1. ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
ΣΤHΝ Α΄ ΤΑΞΗ ΤΟΥ ΕΠΑ.Λ.
«Παράδοση και Μοντερνισμός στη Νεοελλ. Ποίηση»
Διδάσκουσες: Ζέρβα Γεωργία , M.Εd.
Μπάκα Μαρία
Παναγιωτοπούλου Μαρία , M.Α.
Φιλόλογοι στο ΕΠΑ.Λ. ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ, Σχολ. έτος 2012-2013
ΗΜΕΡΙΔΑ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ
«ΟΙ ΦΙΛΟΛΟΓΟΙ ΤΗΣ ΛΙΒΑΔΕΙΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΝ»
20 Ιουνίου 2013, Λιβαδειά
Διοργάνωση: Στρατής Μαϊστρέλλης
Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων Ν. Βοιωτίας

2. Λέει ο Edgar Allan Poe :
«Η ποίηση είναι σκέψεις που
αναπνέουν και λέξεις που καίνε»

3. Στοχοθεσία :
 Να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές ότι η ποίηση δεν είναι κάτι







βαρετό, μακρινό, απρόσωπο και απαρχαιωμένο αλλά εκφράζει με
τον ιδιαίτερο τρόπο της τα βιώματα, τα συναισθήματα και τις
συγκινήσεις όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως τόπου και χρόνου.
Να παρατηρήσουν ότι η ποίηση αλλάζει, τόσο στο περιεχόμενο όσο
και στη μορφή της, από εποχή σε εποχή.
Να κατανοήσουν ότι οι αλλαγές αυτές δεν είναι αυθαίρετες ή τυχαίες,
αλλά εντάσσονται στο πλαίσιο γενικότερων καλλιτεχνικών και
πολιτισμικών ρευμάτων.
Να γνωρίσουν τα λογοτεχνικά κινήματα του ρομαντισμού, του
παρνασσισμού, του συμβολισμού και του υπερρεαλισμού.
Να αποκτήσουν μια συνολική εικόνα της εξέλιξης της νεοελληνικής
ποίησης.
Να κωδικοποιήσουν τα χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της
μοντέρνας ποίησης.
Να γνωρίσουν τους βασικούς εκπροσώπους της παραδοσιακής
ποίησης και τους ποιητές που πραγματοποίησαν τη μετάβαση από
την παράδοση στον μοντερνισμό.
Να καλλιεργηθεί η φιλαναγνωσία των νέων και να τους βοηθήσουμε
να εκτιμήσουν ιδιαίτερα τη μελοποιημένη ποίηση.

4. Δεξιότητες που προσδοκούμε να αποκτήσουν
οι μαθητές:
 Να εντάσσουν ένα ποιητικό έργο στην παραδοσιακή ή στη
μοντέρνα ποίηση ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που
ανιχνεύουν σ’ αυτό.
 Να αναγνωρίζουν τα κύρια στοιχεία των βασικών
λογοτεχνικών κινημάτων στα ποιήματα.
 Να εξοικειωθούν με το άλογο στοιχείο της μοντέρνας
ποίησης, με τις δυνατότητες της γλώσσας και τη δύναμη των
συνειρμών και να είναι ανοικτοί στην πολυσημία του
ποιητικού λόγου
 Να αισθανθούν τον ποιητικό ρυθμό του ελεύθερου στίχου.
 Να μάθουν να διακρίνουν ένα μοντέρνο ποίημα από ένα
πεζό κείμενο.

5. Διδακτική μεθοδολογία :
 Συνδυασμός της ομαδοσυνεργατικής
διδασκαλίας με την μετωπική και αξιοποίηση της
μεθόδου project.
Διδακτικά μέσα :
 Προφορικός λόγος
 Παραγωγή γραπτού λόγου
 Χρήση εποπτικών μέσων και οπτικοακουστικού
υλικού (εικόνες, πρόσθετο επεξηγηματικό υλικό σε
φωτοτυπίες, βίντεο, ακουστικό υλικό, διαδίκτυο)

