SẢN PHỤ KHOA

1. Tín ch S n Ph khoa 1 Bài Team-Based Learning 4-4: Chuy n d bình thư ng
Bài gi ng tr c tuy n Phòng tránh chuy n d kéo dài : Nguyên lý xây d ng s n ñ , model WHO 1993
© B môn Ph S n, Khoa Y, ð i h c Y Dư c TP. H Chí Minh. Tác gi gi b n quy n.
1
Bài Team-Based Learning 4-4: Chuy n d bình thư ng
Phòng tránh chuy n d kéo dài:
Nguyên lý xây d ng s n ñ , model WHO 1993.
Âu Nh t Luân 1
M c tiêu bài gi ng
Sau khi h c xong bài, sinh viên có kh năng
1. Phân tích ñư c các cơ s ñ xây d ng ñư ng báo ñ ng trong Partograph, model WHO 1993
2. Phân tích ñư c các cơ s ñ xác ñ nh v trí c a ñư ng hành ñ ng trong Partograph, model WHO 1993
3. Trình bày ñư c ý nghĩa c a các vùng phân ñ nh trên Partograph, model WHO 1993
4. Trình bày ñư c giá tr c a vi c s d ng Partograph, model WHO 1993
Phòng tránh chuy n d kéo dài là m t thách th c toàn c u. Theo dõi chuy n d là m t v n ñ căn b n trong th c hành S n khoa,
ñòi h i m t hi u bi t th u ñáo v các nguyên lý c a theo dõi.
M i năm có 5.105
trư ng h p t vong m liên quan ñ n thai nghén và sinh s n. 99% là các nư c ñang phát tri n.
Dù chăm sóc thi t y u v s n khoa ñã phát tri n, nhưng th ng kê hi n nay cho th y v n có ñ n 450 ph n ch t cho m i 105
trư ng h p sinh s ng. Nguyên nhân tr c ti p d n ñ n t vong là v t cung, băng huy t sau sanh và nhi m trùng h u s n. ðư ng
dò ni u sinh d c cũng là m t bi n ch ng ph bi n.
H u qu c a chuy n d kéo dài r t n ng n . H u h t các bi n ch ng c a chuy n d có liên quan ñ n chuy n d kéo dài hay
chuy n d t c ngh n, v i nguyên nhân chính c a nó là do b t x ng ñ u ch u.
Phương ti n h u hi u cho m c ñích này là s n ñ .
Tuy nhiên , chuy n d kéo dài có th phòng tránh ñư c. Chuy n d t c ngh n cũng có th ñư c nh n bi t s m, trư c khi k p gây
hay ñ l i các h u qu nghiêm tr ng. Như v y, phòng tránh chuy n d kéo dài mang l i l i ích l n. Phương ti n h u hi u cho m c
ñích này là s n ñ . Bên c nh gi m vi c làm gi m m t cách có ý nghĩa chuy n d kéo dài, vi c áp d ng s n ñ còn làm gi m có ý
nghĩa vi c s d ng thu c trong chuy n d , t vong chu sinh và t l m sanh.
CƠ S C A VI C XÂY D NG S N ð
Bi u ñ Friedman (1954) cung c p nh ng ý tư ng ñ u tiên ñ xây d ng s n ñ .
1954, Friedman l n ñ u tiên mô t di n bi n c a m c t cung trong chuy n d dư i d ng m t bi u ñ . Trong bi u ñ c a mình,
Freidman dùng các tr s trung v (median, t c 50th
percentile) ñ di n t s bi n thiên c a m c t cung theo th i gian.
Friedman cũng xây d ng 2 bi u ñ riêng bi t, m t th hi n di n bi n m c t cung ngư i con so và m t th hi n di n bi n m
c t cung ngư i con r . Friedman ñưa ra các nh n xét sau:
• S m c t cung di n bi n theo 3 pha: pha m ch m (ti m th i) tương ng v i ñ m c t cung dư i 3cm
, pha m nhanh t i
ña (ho t ñ ng) và pha gi m t c.
• Có s khác bi t trong d ng bi u ñ gi a ngư i con so và ngư i con r , v i t c ñ m c t cung trong giai ño n ho t ñ ng là
1.2cm
m i gi ngư i con so, và là 1.5cm
m i gi ngư i con r .
