Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ' Γυμνασίου

1. ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ
Βιογραφικά στοιχεία
Ο ΑντώνηςΣαμαράκηςγεννήθηκετο1919 στην Αθήνα,όπουσπούδασενομικά (1937-
1941). Από το 1935 ως το 1963 εργάστηκεστοΥπουργείοΕργασίας,θέσηαπότην οποία
παραιτήθηκεμετηνεπιβολήτης δικτατορίαςτουΜεταξά καιστην οποία επέστρεψετο
1945. ΣτηνΚατοχήσυμμετείχεστηνΑντίσταση.Το1944 συνελήφθηαπότουςναζί και
καταδικάστηκεσεθάνατο.Ύστερααπόπεριπέτειεςκατάφερενα ξεφύγει.Συμμετείχεως
εκπρόσωποςτης χώραςμας σε διεθνείςσυναντήσειςγια θέματα εργασιακάκαι
μεταναστευτικά.Τηνπερίοδο1968-1969 ηγήθηκεαποστολήςεμπειρογνωμοσύνηςστις
χώρες της Αφρικήςμετά απόανάθεσητηςΔιεθνούςΟμάδαςΕργασίας.Ωςεκπρόσωποςτης
ΟυνέσκοταξίδεψεστηνΑιθιοπία καιδραστηριοποιήθηκεμεάρθρα τουγια τηδιεθνή
κινητοποίησηυπέρ της επίλυσηςτων προβλημάτων των κατοίκων τηςχώρας.Στη
λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκεστιςαρχέςτηςδεκαετίαςτου1930 ως ποιητήςαπό τις
στήλεςπεριοδικών.Το 1954 εκδόθηκεηπρώτη τουσυλλογήδιηγημάτων μετίτλο Ζητείται
ελπίς.
Ακολούθησαν πέντεακόμηβιβλία του,τα οποία γνώρισαν πολλέςεπανεκδόσειςκαι
μεταφράσειςσεξένεςγλώσσες.Τιμήθηκεμετοκρατικόβραβείοδιηγήματος(1962 για το
Αρνούμαι),τοΒραβείοτωνΔώδεκα – ΈπαθλοΚώστα Ουράνη(1966 για το Λάθος),τοΜέγα
ΒραβείοΑστυνομικήςΛογοτεχνίαςστηΓαλλία (1970 για το Λάθος).Τιμήθηκεεπίσηςγια τη
συνολικήπροσφορά τουαπότηδιοργάνωσηEuropalia(1982) και με το Σταυρότουιππότη
των ΓραμμάτωνκαιτωνΤεχνών (1995). Μετά τη μεταπολίτευσηδημοσίευσεκείμενα
κοινωνικούκαιπολιτικούπεριεχομένουστον ημερήσιοκαιπεριοδικόΤύπο.Διηγήματά του
έγινανσενάρια για κινηματογραφικέςταινίες.Ταινία έγινεεπίσης«Τολάθος» απότον
PeterFleischmann.
Η πεζογραφία τουΑντώνηΣαμαράκητοποθετείταιστοχώροτης κοινωνικήςκαταγγελίας.
Μέσα απότα έργα του προβάλλειέντονηηαγωνία για την πορεία τουσύγχρονουκόσμου,
η κοινωνικήσυνείδησηκαιη ανθρωπιστικήκοσμοθεωρία τουσυγγραφέα.Ηγλώσσα του
είναιαπλή,χωρίς επιτηδευμένούφος,ξεχωρίζεικυρίως για την πυκνότητα των νοημάτων.
Ιδιαίτεροενδιαφέρονπαρουσιάζουν ηευρηματικότηταστην εξέλιξηκαιτοτέλοςτης
δράσηςκαιη συχνή χρήσηοπτικής χρήσης τουλόγου(κείμενα δακτυλογραφημένα,σκίτσα,
κ.α.).
Για 20 χρόνια προσέφερεανεκτίμητηβοήθεια στην UNICEF.Το1984 ήταν επικεφαλής
ελληνικήςεκστρατείαςενάντια στολιμόστην Αιθιοπία που ταξίδεψεδιςκιέγραψετα
κείμενα τηςταινίαςτουΠαντελήΒούλγαρη«Αιθιοπία:ΟδοιπορικόΘανάτου&Οδοιπορικό
Ζωής» που «γύρισε» για τηUNICEFη ΕΡΤ. Με την ακούραστηπροσφοράτου ,βοήθησεν’
αναγνωρισθείηUNICEF στησυνείδησητου κόσμουως αποτελεσματικόςκιαξιόπιστος
οργανισμόςπουαγωνίζεταισκληρά για τα παιδιά.Για τηδράσητουαυτή , το 1989 η
UNICEF Ν.Υόρκηςτον ονόμασε1ονΈλληνα ΠρέσβυΚαλήςΘέλησηςγια τα Παιδιά του
Κόσμου.
