2. • Ο Διονφςιοσ Σολωμόσ (8 Απριλίου 1798 - 9
Φεβρουαρίου 1857) ιταν Ηακυνκινόσ Ζλλθνασ
ποιθτισ, περιςςότερο γνωςτόσ για τθ
ςυγγραφι του ποιιματοσ Φμνοσ εισ τθν
Ελευκερίαν .
• ζργα του είναι: Ο Κρητικόσ, Ελεφθεροι
Πολιορκημζνοι, Ο Πόρφυρασ, Η Γυναίκα τησ
Ζάκυνθοσ, Λάμπροσ
5. «Ο ΚΘΤΙΚΟΣ»
Ιςτορικό
πλαίςιο: ο
αγϊνασ του
1821 για
εκνικι
ανεξαρτθςία-
το κρθτικό
ηιτθμα
Χαρακτθ
ριςτικά
ποιιμα-
τοσ:
Γράφτθκε:
1833-1834
Δραματικ
ό
Αφθγθμα
τικό
Λυρικό
Δραματι-
κόσ
μονόλο-
γοσ
6. ΤΟ ΚΘΤΙΚΟ ΗΘΤΘΜΑ
Το Μάιο του 1822 οι Τοφρκοι ςυνεργάςτθκαν με τουσ
Αιγυπτίουσ, αλλά οι Κρθτικοί τουσ περιόριςαν ςτα κάςτρα του
νθςιοφ.To 1823 ζφταςε ςτο νθςί ωσ αρμοςτισ ο Μαν.
Τομπάηθσ, ο οποίοσ δεν κατάφερε κάτι ςθμαντικό, αφοφ ο
Χουςεϊν μπζθσ αποβίβαςε νζα ςτρατεφματα ςτθν Κριτθ.
Τομπάηθσ
7. • Θ ελλθνικι κυβζρνθςθ ζςτειλε ενιςχφςεισ
που, όμωσ, ζφταςαν πολφ αργά και ζτςι τθν
Άνοιξθ του 1824 οι Τοφρκοι κατζςτρεψαν
τελείωσ τισ επαρχίεσ Κιςςάμου, Σφακίων κ.α.
Ο Χουςεΐν μπζθσ καταδίωξε τουσ ενόπλουσ
και τουσ ςκότωςε.
• Ρολλοί Κρθτικοί ζφυγαν από το νθςί, αλλά
ςτο καλάςςιο δρόμο για τα Κφκθρα,
Αντικφκθρα, Ρελοπόννθςο, Επτάνθςα
κάποιοι απ’ αυτοφσ βρικαν τραγικό κάνατο
Ιςτορικό πλαίςιο: θ κατάλθψθ τθσ Μεςςαράσ
και των Σφακίων απ’ τουσ Τοφρκουσ (1823-4)
και θ φυγι 10.000 περίπου Κρθτικϊν απ’ το
νθςί τουσ.
8. 1 (18)
• …
• Eκοίταα, κι ιτανε μακριά ακόμθ τ’ ακρογιάλι·
«αςτροπελζκι μου καλό, για ξαναφζξε πάλι!».
Tρία αςτροπελζκια επζςανε, ζνα ξοπίςω ςτ’ άλλο,
πολφ κοντά ςτθν κοραςιά, με βρόντθμα μεγάλο·
τα πζλαγα ςτθν αςτραπι κι ο ουρανόσ αντιχαν,
οι ακρογιαλιζσ και τα βουνά μ’ όςεσ φωνζσ κι αν είχαν.