Như v y có th dùng m t bi u ñ ñ th hi n l i di n bi n c t cung trong chuy n d , và có th so sánh ñư c các chuy n d khác
nhau v i m t chu n m c.
Các nh n ñ nh c a Hendricks (1969) cung c p nh ng cơ s d li u quan tr ng cho xây d ng s n ñ .
1969, Hendricks th c hi n l i kh o sát c a Friedman, cũng dùng tr s trung v , trên m t dân s l n, và có 2 nh n xét quan tr ng:
• Không có s khác bi t gi a con so và con r . Hendricks ch ra s khác bi t gi a con so và con r ch n m trong pha ti m
th i. Khi ñã vào ñ n pha m c t cung nhanh thì không có s khác bi t gi a các thai ph .
• Không có pha gi m t c: Như v y, có th coi như di n bi n m c t cung trong chuy n d là m t ñ th mang d ng y=ax+b.
Các tr s c a 10th
percentile c a Philpott (1972) là ti n thân c a ñư ng báo ñ ng.
1972, Philpott th c hi n l i m t n a các kh o sát trư c ñó c a Friedman và Hendricks. L n này, Philpott ñã l y s li u c a các
trư ng h p c t cung m ch m trong giai ño n ho t ñ ng, dư i 10th
percentile. T ñó, Philpott có các nh n ñ nh sau:
• 10th
percentile c a t c ñ m c t cung là 1cm
m i gi .
1
Gi ng viên, B môn Ph S n, ð i h c Y Dư c TP. H Chí Minh. e-mail: aunhutluan@gmail.com

2. Tín ch S n Ph khoa 1 Bài Team-Based Learning 4-4: Chuy n d bình thư ng
Bài gi ng tr c tuy n Phòng tránh chuy n d kéo dài : Nguyên lý xây d ng s n ñ , model WHO 1993
© B môn Ph S n, Khoa Y, ð i h c Y Dư c TP. H Chí Minh. Tác gi gi b n quy n.
2
• T c ñ m c t cung dư i 1cm
m i gi có liên quan m nh v i k t c c x u c a chuy n d .
T ñó, có th k t lu n r ng: m i ñ i tư ng, con so và con r , có th dùng ñư ng th ng xây d ng b i 10th
percentile c a xóa m
c t cung ñ t m soát chuy n d có chi u hư ng kéo dài và k t c c x u. ðây là ti n thân c a ñư ng báo ñ ng mà T ch c Y t
Th gi i (World Health Organization - WHO) dùng trong model s n ñ 1993 c a mình.
S n ñ c a WHO, model 1993.
1993, WHO ñ ngh m t model s n ñ d a trên cơ s nh ng nh n ñ nh c a Philpott, và ñư c ki m ñ nh b i hàng lo t kh o sát
di n r ng trên nhi u c ng ñ ng dân s khác nhau. Sau khi ki m ñ nh, WHO chính th c lưu hành phiên b n s n ñ model 1993.
S n ñ WHO model 1993 không ch là m t công c ghi l i chuy n d , Nó còn là m t công c r t m nh dùng ñ t m soát chuy n
d kéo dài và ñ ra các bi n pháp phòng tránh chuy n d kéo dài.
Trung tâm c a s n ñ model WHO là ñư ng báo ñ ng, thu c v ph n bi u ñ ghi l i di n ti n c t cung. ðư ng báo ñ ng là m t
ñư ng th ng xu t phát t tung ñ m c t cung là 3cm
, và hoành ñ th i gian là gi th 8th
sau khi b t ñ u. H s góc c a ñư ng
này là 1, ng v i t c ñ m c t cung là 1cm m i gi , trùng v i t c ñ m c t cung bách phân v th 10 c a dân s kh o sát
b i Philpott và các kh o sát trư c ñó c a WHO. ði u này có nghĩa là khi t c ñ m c t cung là ch m hơn ñư ng báo ñ ng, t c
s n ñ bên Ph i c a ñư ng báo ñ ng, thì cũng ñ ng nghĩa là c t cung ñang di n ti n như m t ngư i có m c t cung ch m
trong dân s kh o sát, cũng ñ ng nghĩa v i vi c chuy n d có nguy cơ tr thành m t chuy n d kéo dài, n u không ñư c nh n
di n hay can thi p thích h p.
