1. - 1 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΑΝΟΗΚΣΟ ΠΑΝΔΠΗ΢ΣΖΜΗΟ
΢ΥΟΛΖ ΑΝΘΡΩΠΗ΢ΣΗΚΩΝ ΢ΠΟΤΓΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΢ΠΟΤΓΧΝ
΢ΠΟΤΓΔ΢ ΢ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤ΢Ζ
ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ ΔΡΓΑ΢ΗΑ
ΣΗΣΛΟ΢ ΓΗΠΛΩΜΑΣΗΚΖ΢ ΔΡΓΑ΢ΗΑ΢
Ζ εθαπμογή ηηρ μεθόδος ηηρ Δξ Αποζηάζευρ Δκπαίδεςζηρ υρ εναλλακηική
λύζη ζηα πποβλήμαηα θοίηηζηρ ζε Δζπεπινά ΢σολεία ηηρ Γεςηεποβάθμιαρ
Δκπαίδεςζηρ. Μια μελέηη πεπίπηυζηρ
ΟΝΟΜΑ ΦΟΗΣΖΣΖ
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
Α.Μ.: 65275
ΟΝΟΜΑ ΔΠΗΒΛΔΠΟΝΣΑ ΚΑΘΖΓΖΣΖ
Σ΢ΗΑΣ΢Ο΢ ΘΡΑ΢ΤΒΟΤΛΟ΢ ΚΩΝ΢ΣΑΝΣΗΝΟ΢

2. - 2 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Πεπίλητη
΢ηελ εξγαζία απηή γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα δηεξεχλεζεο ηεο εθαξκνγήο θαη
ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο σο ελαιιαθηηθήο ιχζεο
ζηα πξνβιήκαηα θνίηεζεο ζηα Δζπεξηλά ΢ρνιεία Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο.
Γηα ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο εξγαζίαο επηιέρζεθε ε κειέηε ηεο
πεξίπησζεο ηνπ εζπεξηλνχ Γπκλαζίνπ θαη Λπθείνπ Κηιθίο, ζρνιεία ζηα νπνία
παξνπζηάδνληαη επηπιένλ ηδηαηηεξφηεηεο θαη πξνβιήκαηα ζηε θνίηεζε, ιφγσ ηεο
κε χπαξμεο θαη ιεηηνπξγίαο ΢ρνιείσλ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο ζην λνκφ. Δπεηδή ν
αξηζκφο ησλ καζεηψλ πνπ θνηηνχλ ζ’ απηά ηα δχν ζρνιεία δε κπνξεί λα ζεσξεζεί
αληηπξνζσπεπηηθφο γηα ηελ ειιεληθή ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα επηιέρζεθε γηα ηελ
έξεπλα ε κηθηή κέζνδνο. ΢πγθεθξηκέλα ηα δεδνκέλα ηεο έξεπλαο ζε φηη αθνξά ηα
πξνβιήκαηα θνίηεζεο ζηα Δζπεξηλά ΢ρνιεία Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο
ζπιιέρζεθαλ κε εξσηεκαηνιφγην θαη αλαιχζεθαλ κε ηε ρξήζε πνζνηηθνχ ηχπνπ
αλάιπζεο. ΢ε φηη αθνξά ηε δηεξεχλεζε ηεο εθαξκνγήο ηεο ΔμΑΔ σο ελαιιαθηηθήο
ιχζεο, ε βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε.
Αλαγλσξίδνληαο ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ππάξρνπζαο εθπαηδεπηηθήο
πξαγκαηηθφηεηαο θαη εμεηάδνληαο ηε ζρνιηθή δηαξξνή θαζψο θαη ηε ζεκαζία ηεο
κείσζήο ηεο, εμεηάδεηαη ε δπλαηφηεηα ηεο ΔμΑΔ κέζα απφ ηε ρξήζε ηεο ζηα
εζπεξηλά ζρνιεία λα ζπλδξάκεη ζηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ηεο πνηφηεηαο
παξερφκελεο εθπαίδεπζεο, ηφζν γηα ηνπο καζεηέο φζν θαη γηα ηνπο θαζεγεηέο πνπ
ζπκκεηέρνπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Παξάιιεια κε ηε δηεξεχλεζε ησλ
πξνβιεκάησλ θνίηεζεο, εμεηάδεηαη θαη ε ζηάζε εθπαηδεπηψλ θαη εθπαηδεπνκέλσλ
ζηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζησζεί θαηά πφζν ε
επηινγή ηεο ζπγθεθξηκέλεο κεζφδνπ αληηκεησπίδεηαη ζεηηθά απφ ηνπο
εκπιεθφκελνπο.
Λέμεηο θιεηδηά: εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, εθπαίδεπζε ελειίθσλ, εζπεξηλά
ζρνιεία, ζρνιεία δεχηεξεο επθαηξίαο

3. - 3 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Abstract
In this thesis, an attempt is made to investigate the implementation and
effectiveness of distance education as an alternative to the problems appearing
in Evening Schools of Secondary Education.
As a case study we concentrated on the Evening Secondary and High School of
the town of Kilkis, since among other problems they face, the most serious one is
the lack of Second Chance Schools in the whole prefecture. Since the number of
students in these two schools cannot be considered representative for today’s Greek
reality, we chose the mixed method for our research. Specifically, the survey data in
terms of attendance problems in Evening Secondary schools were collected by
questionnaire and analyzed using a quantitative type analysis. Regarding the
enquiry of implementing distance education as an alternative, we chose the
literature review.
Recognizing the drawbacks of the existing educational reality and examining
school dropout and the importance of reducing it, we examine the capability of
distance education through its use in evening schools to assist in the direction of
improving the quality of provided education for both students and teachers that
participate in the educational process. Along with the enquiry of studying problems,
we also examine the attitude of trainers and trainees towards the use of new
technologies, to determine whether the choice of this particular method is treated
positively by those involved.
Key-words: distance education, adult education, evening schools, second chance
schools

4. - 4 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Περιεχόμενα
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1:Διζαγυγή ………………………….……………….…..ζει.6
ΜΔΡΟ΢ ΠΡΩΣΟ: ΘΔΩΡΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗ΢ΗΟ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Δξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζη
2.1 Μάζεζε: Απνζαθήληζε φξσλ ..........................................................ζει.8
2.2 Οξηζκνί ηεο Αλνηθηήο θαη εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο ................ζει.11
2.3 Υαξαθηεξηζηηθά ησλ εθπαηδεπνκέλσλ ……………….....................ζει.13
2.4 Μεζνδνινγία ηεο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο................................ζει.14
2.5 Φνξείο παξνρήο εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο...................................ζει.16
2.6 Ζ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα.....................................ζει.17
2.7 ΢ρνιηθή εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε ζηελ Διιάδα…………...……ζει.21
2.8 Ζ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε ζην εμσηεξηθφ…………..………….ζει.28
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Δκπαίδεςζη Δνηλίκυν
3.1 Δλλνηνινγηθνί πξνζδηνξηζκνί θαη ζεσξεηηθά κνληέια κάζεζεο
ησλ ελειίθσλ……………………………………………………… ζει.31
3.2 Οη ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ…………….…...ζει.32
3.3 Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηή ελειίθσλ…………………………….…..ζει.35
3.4 ΢ρέζεηο εθπαηδεπηψλ – εθπαηδεπνκέλσλ ζηελ εθπαίδεπζε
ελειίθσλ……………………………………………….……..…….ζει.36
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: Δζπεπινά ΢σολεία
4.1 Δζπεξηλή εθπαίδεπζε …..…………………………………………ζει..39
4.2 Ζ δηα βίνπ κάζεζε……………………………….………………...ζει.41
4.3 Θεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο εζπεξηλψλ ζρνιείσλ……………….ζει.43
4.4 Σα ζρνιεία δεχηεξεο επθαηξίαο ……………………………………ζει.46
4.5 Πξνβιήκαηα θαη ραξαθηεξηζηηθά εθήβσλ καζεηψλ………………ζει.47
4.6 Πξνβιήκαηα ιφγσ ζπζηέγαζεο ελειίθσλ-αλειίθσλ
καζεηψλ ζηα εζπεξηλά ζρνιεία……………………………….……ζει.51

5. - 5 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ΜΔΡΟ΢ ΓΔΤΣΔΡΟ: ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟ ΠΛΑΗ΢ΗΟ
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: Έπεςνα
5.1 Σν δείγκα θαη ε κεζνδνινγία ηεο έξεπλαο ...……….………….…..ζει.52
5.2 Απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο
5.2.1 Δξσηεκαηνιφγηα καζεηψλ …………………………………….…..ζει.53
5.2.2 Δξσηεκαηνιφγηα θαζεγεηψλ ………………………….……….…..ζει.62
ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6: ΢ςμπεπάζμαηα ……………………..……….………ζει.67
Βιβλιογπαθία...........................................................................................ζει.70
ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ
Απκηικόλεξο …………………………………………..…..…………..ζει.77
Δπυηημαηολόγιο μαθηηών ….…………………………..…………..ζει.78
Δπυηημαηολόγιο καθηγηηών …………………………………….….ζει.82

6. - 6 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
1.Διζαγυγή
Ο ξφινο ηνπ ζρνιείνπ ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο κε ηηο ξαγδαίεο
θνηλνληθννηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο εμειίμεηο θαζεκεξηλά αλαπξνζαξκφδεηαη
πξνθεηκέλνπ λα ζπκβαδίδεη κε ηα θνηλσληθνπνιηηηθά δξψκελα θαη λ’ αλαπηχζζεη
ηηο απαξαίηεηεο δεμηφηεηεο ζηνπο καζεηέο ζχκθσλα κε ηηο ζπλερψο εμειηζζφκελεο
αλάγθεο. Γηεζλψο αλαπηχζζεηαη πιένλ ε ζπκπιεξσκαηηθή (complementary) εμ
απνζηάζεσο εθπαίδεπζε απφ δηάθνξνπο εθπαηδεπηηθνχο νξγαληζκνχο ζην πιαίζην
ηνπ εκπινπηηζκνχ ησλ γλψζεσλ ησλ καζεηψλ θαη ηεο ππνζηήξημεο ηνπ
ζπκβαηηθνχ ζρνιείνπ (Βαζάια, 2005).
Παξάιιεια αλαπηχζζνληαη ζρνιηθά δίθηπα φπνπ νη καζεηέο επηθνηλσλνχλ
θαη ζπλεξγάδνληαη κε άιια ζρνιεία ζε ηνπηθφ, εζληθφ, πεξηθεξεηαθφ θαη δηεζλέο
επίπεδν πινπνηψληαο, ππφ ηελ θαζνδήγεζε ησλ θαζεγεηψλ ηνπο, έλα πξφγξακκα
κε θνηλή ζεκαηνινγία κέζα απφ ηε ρξήζε εθπαηδεπηηθψλ ηερληθψλ θαη
παηδαγσγηθψλ πξνζεγγίζεσλ γηα αιιειεπηδξαζηηθή εθπαίδεπζε (Βαζάια, 2005).
Πξνθεηκέλνπ λα απνδεηρζεί ε αλαγθαηφηεηα γηα παξνρή ζπκπιεξσκαηηθήο
εθπαίδεπζεο ή αθφκα θαη δεκηνπξγίαο ζρνιηθψλ δηθηχσλ ζηα εζπεξηλά ιχθεηα ηεο
ρψξαο, ψζηε λα παξέρεηαη ΔμΑΔ ζηνπο καζεηέο απηνχο πνπ πζηεξνχλ ιφγσ ηνπ
ζπλδπαζκνχ εθπαηδεπηηθήο πνξείαο θαη επαγγεικαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, απηή ε
εξγαζία ζα αλαθεξζεί αξρηθά ζε ζέκαηα κάζεζεο θαη θαηφπηλ ζε ζέκαηα πνπ
αθνξνχλ ηεο παξνρή ΔμΑΔ ηφζν ζηε ρψξα καο φζν θαη ζην εμσηεξηθφ.
Δπεηδή δε, νη καζεηέο πνπ θνηηνχλ ζηα εζπεξηλά ζρνιεία είλαη ζηελ
πιεηνςεθία ηνπο ελήιηθεο ζα αζρνιεζνχκε κε ηηο αξρέο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ, ηηο
ηδηαηηεξφηεηεο ησλ ελειίθσλ εθπαηδεπνκέλσλ θαη ηνπ ξφινπ ησλ εθπαηδεπηψλ ηνπο
θαζψο θαη ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Αθνχ αλαθεξζνχκε ζηα ζέκαηα ηεο δηα βίνπ
κάζεζεο ζα νξίζνπκε ην ζεζκηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο ησλ εζπεξηλψλ ζρνιείσλ
θαζψο θαη ησλ ζρνιείσλ δεχηεξεο επθαηξίαο γηα λα θαιχςνπκε ηα ππφ κειέηε
εζπεξηλά ζρνιεία ηνπ Ννκνχ Κηιθίο ζηα νπνία αλαγθαζηηθά πξνζθεχγνπλ φινη νη
καζεηέο ειιείςε ΢ρνιείνπ Γεχηεξεο Δπθαηξίαο.
΢ην δεχηεξν κέξνο ηεο δηπισκαηηθήο απηήο εξγαζίαο νξίδεηαη ην δείγκα θαη
αλαιχνληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο ζηα εζπεξηλά ζρνιεία ηνπ Κηιθίο. Σέινο,
παξαηίζεληαη ηα ζπκπεξάζκαηα θαη νη πξνηάζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ΔμΑΔ ζηε
δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία

7. - 7 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ζηηο ζρνιηθέο απηέο κνλάδεο πνπ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ζε
ζρέζε κε ηα εκεξήζηα ζρνιεία.
΢’ απηή ηε δηπισκαηηθή εξγαζία ινηπφλ, πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζεί ε
δπλαηφηεηα ρξήζεο ηεο κεζφδνπ ΔμΑΔ ζηε δεπηεξνβάζκηα εθπαίδεπζε θαη
εηδηθφηεξα ζηα εζπεξηλά ζρνιεία θαζψο θαη ν βαζκφο εηνηκφηεηαο ησλ
εκπιεθνκέλσλ ζηελ εθπαηδεπηηθή απηή δηαδηθαζία λα δερζνχλ ηελ κεηεθπαίδεπζή
ηνπο πάλσ ζε βαζηθά ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηνπο καζεηέο ηνπο κέζα απφ ηε ρξήζε
ησλ ΣΠΔ, ζα πξνζπαζήζνπκε λα θηλεζνχκε έηζη ψζηε λα:
 Δθηηκεζεί θαηά πφζν ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζή ηνπο κπνξεί λα ζπκβάιεη
ζηε κείσζε ηεο καζεηηθήο δηαξξνήο
 Αλαγλσξηζηνχλ ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ππάξρνπζαο εθπαηδεπηηθήο
πξαγκαηηθφηεηαο θαη ε δπλαηφηεηα ηεο ΔμΑΔ λα ηα θαιχςεη,
θαη δεπηεξεπφλησο λα:
 Δμεηαζηεί ε ζηάζε ησλ δχν νκάδσλ-ζηφρσλ (εθπαηδεπηηθψλ θαη καζεηψλ)
απέλαληη ηφζν ζηηο πθηζηάκελεο φζν θαη ζηηο λέεο εθπαηδεπηηθέο πξαθηηθέο
 Αληρλεπζεί ε ζρέζε ηεο εθαξκνγήο ησλ ΣΠΔ θαζψο θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ
κεζφδσλ εθπαίδεπζεο ελειίθσλ κε ηηο αληηθεηκεληθέο δπζθνιίεο ζηελ
θαζεκεξηλφηεηα ησλ καζεηψλ θαη ησλ θαζεγεηψλ
 Να πξνηαζεί κηα πην επνηθνδνκεηηθή ρξήζε ηεο γλψζεο πάλσ ζηηο ηερληθέο
εθπαίδεπζεο ελειίθσλ νη νπνίεο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδνληαη κε ηηο παηδαγσγηθέο
κεζφδνπο πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο εθήβνπο καζεηέο έηζη ψζηε λ’ απνθεχγνληαη
εληάζεηο θαη αγεθχξσηεο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα κέιε ηεο ζρνιηθήο θνηλφηεηαο
θαζψο θαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο πξνθεηκέλνπ λα εληζρπζεί ην αίζζεκα αζθάιεηαο
θαη ησλ δχν κεξψλ γηα ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγίεο θαη εθαξκνγέο ησλ ππνινγηζηψλ
(κέζα θπξίσο απφ εηδηθά πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ).
Μέζα απφ ηε βηβιηνγξαθηθή επηζθφπεζε θαη ηελ αλάιπζε ησλ
απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο ελ ηέιεη, ε δηπισκαηηθή απηή εξγαζία πξνζβιέπεη
ζην:
 λα εληνπηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα ησλ λπρηεξηλψλ ζρνιείσλ δεπηεξνβάζκηαο
εθπαίδεπζεο πνπ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιπζνχλ κέζσ ηεο ΔμΑΔ
 λα αλαδεηρζεί ε αλάγθε γηα δεκηνπξγία πξνγξάκκαηνο εμ απνζηάζεσο
θνίηεζεο ζε ιπθεηαθέο ηάμεηο γηα εξγαδνκέλνπο αιιά θαη πεξηζηαζηαθά αλέξγνπο

8. - 8 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
φπσο επίζεο θαη ε αλάγθε επηκφξθσζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ πάλσ ζε ζέκαηα
εθπαίδεπζεο ελειίθσλ, θαη
 λα ζπκβάιεη ζηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο αλάγθεο λα θαηαξηηζηεί κηα
νινθιεξσκέλε πξφηαζε γηα ηε κειινληηθή δεκηνπξγία ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ
πξνγξάκκαηνο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηεζεί ηφζν ζηα εζπεξηλά
γπκλάζηα φζν θαη ζηα εζπεξηλά ιχθεηα ηεο ρψξαο, πξνθεηκέλνπ λα γίλεη πην
απνηειεζκαηηθή θαη απνδνηηθή ε θνίηεζε ησλ καζεηψλ ζε απηά κέζα απ’ ηε
ζπλερηδφκελε θαηάξηηζε θαη εθπαίδεπζε θαη ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πξνζσπηθνχ.
2. Δξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζη
2.1 Μάθηζη: Αποζαθήνιζη όπυν
Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ε νπνία ηα ηειεπηαία ρξφληα απαζρνιεί νινέλα
θαη πεξηζζφηεξν ελήιηθν πιεζπζκφ, εθθηλεί ηφζν απφ εζσηεξηθά αίηηα πνπ
αθνξνχλ ηηο πξνζσπηθέο αλεζπρίεο, αλάγθεο θαη ελδηαθέξνληα ηνπ αηφκνπ φζν θαη
απφ εμσηεξηθνχο, πεξηβαιινληηθνχο ιφγνπο, πνπ έρνπλ λα θάλνπλ κε ηηο ξαγδαίεο
θνηλσληθέο, πνιηηηθέο θαη νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ
(Rogers,1999).
Ζ θχζε ηεο ινηπφλ έρεη λα θάλεη κε ην άηνκν πνπ ιεηηνπξγεί σο ππνθείκελν
κε ζπλεηδεηνπνηεκέλε θαη ζηνρεπκέλε δξάζε πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο αλάπηπμεο
ησλ καζεζηαθψλ ηνπ δεμηνηήησλ θαη έηζη δε κπνξεί παξά λα είλαη ελεξγεηηθή. Ο
εθπαηδεπφκελνο ελήιηθαο αμηνπνηεί είηε ηα εζσηεξηθά-ςπρνινγηθά είηε ηα
εμσηεξηθά-πεξηβαιινληηθά θίλεηξα πνπ δέρεηαη θαη πξνρσξά κε ζπγθεθξηκέλνπο
ζηφρνπο ηελ καζεζηαθή ηνπ πνξεία, ρσξίο λα θαηαληήζεη λ’ απνηειεί έλαλ απιφ
παζεηηθφ δέθηε ησλ εμσηεξηθψλ πηέζεσλ πνπ επηβάιινπλ ηελ πεξαηηέξσ
εθπαίδεπζή ηνπ (Κφθθνο, 2008).
Αθνινπζψληαο απηή ηε κέζνδν ν καζεηεπφκελνο απνθαιχπηεη ηε γλψζε
ρσξίο ηελ ηδηαίηεξε βνήζεηα ηνπ θαζεγεηή ν νπνίνο ιεηηνπξγεί απιά σο
θαζνδεγεηήο. Έηζη, ν καζεηεπφκελνο αλαιακβάλεη ην ξφιν εξεπλεηή πξνθεηκέλνπ
λ’ αλαθαιχςεη λέεο πεγέο εθηφο απηψλ πνπ ηνπ επηβάιιεη ε γλψζε ηνπ θαζεγεηή
θαη παξάιιεια αλαιακβάλνπλ ηελ επζχλε ησλ ζηφρσλ πνπ ζέηνπλ θαζψο θαη ησλ
ηξφπσλ πνπ ζα πξνζπαζήζνπλ λα ηνπο επηηχρνπλ (Rogers,1999).
Μέζα απφ πνιιέο ζεσξίεο κάζεζεο πνπ αλαπηχρζεθαλ γηα ηελ εθπαίδεπζε
ελειίθσλ δηαθξίλνληαη πνιιέο νπηηθέο γηα ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο κπνξεί

9. - 9 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
απηή λα επηηεπρζεί. Τπάξρνπλ φκσο, παξά ηελ αλάπηπμε δηαθνξεηηθήο
επηρεηξεκαηνινγίαο απ’ ηνλ θάζε κειεηεηή, ηξία βαζηθά ζηνηρεία ζηα νπνία
ζπγθιίλνπλ νη πεξηζζφηεξεο απ’ απηέο.
Οη ζπκπεξηθνξηζηηθέο, γλσζηηθέο θαη αλζξσπηζηηθέο ζεσξίεο κάζεζεο, κέζα
απφ δηαθνξεηηθνχο δξφκνπο, νδεγνχληαη ζην θνηλφ ζπκπέξαζκα φηη ε απιή
κεηαθνξά γλψζεο δε κπνξεί λα είλαη απνδνηηθή ζηελ εθπαίδεπζε ελειίθσλ αθνχ
πξνυπνζέηεη ηελ χπαξμε παζεηηθψλ ηειηθψλ απνδεθηψλ πνπ ζα θιεζνχλ λ’
αθνκνηψζνπλ ζηείξεο γλψζεηο. Γε κπνξεί έλα κνληέιν πνπ απνδπλακψλεη ην
ζηνραζκφ θαη ηελ θξηηηθή ζθέςε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ εθπαίδεπζε αλζξψπσλ
πνπ ζπλεηδεηά ζπκκεηέρνπλ ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο ελψ έρνπλ ήδε έλα γλσζηηθφ
θαη εκπεηξηθφ ππφβαζξν (Κφθθνο,2008).
Έλα δεχηεξν ζεκείν ζην νπνίν ζπγθιίλνπλ νη ζεσξίεο κάζεζεο αλαθέξεηαη
ζηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ν θαζέλαο επηζπκεί λα θαηαθηά ηνπο καζεζηαθνχο ηνπ
ζηφρνπο. Ο ηξφπνο πνπ ν ελήιηθαο εθπαηδεπφκελνο πξνηηκά λα θαηαθηά ηε γλψζε
έρεη άκεζε ζρέζε κε ηε δνκή ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ θαη ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ
(Κφθθνο,2008).
Ζ εκπεηξία, ζχκθσλα κε ην ηξίην ζεκείν ζχγθιηζεο ησλ ζεσξηψλ γηα ηε
κάζεζε, απνηειεί ηε βάζε θάζε κάζεζεο απφ ηε ζηηγκή πνπ ν θαζέλαο θαηαιήγεη
ζ’ απηήλ αμηνπνηψληαο ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εκπεηξίεο θαη βηψκαηα. Μέζα απ’ απηή
ηε δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο θαηαιήγεη ζηε δεκηνπξγία λνεκάησλ θαη ελ ηέιεη κε
ηελ νηθεηνπνίεζε ησλ λνεκάησλ θαηαθηά ηε γλψζε (Καξαθνχζεο,1999).
Τπάξρνπλ ζχγρξνλεο ζεσξίεο γηα ηε κάζεζε νη νπνίεο αληηιακβάλνληαη ηε
ζπκκεηνρή ηνπ αλζξψπνπ ζην πεξηβάιινλ σο κηα αέλαε ζχλδεζή ηνπ ηφζν κε ηνλ
θπζηθφ, ηερλεηφ θαη πλεπκαηηθφ θφζκν πνπ ηνλ πεξηβάιιεη φζν θαη κε ηνλ
θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν. Απηή ε δηαζχλδεζε ιακβάλεη θαηά ηνλ Habermas θαη ηνλ
Rogers ηε κνξθή αγψλα γηα ηελ αλαδήηεζε ηεο ειεπζεξίαο, ζεσξνχλ δε ηελ
αλζξψπηλε δσή σο κία αλαδήηεζε ρεηξαθέηεζεο, κία αλαδήηεζε απηνλνκίαο κέζσ
απηνδηακνξθσηηθψλ δηεξγαζηψλ (Καξαθνχζεο, 1999)
Ζ αλδξαγσγηθή: ζεσξία κάζεζεο ηνπ Knowles. ΢χκθσλα κ’ απηήλ νη
ελήιηθεο εκπιέθνληαη ζηε δηαδηθαζία κάζεζεο θηλνχκελνη απφ εζσηεξηθά θίλεηξα
θαη πξνθεηκέλνπ λα επηηχρνπλ ηνλ απηνθαζνξηζκφ ηνπο επηιέγνπλ ηνκείο πνπ
άπηνληαη ησλ βησκάησλ ηνπο θαη ησλ πξνβιεκαηηζκψλ ηνπο. Οη γλψζεηο δε πνπ ζα
ηνπο πξνζθέξνπλ ηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζήο ηνπο, νθείινπλ λα είλαη ζρεηηθέο