Υπήρξεεπίσης απότους εμπνευστές,θερμότατοςυποστηρικτήςκαιπρόεδροςτης
επιτροπήςτου θεσμού«Βουλήτων Εφήβων».Είχε πάντα τονου του στουςνέους.Με τη
λέξη«κατάληψη»ξεκίνησετηνομιλία τουτο1999 στη Βουλήτων Εφήβων,προτρέποντας

2. τους σε «κατάληψηστηΒουλήτωνμεγάλων».ΑγαπούσετηΚύπροκαιτητίμησε πολλές
φορέςμε τη παρουσία του.Τοδράμα τουνησιού αυτούδεμπορούσεν’ αφήσειαυτότον
ευαίσθητοάνθρωποασυγκίνητο.ΟΑντώνηςΣαμαράκης,αιώνιοςέφηβος,έφυγεστις8
Αυγούστου2003, στα 84 του χρόνια.ΤουςτελευταίουςμήνεςβρισκότανεστηΠύλο.
Σύμφωνα με επιθυμία του το σώμα του δωρήθηκεστοΠανεπιστήμιοΑθηνών για έρευνες
φοιτητώντης ΙατρικήςΣχολής.
Α. Σαμαράκης,πεζογράφοςτης κοινωνικής συνείδησης
Ο Σαμαράκηςέταξεευθύςεξ αρχήςορισμένουςστόχους,καιστα είκοσιχρόνια της
πεζογραφικήςσταδιοδρομίαςτουδεν απίστησεποτέσ’ αυτούς·ίσα-ίσα τουςεμπλούτισε,
με αποτέλεσμα να εμφανίζεταισήμερα σαν σταυροφόροςπουέχει πάρειόρκονα χτυπάει
μέχρι τελευταίαςπνοήςτουτουςμισητούς εχθρούςτου ανθρώπουκαιτης ανθρωπιάς.Και
είναιοι εχθροίαυτοίο κάθεπόλεμος,ο πυρηνικόςπόλεμος,ο ολοκληρωτισμός,η
εκμηδένισητουαδύναμουμοναχικούατόμουμέσα στουςτερατικούςμηχανισμούςτης
εποχής μας.
Οι ήρωες τωνδιηγημάτωνκαιτων μυθιστορημάτων τουπροβαίνουν σεκάποια
χειρονομία:ξεριζώνουνένα δέντρο,καταστρέφουν μια εφεύρεσήτους,φυγαδεύουν
εκείνονπουσυλλάβανε,σκοτώνουν ένα παιδάκιπουπαίζειτον πόλεμο κ.ο.κ.Δεν είναι,
λοιπόν,άστοχοανονομάσουμετονΣαμαράκηπεζογράφοτηςκοινωνικήςσυνείδησης.Και
για να εκδηλώσειτην εξανάστασήτουήγια να κρούσειτον κώδωνα του κινδύνουσυχνά
χρησιμοποιείτην ειρωνεία καιτοχιούμορ.Όπλο απότα πιο αποτελεσματικά.
( ΑλέξανδροςΚοτζιάς, Μεταπολεμικοίπεζογράφοι.Κριτικά κείμενα,Κέδρος,Αθήνα1988).
ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ
Κεντρικό θέμα: Η διάψευση τωνελπίδωνμε το τέλοςτου Β’ παγκοσμίουπολέμου μέσα
απότην ειδησεογραφία μιαςεφημερίδας.
•Αβεβαιότητα,φόβοςγια τηνέκρηξηνέουπολέμου,τοπικέςεστίεςσυγκρούσεων,
εύθραυστηειρήνη,πυρηνικέςδοκιμές,κίνδυνοςαπότην ραδιενέργεια.
• κοινωνικήδυστυχία πουοδηγείσε αυτοκτονίες,φτώχεια,ιδεολογικήσύγχυση,
ανασφάλεια,απελπισία,απόγνωση,συλλογικήαδιαφορία,φόβοςγια τομέλλον.