6. Α) Προαναγνωστικό στάδιο
(3 διδακτικές ώρες)
 Ζητήσαμε από τους μαθητές να απαντήσουν γραπτώς στο ερώτημα
«τι είναι ποίηση» και διαβάσαμε τις απαντήσεις στην τάξη.
 Παραβάλαμε ζωγραφικούς πίνακες του Μποτιτσέλι, του Πικάσο, του
Καντίνσκι και του Νταλί και ζητήσαμε από τους μαθητές να
εντοπίσουν τα παραδοσιακά και τα μοντέρνα στοιχεία.
 Δόθηκαν ένα παραδοσιακό και ένα μοντέρνο ποίημα και ζητήσαμε
από τους μαθητές να τα κατατάξουν στην αντίστοιχη κατηγορία.
 Δόθηκαν στους μαθητές διαγραμματικά σε αντιπαραβολή τα
χαρακτηριστικά της παραδοσιακής και της μοντέρνας ποίησης.
 Ακούστηκαν μελοποιημένα ποιήματα που είναι αρκετά γνωστά
στους μαθητές ως τραγούδια (Ερωτικό του Λαπαθιώτη, Μέσα στη
βουή του δρόμου του Μήτσου Παπανικολάου, Αν θυμηθείς τ'όνειρό
μου του Γκάτσου και Η Μπαλάντα του κυρ Μέντιου του Βάρναλη)
για να καταλάβουν πόσο η ποίηση και οι μεγάλοι ποιητές, χωρίς να
το γνωρίζουν, είναι μέσα στα βιώματα και στη ζωή τους.

7. ΠΙΝΑΚΕΣ

8. Παραδοσιακό - Μοντέρνο ποίημα
Διονύσιος Σολωμός, Η Ξανθούλα
Την είδα την ξανθούλα
την είδα 'ψες αργά
Που εμπήκε στη βαρκούλα
να πάει στην ξενητειά.
Εφούσκονε τ' αγέρι
λεπτότατα πανιά
Ωσάν το περιστέρι
που απλώνει τα φτερά
Εστέκονταν οι φίλοι
με λύπη με χαρά
Και αυτή με το μαντίλι
τους αποχαιρετά.
Και το χαιρετισμό της
Εστάθηκα να ιδώ,
Ως που η πολλή μακρότης
Μου το'κρυψε κι αυτό
Σ' ολίγο, σ' ολιγάκι
Δεν ήξερα να πω
αν έβλεπα πανάκι
ή του πελάγου αφρό
Και αφού πανί, μαντίλι
Εχάθη ς' το νερό
Εδάκρυσαν οι φίλοι
Εδάκρυσα κ' εγώ
Μίλτος Σαχτούρης, Ὁ καθρέφτης
Σὰ γύρισε ὁ καθρέφτης μου
στὸν οὐρανὸ
φάνηκε
ἕνα φεγγάρι μισοφαγωμένο
ἀπὸ τὰ κόκκινα μυρμήγκια
τῆς φωτιᾶς
κι ἕνα κεφάλι πλάι του
νὰ καίει κι αὐτὸ μέσα σε πύρινη
βροχὴ
νὰ λάμπει τὸ κεφάλι
νὰ φέγγει
καθὼς τὸ ἔπαιρνε τὸ ἔκανε κάρβουνο
ἡ φωτιὰ
ν ὰ ψιθυρίζει:
-Τὰ δέντρα καῖνε φεύγουνε σὰν τὰ
μαλλιὰ
ὁ ἄγγελος χάνεται μὲ καψαλισμένα
τὰ φτερὰ
κι ὁ πόνος
σκύλος μὲ σπασμένο πόδι
μένει
μένει

9. ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ
- ΜΟΝΤΕΡΝΑΣ ΠΟΙΗΣΗΣ
Ειδικά στην Ελλάδα η νεωτερική ποίηση καθιερώθηκε μέσα στη δεκαετία του 1930. Για
πολλούς αφετηρία ήταν η πρώτη ποιητική συλλογή του Γ. ΣΕΦΕΡΗ «Στροφή» το 1931.
Το πέρασμα από τη μια μορφή ποίησης στην άλλη δεν συντελέστηκε απότομα· είχε
προετοιμαστεί σταδιακά με ποιητές που χωρίς να είναι νεωτερικοί υπονόμευσαν όλα
σχεδόν τα παραδοσιακά στοιχεία (Καβάφης, Καρυωτάκης).
Η ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ
-Τηρεί το μέτρο, την
ομοιοκαταληξία.
-Το ποίημα χωρίζεται σε
στροφές με ίσο αριθμό στίχων
και ίσο αριθμό συλλαβών σε
κάθε στίχο.
-Ο ποιητής κάνει προσεκτική
επιλογή λέξεων
(αποφεύγονται οι
«αντιποιητικές») και φροντίζει
τα σχήματα λόγου και τα
εκφραστικά μέσα.
-Γίνεται προσπάθεια ώστε το
ποίημα να απέχει από τον
καθημερινό πεζό λόγο.
-Το νόημα του ποιήματος είναι
εύκολα αντιληπτό από τον
αναγνώστη.
Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ
-Ο στίχος είναι ελεύθερος, έλλειψη
μέτρου, ομοιοκαταληξίας.
-Ο ποιητής χρησιμοποιεί λέξεις και
από τον καθημερινό λόγο.
-Μπορεί να γράψει κάποιος
ποίηση με οποιαδήποτε λέξη
(ακόμα και κακόηχη).
-Κυριαρχία της εικόνας,
εκφραστική τόλμη, απρόσμενοι
λεξικολογικοί συνδυασμοί ,
πολυσημία, ασάφεια, πολλές
μεταφορές, υπερρεαλισμός.
-Ο αναγνώστης αφήνεται να
ανακαλύψει το νόημα μόνος του.
-Σκοπός του ποιητή είναι να
εκφραστεί πάνω απ’ όλα