10. - 10 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
κε ηα πξνβιήκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ είηε ζηελ θνηλσληθή είηε ζηελ θαζαξά
πξνζσπηθή ζθαίξα ησλ ελδηαθεξφλησλ ηνπο (Rogers, 1999).
Ζ ζεσξία ηεο κεηαζρεκαηίδνπζαο κάζεζεο ηνπ Merizow δελ απνδέρεηαη ηε
ινγηθή ηνπ εκπινπηηζκνχ ησλ νπνησλδήπνηε γλψζεσλ ηνπ αηφκνπ κέζσ ηεο
ζπζζψξεπζεο λέσλ. Αλαγλσξίδεη ζηε κάζεζε ηε δπλαηφηεηα επέθηαζεο ηνπ
αληηιεπηηθνχ νξίδνληα ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ ιεηηνπξγψληαο σο κηα πνιχπινθε
δηαδηθαζία γηα ηελ αλάιπζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηε δεκηνπξγία λνεκάησλ. Μέζα
απ’ ηελ θξηηηθή ζθέςε πνπ αλαπηχζζεηαη φηαλ έλα βίσκα επεμεξγάδεηαη θαη
αλαιχεηαη ζην κπαιφ ηνπ ελήιηθνπ αηφκνπ, ην νπνίν ήδε έρεη κηα δνκεκέλε
πξνζσπηθφηεηα θαη ζπγθεθξηκέλα ζπζηήκαηα αμηψλ θαη ζπλαηζζεκάησλ,
πξνθχπηεη ή φρη ε πηνζέηεζε θάπνησλ λέσλ γλψζεσλ.
Οη απφςεηο, νη αληηιήςεηο θαη νη ζεσξίεο φπσο θαη θάπνηνη ςπρνινγηθνί
παξάγνληεο πνπ δηακνξθψλνπλ ηε ζηάζε δσήο ησλ αηφκσλ απηψλ, πεξηνξίδνπλ ηελ
ειεπζεξία ηεο ζθέςεο ηνπο. Απηέο ηηο πθηζηάκελεο αγθπιψζεηο, πνπ είλαη ζε ζέζε
λα ζηξεβιψζνπλ ηελ εηθφλα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο ζηα κάηηα ηνπ ελήιηθα
εθπαηδεπφκελνπ, κπνξεί λα ηηο απνβάιιεη κέζα απφ ην ζηνραζκφ. Δληνπίδνληαο
κηα πξνβιεκαηηθή θαηάζηαζε θαη αλαηξέρνληαο κέζα απφ ηε λέα γλψζε ησλ
πξαγκάησλ ζηηο θαηαβνιέο ηεο κπνξεί λα πξνθχςεη ν επαλαπξνζδηνξηζκφο ηεο θαη
θαη’ επέθηαζε έλαο ελαιιαθηηθφο ηξφπνο εξκελείαο πνπ ζα επεξεάζεη ηε ζπλνιηθή
ζηάζε δσήο ηνπ αηφκνπ (Βφληζα, 2010).
Ζ ζεσξία επίζεο, ηνπ Jarvis πνπ ζεσξεί φηη ε κάζεζε δελ είλαη κηα νπδέηεξε
δηαδηθαζία. Ζ γλψζε πνπ κεηαθέξεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηή ζηνλ εθπαηδεπφκελν δελ
είλαη μεθνκκέλε απφ ην θπξίαξρν ηδενινγηθφ θαη αμηνινγηθφ ζχζηεκα ηεο
θνηλσλίαο ζηελ νπνία δνπλ. Όπσο άιισζηε θαη ε επεμεξγαζία ηεο γλψζεο δελ είλαη
πέξα απφ ηε γεληθφηεξε ζηάζε δσήο ησλ εθπαηδεπνκέλσλ νη νπνίνη επίζεο δξνπλ
ππφ ηελ επίδξαζε ηνπ θνηλσληθνπνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ θπξηαξρεί θαη κέζσ
απηνχ ηνπ αληηιεπηηθνχ ηνπο ηξφπνπ εξκελεχνπλ θαη απνδέρνληαη ή απνξξίπηνπλ
ηε λέα γλψζε. Απφ ηε ζηηγκή φκσο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε θνηλφ πεξηβάιινλ κε ηνπο
εθπαηδεπηέο ηνπο ην πην πηζαλφ είλαη λα είλαη θνηλφο θαη ν ηξφπνο πνπ ε θπξίαξρε
ηδενινγία έρεη επεξεάζεη θαη ηηο δχν πιεπξέο (Κφθθνο, 2008).

11. - 11 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
2.2 Οπιζμοί ηηρ Ανοικηήρ και εξ Αποζηάζευρ Δκπαίδεςζηρ
Οη έληνλεο θαη ξαγδαίεο αιιαγέο ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ηφζν ζε
θνηλσληθννηθνλνκηθφ φζν θαη ζε επηζηεκνληθφ-ηερλνινγηθφ επίπεδν δεκηνπξγνχλ
λέεο αλάγθεο θαη ζηα ζέκαηα ηεο εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ αηφκσλ πνπ
ζέινπλ λα ζπκβαδίδνπλ κε ηελ επνρή ηνπο. Ζ αλνηθηή εθπαίδεπζε απνηειεί ην
ηδεψδεο ηεο κάζεζεο γηα φζνπο αδπλαηνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ έλα θιαζζηθά
δηαξζξσκέλν πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη παξάιιεια ζέινπλ λα αληεπεμέιζνπλ ζηηο
απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο . Σν ρξεζηηθφηεξν εξγαιείν γηα ηελ
ρσξίο θαλέλαλ πεξηνξηζκφ γλψζε είλαη ε κέζνδνο ηεο ΔμΑΔ πνπ επηηξέπεη ζηνλ
εθπαηδεπφκελν θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ θαη ρσξίο θαλέλα πεξηνξηζκφ λα
κεηέρεη ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, πξνζαξκφδνληάο ηελ ζηα πξνζσπηθά ηνπ
ελδηαθέξνληα θαη επηδηψμεηο (Α.Ληνλαξάθεο, Α.Λπθνπξγηψηεο, 1999).
Ζ εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε είλαη έλα ζχζηεκα εθπαίδεπζεο πνπ μερσξίδεη
απφ ηηο άιιεο εθπαηδεπηηθέο κεζφδνπο ιφγσ ηνπ θχξηνπ ραξαθηεξηζηηθνχ ηεο πνπ
εληνπίδεηαη ζηελ απνπζία ηεο θπζηθήο παξνπζίαο ηνπ εθπαηδεπηή. Ο
εθπαηδεπφκελνο κε ηε ρξήζε εηδηθά ζρεδηαζκέλνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη ηελ
θαζνδήγεζε θαη ππνζηήξημε ηνπ θαζεγεηή, ν νπνίνο βξίζθεηαη κελ
απνκαθξπζκέλνο αιιά ρξεζηκνπνηεί δηάθνξεο κνξθέο επηθνηλσλίαο καδί ηνπ,
δηδάζθεηαη θαη καζαίλεη. Ζ ζηήξημή ηνπ γίλεηαη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν θαη ηφζν ε
παξνπζίαζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ φζν θαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ απηνχ θαη
ηνπ εθπαηδεπηή ηνπ γίλεηαη απνηειεζκαηηθφηεξε κέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ
λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο (Μαηξαιήο, 1999).
΢σήμα 1. Ζ ζύνθεζη ηηρ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζηρ
΢πκπιεξψλνληαο ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εμ απνζηάζεσο
εθπαίδεπζεο ν Keegan αλαθέξεη φηη:
 Δμαζθαιίδεηαη ακθίδξνκε επηθνηλσλία, έηζη ψζηε λα εληζρχεηαη ν δηάινγνο
 Πξαγκαηνπνηνχληαη πεξηζηαζηαθά ζπλαληήζεηο γηα δηδαθηηθνχο θαη
θνηλσληθνχο ιφγνπο
Δμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε
Δμ απνζηάζεσο δηδαζθαιία Δμ απνζηάζεσο κάζεζε

12. - 12 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
 Ο εθπαηδεπηηθφο θνξέαο δχλαηαη λα αλαπξνζαξκφδεη ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ
θαη ηηο πξαθηηθέο
 Ζ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία δηακνξθψλεηαη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο θαη
 Τπάξρεη κεγάινο αξηζκφο εθπαηδεπνκέλσλ (Keegan, 2000).
Χζηφζν, επηζεκαίλεηαη φηη ε ΔμΑΔ δελ απνηειεί παλάθεηα γηα φια ηα
πξνβιήκαηα ηεο εθπαίδεπζεο (Ληνλαξάθεο, 2001). Απιά, έξρεηαη λα ζπκπιεξψζεη
θελά θαη αδπλακίεο ηεο παξαδνζηαθήο εθπαίδεπζεο θαη λα θαιχςεη ηηο νινέλα
απμαλφκελεο αλάγθεο γηα κάζεζε, θαηάξηηζε θαη εθπαίδεπζε. Ζ αλάπηπμε ελφο
πβξηδηθνχ καζεζηαθνχ πεξηβάιινληνο, ίζσο άιισζηε λα απνηειεί θαη ηελ πην
ελδεδεηγκέλε πξαθηηθή, φπνπ σο πβξηδηθφ εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ νξίδεηαη ν
ζπλδπαζκφο ηεο παξαδνζηαθήο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο κε ηελ ρξήζε ησλ ΣΠΔ
(Αλαζηαζηάδεο, 2001). Σίζεηαη βέβαηα θαη ην πνιχ ζεκαληηθφ δήηεκα ηεο
πνηφηεηαο ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο πνπ πξέπεη λα θπκαίλεηαη ζε πςειά
επίπεδα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε έκθαζε έρεη κεηαηνπηζζεί απφ ηελ πην πνιχ
εθπαίδεπζε ζηελ θαιχηεξε εθπαίδεπζε (Porter, 1997).
΢χκθσλα κε ηνλ Ληνλαξάθε, νη νξηζκνί πνπ θαηά θαηξνχο έρνπλ δνζεί γηα
ηελ ΔμΑΔ ζπλήζσο παξαβιέπνπλ ηα εθπαηδεπηηθά δεδνκέλα ηεο απνηειεζκαηηθήο
δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο θαη ζέηνπλ σο κέηξν ηνπο ηα κέζα κεηαθνξάο ηεο
πιεξνθνξίαο πξνο ηνπο εθπαηδεπφκελνπο θαζψο επίζεο θαη ηα κέζα επηθνηλσλίαο
κεηαμχ ησλ εθπαηδεπφκελσλ θαη ησλ εθπαηδεπηψλ. Θεσξψληαο δε, φηη ε εζηίαζε
ζηε θπζηθή απφζηαζε κεηαμχ θαζεγεηή-ζπκβνχινπ θαη θνηηεηή είλαη παξσρεκέλε
θαη απιντθή δίλεη κηα παηδαγσγηθή δηάζηαζε ζηνλ νξηζκφ ηεο ΔμΑΔ ηνλίδνληαο φηη
είλαη ε εθπαίδεπζε ε νπνία δηδάζθεη θαη ελεξγνπνηεί παξάιιεια ηνλ καζεηή ζηελ
θαηεχζπλζε ηεο κάζεζεο απφ κφλνο ηνπ θαη ηεο αλάπηπμεο απηφλνκεο ιεηηνπξγίαο
«πξνο κηα επξεηηθή πνξεία απηνκάζεζεο θαη γλψζεο» (Ληνλαξάθεο, 2001).
Θεσξεί δε, πξνυπφζεζε γηα ηελ έγθπξε απνηχπσζε ηνπ νξηζκνχ ηεο ΔμΑΔ
ηελ χπαξμε δέθα θξηηεξίσλ ηα νπνία ζα πξέπεη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ
πνιπκνξθηθφηεηα, επειημία, κεηξεζηκφηεηα, δηεπθφιπλζε θαη καζεηνθεληξηθή
ινγηθή θαη αλαθέξεηαη ζηνπο ζπληειεζηέο: καζεηήο, δάζθαινο, κάζεζε,
δηδαζθαιία, επηθνηλσλία, δηδαθηηθφ πιηθφ, ηφπνο, ρξφλνο, εθπαηδεπηηθφο θνξέαο
θαη αμηνιφγεζε (Α.Ληνλαξάθεο, Α.Λπθνπξγηψηεο, 1999).