• Ο αφηγητήςαφηγείταιτηνιστορία παραθέτονταςεναλλάξστοιχεία τηςεξωτερικής
πραγματικότητας(τοκαφενείο,ηεφημερίδα,οιειδήσεις,οιενέργειεςτουήρωα,οι
κινήσειςτου ήρωα,τοσούρουπο,το είδωλοτου στοκαθρέφτη,τα τρόλεϊ,τοπλήθος,τα
τσιγάρα καιοπωλητής,το ξαναδιάβασμα τηςεφημερίδας) και στοιχεία τουεσωτερικού
κόσμου(σκέψειςγια ενδεχόμενονέουπολέμου,προβληματισμόςγια την έναρξη
συνεχόμενωντοπικώνπολέμων,διάψευσηελπίδαςγια παγκόσμια ειρήνη,ιδεολογική

3. σύγχυση,κοινωνικά καιοικονομικά προβλήματα,έλλειψηπίστηςσειδεολογίες,αναδρομή
στις ελπίδεςτου παρελθόντοςκαισυνειδητοποίησητηςαπουσίαςελπίδας,μνεία των
συγγραφικώντουπονημάτων ) ήσυναισθήματα τουήρωα (Απογοήτευσηκαιαπελπισία για
τηνδιάψευσητωνελπίδων του,ανασφάλεια για την κατάστασητηςκοινωνίαςκαιτο
μέλλοντου κόσμου,πανικόκαιυπαρξιακήαγωνία στησκέψητηςαπώλειαςτηςελπίδας,
φόβογια το μέλλον,μικρήκαι παράλογηελπίδα μετά την σκέψηνα εκφράσειτην
υπαρξιακήτουαγωνία μέσωμιαςαγγελίας. )
• Το διήγημα μπορείνα χαρακτηριστείως«στατικό»,γιατίλείπειηδράσηκαιη κίνηση,
καθώςο ήρωας είναικαθηλωμένοςστοχώροτου καφενείουκαι λειτουργείαποκλειστικά
ως αναγνώστηςεφημερίδας.Ωστόσοηαφηγηματικήαδράνειααντικαθίσταταικαι
αναπληρώνεταιαπόμια άλληδράσηπουο ήρωας τουδιηγήματος τηζει ως εσωτερική
ένταση.
Ενότητες
Ενότητα1η: « Ότανμπήκεστο καφενείο...Τοπανόραμα της ζωής!» Η ανάγνωσητης
εφημερίδας.
Η λιτή γλώσσα τουσυγγραφέα αποδίδειτον κοινωνικόπροβληματισμόκαιτοψυχολογικό
αδιέξοδοτουκεντρικούήρωα. Οίδιοςπαρατηρείτιςεξελίξειςστηλεωφόρο,η οποία
συμβολίζειτη ζωή, περιορισμένος σεένα καφενείο,πίσωαπόμία τζαμαρία πουοριοθετεί
ακριβώςαυτήτη φυλακήτου.Οι ειδήσειςτης εφημερίδαςεντείνουντην αγωνία τουκαι
αποδίδουντοζοφερόκλίμα της εποχής.Αυτότο κλίμα ανασφάλειαςκαιαβεβαιότητας
διαμορφώθηκεδιότιτοτέλοςτου Β’ Παγκοσμίουπολέμουδεν είχεως αποτέλεσμα την
πολυπόθητηκαιαναμενόμενηειρήνη.Αντίθετα,δημιούργησετην προσδοκίακαιτοφόβο
ενόςεπερχόμενουπολέμου. Οι εφημερίδεςεκείνηςτηςεποχής περιείχαν σχεδόν την ίδια
θεματολογία μετιςσύγχρονέςμαςεφημερίδεςκαιαναφέρονταν σεεγκλήματα,ειδήσεις
που αφορούσαντηνοικονομία αλλάκαικοσμικά νέα καιμικρέςαγγελίες.Απότιςειδήσεις
της εφημερίδαςτουήρωα,ξεχωρίζουμετοέλλειμα τουπροϋπολογισμούκαιτις τρεις
αυτοκτονίεςγιατίπρόκειταιγια ενδείξεις τουαδιέξοδου,ανέλπιδου μέλλοντοςμετά τον
πόλεμο.
Ο ήρωας κυριεύεταιαπόπανικό καιαπελπισία,καθώςπερνάειηώρα και συνειδητοποιεί
τη ζοφερήκατάστασηπουβιώνειη γενιά του. Αυτή η ψυχικήκατάστασηαποτυπώνεται
στις κινήσειςτου καθώςπερνάειτοχέρι τουμέσα από τα μαλλιά του καιιδρώνει
εκδηλώνονταςέτσιτηναγωνία καιτην απελπισία του.
