KOMPAN_Wikang Filipino at Pag aaral ng Kultura

1. Wikang Filipino at
Pag-aaral ng Kultura
Aralin 3

2. KULTURAWIKA

3. KULTURA
- tumutukoy sa paraan ng
pamumuhay na nakagawian o
nakasanayan na ng mga tao sa
isang lugar

4. KULTURA
Kaalamang
Bayan
↓

5. - umiiral na kuwento, panitikan,
paniniwala, ritwal, gawi, at tradisyon ng
mga mamamayan sa isang pamayanan o
kalinangan na nagpasalin-salin sa iba't
ibang lahi at pook dahil sa ito'y
bukambibig ng taumbayan
Kaalamang Bayan

6. Iba't Ibang Uri ng
Kaalamang Bayan

7. A. Awiting Bayan
- mga awit ng mga Pilipinong
ninuno at hanggang ngayon ay
inaawit pa rin
Halimbawa: Leron, Leron Sinta,
Bahay Kubo, Atin Cu Pung Singsing,
Paruparong Bukid

8. Mga Uri ng Awiting Bayan
1. Kundiman
- awiting may tema ng pag-ibig na
malungkot at mabagal
Halimbawa: Nasaan ka Irog, Ang
Tangi Kong Pag-ibig, Manang
Biday

9. Nasaan ka Irog,
At dagling naparam ang iyong pag-ibig?
'Di baga sumpa mo, ako'y mamahalin?
Iyong itatangi, iyong itatangi
Magpa-hanggang libing,
Subalit nasaan ang gayong pagtingin?
Nasaan ka Irog
At natitiis mong ako'y mangulila,
at hanap-hanapin ikaw sa alaala
Nasaan ang sabi mong
Akoy' iyong Ligaya
Ngayo'y nalulumbay
ay di ka makita.
Nasaan ka Irog?
Ni Nicanor Abelardo

10. Irog ko'y tandaan
kung ako man ay iyong siniphayo
Mga sumpa't lambing
Pinaram mong buo
Ang lahat sa buhay ko
ay hindi maglalaho't
Masisilbing bakas
Nang nagdaan
'tang pagsuyo.
Tandaan mo irog,
Irog ko'y tandaan
Ang lahat sa Buhay ko
ay hindi maglalaho''t
Magsisilbing bakas
'Tang Pagsuyo,
Nasaan ka irog,
Nasaan ka irog?

11. 2. Kumintang
- dating sayaw ng digmaan na
ngayon ay naging awit ng pag-ibig
Halimbawa: Mutya ng Pasig

12. 3. Dalit o Imno
- awit ng papuri, luwalhati,
kaligayahan, o pasasalamat
Halimbawa: DALIT (HIMNO)
of Mabini town (Batangas, Philippiness)
to its Patron, St. Francis of Paola

13. 1. Mahal na Patrron, sinilang ka
muting bayan ng Paola.
Mga dukhang magulang mo
gumabay sa iyo.
2. Isang kuwebang tiniman mo
Banal na ermitanyo
nag-franciscano ka at binuo
sangay ng Minimo.
3. Kaya lalo kang dinayo
lapit sama mga katoto
sa pagsaksi mo kay Kristo
sa simpleng buhay mo.
4. Naalaman ni Papa Sixto
tungkol lahat sa iyo
inatasan kang mangaral
sa bansa at bayan.
DALIT (HIMNO)
of Mabini town (Batangas, Philippiness) to its Patron, St. Francis of Paola

14. 5. Api’t dukha kinalinga
lahat pinagpala
maharlika’t mayayaman
iyong tinuruan.
6. Kababang loob naman
tuntunin sa buhay
susi ng kabanalan
sarili’t tahanan.
7. Ang buhay ngayon naming
batbat tigib kagipitan
loob nami’y palakasin
tiwala at dasal
8. Amang Francisco, ituro po ninyo
ano ang tunay na ligaya
ang Mabini’y sumasamo
sa Diyos umaasa.