13. - 13 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
2.3 Υαπακηηπιζηικά ηυν εκπαιδεςομένυν
Ο φξνο ΔμΑΔ ζχκθσλα κε ηνλ Holmberg(1977) θαιχπηεη δηάθνξεο κνξθέο
ζπνπδψλ φισλ ησλ επηπέδσλ κε ηελ εηδνπνηφ δηαθνξά φηη δελ βξίζθνληαη ππφ ηε
ζπλερή θαη άκεζε επίβιεςε ησλ δηδαζθφλησλ απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ παξίζηαληαη
καδί κε ηνπο καζεηέο ηνπο ζε θάπνηα αίζνπζα δηδαζθαιίαο.
Απηφ απνηειεί θαη έλα απφ ηα βαζηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν
εθπαηδεπφκελνο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα πξνζαξκνζηεί ζε έλα λέν ηξφπν κάζεζεο.
Οη καζεηέο έρνπλ ζπλεζίζεη ηελ παξαδνζηαθή κέζνδν δηδαζθαιίαο φπνπ ν
θαζεγεηήο έρεη ηνλ πιήξε έιεγρν θαη ηελ επζχλε γηα ηε ξνή ηεο δηδαζθαιίαο. ΢ηελ
πεξίπησζε ηεο ΔμΑΔ, ν ζπνπδαζηήο θαιείηαη λα ελεξγήζεη κφλνο ηνπ, θάηη πνπ δελ
ζπκβαίλεη ζην παξαδνζηαθφ κνληέιν εθπαίδεπζεο. Έηζη, έλαο απφ ηνπο
ζεκαληηθφηεξνπο ξφινπο ηνπ εθπαηδεπηή ζε έλα ζχζηεκα ΔμΑΔ είλαη λα βνεζήζεη
ηνπο ζπνπδαζηέο ηνπ λα ζπλεηδεηνπνηήζνπλ ηνλ ηδηαίηεξα ελεξγεηηθφ ηνπο ξφιν ζε
κία εμ απνζηάζεσο δηαδηθαζία κάζεζεο (Αβξαάκ-Μαπξνεηδήο, 2002).
΢σήμα 2. Ζ ηπιαδική ζσέζη ηυν ζςνηελεζηών ηηρ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζηρ
΢χκθσλα κε ηνλ Vygotsky ε γλψζε αλαθαιχπηεηαη θαη θεξδίδεηαη απφ ηνλ
ελδηαθεξφκελν «κέζα απφ ζπγθεθξηκέλε θαη επηιεγκέλε εκπινθή ηνπ κε ην
δηδαθηηθφ πιηθφ θαη άιιεο καζεζηαθέο πξαθηηθέο» (Ληνλαξάθεο, 2005). Οη
γλσζηηθέο δεμηφηεηεο πνπ βνεζνχλ ζηελ θαηάθηεζε ηεο γλψζεο είλαη δπλαηφλ λα
ιεηηνπξγήζνπλ κε κεγαιχηεξε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη επειημία ζηελ εμ
απνζηάζεσο εθπαίδεπζε απφ ηε ζηηγκή πνπ εκπιέθνπλ ηνλ εθπαηδεπφκελν
ελεξγεηηθά πξνθεηκέλνπ λα δξαζηεξηνπνηεζεί ζηελ θαηεχζπλζε ηεο εθπφλεζεο ησλ
εξγαζηψλ ηνπ θαη επνκέλσο ζηελ απφθηεζε ζηαδηαθά ησλ γλψζεσλ πνπ επηζπκεί.
Οη βαζηθφηεξεο δεμηφηεηεο πνπ πξέπεη λ’ αλαπηχμεη ν απφ απφζηαζε δηδαζθφκελνο
είλαη:
«δεκηνπξγηθφηεηα, θξίζε, ζχγθξηζε, αληηπαξάζεζε, πεξηγξαθή, εξκελεία,
αλάιπζε, επηρεηξεκαηνινγία, αμηνιφγεζε, ηθαλφηεηα ειέγρνπ, ακθηζβήηεζε,
Δμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε
Δθπαηδεπηήο Δθπαηδεπφκελνο Δθπαηδεπηηθφ πιηθφ

14. - 14 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
παξαηήξεζε, πξνθνξηθή έθθξαζε θαη παξνπζίαζε, επίιπζε πξνβιεκάησλ»
(Ληνλαξάθεο, 2005).
Όκσο ε ηδηαηηεξφηεηεο ηεο κεζφδνπ εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε
δεκηνπξγνχλ πξαθηηθά πξνβιήκαηα ζηελ αλάπηπμε απηψλ ησλ δεμηνηήησλ. Ζ
δηαθνξά ηεο κε ηελ παξαδνζηαθή εθπαίδεπζε είλαη φηη ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία
γίλεηαη πην πνιχπινθε απφ ηελ απιή κειέηε ζπγθεθξηκέλνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ.
Σηο πην πνιιέο θνξέο, θαη θαζψο ηα εθπαηδεπηηθά δεδνκέλα αιιάδνπλ κε ηελ
εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, γηα ηελ παξαθνινχζεζε ησλ
καζεκάησλ απαηηείηαη νη ζπνπδαζηέο λα έρνπλ θάπνηεο βαζηθέο γλψζεηο
πιεξνθνξηθήο. Σηο πην πνιιέο θνξέο, νη ζπνπδαζηέο πξέπεη λα γλσξίδνπλ πψο λα
ρεηξίδνληαη έλαλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή θαζψο θαη πσο λα εγθαηαζηήζνπλ
θάπνην ινγηζκηθφ πνπ ζα ηνπο είλαη απαξαίηεην ζηηο ζπνπδέο ηνπο φπσο θαη λα
κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ην δηαδίθηπν. Έηζη πξνθχπηεη έλα επηπιένλ πξνζφλ πνπ
ζα πξέπεη λα έρνπλ νη εμ απνζηάζεσο καζεηέο: δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ λέσλ
ηερλνινγηψλ, πξνθεηκέλνπ λ’ αληαπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο εμ απνζηάζεσο
εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο (Αβξαάκ-Μαπξνεηδήο, 2002).
Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ απηψλ πνπ επηιέγνπλ ηελ ΔμΑΔ, φπνπ ε θπζηθή ηνπο
παξνπζία δελ είλαη απαξαίηεηε, απνηειεί ε αλάγθε λα ζπλδπαζηεί ε εθπαηδεπηηθή
δηεξγαζία κε ηηο απμεκέλεο θνηλσληθέο θαη επαγγεικαηηθέο ηνπο επζχλεο,
αθνινπζψληαο έλα επέιηθην πξφγξακκα ζπνπδψλ.
Οη ζπκκεηέρνληεο ζ’ απηά ηα πξνγξάκκαηα κπνξνχλ λα δηαρσξηζηνχλ ζε
ηξεηο νκάδεο, ζε φζνπο δειαδή κέζα απ’ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία
πξνζπαζνχλ:
 λα επηηχρνπλ θάπνην ζθνπφ, φπσο έλα πηπρίν, κηα πξναγσγή
 λα θαιχςνπλ πξνζσπηθέο αλάγθεο
 έρνπλ απηνζθνπφ ηελ γλψζε θαη ηελ δεμηφηεηα θαη εθπαηδεχνληαη απφ
ελδηαθέξνλ γηα ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ (Rogers,1999).
2.4 Μεθοδολογία ηηρ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζηρ
΢ηε κνλαρηθή πνξεία κάζεζεο ελφο θνηηεηή κε ηε κέζνδν ηεο ΔμΑΔ, έλαλ
απ’ ηνπο πην ζεκαληηθνχο ξφινπο γηα ηελ επηηπρή νινθιήξσζε ησλ ζπνπδψλ ηνπ
δηαδξακαηίδεη ε επηθνηλσλία ηνπ θπξίσο κε ηνλ Καζεγεηή-΢χκβνπιν αιιά θαη κε
ηνπο ζπκθνηηεηέο ηνπ. Ο Καζεγεηήο-΢χκβνπινο θαιείηαη λα θαζνδεγήζεη ηνπο

15. - 15 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
θνηηεηέο ηνπ επηζηεκνληθά αιιά παξάιιεια λα ηνπο παξέρεη θαη ηελ ςπρνινγηθή
ππνζηήξημε γηα ηελ εθπαηδεπηηθή θαη καζεζηαθή δηαδηθαζία, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη
φηη πξέπεη λα νηθνδνκεζεί έλα ηθαλνπνηεηηθφ δίθηπν επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο
κεηαμχ ηνπο ψζηε λα κπνξεί λα δψζεη ψζεζε ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη λα
θαηαπνιεκήζεη θνβίεο θαη αλαζθάιεηεο πνπ δεκηνπξγεί ΔμΑΔ. (Σδνπηδά, 2010).
Δίλαη ινηπφλ θαλεξφ φηη ε ΔμΑε αθνινπζεί κηα ζπγθεθξηκέλε κεζνδνινγία
δηδαζθαιίαο, κάζεζεο θαη αμηνιφγεζεο πνπ ζέηεη ζην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο
ηνλ εθπαηδεπφκελν. Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν εθπαηδεπφκελνο δηδάζθεηαη απφ
απφζηαζε θαη ηφζν ν εθπαηδεπηήο φζν θαη ν εθπαηδεπηηθφο θνξέαο εδξεχνπλ ζε
δηαθνξεηηθά κέξε απφ ηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ, δίλεηαη ηδηαίηεξε βαξχηεηα αθ’ ελφο
ζην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ ζα βνεζήζεη ηνλ εθπαηδεπφκελν ζηε καζεζηαθή ηνπ
πνξεία θαη αθ’ εηαίξνπ ζηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο ηνπ κε ηνλ εθπαηδεπηή ηνπ
(Μαθξίδνπ-Μπνχζηνπ, 2005).
Ζ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο απφ ηελ εκθάληζε ηεο ΔμΑΔ κέρξη ζήκεξα
θαζνξίδεη θαη ηηο αιιαγέο θαη αλαπξνζαξκνγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηηο
κεζφδνπο θαη ηηο πξαθηηθέο ηεο. ΢χκθσλα κε ηνλ Ληνλαξάθε νη κέζνδνη ηεο ΔμΑΔ
ρσξίδνληαη ζε ηξεηο γεληέο:
 Δθπαίδεπζε απφ απφζηαζε κέζσ αιιεινγξαθίαο θαη ρξήζεο έληππνπ πιηθνχ
 Δθπαίδεπζε κέζα απφ ηε καδηθή ρξήζε πνιπκέζσλ (ηειεφξαζε, βίληεν,
ξαδηφθσλν θιπ)
 Δθπαίδεπζε απφ απφζηαζε κε ηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηψλ (ειεθηξνληθνί
ππνινγηζηέο, δηαδίθηπν θιπ) (Ληνλαξάθεο, 1999).
Σν εθπαηδεπηηθφ πιηθφ πνπ ζπλήζσο ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ΔμΑΔ ζχκθσλα
κε ηνλ Rowntree κπνξνχκε λα ην θαηαηάμνπκε ζε δχν είδε, ζε:
 Οδεγφ Γξάζεο (reflective action guide), πνπ ζεκαίλεη φηη είλαη έηζη
δηακνξθσκέλν ψζηε λα παξέρεη θίλεηξα γηα ηελ αλάπηπμε θξηηηθήο ζθέςεο θαη
απηνλνκίαο ζηνλ ηξφπν κειέηεο ηνπ εθπαηδεπνκέλνπ, θαη
 Γάζθαιν ζε Έληππε Μνξθή (tutorial in print), ν νπνίνο είλαη θαη ν πιένλ
ζπλεζηζκέλνο ζηελ απφ απφζηαζε εθπαίδεπζε θαη αλαιχεη ην γλσζηηθφ
αληηθείκελν θαηά ηνλ θαιχηεξν δπλαηφ ηξφπν ψζηε λα παξέρνληαη ζηνλ
εθπαηδεπφκελν έηνηκεο φιεο νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ην ππφ
κειέηε ζέκα (Γθηφζνο, 2009).

16. - 16 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
΢ήκεξα επηηπγράλεηαη θαζεκεξηλά, φιν θαη πεξηζζφηεξν ν ζηφρνο γηα ζσζηή
επηθνηλσλία θαη αιιειεπίδξαζε κεηαμχ εθπαηδεπφκελνπ θαη εθπαηδεπηή ράξε ζηηο
ξαγδαίεο εμειίμεηο ζην ρψξν ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο επηζηήκεο. Ζ εθπαίδεπζε
κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ ιφγσ ηεο δπλαηφηεηάο ηεο λα ζπλδπάδεη θείκελα, εηθφλεο, ήρν
θαζψο θαη βηληενζθνπεκέλεο δηαιέμεηο, απνηειεί έλα πνιχ ρξήζηκν εθπαηδεπηηθφ
εξγαιείν πνπ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ππνζηεξηθηηθά ζην έληππν εθπαηδεπηηθφ
πιηθφ εκπινπηίδνληάο ην ζεκαληηθά.
2.5 Φοπείρ παποσήρ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζηρ
Σα ηδξχκαηα πνπ πξνζθέξνπλ ζήκεξα αλνηθηή θαη εμ απνζηάζεσο
εθπαίδεπζε είλαη θπξίσο:
 Σα αλνηθηά θαη εμ απνζηάζεσο παλεπηζηήκηα, ηα νπνία πξνζθέξνπλ ζπνπδέο
ζην ηξηηνβάζκην επίπεδν εθαξκφδνληαο απνθιεηζηηθά ηε κεζνδνινγία ηεο εμ
απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο
 ΢πλεξγαζίεο παξαδνζηαθψλ παλεπηζηεκίσλ κε άιινπο εθπαηδεπηηθνχο
θνξείο πνπ έρνπλ ζπγθξνηεζεί γηα ηελ παξνρή ζπνπδψλ απφ απφζηαζε
 Παξαδνζηαθά παλεπηζηήκηα πνπ παξάιιεια κε ηηο ηππηθέο ζπνπδέο ηηο
νπνίεο πξνζθέξνπλ ζηνπο εγγεγξακκέλνπο θνηηεηέο ηνπο παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα
γηα εμ απνζηάζεσο ζπνπδέο ζε «εμσηεξηθνχο» θνηηεηέο ρσξίο ηε ζπλεξγαζία
άιισλ παλεπηζηεκίσλ
 Με παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα θάζε είδνπο, ηδησηηθά ή δεκφζηα, ηα νπνία
πξνζθέξνπλ είηε απηφλνκα είηε ζπλεξγαδφκελα ζπνπδέο απφ απφζηαζε ζε φιεο ηηο
βαζκίδεο ηεο εθπαίδεπζεο (Ληνλαξάθεο,1999).
Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζπλεξγαζίαο παξαδνζηαθψλ παλεπηζηεκίσλ γηα
ηελ παξνρή απνθιεηζηηθά ΔμΑΔ είλαη ε Γηαπαλεπηζηεκηαθή Οκνζπνλδία εμ
Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο ηεο Γαιιίαο (Federation Interuniversitaire de l’
Enseignement a Distance) πνπ ηδξχζεθε ην 1987 θαη απνηειείηαη απφ είθνζη δχν
παξαδνζηαθά παλεπηζηήκηα. Πξνζθέξεη 2000 δηαθνξεηηθνχο θχθινπο ζπνπδψλ πνπ
πεξηιακβάλνπλ: θαιέο ηέρλεο, θιαζηθή θαη ζχγρξνλε ινγνηερλία, θηινζνθία,
ςπρνινγία, θνηλσληνινγία, παηδαγσγηθά, ηζηνξία, γεσγξαθία, γιψζζεο, λνκηθά,
θπζηθέο επηζηήκεο θαη καζεκαηηθά. Σν δηδαθηηθφ πιηθφ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ έρεη
δεκηνπξγεζεί απφ ηνπο θαζεγεηέο πνπ δηδάζθνπλ ζ’ απηά θαη είλαη θνηλφ ζε φια ηα
ηδξχκαηα θαη ε δηδαζθαιία γίλεηαη κε έληππν πιηθφ θαηάιιεια δηακνξθσκέλν,

