1. Pagdating ng mga Bagong Mananakop
Babasahin 3 ng Aralin 1
Ika-apat na Kwarter
University of the Philippines Integrated School
Araling Panlipunan VI
Ito ay kopya ni:_________________________________
Seksyon: _________________________________

2. 1
Ika-11 ng Mayo 1898 nang
naganap ang Digmaan ng
Look ng Maynila kung saan
nagapi ng hukbong pandagat
ni Commodore George
Dewey ang armada ng mga
Espanyol. Dito nagsimula ang
sabwatan ng dalawang bansa
hanggang sa tuluyang
sumuko ang Espanya sa mga
pwersang Amerikano sa ika-
13 ng Agosto 1899 matapos
ang kunwa-kunwaring Digmaan ng Look ng Maynila
sagupaan. Nilagdaan ng
Espanya ang Kasunduang
Paris noong Disyembre ng
taong iyon kung saan isinuko
nila ang Cuba, Puerto Rico, at
Pilipinas sa mga Amerikano
sa halagang $20 milyon.
Matapos pirmahan ang
Kasunduang Paris,
ipinahayag ni Presidente
William McKinley ang
patakarang Benevolent
Paglalarawan sa mga kolonyang inangkin ng Estados
Assimilation noong ika-21 ng Unidos bilang mga batang mangmang. Ipinapakita
Disyembre 1898 kung saan ang Pilipinas at Hawaii bilang mga primitibong lahi.
inatasan niya ang hukbong
Amerikano na ipatupad ang soberanya ng Estados Unidos sa
kapuluan.
Ito ang nagpasimula sa pag-kontrol ng Estados Unidos sa politika at
ekonomiya sa bagong sinakop. _____________________ ang tawag
sa prosesong ito. Sa unang yugto ng pananakop, kolonisasyon ang uri
ng imperyalismo na ipinatupad ng Estados Unidos kung saan direktang
pinamahalaan ng Amerikanong gobernador-heneral at gobernador-sibil
ang Pilipinas. Kalaunan, nagmistulang protectorate ang Pilipinas dahil
sa paunti-unting paglipat ng mga Amerikano sa tungkulin ng

3. 2
pamamahala sa mga sunud-sunurang elite. Sa anyong protectorate ng
imperyalismo, di-direktang pinamamahalaan ng mananakop ang
teritoryong inangkin.
Uri ng imperyalismo na direktang
pinamamahalaan ang bayang sinakop
Uri ng imperyalismo na di-direktang
pinamamahalaan ang bayang sinakop,
gumagamit ng mga katutubong pinuno bilang
kahalili ng mananakop
Sa pananaw ng mga Amerikano sila ang mas maunlad na lahi kumpara
sa ating mga Pilipino batay sa kultura, politika, at kalagayang pang-
ekonomiya. Bilang mas nakaka-angat na lahi, naniwala silang
responsibilidad nilang tulungan tayong mga Pilipino na mapabuti ang
ating mga sarili. Ito ang kaisipang ___________________________ na
ginamit ng mga Amerikano upang mabigyang katwiran ang pananakop
sa atin. Nagsilbi itong pantakip sa mga pansariling interes ng kanilang
bansa na siyang tunay na motibo sa likod ng kanilang pananakop sa
atin. Ipinakikita ng mga pahayag ng mga pinunong Amerikano na
pangunahin ang interes nilang makahanap ______________________
_____________________________ na lagakan ng surplus at kuhanan
ng mga __________________________________:
“The Philippines are ours forever...And just beyond the Philippines are
China’s illimitable markets. We will not retreat from either…We will not
abandon our opportunity in the Orient.
Our largest trade henceforth must be with Asia. The Pacific is our
ocean… Where shall we turn for consumers of our surplus? Geography
answers the question. China is our natural customer…The Philippines
gives us a base at the door of all the East.”
~Sen. Albert J. Beveridge

4. 3

5. 4
Takdang Aralin
1. Bilugan ang simbolo ng Estados Unidos.
2. Kahunan ang simbolo ng mga sinakop na bansa.
3. Saan patungo ang mga tauhan sa larawan?
____________________________________
4. Ipaliwanag ang konsepto ng white man’s burden gamit ang
larawan.