Ενότητα2η: « Δεν είχε αλλάξειδιόλουπροςτοκαλύτερο...Δεν μπορείπαρά να’χουν» Η
ελπίδα.
Σημαντικόχαρακτηριστικότης2ης ενότηταςτουκειμένουαποτελείηεπανάληψητου
ρήματος«ελπίζω» καιτων παραγώγων του.Επιπλέον,οιλέξειςσύγχυση,ταραχή,πόλεμος
καιειρήνηείναισυναισθηματικά φορτισμένεςκαιπροκαλούνιδιαίτεροαισθητικό
αποτέλεσμα,ενσωματωμένεςσεένα διήγημα πουσχετίζεταιμετον πόλεμο.

4. Ανάμεσα στιςελπίδεςτου,που διαψεύστηκαν,οσυγγραφέαςαναφέρεικαιαυτέςπου
αφορούσαν τηνκομμουνιστικήιδεολογίατου. Οκομμουνισμόςυποστηρίζειτην
κοινοκτημοσύνητωνμέσωνπαραγωγήςκαιτηθεμελίωσηαταξικήςκοινωνίας.Πρόκειται
για μία ιδεολογία μεπολλούςυποστηρικτέςστην χρονικήπερίοδοπουεντάσσεταιτοπαρόν
διήγημα.
Ιδιαίτερα σημαντικόρόλοδιαδραματίζειηαναφορά σεμία παιδικήανάμνησητουήρωα,
η οποία παραλληλίζεταιμετηναπουσία ελπίδαςπουκυριαρχείστην καθημερινήζωήτων
ανθρώπωντης συγκεκριμένηςχρονικήςσυγκυρίας ( μετά τον Β’Παγκόσμιοπόλεμο).
Συγκεκριμένα αναφέρεταιστηνανίατη αρρώστια τηςθείαςτουόταν οίδιος ήταν παιδί. Του
είχε μείνειχαραγμένηστομυαλόη φράσητουγιατρού« δεν υπάρχειελπίδα» καιτου
θύμισε αρκετά τηντωρινήτουκατάσταση. Ήταν ένα εύστοχοπαράδειγμα για να μας
εξηγήσει,πιοπαραστατικάίσως,ότιη απουσία ελπίδαςστη ζωή του ανθρώπου,
ισοδυναμείμεθάνατο.
Ενότητα3η: « Ξανάριξεμια ματιά στην εφημερίδα...στοαυριανόφύλλο» Αντίδρασηστην
πραγματικότητα
Ο ήρωας αντιλαμβάνεταιότιηπαθητικήστάσητης γενιάςτουοδηγείσεαδιέξοδο.
Συνεπώς αποφασίζεινα δράσεικαινα φανερώσεισεόλους – μέσω μίας αγγελίας- αυτό
που λείπει απότον καθένα μετά τοτέλοςτουΒ’ Παγκόσμιουπολέμου:η ελπίδα.Θα την
ψάξειμέσα απότο σπαρακτικό«ζητείται» τηςαγγελίαςτου.Η ελπίδα είναιαπαραίτητηγια
τη συνέχισητης ζωής, για τηνεξέλιξηπέρα απότη στασιμότητα πουέχειπροκαλέσειη
έλλειψήτης.Η ελπίδα γεννά τηνπροσδοκία,τουςστόχους,τα όνειρα καιαποτελείβάσητης
ύπαρξήςμας. Η ελπίδα είναιο μοναδικόςτρόποςδιαφυγήςαπότοαδιέξοδο πουγέννησεο
πόλεμος. Όπως διαπιστώνουμεαπότην στάσητουήρωα,η ελπίδα αναδύεταιμέσα απότη
δράσηκαιόχι την αδράνεια.Ηαναζήτησητηςελπίδαςπρέπεινα είναιδιαρκής...
