ПРИНЦИПИТЕ ОД ПОВЕЛБАТА ЗА ДЕЦАТА 2030 и нивната застапеност воНАЦИОНАЛНИОТ ПЛАН ЗА АКЦИЈА ЗА ПРАВАТА НА ДЕЦАТА ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА 2012-2015 год.

1. ПРИНЦИПИТЕ ОД ПОВЕЛБАТА ЗА
ДЕЦАТА 2030
и нивната застапеност во
НАЦИОНАЛНИОТ ПЛАН ЗА
АКЦИЈА ЗА ПРАВАТА НА ДЕЦАТА
ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА
2012-2015 год.

2. Водечки принципи
Почитување на различноста на заедниците, културата и потеклото на
децата
Социјална инклузија: Ниту едно дете да не се запостави, важно е секое дете
Еднакви можности за сите деца
Децата можат и треба да учествуваат
Владата и носителите на должности имаат одговорност пред децата
Нема толеранција кон злоупотреба, експлоатација и насилство врз децата
Децата се приоритет
Сите активности за децата ќе се предводат според најдобриот интерес
на децата
Национален план за акција за правата на
децата во Република Македонија

3.  Сите деца на возраст од 6-15 години имаат право на слободно и
задолжително деветгодишно основно образование.
 Сите деца имаат право на задолжително средно образование.
 Сите деца на возраст под 6 години имаат право на сеопфатна грижа во
раното детство и предучилишно образование.
 Сите лица на возраст под 18 години имаат право на сеопфатна,
слободна и квалитетна здравствена заштита.
 Секое дете, чии родители не можат да обезбедат доволно средства за
егзистенција на детето или за остварување на основните права на
детето има право на детски додаток.
Државна политика кон
децата

4.  Децата кои живеат и работат на улица и децата со посебни потреби ќе
имаат пристап до посебна социјална заштита и мерки за
благосостојба.
 Секое дете кое е жртва на злоупотреба, експлоатација и насилство
има право на „безбеден простор“, кој ќе обезбеди добра и квалитетна
заштита, грижа и услуги за поддршка.
 Пропишана е заштита на работниците кои се уште не наполниле 18
години возраст
10.6.14

5.  Ниедно дете под 15 години не смее да се натера да работи и деца на
возраст од 15-18 години нема да се ангажирани во ризична работа,
нивната работа ќе биде регулирана со посебни одредби.
 Децата кои бараат азил, признаени / непризнаени бегалци и кои се под
супсидијарна заштита имаат право на основна здравствена заштита,
пристап до образование, грижа, заштита и сместување.
 Малолетничката правда ќе биде регулирана со ресторативна наместо
казнена рамка.
10.6.14

6. Главната цел на НАП е да се осигура дека
правата на сите деца се заштитени и дека се
спроведуваат преку обезбедување на стратешки
интервенции за инклузија на децата од
ранливите/маргинализирани групи
Главната цел на НАП

7. Граѓански права и слободи
Да се обезбеди слобода на мислата, изразувањето, идентитетот на
децата и нивна заштита од штетни информации преку создавање на
можности и механизми.
Семејна средина и алтернативно згрижување
Да се ​​зајакнат биолошките семејствата за грижа на децата, да се
обезбеди згрижување на деца без родителска грижа во системот на
социјалната заштита и да се зајакнат капацитетите на згрижувачките
семејства.
Основна здравствена заштита
Да се подобри здравствениот статус помеѓу децата преку подобрен
пристап и квалитет до основните здравствени услуги и промовирање на
добри практики за исхрана.
Конкретни цели

8. Заштита на децата-згрижување и воспитание на деца од
предучилишна возраст
Спроведување на дејноста згрижување и воспитание на деца од
предучилишна возраст.
Образование
Да се зголеми пристапот до правично и квалитетно образование кај
социјално исклучените деца, преку иновативен и сеопфатен пристап.
Специјални мерки за заштита
Да се обезбеди заштита на сите деца од злоупотреба, експлоатација и
насилство преку зајакнат и сеопфатен национален систем за заштита на
децата.
Конкретни цели

9. 10.6.14

10. Конкретна цел - да се обезбеди слобода на мислата, изразувањето,
идентитетот на децата и нивна заштита од штетни информации преку
создавање на можности и механизми.
Очекуван резултат 1: Системите се поставуваат за да се обезбеди
дека децата имаат пристап до соодветни информации и се заштитени од
штетни информации .
Очекуван резултат 2: Децата сместени во институции и згрижувачки
семејства да имаат пристап до информации за нивниот идентитет.
Очекуван резултат 3: Зголемена чувствителност на семејствата,
институциите и општеството во целина во врска со насилството врз
децата и подобрување на реакцијата кон децата жртви на насилство.
Граѓански права и слободи

