2. Co to jest NUKAT?
NUKAT jest centralnym katalogiem zbiorów polskich
bibliotek naukowych i akademickich. Jest określany jako
spójny i usystematyzowany zbiór opisów tworzony metodą
współkatalogowania, ułatwiający szybkie wyszukiwanie
i udostępnianie publikacji czytelnikom. Opisy z bazy
NUKAT przekazywane są do największego centralnego
katalogu świata WordCat, a hasła zawarte w tym katalogu
do wirtualnej międzynarodowej kartoteki haseł wzorcowych
VIAF.
Bazę NUKAT współtworzy 112 bibliotek z 25 miast, a dane
zatwierdza 29 administratorów w Centrum NUKAT.
Katalogowanych jest 12 typów dokumentów, w tym także
programy komputerowe, starodruki, mapy i filmy.
3. Zadaniem
Katalogu Centralnego Nukat
jest:
- dostarczenie informacji
o dokumentach i miejscu
ich przechowywania
- usprawnienie i przyspieszenie
katalogowania poprzez
eliminowanie przypadków
dublowania wykonywanej
pracy
- udostępnienie do
kopiowania katalogom
lokalnym gotowych
rekordów kartoteki
haseł wzorcowych
i rekordów
bibliograficznych
4. Historia Nukat
W 1991 r. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie (BUW) rozpoczęto tworzenie kartoteki
haseł w systemie kartkowym.
Od połowy 1991 r. rozpoczęto prace nad językiem haseł przedmiotowych (jhp) nazwanym KABA
(Katalog Automatyczny Bibliotek Akademickich). Słownictwo jhp KABA było tworzone
równolegle z opracowaniem zasad metodycznych w oparciu o język Biblioteki Kongresu
w Waszyngtonie.
Od końca 1992 r. Biblioteka Jagiellońska i Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego, a od
początku 1993 r. także Biblioteka Akademii Górniczo-Hutniczej przyłączyły się do tworzenia
kartotek haseł wzorcowych w systemie kartkowym.
W połowie 1993 r. biblioteki te utworzyły wspólną kartotekę haseł wzorcowych, która została
ulokowana na serwerze Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Biblioteka Uniwersytecka
zajęła się też prowadzeniem tej udostępnionej online kartoteki. Przez ok. 9 miesięcy z powodu
braków sprzętowych dane do wspólnej kartoteki tworzono lokalnie we współpracujących
bibliotekach i przesyłano na taśmach do wspólnej bazy.
W czerwcu 1996 r. utworzono w Bibliotece Uniwersyteckiej Centrum Formatów i Kartotek Haseł
Wzorcowych. Było to wynikiem decyzji Ministerstwa Edukacji Narodowej zwiększającej dotację
budżetową dla Biblioteki Uniwersyteckiej z przeznaczeniem na ten cel. Wspólna kartoteka haseł
wzorcowych licząca wówczas 70 000 rekordów zaczęła pełnić funkcję Centralnej Kartoteki Haseł
Wzorcowych, a w jej współtworzeniu uczestniczyło już 9 bibliotek stosujących system VTLS i
Biblioteka Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, wykorzystująca system Horizon.
5. Historia Nukat
W 1998 r. zapoczątkowano w Polsce prace projektowe nad koncepcją katalogu centralnego.
Prowadził je Zespół Koordynacyjny wyłoniony z przedstawicieli grupy bibliotek skupionych
w "Porozumieniu o współpracy polskich bibliotek użytkujących i wdrażających system VTLS",
przedstawicieli grupy bibliotek skupionych w porozumieniu "Biblioteka z Horyzontem"
użytkujących system Horizon oraz Biblioteki Narodowej. Opracowana w ciągu pół roku
koncepcja katalogu centralnego zakładała wykorzystanie CKHW jako podstawy katalogu
centralnego. Dotacja z fundacji A. W. Mellona przyznana w 1998 r. na utworzenie katalogu,
wsparta w 2001 r. funduszem przyznanym przez Komitet Badań Naukowych na prowadzenie
katalogu pozwoliła na rozpoczęcie realizacji projektu w 2001 r. Zadanie to powierzono zespołowi
Centrum Formatów i Kartotek Haseł Wzorcowych.
W styczniu 2002 r. rozbudowany do 40 osób zespół Centrum Formatów i Kartotek Haseł
Wzorcowych, przygotowujący się do prowadzenia katalogu centralnego, przekształcił się
w Centrum NUKAT.
