1. ADR NEDİR?
Tehlikeli maddelerin karayolu ile uluslararası
taşımacılığına ilişkin Avrupa Anlaşması olan ADR
Sözleşmesi (ADR: Accord Dangereux Routier) 30
Eylül 1957’de Cenevre’de düzenlenmiş olup,
karayolu ile uluslararası taşımacılıkta güvenliğin
arttırılmasını amaçlamaktadır. Başlangıçta 15 üye
ülkenin imzalamasıyla 29 ocak 1968’den beri
uygulanan ve içinde Türkiye' nin de bulunduğu
toplam 46 ülkenin taraf olduğu uluslararası bir
anlaşmadır.
Türkiye ADR’ye 22.02.2010 tarihinde taraf olmuştur.
3. ADR’deki bazı tanımlar
UN (BM) Numarası: Tehlikeli maddeleri tanımlayan dört basamaklı
Birleşmiş Milletler Numarası, (Örn. Benzin için UN 1203)
Yazılı Talimat: Taşıyıcı tarafından sürücüye verilmek üzere hazırlanan
ve taşıma esnasında oluşabilecek bir kaza durumunda alınacak
tedbirler ile taşınan maddelerle ilgili özelliklerin yazılı olduğu belge,
Taşıma Evrakı: ADR belirtilen bilgileri içerecek şekilde gönderen
tarafından düzenlenmiş belge,
Dolduran: Tehlikeli maddeleri; tanklara, tankerlere, mobil tanklara ya
da tank konteynerlere, tüplü gaz tankerlerine, çok bölmeli gaz
konteynerine, bir araca veya büyük veya küçük bir konteynere dökme
olarak dolum yapan işletmeler,
4. Gönderen: Eşyayı taşımacıya teslim eden, alıcıyı belirleyen ve taşıma
evrakını imzalayan kişiyi veya taşıma işlemi bir taşıma sözleşmesine
bağlı olarak yürütülüyorsa sözleşmede ‘Gönderen’ olarak belirtilen kişi
Alıcı: Taşıma evrakı, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesinde belirtilen
eşyanın teslim edileceği işletme,
Taşımacı: Karayolu Taşıma Yönetmeliğine göre C1, C2, K1, K2, L1,
L2, M1, M2, M3, N1, N2, R1, R2 yetki belge sahipleri,
ADR’li Taşıt: Taşınacak yükün riskleri göz önünde bulundurularak
oluşabilecek tehlikeleri minimuma indirmek amacıyla ADR’nin ilgili
bölümlerinde yapım ve üretim şartlarının karşılandığı araçlar,
Tehlike Levhası : Tehlike sınıfını belirten işaretlerin bulunduğu metal
levhalar,
Turuncu Plaka: ADR tanımlanan özellikteki plakalardır. (Tehlike
tanımlama numarası ve BM numarası yazılıdır)
5. Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı
Tehlikeli Madde, taşıyan, paketleyen , yükleyen dolduran
veya boşaltan, gönderen, alan veya depolayan firmalar,
bünyelerinde tehlikeli madde güvenlik danışmanı (Safety
Advisor) bulundurmak zorundadır.
Görevi;
Tehlikeli maddelerle doğru çalışıldığını kontrol eder, denetim
yapar ve bu yönde gerekli yönlendirmeyi ve organizasyonunu
yapar.
Çalışanları tehlikeli maddeler hakkında bilgilendirir ve eğitir.
Firma yönetimine, yerel makamlara ve bağlı olduğu kurumlara
yıllık raporlar hazırlar. Söz konusu raporlar 5 yıl saklanır ve yetkili
makamlar istediği zaman vermek zorundadır.
Tehlikeli maddelere ilişkin yapılan faaliyetlerin ADR hükümlerine
göre yapıldığını gözlemler, yapılmasına ilişkin organizasyonu ve
sistemi kurar
6. ADR Tehlikeli Madde Tanımı: Taşınması
ADR tarafından yasaklanmış veya yalnızca
burada öngörülen koşullar altında
taşınmasına izin verilmiş maddeler ve
nesneler anlamına gelir.
7. Tehlikeli Maddelerin Genel Özellikleri
Kendi yapısından, kendi özelliklerinden veya
kendi durumlarından dolayı taşıma esnasında
umuma, genel düzene, önemli eşya ve
mallara, insanlara, hayvanlara ve çevreye
tehlike arz eden madde ve nesnelere
‘tehlikeli madde’ adı verilmektedir.
Tehlikeli madde içeren ve taşınacak olan
tüm maddeler, aynen diğer tehlikeli
maddeler gibi kanunlara uygun olarak
yüklenmeli ve taşınmalıdırlar.
9. Tehlikeli Maddelerin Sağlık
Üzerinde Görülen Etkileri
Solunum organlarına, gözlere ve deriye
zarar verir.
Karaciğere ulaşıp zarar verir.
Kana karışıp vücudun çeşitli kısımlarına
kalıcı veya geçici zararlar verebilir.
Sinir sistemine onarılmaz zararlar verebilir.
Zehirleyebilir veya havasızlıktan boğabilir.
Öldürücü olabilir.
