mogelijk? Op welke vlakken zou hulp niet
ongelegen komen?
Vraag 88. Hoe zie je de organisatie evolueren? (N=61)
70%
60%
50%
40%
professioneel
30% vrijwilligers
20%
10%
0%
Achteruitgang Gelijk blijven Groei Weet ik niet

36. Erfgoedexperten gezocht
Vraag 85 - beschikbare expertise in de organisatie (N=47)
50%
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5% professioneel
0% vrijwilligers

37. Eigen sterktes

38. Noden

39. Waar vinden we erfgoed in jouw gemeente?
Wat typeert jouw gemeente?
Hebben ook een gezamenlijk, regionaal verleden?
Het erfgoed in je straat…

40. typisch “regionaal” erfgoed

41. Typisch lokaal erfgoed

42. Wat kan verdere regionale samenwerking voor jouw
organisatie betekenen?
Samen aan de slag?

43. Vraag 93 - Verwachtingen tov een regionale erfgoedwerking (N=56)
0 5 10 15 20 25 30 35 40
geen wensen 9
netwerking 20 4 3 1 5 2
erfgoedzorg 9 11 2 5 4 2
publiekswerking 8 10 9 2 4 1
gezamelijke communicatie 4 9 7 6 3 3
ondersteuning 2 6 13 7 2 3
erfgoededucatie 4 5 4 7 4 6
andere 1 1
1 2 3 4 5 6 7

44. Vraag 94 - Vormingsnoden (N=55)
0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50%
94.1. Geen wensen
94.2. Beleid vrijwilligerswerking
94.3. Collectiebeleid
94.4. Conservatie & behoud
94.5. Communicatie
94.6. Culturele diversiteit
94.7. Digitalisering
professioneel
94.8. Mondelinge geschiedenis vrijwilligers
94.9. Onderzoeksmethodes
94.10. Projectmanagement
94.11. Publiekswerking
94.12. Subsidiëring
94.13. Website opbouw
94.14. Wetgeving
94.15. Ander, gelieve te specificeren

45. Tot slot
Algemene conclusies
• Zeer rijke en diverse werking
• Heel wat expertises aanwezig in de regio
• Al hoge graad van samenwerking
• Er rest ons nog heel wat werk wat registratie betreft
• Nood aan concrete praktische steun op diverse vlakken
Samen bouwen
• Vraag om netwerking, uitwisseling primeert
• Regionaal draagvlak
• Regionale thema’s
• Gelijkaardige noden