Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie กรรมฐาน (สื่อการสอน ๒) สัปดาห์ที่ ๒ (20)
Mehr von วัดดอนทอง กาฬสินธุ์ (18)
กรรมฐาน (สื่อการสอน ๒) สัปดาห์ที่ ๒
- 3. สมถกรรมฐาน
• จุดมุ่งหมาย มีจุดมุ่งหมายเพื่อฝึกจิตให้เกิดความ
สงบ ไม่ฟุ้งซ่าน แน่วแน่ ตั้งมั่น ไม่หวั่นไหว พร้อม
ใช้งาน ซึ่งจะเป็นพื้นฐานที่ดีในการเจริญวิปัสสนา
อารมณ์ ในคัมภีร์วิสุทธิมรรค ท่านรวบรวมอารมณ์
สมถกรรมฐานไว้เป็นหมวดหมู่ ๔๐ อย่าง ได้แก่
- กสิณ ๑๐ - อสุภะ ๑๐ - อนุสสติ ๑๐
- พรหมวิหาร ๔ - อรูป ๔
- อาหาเรปฏิกูลสัญญา ๑ - จตุธาตุววัตถาน ๑
- 4. • วิธีการปฏิบัติ ประคองจิตให้แนบแน่นอยู่กับอารมณ์
อย่างใดอย่างหนึ่งในบรรดาอารมณ์ ๔๐ อย่าง จนจิต
แนบสนิทอยู่กับอารมณ์ ไม่ฟุ้งซ่าน ซัดส่าย คิดเรื่องอื่น
• ผลของการปฏิบัติ เมื่อจิตตั้งมั่นแน่วแน่เป็นสมาธิแล้ว
จะเกิดสภาวะที่เรียกว่า ฌาน แบ่งออกเป็น ๒ ประเภท
คือ รูปฌาน ๔ อรูปฌาน ๔ รวมเรียกว่า สมาบัติ ๘
• และเกิดผลพลอยได้พิเศษ เรียกว่า อภิญญา ๕ ได้แก่
- แสดงฤทธิ์ต่าง ๆ ได้ - หูทิพย์ - ตาทิพย์
- รู้วาระจิตของผู้อื่น - ระลึกชาติได้
- 6. • วิปัสสนากรรมฐาน เป็นวิธีการฝึกจิตให้เข้าไปเกี่ยวข้องกับสิ่ง
ต่าง ๆ อย่างมีสติสัมปชัญญะ เพื่อป้องกันกาจัดกิเลสไม่ให้เกิดขึ้น
ในขันธสันดานและเพื่อกาจัดอนุสัยกิเลสที่มีอยู่ในจิตใจให้หมด
ไป
• ผู้เจริญวิปัสสนากรรมฐานเต็มที่แล้วจะเกิดผลคือยถาภูตญาทัส
สนะ กล่าวคือปัญญาที่รู้เห็นสภาวธรรมตามความเป็นจริงว่า
“สรรพสิ่งล้วนตกอยู่ในลักษณะ ๓ ประการ คือ ไม่เที่ยง เป็น
ทุกข์ เป็นอนัตตา”
• เมื่อพิจารณาเห็นดังนี้แล้วจิตก็จะปล่อยวางไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่น
ด้วยอานาจอุปาทานในสิ่งที่เข้าไปเกี่ยวข้อง สามารถกาจัดกิเลส
ได้อย่างถาวร บรรลุมรรค ผล นิพพาน จิตเข้าถึงสภาวะที่บริสุทธิ์
- 8. อารมณ์กรรมฐาน
• อารมณ์ หมายถึง สิ่งที่จิตยึดเหนี่ยวในขณะเจริญกรรมฐาน
หรือ สิ่งที่เป็นอุปกรณ์ใช้สาหรับทากรรมฐาน
• อารมณ์ของสมถกรรมฐาน ท่านรวบรวมไว้ ๔๐ อย่าง คือ
• หมวดกสิณ ๑๐ วัตถุอันจูงใจ หรือกัมมัฏฐานที่ใช้วัตถุสาหรับ
เพ่งเพื่อจูงจิตให้เป็นสมาธิ เช่น ปฐวีกสิณ อาโปกสิณ เป็นต้น
• หมวดอสุภะ ๑๐ พิจารณาซากศพที่อยู่ในสภาพต่าง ๆ โดย
ความไม่งามเป็นอารมณ์ เช่น อุทธุมาตกะ พิจารณาซากศพที่
เน่าพองขึ้นอืด เป็นต้น
- 9. • หมวดอนุสสติ ๑๐ อารมณ์ที่ควรระลึกถึงเนือง ๆ เช่น พุทธานุสสติ
ระลึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า เป็นต้น
• หมวดอัปปมัญญา หรือ พรหมวิหาร ๔ ธรรมที่พึงแผ่ไปยังสรรพ
สัตว์ไม่มีประมาณไม่จากัดขอบเขต เช่น เมตตา แผ่ความปรารถนาดี
ไปยังสรรพสัตว์
