Βυζάντιο :Οικογενειακή ζωή

1. ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ ΚΑΙ ΓΑΜΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
 ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ
Ο αρραβώνας ήταν πολύ σπουδαίο γεγονός και είχε θρησκευτική επισημότητα. Η διάλυση των
αρραβώνων καταδικαζόταν από την εκκλησία και η πολιτεία επέβαλε πρόστιμο. Τα παιδιά
αρραβωνιάζονταν σε μικρή ηλικία αλλά δεν μπορούσαν να παντρευτούν τα κορίτσια πριν τα 12 και τα
αγόρια πριν τα 14. Οι γονείς αποφάσιζαν για τον σύζυγο του παιδιού με γραπτά συμβόλαια για να δοθεί
ύστερα η προίκα της νύφης στον γαμπρό.
 ΓΑΜΟΣ
Όταν τα παιδιά έφταναν στην κατάλληλη ηλικία για να γονιμοποιήσουν (τα κορίτσια 12 και τα
αγόρια 14) μεγαλύτεροι σε ηλικία συγγενείς κάνοντάς τους προξενιά τους έβρισκαν σύζυγο και η
οικογένεια του γαμπρού ζητούσε την προίκα που θα έπαιρνε από την νύφη και οι γονείς της φρόντιζαν
να την προικίσουν καλά για να μην μείνει ανύπαντρη. Δεν ήταν σπάνιο ακόμα το φαινόμενο του να
υπάρχει μεγάλη διαφορά ηλικίας ανάμεσα στο ζευγάρι, ειδικά στις φτωχότερες οικογένειες που ο
γάμος με κάποιον πλουσιότερο αποτελούσε τη μόνη λύση. Αρχικά οι γάμοι ήταν μόνο πολιτικοί και
ύστερα καθιερώθηκαν και οι θρησκευτικοί βέβαια υπό κάποιες προϋποθέσεις. Η εκκλησία επέτρεπε
τον γάμο ατόμων με ίδιο θρήσκευμα και ίδια κοινωνική τάξη. Τέτοιοι περιορισμοί όμως δεν ίσχυαν για
τους βασιλικούς γάμους αφού αυτοί γίνονταν με σκοπό την σύναψη σχέσεων πολιτικών ή στρατιωτικών
με άλλα κράτη. Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή βράδυ και την Πέμπτη μια βδομάδα πριν τον γάμο
γινόταν τα παστοπήγια δηλαδή ο στολισμός του δωματίου και του κρεβατιού της νύφης για να μπορούν
οι καλεσμένοι να το θαυμάζουν οι οποίοι τραγουδούσαν και τραγούδια σχετικά με τον έρωτα του
ζευγαριού. Στο γάμο φορούσαν όλοι γιορτινά λευκά ρούχα και ή νύφη βαφόταν, στολιζόταν και
ετοιμαζόταν για την τελετή. Λίγο πριν την ώρα του γάμου μουσικοί και συγγενείς συνόδευαν το ζευγάρι
πετώντας λουλούδια και με παρόμοιο τρόπο επέστρεφαν και στο σπίτι του γαμπρού όπου η μητέρα του
τους οδηγούσα στο νυφικό δωμάτιο ενώ οι καλεσμένοι απολάμβαναν τη μουσική τα τραγούδια και τους
χορούς της γαμήλιας διασκέδασης που μπορούσε να κρατήσει ως και 7 ημέρες. Την επόμενη μέρα του
γάμου, το πρωί γινόταν ξύπνημα των νεόνυμφων από τους συγγενείς που τραγουδούσαν τα σχετικά
τραγούδια.

2.  ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Στο βυζάντιο υπήρχε η δυνατότητα διαζυγίου παρόλο που δεν επιβραβευόταν από την εκκλησία και την
πολιτεία.
Λόγοι διαζυγίου για την γυναίκα ήταν:
1.Η μοιχεία. Σ’ αυτό το θέμα υπήρχε άνιση μεταχείριση, αφού οι εξωσυζυγικές σχέσεις του άντρα με
γυναίκα άγαμη, διαζευγμένη ή χήρα συνιστούσαν πορνεία και όχι μοιχεία.