10. Μεγάλοι Έλληνες ποιητές

11. Β) Κατά την ανάγνωση
(16 διδακτικές ώρες)
Με εφαρμογή της ομαδοσυνεργατικής διδασκαλίας
διδάχθηκαν τα παρακάτω ποιήματα με παράλληλη
αναφορά στα οικεία πνευματικά κινήματα και στα
βασικά λογοτεχνικά ρεύματα (ρομαντισμός,
παρνασσισμός, συμβολισμός, υπερρεαλισμός) :
 α) Δ. Σολωμός, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (Σχεδίασμα Β', απόσπασμα






2 – Σχεδίασμα Γ', απόσπασμα 6: Πειρασμός): βιβλίο Α' Λυκείου
β) Κ. Παλαμάς, Πατρίδες (2 αποσπάσματα: “Σαν των Φαιάκων το
καράβι”, “Πατρίδες, Αέρας, Γη...”): Βιβλίο Α' Λυκείου
γ) Κ. Καβάφης, Ιθάκη – Κ. Καβάφης, Απολείπειν ο θεός Αντώνιον:
βιβλίο Α' Λυκείου
δ) Κ. Βάρναλης, Οι Μοιραίοι – Κ. Βάρναλης, Πάλι μεθυσμένος είσαι:
βιβλίο Α' Λυκείου
ε) Γ. Σεφέρης, Επί ασπαλάθων: βιβλίο Β' Λυκείου – Τ. Σινόπουλος, Ο
καιόμενος: βιβλίο Γ' Λυκείου
στ) Ο. Ελύτης, Μαρίνα των βράχων: βιβλίο Β' Λυκείου – Κ. Δημουλά,
Ο πληθυντικός αριθμός : βιβλίο Γ' Λυκείου
ζ) Γ. Ρίτσος, Ρωμιοσύνη – Ο. Ελύτης, Άξιον εστί: βιβλίο Β' Λυκείου

12. Διονύσιος Σολωμός,
Ελεύθεροι πολιορκημένοι
 Αφού δόθηκαν στους μαθητές
πληροφορίες για τη ζωή του
ποιητή, για το ιστορικό πλαίσιο
του ποιήματος και τα
χαρακτηριστικά του
ρομαντισμού διδάχθηκε στην
τάξη το απόσπασμα 2 από το
Σχεδίασμα Β’.
 Την επόμενη διδακτική ώρα οι
μαθητές χωρίστηκαν σε πέντε
ομάδες τεσσάρων ατόμων,
τους δόθηκε το απόσπασμα 6
από το Σχεδίασμα Γ’ του ίδιου
ποιήματος «ο Πειρασμός» και
τους ανατέθηκε να
αντιπαραβάλουν τα
αποσπάσματα απαντώντας
ανά ομάδες στα εξής
ερωτήματα:

13. Ερευνητικά ερωτήματα
ΟΜΑΔΑ 1
o
Πώς περιγράφεται η φύση στα δύο κείμενα; Ποια στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος
αξιοποιεί ιδιαίτερα ο ποιητής και με ποια εκφραστικά σχήματα επιλέγει να τα προβάλει;
ΟΜΑΔΑ 2
o Γιατί συνδέεται, κατά τη γνώμη σας, ο Απρίλης με τον έρωτα και τι σχέση μπορεί να έχει η
επιλογή του ποιητή να παρουσιάσει ανοιξιάτικες εικόνες με το περιεχόμενο και το θέμα του
όλου ευρύτερου ποιήματος;
ΟΜΑΔΑ 3
o Ποιες λέξεις του αποσπάσματος δηλώνουν κίνηση; Ποια είναι η σημασία τους για το
απόσπασμα;
ΟΜΑΔΑ 4
o Ποια χαρακτηριστικά έχει η γυναικεία μορφή που παρουσιάζεται στο τέλος του «πειρασμού»
και τι εξυπηρετεί η εμφάνισή της και ποιος είναι ο ρόλος του Αλαφροϊσκιωτου στο ποίημα «ο
πειρασμός»;
ΟΜΑΔΑ 5
o
Γιατί το απόσπασμα 6 ονομάζεται «Πειρασμός»; Ποιος είναι ο πειρασμός για τους
ελεύθερους πολιορκημένους και τι νόημα έχουν οι φράσεις: “ όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες
φορές πεθαίνει” και “τρέμ' η ψυχή και ξαστοχά γλυκά τον εαυτό της;”;
ΚΟΙΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ:
o
Α) Να εντοπίσετε τις ομοιότητες και διαφορές των δύο σχεδιασμάτων (σε μορφή και
περιεχόμενο)
o
Β) Ο Σολωμός υπηρετεί το ρομαντισμό (με κύρια χαρακτηριστικά τη λατρεία φύσης, της
πατρίδας, της θρησκείας και της γυναίκας, όπως λέει και ο Ερατοσθένης Καψωμένος).
Εντοπίστε σημεία μέσα στον πειρασμό που να επιβεβαιώνουν ότι ο Σολωμός όντως
ακολουθεί το ρεύμα του ρομαντισμού.
o
Γ) Ιδιαίτερα προσφιλές είναι στον Σολωμό το μοτίβο της Φεγγαροντυμένης κορασιάς. Να
παρουσιάσετε τα χαρακτηριστικά της Φεγγαροντυμένης με βάση τα αποσπάσματα που σας
δίνονται. (Ελεύθεροι, Λάμπρος, Κρητικός)

14. Κωστής Παλαμάς, Πατρίδες
• Δόθηκαν στους μαθητές σε
αδρές γραμμές πληροφορίες
για τη ζωή του ποιητή και το
έργο του. Ακούστηκαν τα
μελοποιημένα ποιήματα (Βάλε
τα σημάδια και Κακή φωτιά).
Έγινε λόγος για το ρεύμα του
παρνασσισμού και το σονέτο
και διδάχθηκε στην τάξη το
απόσπασμα «Σαν των
Φαιάκων το καράβι».
• Την επόμενη ώρα ανατέθηκαν
στους μαθητές ανά ομάδες
ερωτήματα για προφορική
παρουσίαση:

15. Ερευνητικά ερωτήματα
ΟΜΑΔΑ 1
o
Εξηγήστε το νόημα του τελευταίου στίχου «Και τι’ μαι; Χόρτο ριζωμένο σ’ ένα
σβώλο απάνω που ξεφεύγει κι απ’ τα κλαδευτήρια»
ΟΜΑΔΑ 2
o
Να βρείτε αν το ποίημα φέρει τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού και του
σονέτου.
ΟΜΑΔΑ 3
o
Με τι παρομοιάζεται η φαντασία του ποιητή και γιατί;
ΟΜΑΔΑ 4
o
Τι νόημα έχουν τα ταξίδια που πραγματοποιεί ο ποιητής με τη φαντασία σου στις
διάφορες ηπείρους;
ΟΜΑΔΑ 5
o
Έχει οικουμενικό και υπαρξιακό χαρακτήρα το ποίημα; Ποια ζητήματα θέτει και με
ποια εκφραστικά μέσα;
ΚΟΙΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
o
Δίνονται τα ποιήματα «Πατρίδες, Αέρας – Γη» του Παλαμά και «Τελευταίο ταξίδι»
του Καρυωτάκη.
o
Α) Ποιες είναι οι νοητές πατρίδες του Παλαμά. Υπάρχουν κοινές ανησυχίες ή κοινές
διαπιστώσεις για τη ζωή και την ύπαρξη στα δύο ποιήματα του Παλαμά;
o
Β) Τόσο ο Παλαμάς όσο και ο Καρυωτάκης χρησιμοποιούν στα ποιήματά τους την
εικόνα του καραβιού. Με ποιο τρόπο την αξιοποιεί ο καθένας και ποια μεταφορική
συμβολική σημασία παίρνει το καράβι στον κάθε ποιητή; (αφορμή να γίνει λόγος
σύντομα και για την πεισιθανάτια και μελαγχολική ποίηση του Καρυωτάκη και της γενιάς
του.
o
Ακρόαση του “Dust in the wind”. Δίνονται στους μαθητές οι στίχοι και η μετάφρασή

16. Κ.Π. Καβάφης
 Λόγος για τον ποιητή.
Γράφονται στον πίνακα τα
χαρακτηριστικά της
ποίησής του και οι
κατηγορίες ποιημάτων του
(φιλοσοφικά/διδακτικά –
ιστορικά/ψευδοϊστορικά,
ερωτικά/αισθησιακά).