17. - 17 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ηειεφξαζε, θαζέηεο ήρνπ θαη βίληεν, καζήκαηα πξφζσπν κε πξφζσπν,
ζπκβνπιεπηηθή κέζσ ηειεθψλνπ, ηειεδηαζθέςεηο, ζπλαληήζεηο ζε νκάδεο
εξγαζίαο θαη πξνζβάζεηο ζε ηξάπεδεο δεδνκέλσλ.
Σππηθφ παξάδεηγκα κηθηήο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ παλεπηζηεκηαθψλ θαη άιισλ
θνξέσλ είλαη ε Φηλιαλδηθή Έλσζε γηα ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε (Finnish
Association for Distance Education) φπνπ 10 παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα ελψζεθαλ
κε ηδησηηθέο εηαηξείεο θαη νξγαληζκνχο κε ζηφρν ην ζπληνληζκφ, ηε ζπλεξγαζία,
ηελ έξεπλα θαη ηελ εθπαίδεπζε ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο εμ απνζηάζεσο
εθπαίδεπζεο (Ληνλαξάθεο,1999).
Απφ ηα παξαδνζηαθά παλεπηζηήκηα πνπ δηαζέηνπλ κνλάδεο ΔμΑΔ
ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ην Παλεπηζηήκην ηνπ Λνλδίλνπ πνπ ηδξχζεθε
ην 1836 θαη παξάιιεια κε ηνπο εζσηεξηθνχο θνηηεηέο πιήξνπο θνίηεζεο αλέπηπμε
απφ ην 1858 θαη Δμσηεξηθά Πξνγξάκκαηα γηα ηνπο εμσηεξηθνχο θνηηεηέο πνπ
παξαθνινπζνχλ θπξίσο κε ηε κέζνδν ηεο ΔμΑΔ (External Programme Students).
Οη ηίηινη ζπνπδψλ ηνπο είλαη ηζφηηκνη κ’ απηνχο ησλ εζσηεξηθψλ θνηηεηψλ ελψ ην
1990 ζηα Δμσηεξηθά Πξνγξάκκαηα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Λνλδίλνπ ζπνχδαδαλ
ζπλνιηθά 26000 θνηηεηέο απφ 116 ρψξεο.
Σέινο, ε Κξαηηθή ΢ρνιή εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζεο ηεο ΢νπεδίαο (Statens
Skola For Vyxna Harnosand) απνηειεί παξάδεηγκα απφ κε παλεπηζηεκηαθνχο
θνξείο πνπ πξνζθέξνπλ απηφλνκα ζπνπδέο απφ απφζηαζε. Ζ ζρνιή πξνζθέξεη
καζήκαηα ζε δεπηεξνβάζκην θαη κεηαδεπηεξνβάζκην επίπεδν ζε αλζξψπνπο πνπ
θπξίσο:
 Υξεηάδνληαη επηπιένλ καζήκαηα πξνθεηκέλνπ λα νινθιεξψζνπλ ηηο
παλεπηζηεκηαθέο ζπνπδέο ηνπο
 Δπηζπκνχλ λα ζπνπδάζνπλ ρσξίο λα ρξεηαζηεί λα κεηαθηλεζνχλ απφ ηνλ
ηφπν ηνπο
 Γπζθνιεχνληαη λα παξαθνινπζήζνπλ κηα πιήξνπο θνίηεζεο ζρνιή
 Δίλαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο (Ληνλαξάθεο,1999).
2.6 Ζ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζη ζηην Δλλάδα
΢ηελ Διιάδα δίλεηαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε
ηεο ΔμΑΔ, θπξίσο απφ ηα αθαδεκατθά ηδξχκαηα ηεο ρψξαο. Γηάθνξεο πξνζπάζεηεο
γίλνληαη απφ νξηζκέλα ηδξχκαηα φπσο ην Δζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν, ην

18. - 18 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Παλεπηζηήκην Κξήηεο, ηα δχν Παλεπηζηήκηα ηεο Θεζζαινλίθεο (ΑΠΘ θαη
ΠΑΜΑΚ), ην Παλεπηζηήκην Παηξψλ θ.α. ΢ηηο παξαγξάθνπο πνπ αθνινπζνχλ ζα
πεξηγξάςνπκε κεξηθά απφ απηά ηα πξνγξάκκαηα φπσο παξνπζηάδνληαη ζηηο
επίζεκεο ηζηνζειίδεο ηνπο:
Πανεπιζηήμιο Κπήηηρ
΢ην Παλεπηζηήκην Κξήηεο θαη ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ΔΠΔΑΔΚ
Ηθηγέλεηα γίλεηαη πξνζπάζεηα αλάπηπμεο λέσλ καζεκάησλ κε ρξήζε πνιπκέζσλ
θαη ηε δηεμαγσγή ηνπο κέζσ ηνπ Γηαδηθηχνπ ιακβάλνληαο ππφςε ηηο παξνχζεο
αιιά θαη ηηο κειινληηθέο αλάγθεο ηεο αγνξάο γηα απφθνηηνπο θαη επαγγεικαηίεο.
Σα καζήκαηα ηνπ έξγνπ Ηθηγέλεηα απεπζχλνληαη πξνο επαγγεικαηίεο κε ζηφρν ηελ
εθπαίδεπζή ηνπο ζηα πην πξφζθαηα επηηεχγκαηα θαη ηάζεηο ηεο ζχγρξνλεο
επηζηήκεο θαζψο θαη ζηελ εμνηθείσζή ηνπο ζε λένπο ειθπζηηθνχο ηξφπνπο
δηδαζθαιίαο ησλ καζεκάησλ (πνιπκέζα, Γηαδίθηπν).
Ζ παξαθνινχζεζε ηεο πξνφδνπ ηνπ θαηαξηηδνκέλνπ ζα γίλεηαη κε ηελ
παξάδνζε εξγαζηψλ θαη πξνζσπηθή ζπλέληεπμε ζην ηέινο θάζε καζήκαηνο. Ζ
ζπλέληεπμε απηή ζα γίλεηαη είηε ζην Παλεπηζηήκην Κξήηεο ή ζηελ πεξηνρή πνπ
ππάξρνπλ νη πην πνιινί θαηαξηηδφκελνη. ΢ην κέιινλ κε ηελ εηζαγσγή
ειεθηξνληθψλ επνπηηθψλ κέζσλ (videoconferencing) δε ζα είλαη αλαγθαίεο νη
κεηαθηλήζεηο.
Απιζηοηέλειο Πανεπιζηήμιο Θεζζαλονίκηρ
΢ηα πιαίζηα ηνπ έξγνπ "Γίθηπν Σειεπηθνηλσληψλ ISDN" έρνπλ δεκηνπξγεζεί
δχν ειεθηξνληθέο ηάμεηο ηειε-εθπαίδεπζεο (electronic classrooms for distance
education).
Ο θχξηνο ζηφρνο ηεο δεκηνπξγίαο ησλ ειεθηξνληθψλ ηάμεσλ είλαη ε θάιπςε
ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ ηειε-εθπαίδεπζεο πνπ έρνπλ ήδε εθθξαζζεί απφ κεγάιν
αξηζκφ κειψλ ηεο παλεπηζηεκηαθήο θνηλφηεηαο. Ζ κεηάδνζε εηθφλαο, θσλήο θαη
δεδνκέλσλ ζα επηηξέςεη ζε απνκαθξπζκέλα αθξναηήξηα λα παξαθνινπζήζνπλ
πξφηππα καζήκαηα (ζε πξνπηπρηαθφ θαη κεηαπηπρηαθφ επίπεδν), δηαιέμεηο,
εξγαζηεξηαθέο επηδείμεηο, ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο θιπ.
Οη αίζνπζεο απηέο είλαη κνλαδηθέο ζην Α.Π.Θ. ζε φ,ηη αθνξά ηνλ
απηνκαηηζκφ, ην ζρεδηαζκφ, αιιά θαη ηε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπο, πξνζθέξνληαο
πςειήο πνηφηεηαο ακθίδξνκε επηθνηλσλία εηθφλαο, ήρνπ θαη δεδνκέλσλ, ράξε

19. - 19 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ζηελ ηερλνινγία ISDN πνπ έρεη πηνζεηεζεί. Ζ ρσξεηηθφηεηα ησλ δχν αηζνπζψλ
είλαη 40 αηφκσλ θαη ζηεγάδνληαη ζην Σκήκα Ζιεθηξνιφγσλ Μεραληθψλ &
Μεραληθψλ Ζ.Τ. θαη ζην Σκήκα Φπζηθήο.
Κάζε κία απφ ηηο αίζνπζεο είλαη εμνπιηζκέλε κε έλα ζχζηεκα βίληεν-
ζπλδηάζθεςεο ηειεπηαίαο ηερλνινγίαο θαη ν ηειεπηθνηλσληαθφο θαη πεξηθεξεηαθφο
εμνπιηζκφο θάζε ειεθηξνληθήο ηάμεο έρεη επηιερζεί κε ηδηαίηεξε πξνζνρή, ψζηε
αθελφο κελ λα αμηνπνηεί ζην κέγηζην βαζκφ ηε ρξεζηκνπνηνχκελε ηερλνινγία,
αθεηέξνπ δε λα πξνζνκνηψλεη ην πεξηβάιινλ θαη ηε δηαδηθαζία ηεο παξαδνζηαθήο
εθπαίδεπζεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ γίλεηαη δπλαηή ε απνηειεζκαηηθή θαη
παξαγσγηθή επηθνηλσλία ησλ θνηηεηψλ θαη ησλ δηδαζθφλησλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε
έλα πξφγξακκα ηειε-εθπαίδεπζεο.
Δλληνικό Ανοικηό Πανεπιζηήμιο (ΔΑΠ)
Κχξηνο ζθνπφο ηνπ ΔΑΠ είλαη ε απφ απφζηαζε παξνρή εθπαίδεπζεο θαη
επηκφξθσζεο παλεπηζηεκηαθνχ επηπέδνπ, κε ηελ αλάπηπμε θαη αμηνπνίεζε
θαηάιιεινπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ θαη κεζφδσλ δηδαζθαιίαο. ΢ηνπο πξσηαξρηθνχο
ζηφρνπο ηνπ ΔΑΠ πεξηιακβάλεηαη επίζεο ε πξναγσγή ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο
ζην πεδίν ηεο κεηάδνζεο ηεο γλψζεο απφ απφζηαζε.
Σα αλνηθηά ζπζηήκαηα Σξηηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο δηέπνληαη απφ ηελ
αληίιεςε φηη ε κφξθσζε είλαη δηθαίσκα φισλ ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπο.
Καηά ζπλέπεηα, απεπζχλνληαη ζε πνιχ κεγάιν θάζκα ελδηαθεξνκέλσλ θαη
παξέρνπλ, φζν γίλεηαη, πεξηζζφηεξεο εθπαηδεπηηθέο επθαηξίεο, θαζψο ε θαηνηθία
ρξεζηκνπνηείηαη σο θχξηνο ρψξνο κάζεζεο, ν θνηηεηήο επηιέγεη ην ρξφλν κειέηεο
θαη ην ξπζκφ κε ηνλ νπνίν καζαίλεη, δελ ππάξρνπλ εηζαγσγηθέο εμεηάζεηο θαη ν
θνηηεηήο δηακνξθψλεη ν ίδηνο ηε κνξθσηηθή ηνπ θπζηνγλσκία επηιέγνληαο
απηνηειείο θχθινπο ησλ ζπνπδψλ κέζα απφ ην αξζξσηφ ζχζηεκα.
Σν ΔΑΠ, γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ νπνίνπ ςεθίζηεθε ν Νφκνο 2552 ςεθίζηεθε
ην 1997 (ΦΔΚ 266/24-12-1997), ήιζε λα θαιχςεη απηή ηελ αλάγθε ζην πεδίν ηεο
Σξηηνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο ηεο ρψξαο καο.
.
Πανεπιζηήμιο Μακεδονίαρ – Έπγο «Σηλέμαθορ»
Σν έξγν «Σειέκαζνο» πεξηιακβάλεη ηε ζρεδίαζε θαη πινπνίεζε Παθέησλ
Δξγαζίαο πνπ ζα ππνζηεξίδνπλ ηελ αλάπηπμε ησλ πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ απφ
απφζηαζε θαη ησλ νπνίσλ ε εθηέιεζή ηνπο ζα πξνεγεζεί ρξνληθά ησλ επηκέξνπο

