1. ҚАЗАҚ ХАЛҚЫНЫҢ
ҰЛТТЫҚ ОЙЫНДАРЫ
Тәуелсіздік үшін күрес уақытында және қиындыққа толы
көшпелі тұрмыс жағдайында қазақ халқында дене тәрбиесіне
қатысты өзіндік төл жүйесі қалыптасқан. Оның негізінде
ұлттық ойын түрлері және көп қозғалысты қажет ететін
ойындар жатыр. Сайыс сипатындағы ойындар жастардың
бойындағы қайрат, икемділік және шыдамдылықты оятқан,
сонымен қатар көшпелі шаруаға және сарбазға қажетті
қайсарлық, батылдық және басқа да қасиеттерді дарытқан.

2. БӘЙГЕ
Ең белгілі және кең таралған ат
спортының түрі. Ол өңірлік деңгейде
қысқа және орта қашықтыққа атпен
шабу немесе жалпы мәреден басталатын
ұзақ қашықты қамтитын жарыс түрі.
Дәстүрлі қашықтық: 7,12 және 16 км. 7 км
қашықтықты қамтитын бәйге жылқы
өсіретін зауыттардың ат спорты ойыны
жарыстарының міндетті қашықтығы
болып саналады.

3. ҚЫЗ ҚУУ
Ұлттық ат спорты ойыны, 300-400 м
қашықтықта орналасқан ипподром жолдарында
өткізіледі. Мәреге бір-бірінен 10 м аралықта
алыстатып қойылған екі жылжымалы жалау
тігіледі. Ойынның мазмұны бойынша бірінші
жағдайда, жігіт қызды қуып жетуге тырысады.
Егер ол қуып жетсе, жеңімпаз болып танылады
және оған тұлпар үстінде отырып қызды сүю
құқығы беріледі. Егер қыз кейінгі жолда жігітті
қуып жетсе, ол жеңімпаз болып танылады да,
оған епсіз жігітті қамшымен ұру құқығы беріледі.

4. АУДАРЫСПАҚ
Ат үстіндегі күрес, оның мақсаты –
қарсыласты аттан құлату. Оған тек
дене күші көп, епті, шыдамды және
аттың үстінде сенімді отыратын ересек
ер адамдар қатысады. Әдетте, мұндай
шеберлер жарысқа ауыл және әулет
атынан тағайындалып отырған.

5. ҚАЗАҚША КҮРЕС
Халық арасында кең таралған және әйгілі болған
ойындардың бірі – қазақша күрес. Оның өзге түрлері Орта
Азияның түрлі халықтарының арасында да кездеседі.
Алғашқыда күрестің барлық түрлері қоян-қолтық шайқасу
қажеттілігінен туындаса керек. Қазақша күрес белгілі
балуандар арасында барлық думандарда өткізіліп тұрған.
Балуандардың барлығына шалу, тұрып лақтыру және
құлату, айналдырып және іліп құлату сияқты әр түрлі әдіс-
тәсілдер белгілі болған. Қазақша күрестің партерде
өткізілмей, тек тұрысатын күйде және белбеуде жүзеге
асатыны – осы сияқты басқа ойындардан айрықшаланатын
ең басты ерекшелігі.

6. ЖҰДЫРЫҚТАСУ
Бұл уақыт сапарында жоғалған, бірақ қазір қайта
жанданған қазақша күрестің түрі. Ол ушу-саньда,
каратэ, бокс, дзюдо, самбо, тай боксы және казақша
күрестің құрам бөліктерін қамтиды.
Жұдырықтасудың қайнар бастауы Шыңғыс ханның
баласы Жошы ханның билік еткен тұсына сай келеді
(1182 жыл). Жошы ханның әскеріне түрік әскери өнеріне
жаттыққан қыпшақтар таңдалып алынған. Олар
жастайынан жаттықтырушы – аталықтармен
тәрбиеленіп, өз елінің қайсар сарбаздарына айналған.

7. СҰҢҚАР САЛҒАН АҢШЫЛЫҚ
Аң аулау барысында жыртқыш құстарды қолданатын
кәсіптің түрі. Бұл аңшылықты аңға салатын құстың
түріне байланысты атау қалыптасқан: бүркіт не сұңқар
салған аңшылық. Құс салған аңшылықтың ерекшелігі сол
(аңсұңқар, сапсан, лашын) – бұл құстар шапшаңдық және
ірі, айласы бар құстардың өзін алудағы дәлдігімен
дараланады. Сұңқар нысанды байқаған кезде сағатына екі
жүз километрге дейін жететін лездікті дамытады. Аңға
ол бар денесімен әрі мықты тырнақтарымен ұмтылады.
Бұл талпыныстың күштілігі сондай, үйректің мойнын
бірден жұлып түседі

8. КӨКПАР
Бұл қауіпті спорттың түрі. Мұнда ептілік, қайсарлық,
салт атты мен аттың шеберлігі сынға түседі. Бұл өнердің
атауы «көк бөрі» - бөрібасар деген сөзге сәйкес келеді.
Сондықтан болар, ойын барысында нағыз аңдық сезімдер
оянады, себебі бүкіл жылдамдықпен шауып келе жатқанда,
нысанды іліп әкетіп, сағатына шамамен 70-80 км
жылдамдықпен ілестіру керек. Бұл ретте өзге тап
беретіндерден қорғап қалу қаупі тағы баршылық.
Көкпар – көпшілік қатысатын ойын. Бұл жерде барлығы да
ешкіні ептілікпен қармау мен қарсыластың «қазанына» дәл
түсіру мақсатында алаңға шығады.

9. ШАБАНДОЗДЫҚ
(түрікше «жігіт» — шебер, батыл, ұста салт атты)
— ат үстіндегі әскери өнерге баламалы жарыс, бұл
ретте жігіт түрлі акробатикалық және
гимнастикалық амалдар жасайды. Спорттық және
цирктік болып екіге бөлінеді. Бұл өнер
вольтижировканың туындауына негіз болған.
Спорттық шабандоздықта жаттығулар ұзындығы
360 м, ені шамамен 10 м құрайтын түзу жолмен шауып
келе жатқан аттың үстінде жасалады.