17. Διδασκαλία στην τάξη της Ιθάκης. Οι μαθητές
χωρισμένοι σε ομάδες αμέσως μετά την πρώτη
ανάγνωση και τον πρώτο σχολιασμό καλούνται να
απαντήσουν προφορικά:
ΟΜΑΔΑ 1
o
Είναι αισιόδοξο ή απαισιόδοξο το μήνυμα του
ποιήματος;
ΟΜΑΔΑ 2
o
Τι συμβολίζουν τα τέρατα;
ΟΜΑΔΑ 3
o
Γιατί χρησιμοποιεί β’ ενικό πρόσωπο ο ποιητής; Σε
ποια κατηγορία ποιημάτων του Καβάφη ανήκει το
ποίημα;
ΟΜΑΔΑ 4
o
Να εξηγήσετε τους στίχους 9-12.
ΟΜΑΔΑ 5
o
Τι συμβολίζει τελικά η Ιθάκη;

18. Την επόμενη διδακτική ώρα επικεντρωνόμαστε στο
«Απολείπειν ο θεός Αντώνιον». Ακούγεται η απαγγελία
του ποιήματος από τον Δ. Χορν.
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και καλούνται να
μελετήσουν το ποίημα, να το επεξεργαστούν και να το
παρουσιάσουν απαντώντας ανά ομάδες στα εξής:
ΟΜΑΔΑ 1
o
Τι συμβολίζει η Αλεξάνδρεια και ο Αντώνιος;
ΟΜΑΔΑ 2
o
Να συγκρίνετε το δοθέν ποίημα με το «Τέλος του Αντωνίου»
ΟΜΑΔΑ 3
o
Γιατί επαναλαμβάνεται η φράση «αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια…» και τι
δηλώνει η αλλαγή του ρήματος: φεύγει, χάνεις;
ΟΜΑΔΑ 4
o
Περιγράψτε την ατμόσφαιρα του ποιήματος και την ψυχολογία του ήρωα.
ΟΜΑΔΑ 5
o
Υπάρχουν στοιχεία τραγικότητας στο ποίημα; Έχει ο Αντώνιος
χαρακτηριστικά τραγικού ήρωα;
ΚΟΙΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ
o
Α) Ποια χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη εντοπίζονται στο
«Απολείπειν»;
o
Β) Σε ποια κατηγορία ποιημάτων ανήκει το «Απολείπειν»;

19. Κώστας Βάρναλης, Οι Μοιραίοι
και Πάλι μεθυσμένος είσαι
 Λόγος για τον ποιητή, την
ιδεολογία του, τους
κοινωνικούς
προβληματισμούς του και
την εποχή κατά την οποία
δημιουργεί (Ελλάδα του
Μεσοπολέμου). Οι μαθητές
μετά την ανάγνωση των
ποιημάτων καλούνται να
απαντήσουν ανά ομάδα στα
ακόλουθα ερωτήματα:

20. Ερευνητικά ερωτήματα
Ομάδα 1:
Την εποχή που γράφτηκαν τα ποιήματα (1922 και 1927, μετά τον Α΄
Παγκόσμιο πόλεμο) οι ποιητές προσπαθούσαν μέσα από το έργο τους να
εκφράσουν την απαισιοδοξία τους. Να βρείτε μέσα στα δύο ποιήματα
στοιχεία που επιβεβαιώνουν αυτή τη διάθεση.
Ομάδα 2:
o
Η ποίηση του Βάρναλη διακρίνεται για τη μαχητικότητά της, τη σατιρική
διάθεση και τον σαρκασμό. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή με βάση τα
εξεταζόμενα ποιήματα.
Ομάδα 3:
Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η ψυχική κατάσταση του
Κωνσταντή και των θαμώνων της ταβέρνας έτσι όπως εκφράζεται στα δύο
ποιήματα;
Ομάδα 4:
o
o
«Αχ που’ σαι νιότη που’ δειχνες πως θα γινόμουν άλλος..»: Να
σχολιάσετε τη φράση αυτή από το Πάλι μεθυσμένος είσαι.
Ομάδα 5:
Ποια στάση ζωής εκφράζουν οι Μοιραίοι και ο Κωνσταντής
στα δύο ποιήματα και με ποιο τρόπο κρίνεται αυτή από τον ποιητή;