Χαρακτηρισμός του κεντρικού ήρωα
Ο ήρωαςσυνηθίζεινα διαβάζεικαθημερινά εφημερίδα,να παρατηρείτηζωή γύρω του
και επιλέγειτησυγγραφήδιηγημάτων ωςτρόποέκφρασηςτων προβληματισμών του. Είναι
πνεύμα ανήσυχο,κριτικό,με ενδιαφέρον για τα προβλήματα τηςεποχήςτου.Έχει
αγωνιστείυπερασπιζόμενοςτα ιδανικάτουτα οποία τώρα διαπιστώνειότικαταρρέουν.Το
πάθοςπου γεννούσεη πίστητου σ’αυτά ,έδωσετη θέση του στην απελπισία ως απόρροια
της απογοήτευσηςκαιτηςδιάψευσης των ελπίδων του. Νιώθειβαθιά λύπη καθώς
παρακολουθείτηνπραγματικότητανα διαλύειτα όνειρα καιτιςπροσδοκίεςτου.Πρόκειται
για ένανιδεαλιστή,γεμάτοαγάπηγια τον συνάνθρωπότουμετον οποίο όμως βιώνει μία
έλλειψηεπικοινωνίαςκαιαλληλοκατανόησης, οιοποίεςθα ήταν λογικόνα υφίστανται
εφόσονη διάψευσητωνελπίδωναποτελείμία γενικευμένηκατάσταση. Ηδιάψευση
φαίνεταιαπότα αποσπάσματατηςεφημερίδαςπουπαρατίθενται(κατάσειρά:τεταμένη
παγκόσμια πολιτικήσκηνήμετοπικούς πολέμους,απειλήαπό τη ραδιενέργεια,κίνδυνος
νέουπολέμου,προβληματικήοικονομία καιεξαθλίωση των χαμηλών κοινωνικών

5. στρωμάτων,απελπισία στα όρια της αυτοκτονίας, μιμητισμόςκαιαλλοτρίωση της
άρχουσαςτάξης). Ηειδησεογραφία λειτουργείσα μανιβέλα στομυαλότουήρωα ως
αφορμήκαιόχι αιτία («Δενέφταιγεηεφημερίδα....») για να προοικονομήσειτα αρνητικά
συναισθήματα πουβιώνουνοιάνθρωποιτης εποχής: Φόβογια νέοπόλεμο(«η σκιά του
3ου... στηνΙνδοκίνα σήμερα αύριο..., Οπόλεμος,ηβόμβα υδρογόνου..., ... πως ο εφιάλτης
του πολέμουδενθα στοίχειωνεπια τηγή μας...,... Την ειρήνη,τηβαθειά τούτηλαχτάρα
που κρέμεταιαπόμια κλωστή.,Η σκια τουκαινούριουπολέμου»),αρνητικά συναισθήματα,
σύγχυσηκαι κοινωνικήαθλιότητα («είχειδρώσει,αυτοκτονίεςγια οικονομικούςλόγους,
Σκεφτότανετηφτώχεια,τηναθλιότητα...,την ταραχήπουείχε μέσα σου...,διάψευσηαπό
κάθελογήςιδεολογίες,οιδυο αυτοκτονίες,Άγγιζεθέματα τουκαιρούμας:τον πόλεμο,την
κοινωνικήδυστυχία...»).Και,πάνωαπ'όλα,την ματαίωση,την διάψευσηκαι,τελικά,την
απουσία ελπίδαςπου διατρέχειόλοτοαπόσπασμα καιεμφανίζεταικαθαρότερα σεαρκετά
σημεία με την χρήσητων λέξεων «ελπίζω» και«ελπίδα» .Ταυτόχρονα θεωρείότιηαπουσία
ελπίδαςείναιυποτιμητική.Αυτούςτους προβληματισμούςτουςξεδιπλώνειστα γραπτά του
τα οποία όμως δενεκδίδειδιότιπροσπαθείνα αποφύγειτην δογματικήκριτικήκαιτην
απόδοσηπολιτικής«ταμπέλας» στον ίδιο(αριστερός,δεξιόςκλπ.) Ξαφνικά αποφασίζεινα
εκφράσειτηνυπαρξιακήανάγκητουδημοσιεύονταςτην αγγελία«Ζητείταιελπίς».Η
βιασύνητουυποδηλώνειτην προσπάθεια να βρειδιέξοδοστην μοναξιά τουκαινα
συνδεθείμε τουςσυνανθρώπουςτου,να μημείνειαδρανήςκαιαπαθήςμπροστά στη
ζοφερήπραγματικότητα αλλάνα δράσει,έστωκαιμετην δημοσίευσητης αγγελίας,
προκειμένουνα ανοίξειμία χαραμάδαστην ελπίδα,να ξαναπιστέψειστον άνθρωποκαιτα
ιδανικά πουαπαιτείταινα ξαναθέσει.