11. Активности
Пристап до соодветни информации
Развој и имплементација на посебни програми во партнерство со училиштата и
медиумите кои ќе ги информираат децата за нивните права како што се наведени
во Конвенцијата за правата на детето на ОН. Соодветни информатички, образовни
и комуникациски материјали по мерка на детето ќе бидат изготвени и
дистрибуирани до децата. Да се информираат децата за своите права и на
јазиците на заедниците.
Синхронизацијата на програмите за деца е корисна за образованието и развојот
на децата, на секоја ТВ програма во земјата.
Обезбедување на простор во дневните весници за статии напишани од страна
на децата.
Обезбедување на простор за детско учество во телевизиски програми: „од
децата за децата“
Граѓански права и слободи

12. Активности - Заштита од штетни информации
Ќе бидат изготвени насоки за да се обезбеди одржување на етичките стандарди
во медиумите во врска со децата и нивните најдобри интереси.
Релевантните институции ќе ги следат медиумските статии и другите едукативни
материјали објавени во печатените и електронски медиуми за да се оцени дали се
соодветни за децата
Ќе биде развиен систем со кој граѓанското општество, вклучувајќи ги и
родителите, децата, наставниците ќе учествуваат во следење и известување за
ширењето на порнографски материјал во печатените медиуми, телевизијата и
интернетот.
Ќе биде донесена регулативата за кабелските оператори за да се обезбеди
програмите наменети за децата да не содржат нечист јазик или експлицитни сцени
на насилство; дека програмите кои се несоодветни за децата нема да се
емитуваат на кабелскиот сервис во време кога гледаноста од страна на децата е
највисока.
Ќе бидат забранети сите реклами, што ја загрозуваат безбедноста на децата, или
преку нив создаваат одреден интерес за нездрава пракса или покажуваат како да
просат или се прикажани на недостоинствен или непристоен начин.
Граѓански права и слободи

13. Конкретна цел
Да се ​​зајакнат биолошките семејствата за грижа на децата, да се обезбеди
згрижување на деца без родителска грижа во системот на социјалната заштита и
да се зајакнат капацитетите на згрижувачките семејства
Очекувани резултати
Очекуван резултат 1: Унапреден систем за вонинституционална заштита
До 2012 година, ревидирани се стандардите и правилата за работа со деца.
До 2015 година, 25% намалување на институционални сместувања и зголемен
број на деца сместени во згрижувачки семејства
Семејна средина и алтернативно
згрижување

14. Активности
◦ Спречување на напуштање и унапредување на родителските обврски -
Програмата за рана интервенција ќе биде спроведена за да се спречи
новороденчињата да бидат напуштени или сместени надвор од нивните
семејства
◦ Зајакнување на стандардите за услуги за згрижување и вонинституционална
заштита
 Воспоставување на системи за стандарди со добар квалитет за грижа и
заштита на децата во установите за социјална заштита
 Воспоставување системи за стандарди на добар квалитет на грижа и
заштита на деца сместени во институции за згрижување
◦ Континуитет на деинституализација на децата во институции
₋ Намалување бројот на деца сместени во установи за социјална заштита
₋ Зголемен број на згрижувачки семејства и други форми на
вонинституционлна заштита
Семејна средина и алтернативно
згрижување

15. Конкретна цел
Да се подобри здравствениот статус помеѓу децата преку
подобрен пристап и квалитет до основните здравствени
услуги и промовирање на добри практики за исхрана.
Очекувани резултати
Очекуван резултат 1: Намалување на стапката на
смртност кај децата и приближување кон просекот на ЕУ
до 2015 година, особено преку намалување на разликите
врз основа на местото на живеење, материјалната
состојба и етничката припадност
Основна здравствена заштита

16. 10.6.14
 Очекуван резултат 2: До 2015 година, намалување на
бројот на болести кои можат да се спречат со имунизација,
особено со намалување на разликите во покриеноста на
програмата за редовна вакцинација помеѓу децата Роми
 Очекуван резултат 3: Намалување на застапеноста на
неухранетост кај децата, особено кај деца под 5 годишна
возраст и разлики врз основа на местото на живеење,
материјалната состојба и етничката припадност
 Очекуван резултат 4: Навремено откривање на метаболни
растројства и оштетувања на слух и вид кај недоносени деца
до 2015 година
 Очекуван резултат 5: Универзален пристап до здравствени
услуги за децата до 2015 година
 Очекуван резултат 6: Зголемување на безбедноста
на децата преку намалување на бројот на децата жртви на
насилство и повреди до 2015 година.