6. 5
Maaaring suriin ang
imperyalismong Amerikano bilang
bahagi ng proseso ng
pagpapalawak ng teritoryo ng
mga bansang kanluranin at
paghahanap ng mga pamilihan.
Maging ang ibang bansang
kanluranin tulad ng Portuges,
Inglatera at Alemanya ay sangkot
sa pananakop ng mga lupain sa
Aprika, Asya at Timog Amerika.

7. 6
Sumiklab ang Digmaang Pilipino-Amerikano sa ika-4
ng Pebrero 1899 kung saan binaril ni Private William Grayson ang
tatlong sundalong Pilipino. Pinatotohanan ni Heneral Elwell Otis, isang
Amerikanong opisyal, na ipinagtanggol lamang ng mga Pilipino ang
kanilang mga sarili, samantalang sundalong Amerikano ang siyang
sumalakay. Subalit, ipinagpilitan ni Pangulong McKinley na sundalong
Pilipino ang unang nagpaputok sa mga pwersang Amerikano upang
mabigyang katwiran ang kampanyang militar laban sa pwersang
Pilipino.
Nagpakita ng kabangisan ang mga Amerikano sa panahon ng digmaan
tulad ng pagtipon sa mga sibiliyan sa mga concentration camp, at
paggamit ng water cure at rope treatment upang sapilitang makakuha
ng impormasyon sa mga bihag. Dagdag pa rito ang mga naulat na
paglapastangan at paggahasa sa mga sibilyan, at pagwasak at
pagnakaw ng mga kagamitan.

8. 7
“There were to be no more neutrals. Inhabitants were to be classified as
either active (not passive) friends or enemies. The latter, regardless of
age, sex, were to be killed or captured…An eight o’clock curfew went into
effect. Any Filipino found on the streets after that hour was to be shot on
sight. Whenever an American soldier was killed, a native prisoner would
be chosen by lot and executed.”
Patakaran ni Heneral J.F. Bell sa Batangas, Cavite, at Tayabas
Gumanti ang mga Pilipino sa pamamagitan ng pabigla-biglang
pagsalakay sa mga sundalong Amerikano tulad ng pagpatay sa mga
nakatalagang Amerikano sa Balangiga, Samar. Dahil sa naganap sa
Balangiga, iniutos ni Heneral Jacob Smith na:
“I want no prisoners, I wish you to kill and burn, the more you kill and burn
the better you will please me. I want all persons killed who are capable of
bearing arms in actual hostilities against the United States.”
Tumugon ang mga gerilyang Pilipino sa pamamagitan ng paggawa ng
katulad na kalupitan. Halimbawa na rito ang paglilibing ng buhay
hanggang leeg. Nilalagyan ng patpat ang bibig ng Amerikanong
sundalo upang mapanatili itong nakabuka habang ginagapangan ng
mga langgam na inakit mula sa gubat sa pamamagitan ng asukal.
Bilugan ang hayop na ginamit ng mga Pilipinong sundalo sa pag-
torture sa mga sundalong Amerikano.
May dalawang taon ding lumaban ang pamahalaang Aguinaldo sa
pananalakay ng hukbong Amerikano. Kinailangan magpadala ng