Ιδέες και συναισθήματα
Τα συναισθήματα τουήρωα αντιστοιχούν στηδυσβάσταχτη πραγματικότητα της
μεταπολεμικήςζωής. Προφανώςτα ίδια συναισθήματα κατακλύζουν καιόλητηγενιά του.
Γι’ αυτόο ήρωαςδεν έχει όνομα καθώςθα μπορούσενα είναιοποιοσδήποτε,ίσως ο ίδιοςο
συγγραφέας,έναςφίλος,έναςγνωστόςαλλά καιέναςπαντελώςάγνωστος.Τονήμα που
δένειαυτούςτους ανθρώπουςείναιηαπογοήτευση,ηαπελπισία. Γενικότερακάθεγενιά
που επιζεί μετά από έναν – ακόμηκαινικηφόρο- πόλεμο,βιώνειτην απόγνωση,τον πανικό
καιτην αδυναμία να ανταπεξέλθεισεένα αβέβαιο μέλλον.Ηπολυπόθητηειρήνη, η
ασφάλεια καιηευημερία πουθα έπονταν,δεν έγιναν ποτέπραγματικότητα. Η
σταθερότητασεκάθετομέα τηςζωής αποδείχθηκεευσεβήςπόθος.
Ωστόσομέσα στην απελπισία τουο ήρωαςαφήνεινα διαφανούν κάποιεςχαραμάδες
ελπίδας μέσα από αισιόδοξεςσκέψεις («Βέβαια άλλοιθα 'χουν ελπίδα,σκέφτηκε.Δεν
μπορείπαρά να 'χουν!») , από τηνίδια την απέλπιδα ενέργεια του(την αγγελία)και από
τηνόρεξημε την οποία όρμησενα την πραγματοποιήσει.
Αφηγητής: είναιτριτοπρόσωπος, ετεροδιηγητικός,μεεστίασημηδενική, παντογνώστης
καθώςγνωρίζεικαι τηνεξωτερικήδράσηαλλά καιτιςσκέψεις,τα συναισθήματατουήρωα.
Συγκεκριμένα,εκτόςαπότιςεικόνεςτης εξωτερικήςπραγματικότητας( η περιγραφήτου

6. καφενείου,ηεφημερίδα,τοτρόλει,οιπεραστικοίκλπ.) παρουσίαζειλεπτομερειακάκαιτην
ψυχοσύνθεσητουήρωα.
Αφηγηματικός χρόνος: α) ιστορικός χρόνος , η δεκαετία του’50 δηλαδήη μεταπολεμική
περίοδοςτουψυχρού πολέμου. β) Μυθικός χρόνος:Πολύ σύντομος,ουσιαστικά πρόκειται
για ένα απόγευμα ως τοσούρουπο. Ωστόσουπάρχεικαιμία αναδρομικήαφήγηση,μία
αναφορά ενόςπεριστατικούαπότην παιδικήτουηλικία,με το οποίοσυσχετίζει την
απελπισία τουμε τη μη αναστρέψιμηκατάστασητηςυγείαςτηςετοιμοθάνατηςθείαςτου.
Μέσω αυτήςτης αναλογίαςεπιχειρείνα αποδώσειτομέγεθοςτουυπαρξιακούκαι
ιδεολογικούαδιεξόδουτου.
Η διαχρονικότητα και η παγκοσμιότητατου κειμένου εξασφαλίζονταιαπότην ανωνυμία
του ήρωα καιαπό την αοριστίατου χώρουκαι του χρόνου. Στην θέσητου ήρωα θα
μπορούσενα βρίσκεταικάθεαπελπισμένοςάνθρωπος,απογοητευμένοςαπότην πτώχευση
των ιδανικώνκαιτωνιδεολογιώντου. Η ανωνυμία δηλώνειότιτο κεντρικόπρόσωποτου
διηγήματοςείναιαντιπροσωπευτικόδείγμα των ανθρώπων τηςεποχής.Το ίδιο σημαίνει
καιη αοριστία χώρου(κάποιοκαφενείοσεκάποια μεγάληπόλη) καιχρόνου(μετά τον Β'
Παγκόσμιο).