10. Tehlike Sınıfları
Sınıf 1 Patlayıcı maddeler ve nesneler
Sınıf 2 Gazlar
Sınıf 3 Alevlenir sıvılar
Sınıf 4.1 Alevlenir katılar, kendiliğinden tepkimeye giren maddeler ve
duyarlılığı azaltılmış katı patlayıcılar
Sınıf 4.2 Kendiliğinden yanmaya yatkın maddeler
Sınıf 4.3 Su ile temas ettiğinde alevlenir gazlar açığa çıkartan maddeler
Sınıf 5.1 Yükseltgen maddeler
Sınıf 5.2 Organik peroksitler
Sınıf 6.1 Zehirli maddeler
Sınıf 6.2 Bulaşıcı maddeler
Sınıf 7 Radyoaktif malzemeler
Sınıf 8 Aşındırıcı maddeler
Sınıf 9 Muhtelif tehlikeli maddeler ve nesneler
11.
12. Tehlikeli Madde Sınıfları ve Özellikleri
Ürünlerin üzerinde bulunan turuncu zemin üzerinde siyah
baskı ile gösterilen işaretler, kimyasal tehlike işaretleridir.
Bu işaretler ürünün kimyasal açıdan sahip olduğu tehlike
özelliğini gösterirler.
13. E : Patlayıcı Madde
Bu işaret bize o maddenin ya da karışımın,
alev etkisi altında patlayabileceğini ya da
şoklara ve sürtünmeye karşı hassas olduğunu
ifade eder. Bu maddeler belirli bir sıcaklık ve
basınç altında, kendi kendilerine kimyasal
reaksiyon vererek hızla gaz oluşmasına neden
olabilirler.
Tehlike : Belirli şartlar altında patlayan
maddeler
Korunma : Darp, sürtünme, kıvılcım ve ısıya
karşı korunmanın alınması
14. O : Oksitleyici Madde
Bir maddenin oksitleyici özellikte olması demek; diğer
maddelerle, özellikle de yanıcı maddelerle temas
halinde yüksek oranda ısı açığa çıkartacak tepkimeler
gösterebilmesi demektir. Yanıcı olup olmadığına
bakılmaksızın, oksijen vererek diğer maddelerin
yanmasına sebep olan ya da katkıda bulunan
maddelere oksitleyici maddeler diyoruz.
Tehlike : Yanmaya sebebiyet veren veya yangını
körükleyen ve yangına müdahaleyi zorlaştıran maddeler
Korunma : Yanıcı maddelerle temasın önlenmesi
15. F : Alevlenir Madde
Bu tehlike işareti bir maddenin alevlenebilir özellikte
olduğunu göstermek için kullanılır. Alevlenebilir kelimesi
"tutuşabilen" kelimesi ile aynı anlamdadır. Bu maddeler
kolayca alevlenebilirler. Bazen bu işaretin sağ alt ya da sol
üst köşesinde bir “F” harfi de bulunabilir.
Tehlike : Kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri, rutubet
hassasiyeti olan maddeler ve yanıcı sıvı maddeler
Korunma : Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava ve
su kaynaklarının korunması
16. F+ : Çok Kolay Alevlenir Madde
Bir maddenin alevlenebilir özellikte olduğunu gösteren
tehlike işaretinin üzerinde "F+" ibaresi varsa, bu bize o
maddenin çok kolay alevlenebileceğini gösterir.
Tehlike : Kolay yanabilen gaz biçimindeki maddeleri,
rutubet hassasiyeti olan maddeler ve yanıcı sıvı
maddeler
Korunma : Yakacak kaynaklardan uzak durulması, hava
ve su kaynaklarının korunması
17. T : Zehirli (Toksik) Madde
Hepimizin de bildiği gibi bu işaret bize o maddenin
tehlikeli yani zehirli olduğunu anlatır. Soluduğumuzda
veya yuttuğumuzda ya da derimize nüfuz ettiğinde, sağlık
yönünden ciddi, akut veya kronik risk oluşturan ve hatta
ölüme neden olan madde veya karışımlara toksik ya da
diğer adıyla zehirli maddeler diyoruz.
Tehlike : Solunum, yutma yoluyla ve deriden absorbe
edilmesi halinde sağlığı büyük ölçüde tehdit eder.
Korunma : İnsan vücudu ile temasın kesinlikle önlenmesi
ve kötü hissedilmesi halinde derhal doktora başvurulması
18. T+ : Çok Zehirli (Toksik) Madde
Eğer zehirli olduğunu gösteren tehlike işaretinin
üzerinde "T+" ibaresine rastlarsak, buradan o maddenin
çok zehirli olduğunu anlayabiliriz.
Tehlike : Solunum, yutma yoluyla ve deriden absorbe
edilmesi halinde sağlığı büyük ölçüde tehdit etmekte,
ölüme de sebebiyet vermektedir
Korunma : İnsan vücudu ile temasın kesinlikle önlenmesi
ve kötü hissedilmesi halinde derhal doktora
başvurulması
19. Xn : Zararlı Madde
Bazen kanserojen ya da mutajen özellikteki maddeleri
belirtmede de kullanılan bu tehlike işareti daha sıklıkla zararlı
maddeleri ifade etmede kullanılır. Soluduğumuzda veya
yanlışlıkla yuttuğumuzda ya da derimize nüfuz ettiğinde belirli
bir sağlık riski içeren fakat ölümcül sonuçlara neden olmayan
madde ve karışımlara da zararlı maddeler diyoruz.