9. 8
Estados Unidos ng 120,000 tauhan para masupil ang pwersa ng mga
Pilipino sa digmaan. Ngunit sa kabila ng paglaban ng mga Pilipino,
unti-unting nanghina ang mga pwersang nakikibaka dahil sa
patakarang pagsupil at patakarang pang-akit ng mga Amerikano.
Bukod pa dito, may mga hanay din ng mga Pilipino na nakipagtulungan
sa mga mananakop tulad ng mga katutubong Macabebe na kumilos
laban sa rebolusyon at naging instrumental sa paghuli kay Aguinaldo.
Nagwakas ang pamahalaang Aguinaldo nang siya’y nahuli noong ika-
Mga sundalong Pilipino Mga nahuling lider ng mga gerilya
23 ng Marso 1901. Sumuko ang mga lider at tauhan ni Aguinaldo
samantalang ipinatapon naman ang ibang ayaw sumumpa ng
katapatan sa Estados Unidos. Opisyal na idineklara ng Estados Unidos
na tapos na ang digmaan noong Hulyo 1902.
Sa kabila nito hindi tumigil ang paglaban ng mga mamamayan sa iba’t
ibang paraan. Iba’t ibang landas tungo sa kalayaan ang tinahak ng mga
Pilipino para lang makamit ang kalayaang inagaw ng mga mananakop.
Ang mga anakpawis ay naglunsad ng armadong pagtatanggol at pag-
aalsa habang ang ilang malaya at edukadong Pilipino ay pumasok sa
pakikipagkolaborasyon sa Estados Unidos na may hangaring mapalaya
ang Pilipinas. Inabot ng isa pang dekada ang armadong pagtatanggol
ng mga rebolusyonaryo na pinangalanang bandido, panatiko, at
huramentado ng pamahalaang kolonyal.
Sa Katagalugan, namuno sa armadong pagtatanggol si Hen. Luciano
San Miguel. Tumulong sa kanya ang mga Katipunerong kasa-kasama

10. 9
ni Bonifacio na napaisantabi sa panahon ni Aguinaldo. Nang mapatay
si San Miguel, ipinagpatuloy nina Macario Sakay at Francisco Carreon,
mga dati ring kasamahan ni Bonifacio, ang pamumuno sa mga natirang
gerilya. Binuo nilang muli ang Republika ng Katagalugan at
ipinagpatuloy ang gawaing rebolusyonaryo sa mga kabundukan at
kanayunan. Natigil lamang ang kanilang paglaban nang makumbinsi
sila ng mga edukadong Pilipino na tanggapin ang amnestiya noong
1906. Sa kabila ng pangakong amnestiya binitay pa rin si Sakay at
Carreon ng mga Amerikano.
Isulat ang
pangalan ng
mga
makabayang
Pilipinong ito.
Sila ang
nagpatuloy sa
armadong
pagtatanggol sa
kalayaan ng
ating bansa sa
kabila ng
pagsuko ng
lideratong elite.
Patuloy din ang
pakikipaglaban
ng mga
milenarista sa Gitna at Timog Luzon, at sa Kabisayaan. Maging ang
mga Pilipinong Muslim sa Lanao at Maguindanao ay lumaban din sa
panghihimasok ng mga Amerikano bagama’t nakipagkasundo ang
Sultan ng Sulu sa mga Amerikano sa pamamagitan ng Kasunduang
Bates. Ang mga Igorot ay di rin agarang tumanggap sa mga
mananakop. Nagpadala ang mga Amerikano ng tinatayang 400
ekspedisyon laban sa kanila. Nagpatuloy ang pabugso-bugsong
paglaban sa mga mananakop ng ilan pang dekada.