21. Γ. Σεφέρης, Επί ασπαλάθων
• Δίνονται πληροφορίες για
τον ποιητή, τη ζωή και το
έργο του (συμβολισμός και
νεότερη ποίηση) καθώς και
για την περιρρέουσα
ατμόσφαιρα της εποχής
που γράφεται το ποίημα.
Διαβάζεται η περικοπή για
τον Αρδιαίο από την
Πολιτεία του Πλάτωνα και
έπειτα γίνεται ανάγνωση
του ποιήματος στην τάξη.
Στη συνέχεια οι μαθητές
χωρίζονται σε ομάδες και
τους ανατίθενται οι
ακόλουθες ερωτήσεις:

22. Ερευνητικά ερωτήματα
ΟΜΑΔΑ 1:
o
Ποιοι συνειρμοί δημιουργούνται στο μυαλό του ποιητή;
ΟΜΑΔΑ 2:
o
Να βρείτε στοιχεία συμβολισμού στο ποίημα.
ΟΜΑΔΑ 3:
o
Ποιος είναι ο τόπος και ο χρόνος του ποιήματος και πώς
συνδέονται με το νόημα αυτού; Ποια είναι η σημασία των
επιλογών του ποιητή (γιατί το Σούνιο και η ημέρα του
Ευαγγελισμού);
ΟΜΑΔΑ 4:
o
Παρουσιάστε και σχολιάστε τις εικόνες, τις μεταφορές και
τα εκφραστικά μέσα του ποιήματος.
ΟΜΑΔΑ 5:
o
Ποιο μήνυμα θέλει να περάσει με τον τελευταίο στίχο ο
ποιητής και γιατί επιλέγει αυτόν τον τρόπο;
ΚΟΙΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ:
o
Να συγκρίνετε το « Επί ασπαλάθων» του Σεφέρη με τον
«Καιόμενο» του Σινόπουλου. Ποιος είναι ο ρόλος του ποιητή
και του ανθρώπου του πνεύματος σε δύσκολους καιρούς;

23. Ο. Ελύτης, Η Μαρίνα των βράχων
 Δίνονται πληροφορίες για τον
ποιητή και σχολιάζονται τα
αγαπημένα θέματα της
ποίησής του (Ελλάδα, ήλιος,
θάλασσα, έρωτας) καθώς και
το ρεύμα του υπερρεαλισμού
που υπηρέτησε. Ακρόαση της
Μαρίνας από απαγγελία
Βαλτινού. Ζητάμε από τους
μαθητές να καταγράψουν
τους στίχους ή τις λέξεις που
τους εντυπωσίασαν
περισσότερο και σημειώνουμε
τις απαντήσεις στον πίνακα.
Χωρισμός μαθητών σε
ομάδες και ανάθεση εργασιών

24. Ερευνητικά ερωτήματα
ΟΜΑΔΑ 1:
Να εντοπίσετε στοιχεία υπερρεαλισμού στο ποίημα.
ΟΜΑΔΑ 2:
Σχολιάστε τον τελευταίο στίχο «Θ’ αποχαιρετήσεις το αίνιγμά σου»
ΟΜΑΔΑ 3:
Γιατί ποιητής επαναλαμβάνει τη φράση «έχεις μια γεύση τρικυμίας
στα χείλη; Μα πού γύριζες;» Τι ψυχική κατάσταση εκφράζει μέσα από αυτή;
ΟΜΑΔΑ 4:
Σχολιάστε τη φράση «και ο χρόνος γλύπτης των ανθρώπων
παράφορος»
ΟΜΑΔΑ 5:
Στο ποίημα διαπιστώνεται ένα παιχνίδι χρωμάτων από τον ποιητή. Τι
συμβολίζεται με το κάθε χρώμα;
ΚΟΙΝΗ ΕΡΩΤΗΣΗ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΟΜΑΔΕΣ:
Να διαβάσετε το ποίημα της Δημουλά «Ο πληθυντικός αριθμός» και να το
συγκρίνετε με τη Μαρίνα των βράχων ως προς τον τρόπο βίωσης των
ερωτικών συναισθημάτων, όπως εκφράζονται από τους ποιητές.
Η διδασκαλία κλείνει με ανάγνωση αποσπασμάτων από τη
Μαρία Νεφέλη και τις Μικρές Κυκλάδες και ακρόαση των
τραγουδιών «Παραμύθι με λυπημένο τέλος» του Μίλτου
Πασχαλίδη και «Απόγευμα στο δέντρο» του Αλκίνοου Ιωαννίδη.