Θ αποςπαςματικότθτα:
Ρολυλάσ- Μαρωνίτθσ,
Ρολίτθσ
In media res
ΛΥΔΙΑ
ΚΟΝΙΟΔΟΥ
ΑΡΑΓΓΕΛΙΑ
ΡΟΙΘΜΑΤΟΣ
9. 1H ENOTHTA: ΦΥΣΙΚΟ ΡΛΑΙΣΙΟ - ΤΑ ΡΟΣΩΡΑ
ΤΑ ΣΥΝΑΙΣΘΘΜΑΤΑ
Αφθγθτισ
Αφθγθματικοί
τρόποι
Αφθγθματικοί
τρόποι:
• περιγραφι,
αφιγθςθ, In
media res,
Ομοδιθγθτικόσ
αφθγθτισ,
δραματοποιθμζν
οσ
Σφνδεςθ με
δθμοτικό
τραγοφδι Επίδραςθ
πλατωνικισ
φιλοςοφίασ
Επίδραςθ του
ρομαντιςμοφ
από τθν
Ευρϊπθ
11. KΘΤΙΚΟΣ 2(19)
• ςτθ κφρα τισ Ραράδειςοσ που εβγικε
με τραγοφδια·
ζψαλλε τθν Aνάςταςθ χαροποιά θ
φωνι τθσ,
κι ζδειχνεν ανυπομονιά για νά ’μπει
ςτο κορμί τθσ·
ο Oυρανόσ ολόκλθροσ αγρίκαε
ςαςτιςμζνοσ,
το κάψιμο αργοπόρουνε ο κόςμοσ ο
αναμμζνοσ·
και τϊρα ομπρόσ τθν είδαμε· ογλιγορα
ςαλεφει·
όμωσ κοιτάηει εδϊ κι εκεί και κάποιονε
γυρεφει
12. 2 (19) ΥΡΟΘΕΤΙΚΟ ΑΚΟΑΤΘΙΟ
ΥΡΕΒΑΤΙΚΟΣ ΤΟΡΟΣ ΚΑΙ ΧΟΝΟΣ
ΕΝΤΟΝΘ ΘΘΣΚΕΥΤΙΚΟΤΘΤΑ
Το
μεταφυςικό
πλαίςιο
Θ
λειτουργία
του όρκου
Ρρόδρομθ
αφιγθςθ
13. 3. [20]
• Ακόμθ εβάςτουνε ι βροντι ... ... ...
Κι ι κάλαςςα, ποφ ςκίρτθςε ςαν το χοχλό ποφ βράηει,
Θςφχαςε και ζγινε όλο ηςυχία και πάςτρα,
Σαν περιβόλι ευϊδθςε κι εδζχτθκε όλα τα’ άςτρα·
Κάτι κρυφό μυςτιριο εςτζνεψε τθ φφςθ
Κάκε ομορφιά να ςτολιςτι και το κυμό ν’ αφιςει
Ρροοικονομία: θ
εμφάνιςθ τθσ
φεγγαροντυμζνθσ
14. • Δεν είν’ πνοι ςτον ουρανό, ςτθ κάλαςςα, φυςϊντασ
οφτε όςο κάνει ςτον ανκό θ μζλιςςα περνϊντασ,
όμωσ κοντά ςτθν κοραςιά, που μ’ ζςφιξε κι εχάρθ,
εςειόνταν τ’ ολοςτρόγγυλο και λαγαρό φεγγάρι·
και ξετυλίηει ογλιγορα κάτι που εκείκε βγαίνει,
κι ομπρόσ μου ιδοφ που βρζθηκε μία φεγγαροντυμζνη.
Ζτρεμε το δροςάτο φωσ ςτθ κεϊκιά κωριά τθσ,
ςτα μάτια τθσ τα ολόμαυρα και ςτα χρυςά μαλλιά τθσ.
Αντικζςεισ, το
επίκετο
Θ οπταςία, ονειρικι
μορφι
15. 3 (20) θ φωτοχυςία
Θ εμφάνιςθ τθσ
φεγγαροντυμζνθσ
Θ
προετοιμαςία
τθσ φφςθσ
Θ επίδραςθ
από το
γερμανικό
ρομαντιςμό
16. 4.21
• Εκοίταξε τα’ αςτζρια, κι εκείνα αναγάλλιαςαν,
• Και τθν αχτινοβόλθςαν και δεν τθν εςκεπάςαν·
• Κι από το πζλαο, που πατεί χωρίσ να το ςουφρϊνει,
• Κυπαριςςζνιο ανάερα τα’ ανάςτθμα ςθκϊνει,
• Tότε από φωσ μεςθμερνό θ νφχτα πλθμμυρίηει,
κι θ χτίςισ ζγινε ναόσ που ολοφκε λαμπυρίηει.