Trong s n ñ model 1993 c a WHO, ñ dài c a pha ti m th i là b t ñ nh. ði u này ph n ánh nh ng khó khăn trong vi c xác ñ nh
th i ñi m b t ñ u chuy n d . ð ng tác t nh ti n lên ñư ng báo ñ ng có ý nghĩa quan tr ng, vì nó th hi n vi c b t ñ u so sánh v i
m t di n ti n t i thi u khi chuy n d ñã vào giai ño n ho t ñ ng. ði m ñánh d u pha ho t ñ ng c a s n ñ model 1993 c a WHO
ñư c set là ≥ 3cm
.
ð c ñi m th nhì c a s n ñ WHO model 1993 là ñư ng hành ñ ng. ðư ng hành ñ ng là m t ñư ng song song v i ñư ng báo
ñ ng và cách ñư ng báo ñ ng 4 ñơn v hoành ñ v phía ph i. ðư ng này c nh báo ñã h t th i h n ñ th c hi n các ñi u ch nh,
có ý nghĩa phân ñ nh gi a ch ñ i và hành ñ ng tích c c. Bi u ñ ch m ñư ng hành ñ ng là th i ñi m bu c ph i ti n hành các
can thi p có tính quy t ñoán, nhưng không hoàn toàn ñ ng nghĩa v i ch m d t chuy n d . ðư ng hành ñ ng ñư c thi t k m t
cách ch quan, d a vào các s li u c a các nghiên c u ñi trư c. ðư ng hành ñ ng càng g n ñư ng báo ñ ng bao nhiêu thì th i
lư ng có ñư c ñ th c hi n ñi u ch nh càng ng n, ñ ng nghĩa v i vi c d có nh ng can thi p quá tay và quá s m. Ngư c l i, n u
kho ng cách gi a 2 ñư ng báo ñ ng và hành ñ ng càng xa thì càng d có nguy cơ can thi p ch m tr , và làm m t giá tr nh n
ñư c t vi c c nh báo thành công chuy n d kéo dài.
C i ti n sau model 1993: Model 2004, v i vi c b t ñ u t ≥ 4cm
và b giai ño n ti m th i.
Sau model 1993, WHO có nhi u c i ti n trong s n ñ . C i ti n g n nh t là b ñi ph n ghi l i giai ño n ti m th i và vi c t nh ti n,
cùng lúc v i vi c ch b t ñ u ghi trong giai ño n ho t ñ ng. ð ng th i, giai ño n ho t ñ ng, t c th i ñi m b t ñ u có th ghi s n
ñ ñư c ñi u ch nh là ≥ 4cm
, nh m tránh nh ng can thi p khi chưa th c s b t ñ u giai ño n ho t ñ ng. C i ti n này làm cho s n
ñ ñơn gi n hơn, và v n gi ñư c tính hi u qu .
Giá tr c a s n ñ
Các th nghi m ña trung tâm ki m ch ng s n ñ model 1993 c a WHO cho th y có s khác bi t rõ r t v ki u sanh khi s n ñ
không ch m và ch m ñư ng hành ñ ng. S n ñ cũng c i thi n qu n lý chuy n d , ñ c bi t là cho nhân viên y t tuy n chưa có
nhi u kinh nghi m. S n ñ cũng c i thi n có ý nghĩa k t c c thai kỳ m i c p ñ c a ñơn v chăm sóc y t , ñ c bi t các ñơn v
chăm sóc y t thi u cán b ñư c ñào t o chuyên sâu.
S n ñ cũng h tr ñ c l c cho ñơn v chăm sóc y t tuy n cao, c i thi n và nâng cao hi u qu c a hu n luy n th c hành s n
khoa.
REFERENCES
The World Health Organization
www.who.int
B n s tìm ñư c câu tr l i http://whqlibdoc.who.int/publications/2006/9241546662_4_eng.pdf
http://whqlibdoc.who.int/hq/1993/WHO_FHE_MSM_93.9.pdf
B n Vi t ng d ch t nguyên b n Anh ng c a tài li u này có th tìm ñ c b môn Ph S n, ð i h c Y Dư c TP. H Chí Minh. Liên h mail box c a b môn
Ph S n ðHYD TPHCM departmentofobgynumphcmc@yahoo.com