25. Ομαδοσυνεργατική γραπτή εργασία και παρουσίασή της
στην τάξη
Γιάννης Ρίτσος, Ρωμιοσύνη – Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον εστί

26. Ερευνητικά ερωτήματα
ΟΜΑΔΑ 1:
o
Πώς περιγράφουν την ψυχική κατάσταση των
αγωνιζόμενων Ελλήνων οι δύο ποιητές.
ΟΜΑΔΑ 2:
o
Να βρείτε υπερρεαλιστικά στοιχεία στα ποιήματα.
ΟΜΑΔΑ 3:
o
Ποιες εικόνες της φύσης και της καθημερινότητας
αξιοποιούν οι δύο ποιητές;
ΟΜΑΔΑ 4:
o
Με ποιους στίχους εκφράζεται το αγωνιστικό
περιεχόμενο των δυο ποιημάτων;
ΟΜΑΔΑ 5:
o
Πώς παρουσιάζεται ελληνική ψυχή στα δύο
ποιήματα και με ποιους τρόπους;
Ακρόαση μελοποιημένων
κομματιών από Ρωμιοσύνη και Άξιον εστί.

27. Γ) Μετά την ανάγνωση
(2 διδακτικές ώρες)
 Δόθηκαν στους μαθητές ανά ομάδα ποιήματα
αντιπροσωπευτικά της ερωτικής ποίησης (παραδοσιακά και
μοντέρνα) και τους ζητήθηκε να παραγάγουν δουλεύοντας
ομαδοσυνεργατικά ένα μικρό γραπτό δοκίμιο έκτασης 1-2
σελίδων απαντώντας σε συγκεκριμένα με βάση τα ποιήματα
ερωτήματα ώστε να γίνει αντιληπτό κατά πόσο εμπεδώθηκε
η διάκριση παραδοσιακής και μοντέρνας ποιητικής γραφής.
 Ακολούθησε συζήτηση με τους μαθητές για το τί
αισθάνθηκαν, τί αποκόμισαν, τί τους άρεσε από την επαφή
τους με την ποίηση.
 Ζητήθηκε από τους μαθητές να φέρουν ένα αγαπημένο
ποίημά τους (παραδοσιακό ή μοντέρνο) ή εναλλακτικά να
συνθέσουν οι ίδιοι ένα δικό τους ποίημα αξιοποιώντας κατά
βούληση στοιχεία παράδοσης ή ποιητικού μοντερνισμού.

28. Ποιήματα για τον έρωτα

Μυρτιώτισσα, Σ΄αγαπώ




Μαρία Πολυδούρη, Μόνο γιατί μ΄αγάπησες
Οδυσσέας Ελύτης, Μονόγραμμα
Γιάννης Ρίτσος, Η σονάτα του σεληνόφωτος
Ναπολέων Λαπαθιώτης, Ερωτικό
Θέμα εργασίας:
• Πώς παρουσιάζεται ο έρωτας σε καθένα από τα παραπάνω
ποιήματα; Ποια χαρακτηριστικά αποδίδονται στο ερωτικό
συναίσθημα κάθε φορά; Με ποιες εικόνες και με ποιες
καταστάσεις συνδέεται ο έρωτας; Κατατάξτε τα ποιήματα αυτά
από το πιο παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο (από άποψη
περιεχομένου και μορφής)
• Ποιο ποίημα άρεσε περισσότερο στην ομάδα σας και γιατί;

29. Αξιολόγηση των μαθητών
 Κατά τη διάρκεια του διδακτικού τετραμήνου
πραγματοποιήθηκε αξιολόγηση των μαθητών σε
ατομικό αλλά και ομαδικό επίπεδο με
παρακολούθηση της εξέλιξης του γραπτού και
προφορικού τους λόγου κατά τις παρουσιάσεις
ομαδοσυνεργατικών εργασιών και με ωριαία γραπτή
δοκιμασία σε άγνωστα ποιήματα.
 Ο διδάσκων έλαβε υπ’ όψιν του τόσο την ατομική
συμβολή του κάθε μαθητή στην προσέγγιση και την
ερμηνεία του εκάστοτε ποιήματος όσο και τη
συμμετοχή του στις ομαδικές εργασίες μέσω των
οποίων ασκήθηκαν οι έφηβοι στην ανοχή της
διαφοράς, στην πολυφωνία, στην υπευθυνότητα και
στη δυνατότητα συνεργασίας για την επίτευξη ενός
κοινού στόχου.

30. Συμπεράσματα - Παρατηρήσεις επί
της διδασκαλίας (Ι)
 Στην αρχή απροθυμία των μαθητών να ασχοληθούν με την ποίηση
- δυσφορία και διάθεση απαξίωσης για τον έμμετρο λόγο και τους
ποιητές.
 Ήδη από το προαναγνωστικό στάδιο της διδασκαλίας όμως:
με την ακρόαση μελοποιημένων ποιημάτων,

με το παιχνίδι ανάμεσα στο παραδοσιακό και το μοντέρνο στοιχείο

με τη σχηματική παρουσίαση των διαφορών των παραδοσιακών
και μοντέρνων ποιημάτων,
άρχισαν να δείχνουν ενδιαφέρον για τη νέα θεματική ενότητα.