• หมวดอาหาเรปฏิกูลสัญญา ๑ ความสาคัญในอาหารว่าเป็นของปฏิกูล
• หมวดจตุธาตุววัตถาน ๑ การกาหนดร่างกายโดยความเป็นธาตุ ๔
• หมวดอรูป ๔ กรรมฐานที่กาหนดเอาสิ่งที่ไม่มีรูปเป็นอารมณ์ เช่น
อากาสานัญจายตนะ กาหนดที่ว่างหาที่สุดมิได้เป็นอารมณ์ เป็นต้น
- 10. อารมณ์ของวิปัสสนากรรมฐาน
• ในคัมภีร์วิสุทธิมรรคท่านรวบรวมไว้เป็น ๖ หมวด คือ
• หมวดขันธ์ ๕ ได้แก่ รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ
• หมวดอายตนะ ๑๒ ได้แก่ ภายใน ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ
ภายนอก รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธัมมารมณ์
• หมวดธาตุ ๑๘ เช่น จักขุธาตุ รูปธาตุ จักขุวิญญาณธาตุ เป็นต้น
• หมวดอินทรีย์ ๒๒ เช่น จักขุนทรีย์ โสตินทรีย์ เป็นต้น
• หมวดอริยสัจ ๔ ได้แก่ ทุกข์ สมทัย นิโรธ มรรค
• หมวดปฏิจจสมุปบาท ๑๒ เช่น อวิชชา สังขาร วิญญาณ เป็นต้น
- 12. • สมาธิที่ระงับนิวรณ์ ๕ ได้จนเข้าถึงความสงบระดับฌานนั้นจะมี
ระดับที่ต่าง กันโดยถือเอาความละเอียดของจิตเป็นข้อแบ่งแยกดังนี้
• สมาธิที่เกิดจากการกาหนดสิ่งที่มีรูปร่างเป็นอารมณ์ เรียกว่า รูปฌาน
๔ มีระดับความละเอียดของจิต ดังนี้
๑. ปฐมฌาน มีธรรมที่เป็นองค์ประกอบ ๕ อย่างคือ วิตก วิจาร ปีติ สุข
เอกัคคตา
๒. ทุติยฌาน มีธรรมที่เป็นองค์ประกอบ ๓ อย่างคือ ปีติ สุข
เอกัคคตา
๓. ตติยฌาน มีธรรมที่เป็นองค์ประกอบ ๒ อย่าง คือ สุข เอกัคคตา
๔. จตุตถฌาน มีธรรมที่เป็นองค์ประกอบ ๒ อย่าง คือ อุเบกขา
เอกัคคตา
- 13. • สมาธิที่เกิดจากการกาหนดสิ่งที่ไม่มีรูปร่างเป็นอารมณ์
เรียกว่า อรูปฌาน ๔ มีระดับความละเอียดของจิต ดังนี้
๑ อากาสานัญจายตนะ ฌานอันกาหนดอากาศคือช่องว่างหา
ที่สุดมิได้เป็นอารมณ์
๒ วิญญานัญจายตนะ ฌานอันกาหนดวิญญาณหาที่สุดมิได้เป็น
อารมณ์
๓ อากิญจัญญายตนะ ฌานอันกาหนดภาวะที่ไม่มีอะไร ๆ เป็น
อารมณ์
๔ เนวสัญญานาสัญญายตนะ ฌานที่เข้าถึงภาวะมีสัญญาก็ไม่ใช่
ไม่มีสัญญาก็ไม่ใช่
- 15. ข. จุดมุ่งหมายของวิปัสสนากรรมฐาน
• วิปัสสนากรรมฐาน เป็นวิธีการฝึกจิตให้เข้าไปเกี่ยวข้องกับสิ่งต่าง ๆ
อย่างมีสติสัมปชัญญะ เพื่อป้องกันกาจัดกิเลสไม่ให้เกิดขึ้นในขันธ
สันดานและเพื่อกาจัดอนุสัยกิเลสที่มีอยู่ในจิตใจให้หมดไป
• ผู้เจริญวิปัสสนากรรมฐานเต็มที่แล้วจะเกิดผลคือยถาภูตญาทัสสนะ
กล่าวคือปัญญาที่รู้เห็นสภาวธรรมตามความเป็นจริงว่าสรรพสิ่งล้วน
ตกอยู่ในลักษณะ ๓ ประการ คือ ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นอนัตตา
• เมื่อพิจารณาเห็นดังนี้แล้วจิตก็จะปล่อยวางไม่เข้าไปยึดมั่นถือมั่น
ด้วยอานาจอุปาทานในสิ่งที่เข้าไปเกี่ยวข้อง สามารถกาจัดกิเลสได้
อย่างถาวร บรรลุมรรค ผล นิพพาน จิตเข้าถึงสภาวะที่บริสุทธิ์