Aardwetenschapper Maarten Kleinhans laat zien hoe je een berg zand kunt gebruiken om de vorming van ons landschap mee uit te leggen.

1. Faculty of Geosciences
River and delta morphodynamics
Water en zand in de klas
van zandbak tot (leer)landschap
Prof. dr. Maarten G. Kleinhans
www.geo.uu.nl/fg/mkleinhans

4. De meeste jonge kinderen zijn nieuwsgierig.
Maar al te vaak, oudere kinderen niet.

5. Delta’s op Mars? stroomde er ooit water?

6. www.ahn.nl wij zitten op een
oud waddeneiland
(nou ja, op het
zand dan)

7. Utrecht
10 m
+NAP
0 m

8. Faculty of Geosciences
River and delta morphodynamics
Peter Vos

9. Faculty of Geosciences
River and delta morphodynamics
Peter Vos

10. Faculty of Geosciences
River and delta morphodynamics
Peter Vos

11. Wat is nieuwsgierigheid?
zintuigen
onverwacht... hoe? waarom?
hoe kan je dit beter laten werken?
...

13. Empirische cyclus
Wat wil je weten?
Hoe denk je
dat het zit?
Hoe ga je het
onderzoeken?
Uitvoeren
Is het wat je had
verwacht?
Wat komt er uit?

16. Het moeilijkst: vragen stellen
journalisten: wwwwhw
wie wat waar wanneer hoe waarom
artsen: diagnose
Aard, Localisatie, Tijdsverloop, Intensiteit, Samenhang
onderzoek:
wat is het effect van x op y?
hoe kan ik y begrijpen met mechanisme z?
ontwerp:
doet het wat het moet doen?
wat kan ik er (nog meer) mee doen?

17. Kan met alles:
Dagelijkse dingen:
speeltuin,
zandbak,
eten
Constructie (blokken, kapla)
Electro (dozen, multimeters)
Atelier (materialen, afval, lijm)
natuur
taal
Metronoomlaboratorium

18. Soorten vragen
detective
aanwijzingen?
(zintuigen)
puzzel achter de stukjes?
(redeneren, hypothesen)
onderzoeker
hoe werkt het / kan het werken?
(mechanisme)
waar/wanneer komt het nog meer voor?
(generaliseren)
technicus
hoe kan ik het gebruiken?
(ontwerp)

19. Link(e soep) Materiaal:
 beschrijving zandbak: www.geo.uu.nl/fg/mkleinhans (ga naar op school)
 Didactiek: www.uu.nl/po en www.uu.nl/vo
 met name:
https://www.uu.nl/onderwijs/wetenschapsknooppunt/basisonderwijs/materialen en
http://www.ru.nl/wetenschapsknooppunt/materialen/hulpmiddelen/
 Zandbak, mundus en logica met grote aardrijkskundige diepgang:
http://www.geo.uu.nl/fg/mkleinhans/publicat/Kleinhansetal2015MoonMarsMundusPrimar
yschool_S0016774615000025a.pdf
en methoden/logica: http://www.hydrol-earth-syst-sci.net/14/369/2010/
 Filmpjes:
 Rivierenlocaties en exper: www.woutvandijk.nl; filmpjes: www.lisannebraat.nl
 http://www.universiteitvannederland.nl/college/waarom-zou-nederland-vaker-moeten-
overstromen/
 http://fastfacts.nl/content/maarten-kleinhans-meanderende-modder
 https://vimeo.com/130806230
 https://youtu.be/9kcaf8Bi7fo
 http://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3097/Mars
 https://www.youtube.com/watch?v=sUY03cRaTDA

21. Water op planeet Mars?
http://www.hetklokhuis.nl/tv-uitzending/3097/Mars

22. Hoe krijg je kinderen (en mij) aan het werk?
Moendoes
Intro rivieren
Pannenkoeken
Google earth:
eigen achtertuin
Enkele rivieren en delta’s, ook op Mars
Vragen bedenken en gezamenlijk experiment
Eigen experimenten
Uitwerken en op poster presenteren

25. Hulp bij vragen uitpellen

26. www.expeditionmundus.org

27. Didactiek: wetenschapper in de klas
www.uu.nl/po → voor leerkrachten

29. Opslibbing en inzakking, en dijken
10 mm per jaar
30 mm per jaar

30. Opbouw van het land
kwispelende rivieren
klotsende eb en vloed
klappende golven op het strand

32. Aan de einder
filmpje

33. vlechtend
overgangsvorm
meanderend

34. Eurotank stroomgoot (= zandbak)

36. Eerste experiment
Kijken en tekenen wat je ziet.
Stroomsnelheid meten
Debiet meten (hoeveelheid)

37. bs de Klokbeker in Ermelo

38. Hypothesen testen

39. Ondertussen motivatie voor...
Nieuwe rekensommen (volumes)
Techniek (pomp, waterdichte bak)
Taal (waterkringloop, vragen formuleren)
...
www.phpld.net

40. Reducto! pas op voor toverstokjes...
die appel wil naar beneden vallen
we hebben een machientje nodig dat ... doet

41. ‘Kennisbasis’? Basishouding!

42. Mechanismen als basis voor verklaring
mechanistisch verklaren:
terugbrengen tot werking van
onderliggend mechanisme
voorbeeld:
waarom bederft voedsel? microben!
waarom bederft voedsel niet/langzamer als we het
■ pekelen
■ confituren
■ bevriezen / koelen
■ ...
 wat hebben microben nodig!!??

44. Was/is er leven op Mars?

45. ‘Aarde’ en Mars?

46. Mars Express HRSC
Hauber et al. 2008
Delta’s op Mars? stroomde er ooit water?

47. Jouw vragen?

50. experiment - mars delta

52. Kinderen leren (net als wetenschappers)
van spelen/fouten/experimenten, en van anderen
www.sciencemag.org SCIENCE VOL 337 28 SEPTEMBER 2012
studenten dus ook.