11. 10
Naglunsad din ang iba ng sariling
pagtataguyod sa kalayaan. Isa na rito
ang Katipunero at manunulat na si
______________________. Matapos
makalabas sa pagkakakulong sa
ilalim ng Espanya, inorganisa niya
ang Junta de Amigos na binuo ng
mga dating Katipunero. Nagsagawa
ang grupo ng mga gerilyang yunit at
pinatuloy ang paglaban sa Amerika.
Sinunog nila ang mga taguan ng
armas, hinuli ang mga kilalang
kolaborador, at pinatay ang ilang mga
Amerikanong sundalo. Kasama si
Artemio Ricarte, tinangka rin niyang
buuin muli ang rebolusyonaryong
hukbo.
Nang nadiskubre ang lihim na samahan, binaling ni Tolentino ang
pagtaguyod sa kalayaan sa pamamagitan ng pagsulat para sa teatro at
pahayagan. Kilala ang kaniyang sarsuwela na Kahapon, Ngayon at
Bukas bilang isang halimbawa ng makabayang akda na tumuligsa sa
pananakop ng mga Espanyol at Amerikano. Naging aktibo rin si
Tolentino sa pag-organisa ng mga samahang masa hanggang sa
kaniyang pagpanaw noong 1915.
Pakikipagkolaboreyt ng mga Elite
Sinimulan ng mga maykaya at edukadong Pilipino ang
pakikipagkolaboreyt sa Estados Unidos habang nagaganap pa lamang
ang digmaang gerilya ng pamahalaang Aguinaldo. Karamihan sa kanila
ay pawang may mga posisyon sa pamhalaang Aguinaldo. Binuo nila
noong 1900 ang _______________________ na tumulong sa mga
Amerikano na mapaamo ang mga Pilipino. Mula sa kanilang hanay
nagmula ang mga unang alkalde, gobernador, at iba pang opisyal sa
pamahalaang sibil ng mga Amerikano. Maging ang ibang dati’y kasapi
ng rebolusyonaryong hukbo ay naging tauhan din ng mga Amerikano
sa pagsupil sa mga Pilipinong patuloy na nakibaka para sa kalayaan.

12. 11
Mga Kolaborador
Pagtugmain ang larawan
sa tamang pangalan.
Gumuhit ng linya na
nag-uugnay sa mga ito.
Kwalipikasyon ng
Botante at Kandidato
sa Pamahalaang Sibil
□ Lalaki
□ 23 taon o higit
□ Humawak na ng
munisipal na
posisyon bago ang
Agosto 1898
□ Marunong sumulat
at magbasa ng
Ingles o Espanyol
□ May ari-ariang
Bilugan ang larawan ng pinakaunang nagkakahalaga ng
$250 o nagbabayad
balimbing sa kasaysayan ng Pilipinas ayon
ng taunang buwis
sa historydor na si Ambeth Ocampo. na $15

13. 12
Malinaw ang ginawang pag-akit ng Estados Unidos sa Pilipinong elite.
Ibinigay nito ang kahilingan ng mga ilustrado at principalia na hindi
ibinigay ng Espanya – representasyon sa kolonyal na pamahalaan,
pagbukas ng mga posisyon sa gobyerno gaya ng Korte Suprema,
military at iba pang ahensiya ng pamahalaan, at paggawa ng batas sa
pamamagitan ng Pambansang Asamblea.
Naakit din ng Estados Unidos ang mga maykaya sa pamamagitan ng
mga patakarang pang-ekonomiya. Isinagawa ang “malayang kalakalan”
at pamamahagi ng lupa na nagpatatag sa katayuang pang-ekonomiko
ng mga elite. Nagkaroon ng tiyak na pamilihan ang mga produktong
ineksport ng mga asendero at panginoong maylupa at naging
paborable sa mga negoysanteng kumprador ang pag-eeksport at pag-
iimport. Dahil na rin sa bukas na kalakalan, napabilis din ang pagpasok
ng kulturang Amerikano sa pamamagitan ng mga aklat, pelikula at iba
pang mga nabibiling produkto.
Kagyat, Ganap at Lubos na Kalayaan
Nakuha ng ____________________
ang mayorya ng Asamblea noong
1907 dahil sa plataporma ng “kagyat,
ganap at lubos na kalayaan.” Naging
speaker si Sergio Osmeña at
majority floor leader si Manuel
Quezon. Sa panahong ito
napasakamay ng Partido Demokrata
ang pamahalaan ng Estados Unidos
kaya’t naipasa ang Jones Law noong
1916 na nangako ng independensiya
sa oras na mabuo ang isang matatag
na pamahalaang Pilipino. Napabilis
ng batas ang paglilipat sa
responsibilidad ng pamamahala sa
mga Pilipinong pinuno sa Mula kaliwa: House Speaker Sergio
pamamagitan ng prosesong Osmeña, Gov-gen. Francis Burton
Pilipinisasyon at napasakamay ng Harrison at Senate Pres. Manuel L.
mga Pilipinong elite ang halos buong Quezon.
kolonyal na pamahalaan.