Γλώσσα/ Ύφος: Παρατηρούμεότιοσυγγραφέαςενσωματώνειστηδικήτουγλωσσική
έκφρασηκαιστοιχεία τηςκαθαρεύουσας.(« Αιαπώλειαιεκατέρωθεν υπήρξαν βαρύταται»,
« Η σκιά του νέουπολέμου απλούταιειςτον κόσμο μας» καιο τίτλος τουδιηγήματος
«Ζητείταιελπίς».) Τα στοιχεία αυτά τουκειμένουπαρατίθενταιαυτούσια,χωρίςνα
μεταγραφούναπότοσυγγραφέα στηδημοτική,πουείναιτοκατεξοχήν εκφραστικότου
όργανο,διατηρώντας,με τοντρόποαυτό,τη ζωντάνια καιτηφόρτισηπου έχουν.
Ταυτόχρονα,ηχρήσηαυτήείναισκόπιμη διότιεπιχειρείνα αποτυπώσειειρωνικά τη
διγλωσσία που επικρατούσεστηδεκαετίατου’50. Η καθαρεύουσαήταν ηεπίσημηγλώσσα
του κράτους,κυρίωςστογραπτόλόγο.Είχεεπιβληθείαπό τα συντηρητικά καθεστώτα στην
εκπαίδευση,τηδιοίκηση,τηνομοθεσία καιτον τύπο.
Η σκόπιμηενσωμάτωσητύπων της καθαρεύουσας -στην εφημερίδα,στιςΜικρέςαγγελίες,
στους τίτλουςτων ειδήσεωνκλπ- μαζί με νεολογισμούς(«ευμορφιάς»),στοιχεία της
δημοτικής( φόρεμα αντίένδυμα,κομψότατο) καιξενικέςήελληνοποιημένεςλέξεις(
κοκταίηλ,εμπριμέ,τοκ,σικ,ελεγκάντικη,χολ,WC,ατζέντα) σαρκάζειτην αλλοτρίωσηκαι
τονστείρομιμητισμό της ιθύνουσαςτάξης. Γενικότερα,ησύγχυσητηςγλώσσας
αντικατοπτρίζειτησύγχυσηταυτότηταςτης εποχής. Αυτοίπου χρησιμοποιούν την
καθαρεύουσα,θεωρώνταςκατώτερητηδημοτική,ενώεπιχειρούν να διασφαλίσουν την
καθαρότητατηςγλώσσας,απαλλάσοντάςτην απόλαϊκούςτύπους, την « εμπλουτίζουν» με
ξένεςλέξεις,νοθεύοντάςτην.
Με ειρωνικήδιάθεσηαντιμετωπίζεικαιτηστάσηζωής των Ελλήνων όπως αυτή
αποτυπώνεταιστιςειδήσειςκαιτις αγγελίες.Εκείπαρουσιάζονταιοιανάγκεςτων Ελλήνων

7. ανάλογα μετηνκοινωνικήτουςτάξηκαι την οικονομικήεπιφάνεια. ( κοκταίηλ,τζιπ,
νεόδμητοςπολυκατοικία,τάπηςγνήσιοςπερσικός,ενοικιάζεταιδωμάτιο,ζητείται
γραφομηχανή,ραδιογραμμόφωνον).
Η γλώσσα του συγγραφέα είναιη γλώσσα της καθημερινότητας,απλήδημοτική,άμεση,
πυκνή,ουσιαστική, ρεαλιστικήθα λέγαμε,ώστενα μπορέσεινα αποτυπώσειτην έλλειψη
ελπίδας.
Το ύφος του συγγραφέα είναιλιτό,ζωντανό,παραστατικόμεγρήγορο,κάποιεςφορές
ασθματικό, ρυθμό.Αυτόςυπηρετείταιαπότον μικροπερίοδολόγο ( «Πέρασετοχέριτου
στα μαλλιά του.Σκούπισετον ιδρώτα στομέτωπό του·είχε ιδρώσει,κι όμως δεν έκανε
ζέστη.»),τα ασύνδετασχήματα ( «Καιστομεταξύ,τοαίμα χυνότανε,στην Κορέαχτες,στην
Ινδοκίνα σήμερα,αύριο…») ,τιςεπαναλήψεις,τηβραχυλογία ,την εκφραστικήπυκνότητα
καιτην κινηματογραφικήτεχνική.