20. - 20 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
εθαξκνγψλ. Οη εθαξκνγέο είλαη κηα ζεηξά καζεκάησλ πνπ αληηπξνζσπεχνπλ έλα
κεγάιν κέξνο ησλ πξνζθεξνκέλσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ηνπ Παλεπηζηεκίνπ
Μαθεδνλίαο θαη ηα νπνία ζα ζρεδηαζηνχλ θαη ζα πινπνηεζνχλ κε ππνδεηγκαηηθφ
ηξφπν. Γηα θαζέλα απφ ηα καζήκαηα απηά, ηα νπνία πξνζθέξνληαη ζήκεξα είηε ζε
πξνπηπρηαθφ, είηε ζε κεηαπηπρηαθφ επίπεδν απφ ηα δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ, είηε ηέινο πξνηείλνληαη κε ηε κνξθή πξνγξακκάησλ εμεηδίθεπζεο,
ην πξνηεηλφκελν έξγν πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά Παθέησλ Δξγαζίαο, ηα νπνία
ζπλνπηηθά πεξηιακβάλνπλ ηα αθφινπζα :
 Καηαγξαθή θαη αλάιπζε ηεο ειιεληθήο θαη δηεζλνχο πξαθηηθήο ζηηο
αληίζηνηρεο γλσζηηθέο πεξηνρέο, φζνλ αθνξά ηφζν ην πεξηερφκελν, φζν θαη ηε
κεζνδνινγία πινπνίεζεο ηεο απφ απφζηαζε δηδαζθαιίαο.
 Πεξίνδν κειέηεο θαη παξαζθεπήο ηνπ αληίζηνηρνπ δηδαθηηθνχ πιηθνχ.
 Πεξίνδν εθαξκνγήο θαη ζπιινγήο δεδνκέλσλ ηα νπνία ζα αλαιπζνχλ, ζα
αμηνινγεζνχλ θαη ζα νδεγήζνπλ ζε αλακφξθσζε ηνπ αξρηθνχ πξνγξάκκαηνο, ψζηε
ζηελ επφκελε πεξίνδν εθαξκνγήο ηνπο λα είλαη βειηησκέλα.
΢ηα πιαίζηα ηνπ έξγνπ πξνβιέπεηαη ε νινθιήξσζε κηαο αίζνπζαο
ηειεδηδαζθαιίαο (εθπνκπήο) θαη ηεζζάξσλ αηζνπζψλ ηειεηάμεσλ (δέθηεο). Οη
ηειεηάμεηο απηέο ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαηά ηελ πξψηε εθαξκνγή εμ απνζηάζεσο
θαηάξηηζεο θαζεγεηψλ Β’βάζκηαο εθπαίδεπζεο. Σνλίδεηαη, φηη κεηαμχ ησλ άιισλ
ζα ππάξμεη θαη κηα θηλεηή ηειεηάμε (πιήξεο εμνπιηζκφο ν νπνίνο ζα κεηαθέξεηαη
θαη ζα εγθαζίζηαηαη ζηνλ ηφπν πινπνίεζεο ηνπ καζήκαηνο), ε νπνία ζα επηηξέςεη
ηελ κειέηε γηα ηε δπλαηφηεηα δηεπξπκέλεο ρξήζεο θηλεηψλ ηειεηάμεσλ.
Πανεπιζηήμιο Ηυαννίνυν
΢θνπφο ηνπ έξγνπ απηνχ είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ηνπ ζπκβαηηθνχ
πξνπηπρηαθνχ πξνγξάκκαηνο ζπνπδψλ ησλ Διιεληθψλ ΑΔΗ, κε ηελ εηζαγσγή ηεο
εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε σο ζπκπιεξσκαηηθήο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο. Ζ
εθπαίδεπζε απφ απφζηαζε ζα παξέρεηαη κέζσ ελφο ΢πζηήκαηνο Δθπαίδεπζεο απφ
Απφζηαζε (΢ΔΑ), ην νπνίν ζα ζηεξίδεηαη ζηηο ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο ησλ δηθηχσλ
ππνινγηζηψλ (computer networks) θαη ησλ ππεξκεζηθψλ ζπζηεκάησλ (hypermedia
systems). Ο εθζπγρξνληζκφο ζα επηηεπρζεί κε ηελ ζπλεξγαζία ηεο ζπκβαηηθήο θαη
ηεο απφ απφζηαζε δηδαζθαιίαο πνπ ζα γίλνληαη παξάιιεια θαη νη θνηηεηέο ζα
κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηνχλ ηε κία ή ηελ άιιε ή θαη ηηο δπν καδί.

21. - 21 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Σα Ηδξχκαηα πνπ ζπκκεηέρνπλ είλαη: Σν Δζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν, ην
Δζληθφ Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ, ην Παλεπηζηήκην Παηξψλ, ην
Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ θαη ην Παλεπηζηήκην Κξήηεο.
΢ηφρνη ηνπ έξγνπ είλαη:
1. Ζ δηεμαγσγή κηαο νινθιεξσκέλεο δηεξεχλεζεο ηνπ ηνκέα εθαξκνγψλ ηεο
εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε ζην δηεζλή ρψξν, κε ζθνπφ ηελ πξνζαξκνγή ηεο
ππάξρνπζαο εκπεηξίαο ζηα δεδνκέλα ηνπ Διιεληθνχ ρψξνπ.
2. Ζ ζχλαςε ζπκθσληψλ κε εθπαηδεπηηθνχο, παξαγσγηθνχο θαη άιινπο
δεκφζηνπο ή ηδησηηθνχο θνξείο, γηα ηελ παξνρή εθπαίδεπζεο απφ απφζηαζε ζε
ηνκείο ηνπ ελδηαθέξνληφο ηνπο.
3. Ζ αλάπηπμε ελφο ΢πζηήκαηνο Δθπαίδεπζεο απφ Απφζηαζε (΢ΔΑ) ην νπνίν
ζα ζηεξίδεηαη ζην δηαδίθηπν Internet, ζε δεχηεξεο γεληάο ππεξκεζηθά ζπζηήκαηα
θαη ζε εμειηγκέλα ζπζηήκαηα ηειε-εθπαίδεπζεο.
4. Ζ αλάπηπμε εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ γηα 11 επηιεγκέλα καζήκαηα απφ ην
πξφγξακκα πξνπηπρηαθψλ ζπνπδψλ ησλ ζπκκεηερφλησλ ΑΔΗ, ην νπνίν ζα
ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ απφ απφζηαζε δηδαζθαιία ηνπο κέζσ ηνπ ΢ΔΑ.
5. Ζ ζπγθέληξσζε θαη ε θαηάιιειε νξγάλσζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ, θάησ
απφ έλα εληαίν πεξηβάιινλ πξφζβαζεο (κέζσ Internet) ζην ΢ΔΑ, ψζηε ην πιηθφ
απηφ λα είλαη δηαζέζηκν ζε θάζε ελδηαθεξφκελν αλά πάζα ζηηγκή.
6. Ζ αμηνιφγεζε απηνχ ηνπ επηρεηξνχκελνπ εθζπγρξνληζκνχ ζην ζπκβαηηθφ
πξνπηπρηαθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ δηα ηνπ ΢ΔΑ κε ηε ρξεζηκνπνίεζε θαηάιιεισλ
εξσηεκαηνινγίσλ θαη ηεο αλάιπζεο ησλ απαληήζεσλ.
7. Μηα κειέηε πνπ λα αθνξά ζηελ επέθηαζε απηήο ηεο κεζφδνπ δηδαζθαιίαο ζε
φια ηα καζήκαηα θαζψο θαη ζηελ εηζαγσγή ηεο ζε ακηγή πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ
απφ απφζηαζε.
2.7 ΢σολική εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζη ζηην Δλλάδα
Σν παξαδνζηαθφ ζρνιείν, έρεη σο θχξηα απνζηνιή ηνπ ηελ παξνρή γλψζεσλ
ζηνπο καζεηέο, γηα λα κπνξνχλ λ’αληηκεησπίζνπλ ζην κέιινλ ηα ζχλζεηα
πξνβιήκαηα ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Ζ κάζεζε επηηπγράλεηαη κε βάζε
ππνδεηγκαηηθά γλσζηηθά κνληέια, δειαδή ηα παηδηά καζαίλνπλ λ’ αληηκεησπίδνπλ
ηηο δπζθνιίεο κέζα απφ ηε δηδαζθαιία πξνηχπσλ, κνληέισλ θαη ππνδεηγκαηηθψλ
θαηαζηάζεσλ. Δπίζεο δελ ππάξρεη ζπλήζσο θιίκα επηθνηλσλίαο, ε απζεληία ηνπ

22. - 22 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
δαζθάινπ θπξηαξρεί, θαζνξίδεη ην θιίκα ηεο ηάμεο θαη απνηειεί πεγή γλψζεο
(Κνζζπβάθε, 1997). Απηφ πνπ αμηνινγείηαη είλαη ε απνκλεκφλεπζε, ε
ζπγθξνηεκέλε εκθάληζε, ε επγέλεηα, ν ραξαθηήξαο θαη ηα γλσζηηθά αληηθείκελα
είλαη πξνθαζνξηζκέλα απφ ην θιεηζηφ αλαιπηηθφ πξφγξακκα. ΢ην θέληξν ηεο
δηδαζθαιίαο είλαη νη επηδηψμεηο θαη νη πξνζέζεηο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ζθνπφο
είλαη ε έληαμε ησλ καζεηψλ ζην εθπαηδεπηηθφ θαη θνηλσληθφ ζχζηεκα, ρσξίο
δηάζεζε ακθηζβήηεζεο ή αιιαγήο. Έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε έιιελεο
ππνςήθηνπο θαζεγεηέο αιιά θαη θαζεγεηέο πνπ δηδάζθνπλ ζηε δεπηεξνβάζκηα
εθπαίδεπζε δείρλνπλ φηη εθαξκφδνπλ ηηο θιαζζηθέο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο
(Λεκνλίδεο, 2003).
΢ηε ρψξα καο φκσο, απφ ηε δεθαεηία ηνπ ’90 αλαζεσξείηαη ε αληίιεςε φηη
ην έξγν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα αλαπαξάγεη έηνηκα ζρήκαηα δηδαθηηθήο θαη
δηαπαηδαγψγεζεο ζην ζρνιείν. Σν πιαίζην θαη νη ζηφρνη ηεο δηδαζθαιίαο δε
ζεσξνχληαη πιένλ δεδνκέλνη, αιιά ππφ ζπλερή δηακφξθσζε, θαζψο πξέπεη λα
ελαξκνλίδνληαη κε ηνλ κεηαβαιιφκελν ξφιν ηνπ ζρνιείνπ (Παπαλανχκ, 2003).
Παξάιιεια ε ειιεληθή εθπαηδεπηηθή θνηλφηεηα, αλαδεηψληαο ην νληνινγηθφ
ηεο ζηάηνπο ζηελ επξσπατθή θνηλφηεηα πξνζπαζεί, ηθαλνπνηψληαο θάπνηα
θξηηήξηα φπσο
 ηθαλφηεηα ρξήζεο, εθκεηάιιεπζεο θαη παξαγσγήο γλψζεο
 ηθαλφηεηα παξαγσγήο θξηηηθνχ ιφγνπ
 ηθαλφηεηα γηα επηθνηλσλία ζπκκεηνρή αιιειφδξαζε θαη θηλεηηθφηεηα,
λα ζπκβαδίζεη κε ηηο ππφινηπεο επξσπατθέο ρψξεο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζε κηα
λέα επνρή. Ο λένο απηφο πξνζαλαηνιηζκφο θαιιηεξγεί αμίεο θαη ζηάζεηο πνπ
ππεξβαίλνπλ ρσξίο φκσο λα κεδελίδνπλ ηηο εζληθέο ηνπηθέο αμίεο, φπσο ε
αλεθηηθφηεηα θαη ε επηθνηλσλαθή εζληθή ηαπηφηεηα, ην ελδηαθέξνλ γηα ηα ηνπηθά
πξνβιήκαηα θαη ε δηακφξθσζε κηαο ζεηηθήο εηθφλαο γηα ηε ζέζε ηεο παηξίδαο ζηνλ
παγθφζκην ρψξν κε ηελ αλάπηπμε ελφο νξάκαηνο γηα ηε βειηίσζε απηήο ηεο ζέζεο
( Koutselini, 2005).
Μέρξη ζήκεξα φκσο, ε εκπεηξία ρξήζεο ηεο ΔμΑΔ ζε επίπεδν ειιεληθήο
δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο είλαη ειάρηζηε ελψ, ζε δηεζλέο επίπεδν εθαηνληάδεο
νξγαληζκνί πξνζθέξνπλ εμ απνζηάζεσο ζρνιηθή πξσηνβάζκηα θαη δεπηεξνβάζκηα
εθπαίδεπζε (Βαζάια, 2005). Κάπνηεο ζπκκεηνρέο ζε επξσπατθά εθπαηδεπηηθά
πξνγξάκκαηα πνπ παξέρνπλ επθαηξίεο εμ απνζηάζεσο δηαθξαηηθήο ζπλεξγαζίαο

