2. SI е кратенка од францускиот Système international (d'unités) кој ги дефинира
единиците со кои се мерат физичките величини. Тој е единствен во речиси сите
земји на планетава.
Системот дефинира СЕДУМ основни единици за соодветните седум физички
величини.
Од 2019 година сите единици се редефинирани преку соодветни универзални
константи.
3. Зошто е извршено редефинирање на основните единици?
Старите дефиниции се потпираат на појави и тела кои се променливи, не се
универзални во секоја точка на нашиот универзум и тешко се реализираат.
На пример, килограмот се дефинира како маса на едно тело направено од
легура на платина и иридиум. Но, со време тоа тело губи дел од својата маса.
Или, должина од 1 m се дефинира како растојание помеѓу две цртички на една
прачка направена од истата легура. Но, дебелината на линиите и промената на
должината со промена на температурата воведува големи грешки.
4. Трет интересен пример е температурата.
Фаренхајт во почеток ја дефинирал својата температурна скала така што нулата
ја поистоветил со температурата на која мрзне мешавината од вода, мраз и
амониум хлорид. Дефинирал уште две точки на скалата. Температурата на
мрзнење на водата е 32 oF, а просечната температура на човековото тело да
биде 96 oF.
Во поново време, во земјите во кои оваа скала е во употреба, таа се дефинира
со две точки: температура на мрзнење на водата од 32 oF и температура на
вриење на водата на 212 oF на морско ниво и стандарден атмосферски
притисок.
Може да се забележи дека дефиницијата е многу условена.
Целзиус својата скала подоцна ја дефинирал исто така со помош на
температурите на мрзнење и вриење на водата но како 0 оС и 100 оС, што
повторно е дефиниција која несуштински ја дефинира температурата.
5. Лорд Келвин открил дека на температура од -273 оС престанува секакво
движење на честичките во материјата.
Тоа значи дека материјата не може да се олади на температура пониска од таа
температура. Затоа таа е земена да биде нулата на скалата.
Оттука тргнува новата дефиниција на единицата за температура.
Слично е постапено и кај другите основни единици.
6. Величина Единица Симбол константа
Маса Килограм kg Планкова константа
Време Секунда s Фреквенција на зрачење кај
хиперфина структура на цезиум
Должина Метар m Брзина на светлина во вакуум
Јачина на струја Ампер A Единичен електричен полнеж
Температура Келвин K Болцманова константа
Количество супстанца Мол Mol Авогадров број
Светлосна јачина кандела cd Емисиона ефикасност на зрачење
со фреквенција од 540 THz
Основни единици, симболи сосоодветните физички величини и
константи преку кои се дефинирани
7. маса
Физичка величина
kg
единица
Стара дефиниција
Единицата за маса е еднаква на масата на меѓународниот прототип за
килограм (еталон од платина и иридиум) чуван во Меѓународното биро
за тегови и мерки (BIPM), во Севр, предградие на Париз. Напомена:
килограмот е единствена основна единица со претставка (кило);
Нова дефиниција
Во 2018 година, Меѓународниот комитет за тежини и мерки ја
редефинира единицата килограм. Таа сега се изразува преку
Планковата константа: 6.62607015×10−34 kg⋅m2⋅s−1
килограм
8. време
Физичка величина
s
единица
Единицата за време претставува траење од точно 9 192 631 770
периоди од зрачењето кое одговара на преминот меѓу
две хиперфини нивоа од основната состојба на атомот
на цезиум - 133 на температура од 0 К.
секунда
9. должина
Физичка величина
m
единица
Нова дефиниција
Единицата за должина е еднаква на изминатиот пат којшто го
минува светлината низ вакуум за време од 1/299792458 секунди.
метар
Стара дефиниција
Единицата за должина е еднаква на растојанието помеѓу двете линии
на прачка од иридиум која се чува во во Меѓународното биро за тегови
и мерки (BIPM), во Севр, предградие на Париз.
10. Јачина на електрична струја
Физичка величина
А
единица
Стара дефиниција
Единицата за електрична струја претставува постојана струја која, кога
би се одржувала во два прави и паралелни проводници сместени во
вакуум на меѓусебно растојание од еден метар со неограничена
должина и занемарливо мал кружен пресек, би предизвикала меѓу нив
сила еднаква на 2×10−7 њутни по метар должина.