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ: Η ρεαλιστικήματιά τουσυγγραφέα καιησκοτεινήδιάθεσητουήρωα
δενεπιτρέπουντη χρήσηπολλών εκφραστικών μέσων.Εντοπίζουμεμόνο:
- Επαναλήψεις. «Σύγχυσηστοντομέα των ιδεών,σύγχυση στον κοινωνικότομέα,
σύγχυση…» , «Καιείχε ελπίσει.Μα τώρα ήτανεπια χωρίς ελπίδα.Ναι,δεφοβότανενα το
ομολογήσειστονεαυτότουπως ήτανεχωρίςελπίδα.Μια σειρά απόδιαψεύσειςελπίδων
ήτανη ζωή του.Είχε ελπίσει τότε…Είχε ελπίσει ύστερα…
- Αντιθέσεις.«Καιείχε ελπίσει.Μα τώρα ήτανεπια χωρίς ελπίδα»,«Έναςάνθρωποςπου
είχε ελπίσειάλλοτε,καιτώρα δενέχει ελπίδα»
- Μεταφορές/ Προσωποποιήσεις:«τομεγάλοτζάμιπου έβλεπεστηλεωφόρο»,« Έριξε
μια ματιά στις«Μικρές Αγγελίες» , « Σκέψειςγυρίζανεστονουτου»,«Πως θα 'ρχόταν η
ειρήνη,πως ο εφιάλτηςτουπολέμου δεθα ίσκιωνεπια τη γημας », «ησκιά τουτρίτουδεν
είχε πάψεινα βαραίνειπάνωστονκόσμομας.» «τοσκοτεινόπρόσωποτηςζωής.» « Την
ειρήνη,τηβαθιά τούτηλαχτάρα,πουκρέμεταιαπόμια κλωστή» « Σκεφτότανετοφόβοπου
έχει μπει στις καρδιές»,« Άγγιζεθέματα τουκαιρούμας»,«Φοβότανετην ετικέταπουθα
του δίνανεσίγουρα οιμενκαιοι δε.»
- Παρομοιώσεις: «Σαννα ήτανέγκλημα αυτό.Σαν να είχεένα σημάδιπάνωτου που το
μαρτυρούσε.Σαννα ήτανε γυμνόςανάμεσασεντυμένους.»
Να σημειώσουμεβέβαια ότιαυτά τα εκφραστικά στοιχεία στηρίζουν την
παραστατικότητα τουκειμένουκαιτην άριστηαπόδοσητουυπαρξιακούαδιεξόδουμετά
τονπόλεμο καιδενστοχεύουννα εξωραϊσουν την πραγματικότητα.
ΠΗΓΕΣ:

8. 1)« Ερμηνευτικές αναλύσεις σταΚείμενα Νεοελληνικής ΛογοτεχνίαςΓ΄Γυμνασίου»
Θεοδώρα Μερτίκα ,Στέλλα Πανουργιά-Σαββανή,ΜανώληςΜανδαμαδιώτης,Στέλλα
Αλιγιζάκη, εκδ.Πατάκη,Αθήνα,2006.
2) http://www.greek-
language.gr/Resources/literature/education/literature_history/search.html?details=73
3) http://afterschoolbar.blogspot.gr/2012/04/blog-post.html
4) http://alexgger.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6.html
5) http://taenoikwkaiendimw.blogspot.gr/2014/03/blog-post_29.html
6) http://kostasleimonis.blogspot.gr/2014/10/blog-post.html
7)http://blogs.sch.gr/ksergaki/2012/04/23/%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%
B7%CF%82-%CF%83%CE%B1%CE%BC%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7%CF%82-
%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B1%CE%B9-
%CE%B5%CE%BB%CF%80%CE%AF%CF%82/
8) Προσωπικέςσημειώσεις.
Ερωτήσεις:
http://mariagrivakou.blogspot.gr/search/label/%CE%9A%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%
CE%BD%CE%B1%20%CE%9D%CE%B5%CE%BF%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%C
E%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82%20%CE%9B%CE%BF%CE%B3%CE%BF%CF%84%CE%B5%CF
%87%CE%BD%CE%AF%CE%B1%CF%82%20%CE%93'%20%20%CE%93%CF%85%CE%BC%CE%
BD%CE%B1%CF%83%CE%AF%CE%BF%CF%85
Σχετικόκριτήριο αξιολόγησης: https://hubslide.com/seventekidou/antones-samarakes-
zeteitai-elpis-g-gymnasiou-kriterio-axiologeses-s56de0d0de958d52c4564879e.html
Παράλληλο κείμενο:
https://docs.google.com/viewer?a=v&pid=sites&srcid=ZGVmYXVsdGRvbWFpbnxjaHJvbmlhb
mdlbGlraTF8Z3g6NzE4MTg3MzRiNTY2YjI1ZA
http://alexgger.blogspot.gr/2013/04/blog-post_6.html