17. Активности
Намалување на перинатална смртност и смртнoста кај новороденчиња,
како и детскиот морбидитет
Подобрување на пристапот до здравствена заштита со фокус
на отстранување на разликите по основ на етничка припадност,
географски регион и приход.
Подобрување на нутритивниот статус кај децата
Спречување и лекување од злоупотреба на дрога помеѓу децата
Зголемување на безбедноста на децата преку намалување на бројот на
децата жртви на насилство и повреди до 2015 година
Основна здравствена заштита

18.
Конкретна цел
Спроведување на дејноста згрижување и
воспитание на деца од предучилишна возраст
Очекуван резултат 1: Подобрен пристап до
детски градинки и други форми на опфат на
децата од предучилишна возраст
Заштита на децата-згрижување
и воспитание на деца од
предучилишна возраст

19.
Активности:
1. Зголемување на капацитети за опфат на децата од предучилишна
возраст согласно Програмата за равој на дејноста на заштитата на
децата преку:
•Изградба на нови објекти, отворање на нови групи во други просторни
услови, вонинституционални форми и активности, полудневни програми,
скратени програми, пилот програми во јавни детски градинки
Заштита на децата-згрижување
и воспитание на деца од
предучилишна возраст

20. Згрижување и воспитание на деца од
предучилишна возраст
• Функционирање на приватни детски градинки
• Давање на одредени услуги од физички и правни лица
• Создавање законски услови за функционирање во системот на
заштита на децата односно во дејноста згрижување и воспитание на
деца од предучилишна возраст на центри за ран детски развој и на
други алтернативни форми
2. Квалитетен РДР за деца на возраст од 0 - 6 години.
а. Услуги за згрижување, воспитание и образование за деца на возраст
од 3-6 години
Разни видови на форми на РДР
6. Услугите за РДР за деца под 3 годишна возраст
10.6.14

21. Конкретна цел
Да се зголеми пристапот до правично и квалитетно образование кај социјално исклучените
деца, преку иновативен и инклузивен пристап.
Очекувани резултати
Очекуван резултат 1: Подобрен системски одговор за образование за сите
Зголемена и одржлива распределба на буџетот до 6% од БДП до 2015 година
Најмалку 60% од училиштата спроведуваат иновативни и инклузивни практики во согласност
со индикаторите за Училиште по мерка на детето и Индикаторите за квалитет на работењето
на училиштата.
Очекуван резултат 2: Подобрена средина и задржување во задолжителното образование
кај децата од етничките немнозински групи и децата кои живеат во тешки услови
 20% зголемување на деца со посебни образовни потреби (деца со пречки во развојот, деца од етнички не
мнозински заедници – првенствено Ромите и деца од најсиромашниот имотен квинтил) во редовните
училишта
10% зголемување на бројот на деца со посебни образовни потреби (деца со пречки во развојот, деца од
етнички не мнозински заедници – првенствено Ромите и деца од најсиромашниот имотен квинтил) кои
завршуваат основно образование
децата кои не се на училиште да се запишат во редовни училишта или во некоја алтернативна образовна
програма која ќе им овозможи понатамошно вклучување во редовното образование.
Образование

22. Активности
1. Спроведување на системски пристап за креирање на училишта по мерка на детето до 2015
година.
Спроведување на интервенции (правна рамка, капацитет на наставниците и финансирање)
за да поддржат добро и квалитетно образование во шесте клучни димензии за добро и
квалитетно образование во сите училишта: (1) инклузивност; (2) ефективност; (3) здравје,
безбедност и заштита; (4) родова сензитивност; (5) вклученост и активна партиципација на
сите клучни чинители во животот и работата на училиштето и заедницата; и (6) јасна почит
кон детските права и мултикултурализмот.
2.Спроведување на инклузивни практики во основните и средните училишта (25% од
основните училишта и 10% од средните училишта ќе имаат капацитет и ќе вклучат деца со
посебни потреби до 2015 година)
3. Посебни иницијативи за образование на деца кои не одат на училиште - Посебни
‘премостливи курсеви‘ за децата од улица/ други деца кои не посетуваат училиште со
можност да започнат школување во редовни училишта или пак да ги завршат предметите на
еден флексибилен начин.
4. Зајакнување на учеството на заедницата и децата во училишното раководење - Основање
на системи и критериум за демократско учество на заедницата и децата во училишниот
живот.
5. Подобрување на квалитетот на образование на немнозинските заедници
Образование