Ампер
Нова дефиниција
Проток од електрони за една секунда.
19
1
1,602 176 634 10
Тоа се околу електрони или 6 милиони милијарди електрони.
18
6 10
11. Температура
Физичка величина
К
единица
Стара дефиниција
Единицата за термодинамичката температура (или апсолутна
температура) е точно 1/273,16 од термодинамичката температура
на тројната точка на водата.
Келвин
Нова дефиниција
Келвинот е дефиниран преку Болцмановата константа која изнесува
23 2 2 1
1,380 649 10 kg m s K
12. Количество супстанца
Физичка величина
mol
единица
Стара дефиниција
Единицата за количество супстанција е количество на супстанција која
содржи толку елементарни единки, колку што има атоми во 0,012 kg од
изотопот на чистиот јаглерод 12. (елементарните единки можат да
бидат атоми, молекули, јони, електрони или честички.).
мол
Нова дефиниција
Молот е дефиниран преку Авогадровиот број,
23 1
6,022 140 76 10 mol
13. Светлосна јачина
Физичка величина
cd
единица
Единицата за јачина на светлината е светлинската јачина во
одреден правец од извор на светлина кој емитува
монохроматско зрачење со фреквенција од 540×1012 Hz и чијашто
јачина на зрачењето во тој правец е 1/683 W по стерадијан.
кандела
15. Да се измери една физичка величина, значи таа да се
спореди со исто таква величина, која условно е
земена за единица мерка.
Мерење
Директно Индиректно
16. Мерење
Директно Индиректно
Кога вредноста набараната
величина се добива веднаш со
инструмент.
Кога за да се добие вредноста на
бараната величина треба да се
направи мерење, а потоа да се
пресмета.
На пример должината на едната
страна на еден правоаголник се
добива директно со мерење со
линијар.
На пример, за да се добие
плоштината на еден правоаголник,
прво треба директно да се измерат
двете страни, а потоа да се
помножат нивните должини.
17. Точност на мерењето се вика најмалата единична
мера што може да се постигне при мерењето
19. Број на
мерењето
m (kg) l, cm t / s
Број на
деца
1 0,05 1,0 18,9 5
2 0,10 2,0 19,3 12
3 0,15 3,0 20,1 7
4 0,20 4,0 15,6 9
5 0,25 5,0 17,2 10
6 0,30 6,0 18,5 9
Средни
вредности
18,3
Во табелата задолжително мора да стои
симболот на величината која се мери.
До симболот мора да стои единицата во
која се мери соодветната величина.
Анализа на резултатите од
истражувањето
20. Број на
мерењето
m (kg) l, cm t / s
Број на
деца
1 0,05 1,0 18,9 5
2 0,10 2,0 19,3 12
3 0,15 3,0 20,1 7
4 0,20 4,0 15,6 9
5 0,25 5,0 17,2 10
6 0,30 6,0 18,5 9
Средни
вредности
18,3
Симболите мора да бидат одвоени од
единиците со некаков знак.
Може со
загради.
Може со
запирка.
Може со
коса црта.
Анализа на резултатите од
истражувањето
21. 1 2 N
средно
А А А
A
N
Средна вредност Апсолутната грешка
1 1
2 2
ср
ср
N ср N
A A A
A A A
A A A
ср ср
A A А
Конечен резултат
Анализа на резултатите од
истражувањето
22. Релативна грешка
ср
рел
ср
А
А
А
100 %
%
рел рел
А А
Конечен резултат
Пример
Преку апсолутната грешка Преку релативна грешка
32,50 kg 0,24 kg
m 32,50 kg
ср
m
ср
A A
0,74 %
рел
m
Анализа на резултатите од
истражувањето
23. Графици
0
2
4
6
8
10
12
14
Јануари Февруари Март Април Мај Јуни
Број
на
деца
Месец
0
1
2
3
4
5
6
7
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35
l
(cm)
m (kg)
кои прикажуваат
зависност на една од
друга величина
со столбчиња
Овие графици не
прикажуваат зависност
помеѓу величините.
Анализа на резултатите од
истражувањето
24. Графици
0
1
2
3
4
5
6
7
0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35
l
(cm)
m (kg)
Слично како и кај табелата, на оските
мора да се нанесат симболите на
физичките величини и нивните единици.
Анализа на резултатите од
истражувањето