Tehlike : Bu tür maddeler vücuda alındığında zarar vermesi
Korunma : İnsan vücudu ile temasın önlenmesi, çıkan
gazların/buharların teneffüs edilmemesi ve kötü hissedilmesi
durumunda doktora başvurulması
20. C : Aşındırıcı Madde
Bu işareti gördüğümüzde, o maddenin aşındırıcı
olduğuna dair bir uyarı almış oluruz. Temas etmemiz
halinde kimyasal olarak canlı dokularımıza ciddi zararlar
verebilen ya da tamamıyla tahrip edebilen madde veya
karışımlara aşındırıcı ya da diğer adıyla korozif
maddeler diyoruz.
Tehlike : Canlı doku ve birçok madde ile temasında
parçalanma/ aşındırma etkisi
Korunma : Oluşan buharların teneffüs edilmemesi, deri,
göz ve kıyafet ile temas edilmemesi ve temasın
önlenmesi
21. Xi : Tahriş Edici Madde
Bir maddenin zararlı olduğunu gösteren tehlike işaretinin
sağ alt kısmında "İ" harfi bulunuyorsa, bu bize o
maddenin tahriş edici özellikte olduğunu, derimize ve
gözlerimize zarar verebileceğini ifade eder.
Tehlike : Deri, göz ve solunum organları üzerinde tahriş
edici bir etki yaratması
Korunma : Gazların, buharların teneffüs edilmemesi, göz
ve deri ile temasın önlenmesi
22. N : Çevreye Zararlı (Ekotoksik) Madde
Çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya
gecikmeli olarak zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski
taşıyan maddelere ekotoksik ya da diğer bir deyişle
çevreye zararlı maddeler diyoruz. Ekotoksik maddeler
canlılar üzerinde birikim yapabilirler.
Tehlike : Bu tür maddeler vücuda alındığında zarar vermesi
Korunma : İnsan vücudu ile temasın önlenmesi, çıkan
gazların/buharların teneffüs edilmemesi ve kötü
hissedilmesi durumunda doktora başvurulması
23. Kanserojen Madde
Bu sembol, bazı durumlarda bize o maddenin
zehirli olduğunu değil de kanserojen olduğunu
göstermek için kullanılır. Soluduğumuzda,
yanlışlıkla yuttuğumuzda ya da derimize nüfuz
ettiğinde, kansere yol açan/yakalanma ihtimalini
arttırıcı rol oynayan maddelere kanserojen
maddeler diyoruz.
24. Mutajen Madde
Bu işaret bize o maddenin mutajen özellikte olduğunu
ifade eder. Herhangi bir malzemenin zararlı olduğunu
ifade eden tehlike işaretinden farkı “Xn” ibaresini
bulundurmasıdır. Soluduğumuzda, ağız yoluyla
aldığımızda veya derimize nüfuz ettiğinde kalıtımsal
genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin
oluşumunu hızlandıran maddelere mutajen maddeler
diyoruz.
25. Cilt Teması ile Alerjik Madde
Bu simgeyi gördüğümüzde o maddenin cilt teması ile
alerjik özellikte olduğunu anlarız. Bir malzemenin zararlı
olduğunu ifade eden tehlike işaretinden farkı “Xi”
ibaresini bulundurmasıdır. Bu tür maddelerle temas
etmemiz durumunda vücudumuzda aşırı derecede
hassasiyet meydana getirirler ve daha sonra olumsuz
etkilerin ortaya çıkmasına neden olurlar.
26. Tehlikeli Maddelere Karşı Kullanılabilecek Kişisel
Koruyucu Donanımlar
Kişisel Koruyucu Donanım bir veya birden fazla
sağlık ve güvenlik tehlikesine karşı korunmak için
kişilerce giyilmek, takılmak veya taşınmak amacıyla
tasarlanmış herhangi bir cihaz, alet veya malzemeyi
ifade eder.
Baş koruyucuları,
Yüz koruyucuları,
Göz Koruyucuları
El, ayak ve bacak koruyucuları,
Solunum yolu koruyucuları
Kulak koruyucu,
Vücut koruyucuları vb
27. İş Gözlüğü: Parça fırlamaları, göze cisim
kaçması ve kimyasal sıçraması gibi
tehlikelerde oldukça önemlidir.
28.
29. Solunum Maskeleri
Tek Kullanımlık Toz
Maskeler
Yarım Yüz Gaz Maskeler
Tam Yüz Gaz
Maskeleri
30. El Koruyucuları: Belirli işler için belirli eldivenlerin
kullanılması gerekir. Genel amaçlı nitril kaplı bez
eldivenlerle kimyasal çalışması yapmayınız. Asit ve kostik
için asit eldivenini, solventler için ise solvent eldivenini
kullanınız.