10 czerwca 2002, po przeprowadzeniu migracji Centralnej Kartoteki Haseł Wzorcowych (liczącej
wówczas 721 425 rekordów) do bazy katalogu centralnego NUKAT wznowiono współpracę
w zakresie tworzenia CKHW z udziałem 27 bibliotek, tych samych, które wcześniej uczestniczyły
w jej budowaniu.
6. Historia Nukat
5 lipca 2002 r. uruchomiono pełne współkatalogowanie w katalogu centralnym
NUKAT. Tego dnia do pustej bazy bibliograficznej katalogu centralnego zostały
wprowadzone pierwsze rekordy bibliograficzne. Rekordy o numerach 1-3 zostały
opracowane przez pracowników Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie, Biblioteki
Politechniki Lubelskiej i Biblioteki Akademii Rolniczej w Lublinie.
21 września 2002 r. Centralny Katalog Czasopism CKTCZ został przejęty do
Narodowego Uniwersalnego Katalogu Centralnego NUKAT. Od 30 września 2002 r.
rekordy bibliograficzne dla czasopism są wprowadzane do Katalogu NUKAT.
21 października 2002 r. nastąpiło oficjalne otwarcie Narodowego Uniwersalnego
Katalogu Centralnego NUKAT w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie. Prorektor
Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr hab. Wojciech Maciejewski, Stanisław Madej
oraz dr Henryk Hollender dokonali uroczystego "przecięcia wstęgi" zatwierdzając do
bazy NUKAT jubileuszowe opisy bibliograficzne z nr 49999, 50000 i 50001.
15 listopada 2002 r. wznowiono opracowanie rekordów jhp KABA w bazie Prokaba
w systemie Virtua.
7. NUKAT
Katalog Centralny NUKAT powstał w odpowiedzi na dwie
potrzeby:
• usprawnienie i współpracę bibliotek w zakresie
opracowywania zbiorów
• zapotrzebowanie na centralną informację o zbiorach
polskich bibliotek
Ogólny nadzór nad realizacją projektu katalogu centralnego, a
obecnie nad realizacją przedsięwzięcia sprawuje Zespół
Koordynacyjny NUKAT, składający się z przedstawicieli bibliotek
uczestniczących we współkatalogowaniu. W podejmowanych
decyzjach jest również uwzględniany głos doradczy bibliotek
przygotowujących się do udziału w przedsięwzięciu. Zespół dokonuje
okresowo oceny realizacji przedsięwzięcia oraz uchwala zasadnicze
zmiany w trybie jego realizacji. Zespół zwyczajowo zbiera się dwa
razy do roku, przyjmuje sprawozdanie Centrum NUKAT i zatwierdza
plany.
8. Charakterystyka NUKAT
W katalogu NUKAT:
- wyszukamy opis potrzebnego dokumentu
- sprawdzimy, które biblioteki posiadają ten dokument i jakie są zasady
jego udostępniania.
Następnie, w zależności od zasad udostępniania, można wybrać się do danej
biblioteki, wypożyczyć dokument przez wypożyczalnię międzybiblioteczną
biblioteki lub skorzystać z wersji dostępnej online (link do dokumentu znajduje się
w opisie w bazie NUKAT lub opisie w katalogu lokalnym, w przypadku ograniczeń
dostępu należy porozumieć się z daną instytucją udostępniającą dokument).
• Katalog centralny NUKAT to baza opisów różnych typów dokumentów
udostępnianych przez biblioteki współpracujące z NUKAT.
• NUKAT jest budowany od lipca 2002, zawiera więc przede wszystkim opisy
bieżących nabytków katalogowanych przez biblioteki od tego momentu. Stopniowo
przybywa w nim również opisów dokumentów nabytych przez biblioteki wcześniej
(biblioteki prowadzą proces retrokonwersji, czyli przenoszenia danych o zbiorach
z katalogów kartkowych do komputerowych).
• W przypadku braku szukanej informacji w NUKAT, możemy posłużyć się
uzupełniająco wyszukiwarką KARO (zostanie krótko opisana w dalszej
prezentacji)
9. Współpraca z NUKAT
Współpraca bierna umożliwia pobieranie dancyh z katalogu centralnego. Opis
książki (rekord bibliograficzny) z bazy NUKAT trafia do katalogu biblioteki, a jej
symbol zostaje dopisany w bazie NUKAT do pobranego rekordu i wyświetlany jest
jako nazwa biblioteki linkująca bezpośrednio do jej katalogu.