2.Η κατηγορία για μοιχεία χωρίς απόδειξη.
3.Η μη εκτέλεση των συζυγικών καθηκόντων για 3 χρόνια.
4.Οι ποινικά κολάσιμες πράξεις του άνδρα, όχι μόνο απέναντί της.
5.Η παραφροσύνη (επί Λέοντος ΣΤ΄)
Οι λόγοι διαζυγίου για τον άνδρα ήταν:
1.Η ανάρμοστη συμπεριφορά της γυναίκας, κατηγορία για πορνεία.
2.Η επιβουλή της ζωής του.
3.Εάν ήταν λεπρή.
4.Εάν δεν μπορούσε να γονιμοποιήσει.

3. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ ΚΑΙ ΜΗΤΕΡΑΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Η γυναίκα στο βυζάντιο δεν είχε πολλές ελευθερίες αφού ήταν υποχρεωμένη να περνάει τον
περισσότερο καιρό στο σπίτι της ασχολούμενη με τις οικιακές δουλειές. Οι έξοδοί της ήταν
περιορισμένες αφού μπορούσε να βγαίνει από το σπίτι μόνο με συνοδεία και επιτρεπόταν να
παραβρεθεί στην εκκλησία, στα πανηγύρια, στο λουτρό και να επισκεφθεί συγγενικά πρόσωπα. Οι
γυναίκες απαγορευόταν να απατήσουν τον άντρα και σε περίπτωση που το έκαναν χαρακτηρίζονταν
μοιχαλίδες και μπορούσαν ακόμα και θανατωθούν από τον σύζυγό τους. Η γυναίκα έπρεπε να σέβεται
τον σύζυγό της και να του μιλάει ταπεινά και ντροπαλά σαν να είναι η πρώτη φορά. Ο ρόλος της
μάνας ήταν αυτός που ολοκλήρωνε τη γυναίκα ως προσωπικότητα. Η μάνα ήταν αυτή που συντόνιζε
την οικογένεια και αυτή που ήταν υπεύθυνη για την ανατροφή των παιδιών αλλά και τους παρέδιδε τις
πρώτες γνώσεις και τα συμβούλευε για το μέλλον.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΡΑ ΚΑΙ ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Οι άντρες ήταν κοινωνικα ανώτεροι από τις γυναίκες και είχαν πολύ περισσότερες ελευθερίες στην
καθημερινότητά τους. Οι εξόδοι τους ήταν απεριόριστοι και είχαν την δυνατότητα σε αντίθεση μς τις
γυναίκες να συμμετέχουν στα κοινά και τις πολιτικές υποθέσεις της κοινωνίας. Στους άντρες μοιχούς
δεν υπήρχε καποια ποινή και δεν χαρακτηρίζονταν με αυτή την έννοια αν η γυναίκα με την οποια
απάτησε τη σύζυγο του ήταν ανύπαντρη ή χήρα. Οι άντρες δεν ήταν υποχρεωμένοι να σέβονται τις
γυναίκες τους αφού αυτές θεωρούνταν κατώτερες και χρεισήμευαν στις οικιακές δουλειές και την
ανατροφή των παιδιών. Ο ρόλος του πατέρα ήταν ο κυρίαρχος μέσα στην οικογένεια.Φρόντιζε για το
μέλλον των παιδιών του και έπαιρνε όλες τις δύσκολες αποφάσεις.Ο λόγος του ήταν νόμος παρ'όλο που
ο ίδιος έλειπε συχνά από το σπίτι για να ασχολείται με τα κοινά και την πολιτική ζωή.

4. Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ Η ΒΑΠΤΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ
 ΓΕΝΝΗΣΗ
Η γέννηση ενός παιδιού, όπως είναι φυσικό, έφερνε χαρά στη βυζαντινή οικογένεια, ιδιαίτερα στην
περίπτωση που ήταν αγόρι, και ολοκλήρωνε το γάμο του ζευγαριού. Οι γυναίκες γεννούσαν κατά
κανόνα στο σπίτι τους με τη βοήθεια κάποιας μαίας που ήταν μια μεγαλύτερη σε ηλικία γυναίκα που
είχε την εμπειρία και μπορούσε να φανεί χρήσιμη. Προκειμένου να διευκολυνθεί ο τοκετός οι γυναίκες
γεννούσαν είτε ξαπλωμένες σε κρεβάτι, όπως δηλαδή συνηθίζεται στις μέρες μας είτε καθιστές σε
δίφρο, ή ακόμα και όρθιες στηριζόμενες στους ώμους γυναικών. Η αποκοπή του πλακούντα και του
ομφάλιου λώρου του βρέφους γινόταν από τη μαία, που αναλάμβανε ακόμα τον έλεγχο της σωματικής
του ακεραιότητας και των αισθήσεών του. Στη συνέχεια έπλενε το βρέφος σε χλιαρό αλατισμένο νερό
και το τύλιγε με υφασμάτινες λωρίδες (σπάργανα) για να κρατηθεί ζεστό και προστατευμένο. Κατά την
περίοδο της λοχείας για να παράγει περισσότερο γάλα η γυναίκα ακλουθούσε συγκεκριμένη διατροφή
που περιλάμβανε πολλά υγρά και αυγά αλλά και το λεγόμενο «λοχόζεμα» που ήταν κρασί αναμειγμένο
με ζάχαρη και κομμάτια κίτρου. Τα νεογέννητα, αφού τα έπλενε η μαία ,τα τύλιγε σε φασκιές, πρακτική
που συνεχιζόταν για τους 2-3 πρώτους μήνες.
 ΒΑΠΤΙΣΗ
Πριν την επικράτηση του χριστιανισμού οι ασπαζόμενοι τη νέα θρησκεία βαπτίζονταν ενήλικες
συνήθως σε μέρη με τρεχούμενο νερό, όπως λίμνες, ποτάμια ή στη θάλασσα. Εξαιτίας όμως του υψηλού
ποσοστού παιδικής θνησιμότητας στο Βυζάντιο επικράτησε τελικά η βάπτιση να πραγματοποιείται σε
βρεφική ή νηπιακή ηλικία σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο της εκκλησίας, το βαπτιστήριο. Μέσα
στην πρώτη βδομάδα από τη γέννησή τους τα νεογέννητα βαπτίζονταν και στο όνομα που έπαιρναν
προσέθεταν και το όνομα του πατέρα τους σε πτώση γενική. Ο ανάδοχος, που έπρεπε να είναι
ορθόδοξος και ευσεβής και ουσιαστικά αποτελούσε πνευματικό γονέα για το νεοφώτιστό, συνηθιζόταν

5. να προσφέρει δώρα στο μωρό ανάλογα με την κοινωνική του θέση και την οικονομική του
κατάσταση.Κατά τη διάρκεια της βάπτισης δινόταν και το όνομα του παιδιού. Οι γονείς προτιμούσαν
να δίνουν στα παιδιά τους το όνομα των παππούδων ή συγγενών που είχαν πεθάνει, αν και εδώ ο
ανάδοχος φαίνεται ότι είχε τον πρώτο λόγο στην επιλογή του.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ, Η ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥΣ
 ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΤΟΥΣ
Η φροντίδα της ανατροφής των παιδιών στα καθοριστικά πρώτα χρόνια της ζωής τους ήταν έργο της
μητέρας τους ή στις πλουσιότερες οικογένειες κάποιας τροφού. Μετά τα 6 τους χρόνια, τα αγόρια
πήγαιναν στο δάσκαλο για να μάθουν γραφή και ανάγνωση από το Ψαλτήρι και αριθμητική μετρώντας
με τα δάχτυλά τους. Χάραζαν τα πρώτα τους γράμματα πάνω στην αλειμμένη με κερί πινακίδα τους.Τα
κορίτσια παρακολουθούσαν μαζί με τους αδελφούς τους μόνον όταν τα μαθήματα γίνονταν στο σπίτι
από ιδιωτικούς παιδαγωγούς.
 ΤΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΤΟΥΣ
Τα κορίτσια συνήθως έμεναν στο σπίτι και έπαιζαν με κέρινες, πήλινες ή γύψινες κούκλες , τα νινία, ή
πλαγγόνες.