Tζλοσ ς’ εμζ που βρίςκομουν ομπρόσ τθσ μεσ ςτα ρείκρα,
καταπϊσ ςτζκει ςτο Bοριά θ πετροκαλαμικρα,
όχι ςτθν κόρθ, αλλά ς’ εμζ τθν κεφαλι τθσ κλίνει·
τθν κοίταηα ο βαριόμοιροσ, μ’ εκοίταηε κι εκείνθ.
Ζλεγα πωσ τθν είχα ιδεί πολφν καιρόν οπίςω,
καν ςε ναό ηωγραφιςτι με καυμαςμό περίςςο,
κάνε τθν είχε ερωτικά ποιιςει ο λογιςμόσ μου,
καν τ’ όνειρο, όταν μ’ ζκρεφε το γάλα τθσ μθτρόσ μου
H ζλξθ του ναυαγοφ
από τθ
φεγγαροντυμζνθ
ιτανε μνιμθ παλαιι, γλυκειά κι
αςτοχιςμζνθ,
που ομπρόσ μου τϊρα μ’ όλθ τθσ τθ δφναμθ
προβαίνει.
*Σαν το νερό που το κωρεί το μάτι ν’
αναβρφηει
ξάφνου οχ τα βάκθ του βουνοφ, κι ο ιλιοσ
το ςτολίηει.+
Bρφςθ ζγινε το μάτι μου κι ομπρόσ του δεν
εκϊρα,
κι ζχαςα αυτό το κεϊκό πρόςωπο για πολλθ
ϊρα,
γιατί άκουςα τα μάτια τθσ μζςα ςτα ςωκικά
μου·
ζτρεμαν και δε μ’ άφθναν να βγάλω τθ
μιλιά μου.
Πμωσ αυτοί είναι κεοί, και κατοικοφν απ’
όπου
βλζπουνε μεσ τθν άβυςςο και ςτθν καρδιά
τ’ ανκρϊπου,
κι ζνιωκα πωσ μου διάβαηε καλφτερα το
νου μου
πάρεξ αν ικελε τθσ πω με κλίψθ του
χειλιοφ μου:
Ερμθνείεσ για
φεγγαροντυμζνθ
17. • «T’ αδζλφια μου τα δυνατά οι Tοφρκοι μοφ τ’
αδράξαν,
τθν αδελφι μοφ ατίμθςαν κι αμζςωσ τθν εςφάξαν,
το γζροντα τον κφρθ μου εκάψανε το βράδυ
και τθν αυγι μοφ ρίξανε τθ μάνα ςτο πθγάδι.
Στθν Kριτθ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mακριά ’πό κείκ’ εγιόμιςα τεσ φοφχτεσ μου κι
εβγικα.
Bόθκα, Θεά, το τρυφερό κλωνάρι μόνο να ’χω·
ςε γκρεμό κρζμουμαι βακφ, κι αυτό βαςτϊ μονάχο».
Θ επίκλθςθ για βοικεια
Αναδρομι
Δθμοτικό τραγοφδι,
παράδοςθ
ΙΗΙΤΙΚΟ από
τον ΞΥΛΟΥΘ
19. 5. [22]
• Εχαμογζλαςε γλυκά ςτον πόνο τθσ
ψυχισ μου,
• Κι εδάκρυςαν τα μάτια τθσ, κι
ζμοιαηαν τθσ καλισ μου.