15. 4. Oyayi o Hele
- awitin para sa pagpapatulog ng
bata at karaniwang naglalaman ng
mga bilin
Halimbawa: Matulog ka na Bunso;
Dandansoy

16. Matulog ka na, bunso,
Ang ina mo ay malayo
At hindi ka masundo,
May putik, may balaho.

17. Dandansoy, bayaan ta ikaw
Pauli ako sa payag
Ugaling kung ikaw hidlawon
Ang payag imo lang lantawon.
Dandansoy, kung imo apason
Bisan tubig di magbalon
Ugaling kung ikaw uhawon
Sa dalan magbubon-bubon.
Kumbento, diin ang cura?
Munisipyo, diin justicia?
Yari si dansoy makiha.
Makiha sa pag-higugma
Ang panyo mo kag panyo ko
Dal-a diri kay tambihon ko
Ugaling kung magkasilo
Bana ta ikaw, asawa mo ako.
Dandansoy ng mga taga Bisaya (orihinal na nasulat sa Ilonggo)

18. Dandansoy, I'd like to leave you,
I'm going back home to Payao.
Though if you yearn for me,
Just look towards Payao.
Dandansoy, if you follow me,
Don't bring even water.
Though if you get thirsty,
Dig a well along the way.
Nunnery, where's the priest?
City Hall, where's justice?
Here is Dansoy, charged
Charged with falling in love.
Your handkerchief and my handkerchief
Bring them here, as I'll tie them together
For if they interweave
May you be my husband, I your wife.
Dandansoy (English)

19. 5. Talindaw
- awit sa pamamangka
Halimbawa:
Sagwan, tayo'y sumagwan
Ang buong kaya'y ibigay.
Malakas ang hangin
Baka tayo'y tangayin,
Pagsagwa'y pagbutihin.

20. 6. Diona
- awit ng pag-ibig ngunit madalas
itong ginagamit sa kasalan
Halimbawa:
Aanhin yamang Saudi,
O yen ng Japayuki
Kung wala ka sa tabi
(Fernando Gonzales )

21. Ang payong ko’y si inay
Kapote ko si itay
Sa maulan kong buhay
(Raymond Pambit)
Kung ang aso hinahanap
Pag nagtampo’t naglayas
Ikaw pa kaya anak.
(Ferdinand Bajado)
Lolo, huwag malulungkot
Ngayong uugod-ugod
Ako po’y inyong tungkod
(Gregorio Rodillo)
Iba pang halimbawa:

22. 7. Dungaw o Dung-aw
- makalumang tula at tradisyon ng
mga Ilokano na inaawit bilang
panaghoy ng isang taong
namatayan

23. Ay ama nga nageb-ebba
Dinak man kaasian aya
A panawan a sisina
Tay uneg balay a kasa.
Halimbawa ng Dungaw o Dung-aw:

24. B. Alamat
- pasalitang panitikan tungkol sa
pinagmulan ng iba't ibang bagay
- tumutukoy sa pinanggalingan ng
mga pangalan ng lugar, kalikasan, at
kay Bathala

25. Halimbawa
Alamat ng Saging
Alamat ng Gagamba
Alamat ng Rosas

26. C. Pabula
- maikling kwentong kathang-isip na
tumatalakay sa mga aral sa buhay
ng tao
*Mga hayop ang tauhan dito.

27. Halimbawa
-Ang Lobo at ang Ubas
-Ang Magkapit-bahay na Kambing
at Kalabaw
-Bakit Laging Nag-aaway ang Aso,
Pusa, at Daga

28. D. Epiko
- tulang pasalaysay na nagsasaad ng
kabayanihan ng pangunahing
tauhan na nagtataglay ng
kapangyarihan na kadalasan ay
galing sa diyos o diyosa

29. Halimbawa
-Maragtas (Epikong Bisayas)
-Biag ni Lam-Ang (Epikong Ilokano)
-Indarapatra at Sulayman (Epikong
Mindanao)
-Alim (Epiko ng mga Ifugao)

30. E. Kuwentong Katatakutan o Urban Legend
- kuwentong patungkol sa
misteryosong paglabas ng babaeng
nakaputi, kapre, o aswang sa
siyudad
Halimbawa:
“Maling Akala”

31. F. Pista, Pagtitipon,
Paligsahan
Halimbawa:
Pista - pag-aalay sa patrong Santo
Pagtitipon - kasal; binyag; pagtatapos
sa paaralan
Paligsahan - pagkanta; pagsayaw

32. Araling Pilipino Bilang
Pag-aaral sa Kultura at
Lipunang Pilipino

33. • Department of Philippine Studies sa
Ateneo de Manila University (1970)
• Philippine Studies sa UP (1974)
• Pilipinohiya (1989)
• Pilipinohiya: Kasaysayan, Pilosopiya,
at Pananaliksik (1991)

34. • Sikolohiya
• Pilosopiya
• Pilipinohiya (1989)
• Pilipinohiya: Kasaysayan, Pilosopiya,
at Pananaliksik (1991)