1. หนังตะลุงอิสาน
เมื่อกล่าวถึงหนังตะลุงทุกคนคงจะนึกถึงภาคใต้ แต่คงจะมีคนจํานวนไม่น้อยที่ไม่ทราบว่าถาคอิสานก็มีการแสดงหนังตะลุง
เช่นกัน หนังตะลุงของอิสานจะมีชื่อเรี ยกหลากหลาย ได้ แก่ หนังปราโมทัย หนังประโมทัย หนังปะโมทัย ซึงคําว่าประโมทัย มา
่
จากคําว่า ปราโมทย์ แปลว่า ยินดี ปลื ้มใจ ความบันเทิงใจ นอกจากนี ้ยังมีการตังชื่อตามตัวละครหลักในการแสดงโดยตัวละคร
้
ที่สําคัญ คือ ปลัดตื ้อ ซึงเป็ นตัวตลกที่เรี ยกสีสนในการแสดงอย่างมาก จึงนําชื่อมาเรี ยกการแสดงนี ้ว่า หนังปลัดตื ้อ หรื อ หนังบัก
่ ั
ตื ้อ ซึงนิยมเรี ยกกันในพื ้นที่ทางจังหวัดอํานาจเจริญและใกล้ เคียง นอกจากนี ้ก็มีชื่อเรี ยกอื่นๆ อีกเช่น หนังบักป่ องบักแก้ ว ซึงเป็ น
่ ่
ตัวละครลูกน้ องปลัดตื ้อในท้ องเรื่ อง แต่ชื่อที่นิยมมากที่สดคือ หนังประโมทัย
ุ
ด้ วยลักษณะการแสดง อุปกรณ์การแสดง และตัวละครที่เหมือนหนังตะลุงของทางภาคใต้ โดยส่วนตัวหนังส่วนใหญ่ แกะฉลุ
ด้ วยหนังควาย ตกแต่งระบายสีให้ สวยงาม นํามาแสดงบนผ้ าขาวที่ขงเป็ นจอ ที่มีแสงไฟฉายมาให้ เกิดเงาเช่นเดียวกับหนังตะลุง
ึ
ของทางภาคใต้ หนังประโมทัยจึงถูกสันนิษฐานว่ามาจากทางภาคใต้ โดยอาจมาจากการไปทํางานของชาวอิสานทางภาคใต้
และนําเอาการแสดงนี ้เข้ ามาปรับเปลี่ยนให้ เข้ ากับวัฒนธรรมอิสาน
โดยทัวไปหนังประโมทัยจะประกอบด้ วยผู้แสดงประมาณ 10 คน ประกอบด้ วย ผู้พากษ์ หนังประมาณ 3 คน ผู้โดยส่วนใหญ่ใช้
่
ชายจริ ง หญิงแท้ ตัวละครตัวพระ ตัวนาง จะพากษ์ โดยภาษาภาคกลาง ส่วนตัวประกอบจะพากษ์ ด้วยภาษาอิสาน ผู้เชิดหนัง
ประมาณ 3 คน บางแห่งผู้เชิดและผู้พากษ์ ก็จะเป็ นคนเดียวกัน ดนตรี ประกอบการแสดงจะเน้ นความสนุกสนานเร้ าใจตามแบบ
ฉบับของคนตรี อิสานซึงนักดนตรี จะมีประมาณ 4 คน เครื่ องดนตรี ประกอบด้ วย ระนาดเอก ตะโพน ฉิ่ง อาจมีเครื่ องดนตรี อื่นๆ
่
เพิ่มเติม เช่น ฉาบ กลอง พิณ แคน เป็ นต้ นเพื่อเพิ่มความสนุกสนาน
การแสดงหนังประโมทัยโดยทัวไปมีการแสดงหลายแบบที่สําคัญ ได้ แก่ หนังประโมทัยร้ อง โดยจะมีบทพากย์และบทร้ องตาม
่
แบบฉบับเดิม ส่วนใหญ่นิยมแสดงเรื่ องรามเกียรติ์ หนังประโมทัยลํา บทพากษ์ บทร้ องจะเป็ นกลอนลําตามแบบหมอลําเรื่ อง
โดยการแสดงจะมีเพลงประกอบ 2 แบบใหญ่ๆ ได้ แก่ ลําเต้ ย แ ละเพลงลูกทุง โดยเพลงลูกทุงมักจะใช้ ประกอบการแสดงของ
่ ่
เหล่าตัวประกอบในเรื่ องหรื อเพื่อคันเวลาให้ เกิดความสนุกสนานระหว่างที่ไม่มีการดําเนินบทร้ องตามเนื ้อเรื่ อง
่
หนังประโมทัยจึงนับว่าเป็ นอีกการแสดงหนึงที่เกิดจากการผสมผสานของวัฒนธรรม 2 ภาคอันได้ แก่ภาคอิสานและภาค ใต้
่
นับเป็ นมรดกทางวัฒนธรรมที่น่าภูมิใจ ซึงควรค่าแก่การรักษาและสนับสนุนให้ คงอยูประเทศชาติตอไป แต่น่าเสียดายที่หนัง
่ ่ ่
ประโมทัยกําลังจะถูกลืมเลือนไปหรื อไม่เป็ นที่ร้ ูจกจากคนรุ่นหลังอย่างการแสดงชนิดอื่น
ั