14. 13
Sa puntong ito tinatalakay sa popular na pagturo sa kasaysayan ang
mga independence mission na pinamunuan nina Quezon at Osmeña
upang lalong mapabilis ang pagkamit ng kalayaan ng bansa. Subalit
kung susuriin ang primaryang batis, ibang salaysay ng kasaysayan ang
ating matutunghayan.
Narito ang isang pahayag ni Frank McIntyre, isang opisyal mula sa
Burea of Internal Affairs ng Estados Unidos, tungkol sa mga pribadong
pag-uusap nila nina Quezon at Osmeña:
When the Philippine mission arrived in Washington in June
1919…the views of the chairmen of the mission were that there should not
be in the near future any change in the relations between the United States
and the Philippines…They desired a strengthening of the Filipino control of
the government.
They believed that the people of education and property in the
Islands would be satisfied and would for some years discontinue the
discussion of independence if the government were made in local matters
purely Filipino…If to the government so established some name could be
given, using if possible, the word “independence” this would for some time
satisfy the mass of the people who have been fed up on independence talk
and who will not be satisfied unless they get that, at least in name…They
were not interested in having a definite date fixed for complete
independence. They have in mind that if such a date were fixed and not in
the very near future it would create a great deal of dissatisfaction in the
Islands, and that it would be much better not to mention a date…but, as
indicated, the ques-tion of complete independence is not at this time
seriously thought of.
Batay sa pahayag ni McIntyre, hangad ba nina Quezon, Osmeña at
ng pambansang elite ang kagyat, ganap at lubos na kalayaan?
Salungguhitan ang mga pangungusap na sumusuporta sa iyong
sagot.

15. 14
Malinaw sa pahayag ni McIntyre na ang pagpapalawak ng
kapangyarihan ang tunay na interes sa likod ng mga independence
mission at hindi ang sinasabi ng mga opisyal sa publiko na “kagyat,
ganap at lubos na kalayaan.” Subalit sa kabila ng mabagal na pag-
usad ng pagsulong sa kasarinlan, nakamit din ng bansa ang kalayaan
noong Hulyo 1946 pagkatapos mapasailalim ng Pamahalaang
Komonwelt at sa pananakop ng mga Hapon. Nagawa ng mga
kolaboreytor na makuha unti-unti sa pamamagitan ng mapayapang
paraan ang inaasam na independensiya.
Subalit para sa ibang patuloy na nakibaka sa pananakop ng mga
Amerikano, hindi kumpleto ang kalayaang nakamit dahil nanatili ang
pang-ekonomiya at pampolitikang kontrol ng Estados Unidos sa ating
bansa. Hindi rin nakamit ng mga anakpawis ang inaasahang
kapayapaan, pagkapantay-pantay, kaginhawahan, at pagkakapatiran
na hatid ng tunay na kalayaan. Nakuntento ang elite sa ibinigay na
kalayaan noong 1946, habang ang mga kapatid nating anakpawis ay
patuloy pa ring lumalaban at kumikilos para sa kanilang ganap na
paglaya mula sa pang-aabuso ng dayuhan at Pilipinong panginoon.
Sa tingin mo, tuluyan na ba tayong lumaya
mula sa kontrol ng mga mananakop?

16. Sanggunian: Gripaldo, E., et al. (2003). Kasaysayan ng Filipinas at mga Institusyong
Filipino. QC: UP-SWF at bulatlat.com.ph 15
PANANAKOP NG MGA AMERIKANO