Τα αγόρια έπαιζαν στις αυλές και τις αλάνες πιο ενεργιτικά παιχνίδια μερικά από τα οποία είναι
γνωστά ακόμα και σήμερα, όπως η χαλκή μυία (τυφλόμυγα), ακινητίδα (αγαλματάκια ακούνητα),
κυνηγητό, αμπάριζα αλλά και παιχνίδια όπως το σείστρο που έμοιαζε με κρουστο μουσικό οργανο και
το χρησιμοποιούσαν για χορό, ακόμα και πιο απλά παιχνίδια όπως η ντάμα ή τα ξύλινα αλογάκια.
Οι κούκλες των κοριτσιών Το αλογάκι Το σείστρο(μουσικό όργανο)

6. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Καλύτερος θάνατος θεωρούνταν αυτός που έβρισκε τον άνθρωπο στο σπίτι του, με την οικογένεια
συγκεντρωμένη γύρω του, να του εκφράζει την αγάπη και τη συγγνώμη της, να ακούει τις τελευταίες
του επιθυμίες και να δέχεται τις ευχές του. Σε πολλές περιπτώσεις, λίγο πριν πεθάνει, ο ετοιμοθάνατος
έκανε τη διαθήκη του σε συμβολαιογράφο και καλούσε ιερέα για την τελευταία του εξομολόγηση και
μετάληψη. Όταν ο άνθρωπος πέθαινε του έκλειναν τα μάτια και έπλεναν το σώμα του με νερό και
κρασί. Στη συνέχεια τύλιγαν τον νεκρό με λευκές υφασμάτινες ταινίες ή με ένα λευκό σεντόνι, δηλαδή
τον σαβάνωναν, όπως στα πρώτα χρόνια της Ρωμαιοκρατίας, ή τον έντυναν με τα καλά τους ρούχα, τα
γιορτινά, ανάλογα την κοινωνική και οικονομική τους κατάσταση. Υπήρξαν και περιπτώσεις κατά τις
οποίες στο στόμα του νεκρού τοποθετούσαν ένα νόμισμα, τη δανάκη, για να πληρώσει με αυτό το
πέρασμά του στον άλλον κόσμο. Έπειτα, έβαζαν τον νεκρό μέσα σε ένα φέρετρο με το κεφάλι του προς
τη Δύση. Του σταύρωναν τα χέρια στο στήθος ή στην κοιλιά, και του έδιναν να κρατάει ένα εικόνισμα.
Στόλιζαν το νεκροκρέβατο με κλαδιά από δέντρα και βότανα, όπως και στην αρχαιότητα. Συνήθιζαν να
αγρυπνούν τον πεθαμένο, δηλαδή μένανε μαζί του όλο το βράδυ πριν την κηδεία. Η μορφή του τάφου
εξαρτιόταν από την κοινωνική θέση και τον οικονομική κατάσταση του νεκρού. Η πιο απλή και
οικονομική περίπτωση ήταν ένα απλός λάκκος στο χώμα, που καλυπτόταν από πέτρινες πλάκες ή
κεραμίδες. Οι πλουσιότεροι τάφοι που προορίζονταν για τους αυτοκράτορες ήταν σαρκοφάγοι, μεγάλα
κιβώτια (φέρετρα) από μάρμαρο, πέτρα ή πηλό, μεγαλοπρεπή, με γλυπτή ή ζωγραφική διακόσμηση.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
1. Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Βυζαντινών , Talbot-Rice Tamara , εκδ. Παπαδήμα , Αθήνα ,2006
2. http://www.imma.edu.gr/macher/hm/hm_main.php?el/D2.html
3. http://vizantinaistorika.blogspot.gr/2014/03/blog-post_8.html
4. http://byzantinegames.weebly.com/sigmatauetanu-alphaupsilonlambdaeta.html
5. http://www.ebyzantinemuseum.gr/?i=bxm.el.thematic-routes&t=2
6. http://exploringbyzantium.gr/EKBMM/Page?name=meleti&lang=gr&id=8&level=2
7. http://www.fhw.gr/chronos/gr/
8. https://kleryhistorylessons.wordpress.com/
[ΒΑΙΑ ΤΡΟΥΓΚΑΚΟΥ , Β 4]