 Συμμετείχαν με αρκετή προθυμία στις ομαδικές εργασίες.
 Η εικόνα τους κατά την προφορική παρουσίαση των εργασιών
ήταν σχεδόν πάντα καλύτερη από την εικόνα των γραπτών
εργασιών που παρέδωσαν (λόγω γενικότερης δυσκολίας των
μαθητών του ΕΠΑ.Λ. στον γραπτό λόγο).

31. Συμπεράσματα - Παρατηρήσεις επί
της διδασκαλίας (ΙΙ)


Ιδιαίτερα τους άγγιξαν τα ερωτικά ποιήματα, πολύ
καλή υπήρξε η ανταπόκρισή τους στους Ελεύθερους
Πολιορκημένους, στην Ιθάκη αλλά και στα ποιήματα
του Βάρναλη, ενώ ανέλπιστα μεγάλο ήταν το
ενδιαφέρον ορισμένων παιδιών για τον Καιόμενο του
Σινόπουλου.
Παρόλο που αποδείχτηκε σχετικά εύκολος ο
εντοπισμός των μοντέρνων στοιχείων στα ποιήματα
(ελεύθερος στίχος, άλογο στοιχείο, καθημερινό
λεξιλόγιο), παρατηρήθηκε δυσκολία στη νοηματική
προσέγγιση των μη παραδοσιακών ποιημάτων και
κυρίως (οι υπερρεαλιστικές και συμβολικές εικόνες
απαιτούν ένα υψηλότερο επίπεδο αφαιρετικής
ικανότητας).

32. Συμπεράσματα - Παρατηρήσεις επί
της διδασκαλίας (ΙΙΙ)


Τους μαθητές δεν ικανοποίησαν οι ερωτήσεις της
ωριαίας γραπτής δοκιμασίας που ήταν απολύτως
σύμφωνες με το πρότυπο αξιολόγησης του νέου
αναλυτικού προγράμματος, γιατί, αναλώθηκαν μόνο σε
θέματα μορφικά των ποιημάτων (εντοπισμός
λογοτεχνικών ρευμάτων, κατάταξη ποιημάτων από το πιο
παραδοσιακό στο πιο μοντέρνο, ανίχνευση ποιητικών και
καθημερινών λέξεων, κατηγοριοποίηση συμβόλων) και δεν
δόθηκε καθόλου έμφαση στο περιεχόμενο, στο νόημα και
στην ερμηνεία των ποιημάτων που για τους μαθητές είναι
το πιο σημαντικό.
Η ακρόαση, τέλος, μελοποιημένων ποιημάτων ή
τραγουδιών που συσχετίζονταν στη συνέχεια νοηματικά με
το μελετώμενο ποίημα αναγνωρίστηκε από τα παιδιά ως
το πιο ευχάριστο κομμάτι της διδασκαλίας.

33. Αποτίμηση διδασκαλίας
Θετικά:




Έγινε πιο ενδιαφέρουσα η ποίηση για τους μαθητές.
Συμμετείχαν ακόμα και οι πιο αδύνατοι μαθητές στις παρουσιάσεις.
Κατέστη δυνατή η συνεργασία, η ανταλλαγή απόψεων, η θεώρηση
του κειμένου από ποικίλες οπτικές.
Υπήρξε η ευχέρεια να συσχετιστεί καλύτερα ο ποιητικός λόγος με τη
μουσική και τις εικαστικές τέχνες.
Αρνητικά:



Το κύριο βάρος της δουλειάς επωμίστηκαν οι καλοί μαθητές κάθε
ομάδας και κάποιοι επαναπαύτηκαν και κρύφτηκαν πίσω από την
ομάδα.
Χρονοβόρα η εξέταση τόσων ποιημάτων, ποιητικών ρευμάτων και
ποιητών μέσα σε ένα και μόνο διδακτικό τετράμηνο.
Έγινε αναγκαστική επιλογή ποιητικών έργων και αποκλείστηκαν
σημαντικές ποιητικές φωνές, αφού ο χρόνος δεν επαρκούσε για τη
διδασκαλία έργων τους.

34. 
“Έχουμε την τέχνη
για να μην πεθάνουμε
από την αλήθεια...”
(Φ. Νίτσε)

35. Ευχαριστώ για την προσοχή
σας....