Współpraca czynna polega nie tylko na pobieraniu danych, lecz także na
wprowadzaniu do katalogu udostępnianych przez siebie publikacji za pomocą
oprogramowania dostarczonego przez Centrum NUKAT.
Zarówno współpraca bierna jak i czynna jest bezpłatna. Bezpłatne jest także
udostępniane oprogramowanie Virtua, służące do wprowadzania rekordów tym
bibliotekom, które obsługują swoje katalogi lokalne innymi systemami niż Virtua.
11. Charakterystyka NUKAT
Do opisu danego dokumentu możemy dotrzeć w NUKAT różnymi drogami,
w zależności od tego, co wiemy o szukanym dokumencie.
• Najprostszym sposobem (jeśli wiemy czego szukamy) jest skorzystanie z
multiwyszukiwarki wpisując w pole „szukaj” konkretny tytuł lub autora.
12. Charakterystyka NUKAT
Po wpisaniu interesującego nas tytułu, zazwyczaj otrzymamy dużą
ilość opisów. W tym przypadku, szukanego tytułu „lalka”
otrzymaliśmy 407 pasujących pozycji. Standardowo liczba wyników
prezentowanych na stronie wynosi 20, ale liczbę tą można zwiększyć
do 50.
Otrzymane wyniki wyszukiwania można uporządkować według:
trafności, autora, tytułu, daty wydania (od najnowszej), daty wydania
(od najdawniejszej), ostatnio dodanych opisów.
13. Charakterystyka NUKAT
Multiwyszukiwarka NUKAT udostępnia bardzo szeroki zakres
wyszukiwania według kryterium – „wyszukiwanie zaawansowane”.
Wyniki wyszukiwania możemy zawęzić stosując szeroką gamę
dostępnych filtrów.
14. Charakterystyka NUKAT
Kolejną opcją, która pozwała wyszukać opisy w katalogu NUKAT jest
zakładka „Wyszukiwanie poprzez hasła” . Mamy tu większe pole do popisu,
ponieważ wyszukiwanie możemy sprecyzować do konkretnego indeksu.
Dostępnych jest siedem indeksów wyszukiwania: Twórca/Współtwórca, Tytuł,
Tytuł czasopisma, Temat, Temat ang./fr., Nr syst. Rek. Khw i Nr kontr. Rek.
Khw. Ponadto możemy określić czy wyszukiwana fraza ma zawierać się
w opisie indeksu czy ma zaczynać się od tej frazy.
15. Charakterystyka NUKAT
W katalogu NUKAT możemy skorzystać również z „Historii wyszukiwania”, która
prezentuje nam: czas kiedy wyszukiwaliśmy opisów, co szukaliśmy, jakiego typu,
czy z zawężaniem, wg jakiegoś kryterium, z filtrami oraz ile było wyników.
Interesujące nas opisy możemy skopiować aby później wysłać emailem lub
wyeksportować.
17. IInnnnee cceennttrraallnnee kkaattaallooggii
Podobną bazą danych do wyszukiwania jest KaRo
KaRo jest wyszukiwarką korzystającą z protokołu Z39.50.
Pozwala na dostęp do informacji o zasobach wielu polskich bibliotek i ułatwia
wyszukanie interesujących pozycji księgarskich, czasopism lub opisów
bibliograficznych. Należy go traktować jako narzędzie uzupełniające polski
centralny katalog NUKAT.
Od momentu uruchomienia, katalog KaRo spotkał się z
dużym zainteresowaniem środowiska bibliotekarskiego. Bardzo szybko
uzyskał oficjalny status przedsięwzięcia stowarzyszonego z katalogiem
NUKAT.
18. Podsumowanie
Centralny katalog polskich bibliotek naukowych ii aakkaaddeemmiicckkiicchh –
NNUUKKAATT spełnia bardzo ważną rolę w procesach automatyzacji bibliotek
i w znacznym stopniu przyczynia się do szybkiego wzrostu katalogów
elektronicznych poszczególnych bibliotek.
Usprawnienia i przyspiesza katalogowanie poprzez eliminowanie
przypadków dublowania wykonywanej pracy.
Jest bardzo dobrym wyznacznikiem poprawności opisów.
Dostarcza informacji o dokumentach i miejscach przechowywania,
dzięki czemu użytkownik (czytelnik) może zdalnie poprzez sieć
Internetu uzyskać dostęp do informacji.
Informacje:
W prezentacji użyto materiałów z n/w stron oraz innych zasobów Internetu
http://centrum.nukat.edu.pl/
http://katalog.nukat.edu.pl/search/query?theme=test
Dziękuję za uwagę