23. - 23 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
ησλ καζεηψλ ηεο πξσηνβάζκηαο θπξίσο αιιά θαη δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο,
αλαθέξνληαη παξαθάησ:
Α. Ζ ενέπγεια MINERVA ηνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο ΢ΧΚΡΑΣΖ΢ ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο ζηνλ ηνκέα ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ ελέξγεηα MINERVA
ζηνρεχεη ζηελ πξναγσγή ηεο επξσπατθήο ζπλεξγαζίαο ζην πεδίν ηεο αλνηθηήο θαη
εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο θαη ζην πεδίν ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη
ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ εθπαίδεπζε.
Τπνζηεξίδεη ηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο δξαζηεξηνηήησλ:
1.Καηαλφεζε θαηλνηνκηψλ
2. ΢ρεδηαζκφο, αλάπηπμε θαη δνθηκή λέσλ κεζφδσλ θαη εθπαηδεπηηθψλ πφξσλ
3. Γηαζθάιηζε πξφζβαζεο θαη πξνψζεζε ηεο δηάδνζεο
4.Γξαζηεξηφηεηεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο αληαιιαγήο ηδεψλ θαη εκπεηξηψλ ζρεηηθά
κε ηελ αλνηθηή θαη εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε θαη ηε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο
πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη απεπζχλεηαη ζε φια ηα
ηδξχκαηα θαη ηνπο νξγαληζκνχο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην πεδίν ησλ
ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο αλνηθηήο θαη εμ
απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο.
Πην ζπγθεθξηκέλα:
- Κέληξα πφξσλ ή άιινη νξγαληζκνί εμεηδηθεπκέλνη ζην πεδίν ησλ ηερλνινγηψλ ηεο
πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ζηελ εθπαίδεπζε θαη/ή ηεο αλνηθηήο θαη εμ
απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο. ΢ηνπο ελ ιφγσ νξγαληζκνχο κπνξεί λα
ζπκπεξηιακβάλνληαη ππεξεζίεο πξνζαλαηνιηζκνχ ή ζπκβνπιεπηηθήο, πνιπκεζηθέο
βηβιηνζήθεο, εξεπλεηηθά θέληξα θ.ιπ.
- Όιεο νη θαηεγνξίεο εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ θαη εθπαηδεπηηθψλ θνξέσλ, ζε
φινπο ηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο
- Ηδξχκαηα εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζεο (ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ αλνηθηψλ
παλεπηζηεκίσλ)
- Ηδξχκαηα θαηάξηηζεο εθπαηδεπηηθψλ
- Δλψζεηο δηδαζθφλησλ ή δηδαζθνκέλσλ
- Δξεπλεηηθέο νκάδεο, νη νπνίεο εξγάδνληαη ζην πεδίν ησλ ηερλνινγηψλ ηεο
πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο ή/θαη ηεο αλνηθηήο θαη εμ απνζηάζεσο
εθπαίδεπζεο
- Αθαδεκατθέο/εθπαηδεπηηθέο ελψζεηο ή θνηλνπξαμίεο ζε εζληθφ ή επξσπατθφ
επίπεδν

24. - 24 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
- Οξγαληζκνί/ηδξχκαηα πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ εθπαηδεπηηθή θαηλνηνκία
- Δθδφηεο/παξαγσγνί/ξαδηνηειενπηηθέο επηρεηξήζεηο, ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ
ηδησηηθνχ ηνκέα, θαη άιινη παξάγνληεο ζην πεδίν ησλ ηερλνινγηψλ ηεο
πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο θαη ησλ πνιπκέζσλ.
Β. Σο Ππόγπαμμα ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ΢ πνπ απνηειεί ηελ Διιεληθή ζπκκεηνρή
ζην δηεζλέο πεξηβαιινληηθφ Πξφγξακκα GLOBE (Global Learning and
Observations to Benefit the Environment) ην νπνίν έρεη ζαλ ζηφρν ηε δεκηνπξγία
δηθηχνπ ζρνιείσλ ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη Γεπηεξνβάζκηαο Δθπαίδεπζεο, απφ
ζπλεξγαδφκελεο ρψξεο ζε φιν ηνλ θφζκν, ηα νπνία ζα ιεηηνπξγνχλ
πεξηβαιινληηθνχο ζηαζκνχο θαη ζα αληαιιάζζνπλ ηηο ζπιιεγφκελεο
πεξηβαιινληηθέο κεηξήζεηο κέζσ ηνπ Internet .
Οη καζεηέο ζηα ζρνιεία πνπ ζπκκεηέρνπλ ζην Πξφγξακκα ΑΛΔΞΑΝΓΡΟ΢
ζε φιε ηελ Διιάδα:
1. πξαγκαηνπνηνχλ κεηξήζεηο γηα ηε κειέηε ηνπ πεξηβάιινληνο ζηελ πεξηνρή
ησλ ζρνιείσλ ηνπο,
2. αλαθέξνπλ ηα δεδνκέλα ησλ κεηξήζεψλ ηνπο ζε έλα θέληξν επεμεξγαζίαο
ησλ δεδνκέλσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο,
3. παξάγνπλ, ιακβάλνπλ θαη ρξεζηκνπνηνχλ εηθφλεο, γξαθηθέο παξαζηάζεηο,
πίλαθεο, θ.α. πνπ έρνπλ πξνθχςεη απφ ηα δηθά ηνπο δεδνκέλα, αιιά θαη απφ
δεδνκέλα άιισλ ζρνιείσλ ζηελ Διιάδα,
4. κειεηνχλ ην Πεξηβάιινλ αλαιχνληαο ηηο δηθέο ηνπο παξαηεξήζεηο.
Γ) Σο ππόγπαμμα ΢ΥΔΓΗΑ (΢ρνιηθφο Δθπαηδεπηηθφο Γηθηπαθφο Ηζηφο
Αηγαίνπ) απνηειεί κηα πξνζπάζεηα εηζαγσγήο ηεο πιεξνθνξηθήο ζηα δεκνηηθά
ζρνιεία απνκαθξπζκέλσλ λεζησηηθψλ πεξηνρψλ ηνπ Αηγαίνπ. ΢ηα πιαίζηα ηνπ
πξνγξάκκαηνο απηνχ ηα ζρνιεία ζα ζπλδεζνχλ κε ην Internet δεκηνπξγψληαο έλα
δηθηπαθφ ηζηφ ν νπνίνο ζα επηηξέπεη ηελ επηθνηλσλία αθ΄ ελφο κεηαμχ ηνπο αθ΄
εηέξνπ κε άιια εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα.
Σν πξφγξακκα απνηειεί ζπκπιεξσκαηηθή δξάζε άιισλ παξφκνησλ δξάζεσλ
ηνπ Τπνπξγείνπ Αηγαίνπ γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο δσήο ζην Αηγαίν. (Α΢ΣΔΡΗΑ΢,
ΗΠΠΟΚΡΑΣΖ΢, Α΢ΠΗ΢).
Έκπλεπζε θαη αξρηθή ηδέα γηα ην πξφγξακκα ππήξμαλ ηα πξψηα καζήκαηα
ηειεθπαίδεπζεο πνπ έγηλαλ απφ ηελ Ρφδν ζηελ Σήιν. ΢ηφρνο ηνπ πξνγξάκκαηνο

25. - 25 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
είλαη, κέζα απφ ηελ ππνδνκή θαη ηελ ηερλνγλσζία πνπ ζα απνθηεζεί, λα θαηαζηεί
δπλαηή ε ρξεζηκνπνίεζε εθαξκνγψλ πιεξνθνξηθήο πξνθεηκέλνπ
 λα αλαβαζκηζζεί ε πνηφηεηα ηεο παξερφκελεο εθπαίδεπζεο ζηα λεζηά απηά
 λα κεησζεί ν βαζκφο απνκφλσζήο ηνπο
Πξνγξακκαηηθφο θνξέαο είλαη ην Τπνπξγείν Αηγαίνπ θαη Φνξέαο πινπνίεζεο είλαη
ην Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ κε ηελ βνήζεηα ηνπ
πξνγξάκκαηνο ΑΗΓΑΗΟ ΝΔΣ θαη ηνπ πξνγξάκκαηνο Α΢ΚΟΗ ΣΟΤ ΑΗΟΛΟΤ ηνπ
Παηδαγσγηθνχ Ηλζηηηνχηνπ.
Γ) Σο Οίκαδε είλαη έλα εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα, ην νπνίν ιεηηνπξγεί απφ ην
1999. Αμηνπνηψληαο ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ δηαδηθηχνπ, θέξλεη θνληά ηα ειιελφπνπια
φινπ ηνπ θφζκνπ, πξνζθέξνληαο γλψζεηο θαη θαιιηεξγψληαο δεμηφηεηεο.
Παηδηά απφ 150 πεξίπνπ δεκνηηθά ζρνιεία απφ ηελ Κχπξν, ηελ Διιάδα θαη
ειιελφθσλα ζρνιεία απφ ην εμσηεξηθφ, ρξεζηκνπνηψληαο ην δηαδίθηπν, θαη αθνχ
ρσξηζηνχλ ζε νκάδεο, πξαγκαηνπνηνχλ δσληαλέο ζπλαληήζεηο. Ζ θάζε ηάμε
πξνζθαιεί ηηο άιιεο ζε έλα ηαμίδη ζηνλ ηφπν ηεο. Απηφ ηνπο δίλεη κία κνλαδηθή
επθαηξία λα:
 γλσξίδνπλ ζπλνκήιηθνχο ηνπο απ’ φιν ηνλ θφζκν
 αληαιιάδνπλ πιεξνθνξίεο
 καζαίλνπλ γηα ηα ήζε θαη έζηκα
 ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζε κηα παγθφζκηα παηδηθή θνηλφηεηα.
Σν Οίθαδε ιεηηνπξγεί ππφ ηελ αηγίδα ησλ Τπνπξγείσλ Παηδείαο ηεο Διιάδαο
θαη ηεο Κχπξνπ θαη ηνπ Τπνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ ηεο Διιάδαο.
Δ) Ζ Παηδαγσγηθή Αμηνπνίεζε ηεο Γηαδξαζηηθήο Σειεδηάζθεςεο ζην ζχγρξνλν
ζρνιείν ηνπ 21νπ αηψλα, απνηειεί ηνλ θεληξηθφ ζηφρν ηνπ πξνγξάκκαηνο
«ΟΓΤ΢΢ΔΑ΢».
Βαζηθνί ζηφρνη ηνπ πξνγξάκκαηνο «ΟΓΤ΢΢ΔΑ΢» είλαη:
-ε εμνηθείσζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ κε ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ηεο
ηειεδηάζθεςεο ζηελ ζρνιηθή ηάμε,
-ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζε απζεληηθά πεξηβάιινληα δηεξεχλεζεο θαη
ζπλεξγαηηθήο νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο,

26. - 26 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
-ε θαιιηέξγεηα θξίζηκσλ γλσζηηθψλ, θνηλσληθψλ, θαη ηερλνινγηθψλ δεμηνηήησλ γηα
ηνπο απξηαλνχο πνιίηεο ηνπ 21νπ Αηψλα,
-ε άκβιπλζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηνπ Φεθηαθνχ Γπτζκνχ ηδηαίηεξα γηα καζεηέο
νξεηλψλ θαη απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ.
Ο «ΟΓΤ΢΢ΔΑ΢» μεθίλεζε ηελ δηαδξνκή ηνπ ην 2000, εηζάγνληαο πηινηηθά
ηελ Σειεδηάζθεςε ζηελ δηδαζθαιία καζεκάησλ (Γιψζζα, Μαζεκαηηθά, Δπηζηήκε,
Οηθνινγία) αλάκεζα ζε δεκνηηθά ζρνιεία ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο.
Απφ ην 2004 θαη κεηά ην ελδηαθέξνλ ηνπ «ΟΓΤ΢΢ΔΑ» εζηηάδεηαη ζηελ αλάπηπμε
θαη πινπνίεζε ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ νηθνδφκεζεο ηεο γλψζεο απφ
απφζηαζε κέζσ Σειεδηάζθεςεο κεηαμχ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ ζηελ Κχπξν θαη ζηελ
Διιάδα. Ζ έκθαζε δίλεηαη ζηελ Γηαζεκαηηθή Πξνζέγγηζε (νιπκπηαθνί αγψλεο
2004, ζάιαζζα, ζχγρξνλεο ηνπηθέο βηνγξαθίεο, πεξηβάιινλ, θιηκαηηθέο αιιαγέο
θιπ).
Μέρξη ζήκεξα ζην πιαίζην ηνπ πξνγξάκκαηνο «ΟΓΤ΢΢ΔΑ΢»
πξαγκαηνπνηήζεθαλ 75 εθπαηδεπηηθέο ηειεδηαζθέςεηο ζηηο νπνίεο έρνπλ ιάβεη
κέξνο 1000 πεξίπνπ καζεηέο θαη 45 εθπαηδεπηηθνί απφ 16 δεκνηηθά ζρνιεία ηεο
Διιάδαο θαη ηεο Κππξηαθήο Γεκνθξαηίαο.
΢Σ) Σν δηεηέο ππόγπαμμα e-Hermes είρε ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ελφο
παηδαγσγηθνχ πιαηζίνπ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ΑΔΔ ζηε δεπηεξνβάζκηα
εθπαίδεπζε. Έρνληαο ππφςε ηε κεγάιε επηξξνή ηεο δηαδξαζηηθήο κάζεζεο ζηελ
πνηφηεηα ηεο εθπαηδεπηηθήο πξαθηηθήο, είλαη δχζθνιν λα θαηαλνεζεί γηαηί νη
πεξηζζφηεξεο εθαξκνγέο AEE ρξεζηκνπνηνχλ ην Γίθηπν κφλν σο πεγή
πιεξνθνξηψλ ή θαη σο εξγαιείν επηθνηλσλίαο. Γηα ηελ πιήξε αμηνπνίεζε ηεο λέαο
ηερλνινγίαο ηεο ηειεκαηηθήο δηθηχσζεο γηα ηελ αλάπηπμε κεζνδνινγίαο
δηαδξαζηηθήο ΑΔΔ είλαη απαξαίηεηνο ν ζρεδηαζκφο εμεηδηθεπκέλνπ ινγηζκηθνχ. Ζ
θαηλνηνκία ηνπ επηρνξεγνχκελνπ απφ ηελ Δ.Δ πξνγξάκκαηνο e-Hermes έγθεηηαη
ζηελ αλάπηπμε ηέηνηνπ ινγηζκηθνχ, ηνπ «ειεθηξνληθνχ εξγαιείνπ» (e-tool) πνπ
έρεη κνξθή δηαδξαζηηθήο δηθηπαθήο ζειίδαο. Μαζεηέο ησλ ζπκκεηερφλησλ
ζρνιείσλ ζηα πιαίζηα ηνπ πξνγξάκκαηνο ζπλέιεμαλ πεξηβαιινληηθά ζηνηρεία θαη
ηα εηζήγαγαλ ζην e-tool, ην νπνίν είρε ηε δπλαηφηεηα λα αλαιχεη θαη λα ζρεδηάδεη
ηα δεδνκέλα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν.