23. Посебни цели
Да се обезбеди заштита на сите деца од злоупотреба, експлоатација и
насилство преку зајакнат и сеопфатен национален систем за заштита на
децата.
Очекувани резултати:
Очекуван резултат 1: Подобрени системи и механизми за заштита на
децата.
Очекуван резултат 2: Подобрени мерки за социјална заштита
Очекуван резултат 3: Зголемен опфат на децата кои имаат потреба
од заштита и зголемување на искористувањето на парична помош и
заштитата на децата, особено кај децата од ранливите/маргинализирани
групи
Специјални мерки за
заштита

24. Специјални мерки за заштита
Очекуван резултат 4: Подобрени услуги за
деца без придружба и деца со семејства кои
бараат азил
Очекуван резултат 5: Зајакнување на
структурата на малолетничката правда
Очекуван резултат 6: Подобрено управување
со податоци и изготвен систем за мониторинг.
10.6.14

25. Специјални мерки за
заштитаАктивности
 Зајакнување на регулаторната рамка за заштита на децата усогласени
со меѓународните и европските стандарди и системи за мониторинг на
нејзиното спроведување
 Реформа на структурата на социјалните услуги и зајакнување на
капацитетите на центрите за социјална работа
 Подобрување, зајакнување и креирање на поинклузивна социјална
заштита Зголемување и градење на капацитетот за опфат на децата кои
имаат потреба од заштита
 Спроведување на програмата на борба против трговија со луѓе
 Зајакнување на примената на Законот за азил и привремена
заштита
 Зајакнување на собирање на податоци, известување и
мониторинг
 Зајакнување на рамката за малолетничка правда
 Измени на законодавството

26. Главните принципи на оваа Повелба се:
1 . Децата треба да бидат третирани како еднакви партнери
2 . Постигнување на благосостојбата на децата се разбира како
процес, а не само како цел или исход.
3 . Здравствената заштита опфаќа многу повеќе елементи од
спречување на заболување или негово третирање/лечење .
4. Едукацијата треба да ги негува индивидуалните капацитети на
секое дете.
5 . Квалитетот на односи и релациите со нив е најважен за
благосостојбата на децата
Принципи во Повелбата за учење
за благосостојбата/ најдобриот
интерес на децата 2030

27. Принцип 1
Децата треба да бидат
третирани како еднакви
партнери

28. Работа во групи/одговор на следните прашања:
1.Дали го препознавате овој принцип во некој од
законите или во праксата?
2.Доколку да, каде?
3.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
4.Дали овој принцип е застапен во НПАПД на РМ 2012-
2015?
5.Доколку да, каде и дали е потребно дополнување и
во која насока?
6.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
7.Пример за идна активност преку која може да се
имплементира овој принцип
ВЕЖБА

29. Принцип 2
Постигнување на благосостојбата
на децата се разбира како процес,
а не само како цел или исход

30. Работа во групи/одговор на следните прашања:
1.Дали го препознавате овој принцип во некој од
законите?
2.Доколку да, во кој?
3.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
4.Дали овој принцип е застапен во НПАПД на РМ 2012-
2015?
5.Доколку да, каде и дали е потребно дополнување и
во која насока?
6.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
7.Пример за идна активност преку која може да се
имплементира овој принцип
ВЕЖБА

31. Принцип 3
Здравствената заштита опфаќа многу повеќе
елементи од спречување на заболување или
негово третирање/лечење .

32. Работа во групи/одговор на следните прашања:
1.Дали го препознавате овој принцип во некој од
законите или во праксата?
2.Доколку да, каде?
3.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
4.Дали овој принцип е застапен во НПАПД на РМ 2012-
2015?
5.Доколку да, каде и дали е потребно дополнување и
во која насока?
6.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
7.Пример за идна активност преку која може да се
имплементира овој принцип
ВЕЖБА

33. Принцип 4
Едукацијата треба да ги негува
индивидуалните капацитети на секое дете.

34. Работа во групи/одговор на следните прашања:
1.Дали го препознавате овој принцип во некој од
законите или во праксата?
2.Доколку да, каде?
3.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
4.Дали овој принцип е застапен во НПАПД на РМ 2012-
2015?
5.Доколку да, каде и дали е потребно дополнување и
во која насока?
6.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
7.Пример за идна активност преку која може да се
имплементира овој принцип
ВЕЖБА

35. Принцип 5
Квалитетот на односи и релациите
со нив е
најважен за благосостојбата на
децата

36. Работа во групи/одговор на следните прашања:
1.Дали го препознавате овој принцип во некој од
законите или во праксата?
2.Доколку да, каде?
3.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
4.Дали овој принцип е застапен во НПАПД на РМ 2012-
2015?
5.Доколку да, каде и дали е потребно дополнување и
во која насока?
6.Доколку не, дали треба и каде да биде внесен?
7.Пример за идна активност преку која може да се
имплементира овој принцип
ВЕЖБА