27. - 27 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
Ε)Σν πξφγξακκα "Νέοι Δπεςνηηέρ ζε Γπάζη" (Young Researchers in Action –
YouRA:www.ellinogermaniki.gr/ep/YouRA/ ), πνπ ζπγρξεκαηνδνηείηαη απφ ηελ
Δπξσπατθή Έλσζε ζηνρεχεη ζηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ελφο παηδαγσγηθνχ
πιαηζίνπ θαηάιιεινπ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο Α.Δ.Δ. ζε καζεηέο ειηθίαο 10-13 εηψλ
θαη ζηελ παξάιιειε επηκφξθσζε αζθνχκελσλ εθπαηδεπηηθψλ ζρεηηθά κε ηελ
Α.Δ.Δ. ΢ην πξφγξακκα ζπκκεηέρνπλ ην Παηδαγσγηθφ Σκήκα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ
Αζελψλ, ηα Ηλζηηηνχηα Γηδαθηηθήο ηεο Φπζηθήο θαη Παηδαγσγηθήο Φπρνινγίαο ηνπ
Παλεπηζηεκίνπ ηεο Φξαλθθνχξηεο θαη ηα ζρνιεία Διιελνγεξκαληθή Αγσγή απφ
ηελ Αζήλα, Freiherr vom Stein Schule απφ ηε Φξαλθθνχξηε θαη BG und
BRG Schwechat απφ ηε Βηέλλε. Σν πξφγξακκα εθαξκφδεηαη κε αληηθείκελν
έξεπλαο ηε κειέηε ησλ κεηεσξνινγηθψλ θαηλνκέλσλ απφ ηνπο καζεηέο.
Αλαπηχζζεηαη ζε δχν δηαζηάζεηο:
α) Δπηκφξθσζε αζθνχκελσλ εθπαηδεπηηθψλ θαη θνηηεηψλ Παηδαγσγηθψλ
Σκεκάησλ βαζηζκέλε ζε κηα πξαγκαηηθή εθαξκνγή ελφο Α.Δ.Δ πξνγξάκκαηνο ζην
ζρνιείν. Δθπαηδεπηηθνί ησλ ζπκκεηερφλησλ ζρνιείσλ ζε ζπλεξγαζία κε θνηηεηέο
ησλ ζπκκεηερφλησλ Παλεπηζηεκίσλ απνθηνχλ ηαπηφρξνλα ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν
γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο
ζε δηαθξαηηθά πξνγξάκκαηα, θαζψο θαη εκπεηξία ζηελ εθαξκνγή ηεο Α.Δ.Δ.
β) Αλάπηπμε θαη εθαξκνγή κηαο κεζνδνινγίαο, ε νπνία ζα βνεζήζεη ζηελ
ππέξβαζε εμεηδηθεπκέλσλ δπζθνιηψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηελ πξνζπάζεηα
εθαξκνγήο ηεο Α.Δ.Δ. ζε κηθξνχο καζεηέο, φπσο ηα πξνβιήκαηα επηθνηλσλίαο
ιφγσ ησλ γισζζηθψλ δπζθνιηψλ θαη ηεο ειιηπνχο εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ απηήο
ηεο ειηθίαο κε ηηο ηερλνινγίεο πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο. ΢ηα πιαίζηα
ηνπ YouRA ζρεδηάζηεθε θαη θαηαζθεπάζηεθε έλα ειεθηξνληθφ πεξηβάιινλ
επηθνηλσλίαο βαζηζκέλν ζηε δπλαηφηεηα:
i) κε ιεθηηθήο επηθνηλσλίαο,
ii) εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ κε ηηο ηερλνινγίεο πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο
iii) εμνηθείσζεο ησλ καζεηψλ κε ηελ επηζηεκνληθή κεζνδνινγία έξεπλαο.
Ζ πξσηνηππία ηνπ πξνγξάκκαηνο έγθεηηαη ζηελ εθαξκνγή ηνπ κνληέινπ ηεο
δνκεηηζηηθήο κάζεζεο ζε έλα πξφγξακκα Α.Δ.Δ. θαη κάιηζηα ζηελ πξσηνβάζκηα
εθπαίδεπζε. Ζ ζεκαζία πνπ απνθηά ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ κε ηελ επίδξαζε ησλ
ζπκκαζεηψλ, ησλ «εηθνληθψλ» ζπκκαζεηψλ, αιιά θαη ν ζπληνληζηηθφο ξφινο ηνπ
δαζθάινπ ζηελ ηάμε, νδεγνχλ ζηελ αιιειεπίδξαζε ησλ δχν πξναλαθεξφκελσλ
δηαζηάζεσλ. Οη αζθνχκελνη εθπαηδεπηηθνί επεξεάδνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ

28. - 28 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
πξνγξάκκαηνο ζην ζρνιείν θαη αληηζηξφθσο ηα απνηειέζκαηα ηεο εθαξκνγήο ζην
ζρνιείν επεξεάδνπλ ηελ επηκφξθσζε ησλ δαζθάισλ.
2.8 Ζ εξ αποζηάζευρ εκπαίδεςζη ζηο εξυηεπικό
Σα εθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα ηνπ εμσηεξηθνχ πνπ είλαη γλσζηά γηα ηελ ρξήζε
ηεο κεζφδνπ ηεο ΔμΑΔ αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά παξαθάησ θαζψο απνηεινχλ έλα
κηθξφ δείγκα ηεο αλάπηπμεο ηεο ΔμΑΔ παγθνζκίσο:
Carnegie Mellon University - School of Computer Science, Eastern Michigan
University, Dakota State University - Distance Education, The University of
Sheffield - Division of Adult Continuing Education, Anglia Polytechnic University
- School of Health Care Practice, University of Surrey, School of Educational
Studies, Colorado State University, The Open University, The Computing
Department, Faculty of Maths and Computing, The Commonwealth Open
University, Calcampus.
Πέξα φκσο απφ ηα Αθαδεκατθά Ηδξχκαηα πνπ πξνζθέξνπλ ΔμΑΔ ππάξρνπλ
θαη νξγαληζκνί πνπ παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο καζεηέο ηεο Γεπηεξνβάζκηαο
Δθπαίδεπζεο λα παξαθνινπζήζνπλ κε ηε κέζνδν ηεο ΔμΑΔ ηα καζήκαηά ηνπο. Ζ
ιεηηνπξγία απηή κπνξεί λα είλαη είηε απηνδχλακε είηε ζπκπιεξσκαηηθή πξνο ηε
ζπκβαηηθή εθπαίδεπζε. Με έληππν πιηθφ θαη ηε ζπλδξνκή ησλ Μέζσλ Μαδηθήο
Δλεκέξσζεο, κε απνθιεηζηηθή ρξήζε ηεο δπλαηφηεηαο επηθνηλσλίαο κέζσ ηνπ
δηαδηθηχνπ ή κε ζπλδπαζκφ ησλ δπν απηψλ ηξφπσλ παξνρήο εθπαίδεπζεο νη
καζεηέο, πνπ αδπλαηνχλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο λα παξαθνινπζήζνπλ ην ζπκβαηηθφ
ζρνιείν, κπνξνχλ λα νινθιεξψζνπλ ηηο ζπνπδέο ηνπο θαη λα ιάβνπλ
αλαγλσξηζκέλν ηίηιν ζπνπδψλ απφ ην θξάηνο.
Οη καζεηέο ζηνπο νπνίνπο απεπζχλεηαη ε εμ απνζηάζεσο ζρνιηθή
εθπαίδεπζε ζήκεξα είλαη παηδηά:
 Πνπ θαηνηθνχλ ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο
 Πνπ δνπλ σο λνκάδεο αθνινπζψληαο ηνπο πιαλφδηνπο ή λνκάδεο γνλείο ηνπο
 Με εηδηθέο αλάγθεο
 Πνπ λνζειεχνληαη γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα είηε ζε λνζνθνκεία είηε ζην
ζπίηη
 Πνπ αληηκεησπίδνπλ δηάθνξα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα
 Πνπ έρνπλ απμεκέλεο ππνρξεψζεηο σο αζιεηέο-πξσηαζιεηέο

29. - 29 -
ΠΗΠΔΡΗΓΟΤ ΑΦΡΟΓΗΣΖ
ΚΗΛΚΗ΢ 2011-2012
 Πνπ ζέινπλ λα παξαθνινπζήζνπλ καζήκαηα πνπ δελ ζπκπεξηιακβάλνληαη
ζην σξνιφγην πξφγξακκα ηνπ ζπκβαηηθνχ ζρνιείνπ
 Ηδηαίηεξεο επθπΐαο θαη δπλαηνηήησλ
 Πνπ δνπλ καθξηά απφ ηε ρψξα ηνπο, αιιά θαη ζε:
 Δγθπκνλνχζεο γπλαίθεο
 Γπλαίθεο πνπ έρνπλ εμ νινθιήξνπ ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ ηνπο
 Γπλαίθεο πνπ νη θνηλσληθέο ζπλζήθεο θαη παξαδφζεηο απνθιείνληαη απφ ηε
ζρνιηθή θνηλφηεηα
 Δλήιηθεο πνπ δελ είραλ ηε δπλαηφηεηα λα παξαθνινπζήζνπλ ηε ζρνιηθή
εθπαίδεπζε (Βαζάια.2004).
΢χκθσλα κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία ηεο UNESCO, ππάξρνπλ πεξίπνπ
800.000.000 άλζξσπνη ζε φιν ηνλ θφζκν πνπ δελ είλαη εγγξάκκαηνη, θαη ηα δχν
ηξίηα απφ απηά είλαη γπλαίθεο, επεηδή ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δελ επηηξέπεηαη
ζηα θνξίηζηα λα πεγαίλνπλ ην ζρνιείν (Durgunoğlu & Kuşcul, 2008). Θα ήηαλ
ινηπφλ ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα δηεξεπλεζεί ε εθαξκνγή ηεο εμ απνζηάζεσο
κεζνδνινγίαο ζηελ παξνρή πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο.
Ζ εθαξκνγή ηεο εμ απνζηάζεσο κεζνδνινγίαο ζηελ πξσηνβάζκηα
εθπαίδεπζε απνθηά ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ζηελ Απζηξαιία θαη ζηνλ Καλαδά, φπνπ
νη πφιεηο είλαη πνιχ απνκαθξπζκέλεο κεηαμχ ηνπο θαη ππάξρνπλ αραλείο εθηάζεηο,
νη νπνίεο δπζθνιεχνπλ ηηο κεηαθηλήζεηο καζεηψλ (Evans, Stacey & Tregenza,
2001).
Δμ ίζνπ ζεκαληηθή είλαη ε ΔμΑΔ γηα ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο ηεο
Αθξηθήο, νη νπνίεο δελ έρνπλ ηελ νηθνλνκηθή δπλαηφηεηα λα ιεηηνπξγνχλ ζρνιεία
θαη λα πξνζθέξνπλ ηε βαζηθή πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε ζηνπο πνιίηεο ηνπο. Οη
ρψξεο απηέο έρνπλ λα ιχζνπλ πξσηίζησο βαζηθά πξνβιήκαηα επηβίσζεο, κε
απνηέιεζκα λα κελ εθπαηδεχνπλ επαξθψο ηνπο πνιίηεο ηνπο θαη λα εκθαλίδεηαη
κεγάιν επίπεδν αλαιθαβεηηζκνχ (Siaciwena & Lubinda, 2008). Ζ ΔμΑΔ επηηξέπεη
ζηνπο καζεηέο λα εθπαηδεχνληαη κε απιά κέζα, ρσξίο νηθνλνκηθή επηβάξπλζε, ή
ηνπο πξνζθέξεη πξφζβαζε ζε ηερλνινγηθά κέζα, ψζηε λα ζπλνκηινχλ κε ην
δηδάζθνληα θαη λα παίξλνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδνληαη, ρσξίο απαξαίηεηα
λα βξίζθνληαη ζε ηάμε ή ζην ζρνιείν (Aderinoye, Ojokheta, & Olojede, 2007).
Δθαξκνγέο φπσο ην ξαδηφθσλν, ην βίληεν, ε επηθνηλσλία κέζσ ηεο δνξπθνξηθήο
ηειεφξαζεο, ε ρξήζε θηλεηψλ ζπζθεπψλ θαη δηαδηθηχνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εμ