• Εχάκθ, αλιά μου! αλλ’ άκουςα του
δακρφου τθσ ραντίδα
Θ ανταπόκριςθ
τθσ
φεγγαροντυμζνθσ
ςτον ιρωα
20. Αλλαγι τόπου και
χρόνου
Μεταςτροφι ιρωα
ΚΘΤΙΚΟΣ
– ςτο χζρι, που ’χα ςθκωτό μόλισ εγϊ τθν είδα.―
Eγϊ από κείνθ τθν ςτιγμι δεν ζχω πλια το χζρι,
π’ αγνάντευεν Aγαρθνό κι εγφρευε μαχαίρι·
χαρά δεν του ’ναι ο πόλεμοσ· τ’ απλϊνω του
διαβάτθ
ψωμοηθτϊντασ, κι ζρχεται με δακρυςμζνο μάτι·
κι όταν χορτάτα δυςτυχιά τα μάτια μου ηαλεφουν,
αργά, κι ονείρατα ςκλθρά τθν ξαναηωντανεφουν,
και μζςα ςτ’ άγριο πζλαγο τ’ αςτροπελζκι ςκάει,
κι θ κάλαςςα να καταπιεί τθν κόρθ αναηθτάει,
ξυπνϊ φρενίτθσ, κάκομαι, κι ο νουσ μου
κινδυνεφει,
και βάνω τθν παλάμθ μου, κι αμζςωσ γαλθνεφει.―
Kαι τα νερά ’ςχιηα μ’ αυτό, τα
μυριομυρωδάτα,
με δφναμθ που δζν ειχα μιτε
ςτα πρϊτα νιάτα,
μιτε όταν εκροτοφςαμε,
πετϊντασ τα κθκάρια,
μάχθ ςτενι με τουσ πολλοφσ
ολίγα παλλθκάρια,
μιτε όταν τον μπομπο-Iςοφφ και
τς’ άλλουσ δφο βαροφςα
ςφρριηα ςτθ Λαβφρινκο π’
αλαίμαργα πατοφςα.
Στο πλζξιμο το δυνατό ο χτφποσ
τθσ καρδιάσ μου
(κι αυτό μου τ’ αφξαιν’,) ζκρουηε
ςτθν πλεφρα τθσ κυράσ μου.
21. ΚΘΤΙΚΟΣ
• Aλλά το πλζξιμ’ άργουνε, και μου τ’ αποκοιμοφςε,
θχόσ, γλυκφτατοσ θχόσ, οποφ με προβοδοφςε.
Δεν είναι κοραςιάσ φωνι ςτα δάςθ που φουντϊνουν,
και βγαίνει τ’ άςτρο του βραδιοφ και τα νερά κολϊνουν,
και τον κρυφό τθσ ζρωτα τθσ βρφςθσ τραγουδάει,
του δζντρου και του λουλουδιοφ που ανοίγει και λυγάει.
Δεν είν’ αθδόνι κρθτικό που ςζρνει τθ λαλιά του
ςε ψθλοφσ βράχουσ κι άγριουσ όπ’ ζχει τθ φωλιά του,
κι αντιβουΐηει ολονυχτίσ από πολλι γλυκάδα
θ κάλαςςα πολφ μακριά, πολφ μακριά θ πεδιάδα,
ϊςτε που πρόβαλε θ Aυγι και ζλιωςαν τ’ αςτζρια,
κι ακοφει κι αυτι και πζφτουν τθσ τα ρόδα από τα χζρια.
Ερμθνείεσ για τον ιχο:
-μουςικι φωνι του
ςφμπαντοσ
-θ φωνι τθσ
καταματωμζνθσ
πατρίδασ του Κρθτικοφ
23. Θ λειτουργία του ιχου
Επιβράδυνςθ
χρόνου
Αλλαγι τόπου
και χρόνου
μζςα από
ανάδρομεσ και
πρόδρομεσ
αφθγιςεισ
Επίδραςθ από
αρχαιότθτα και
πλατωνικζσ
αντιλιψεισ
Σχιμα κφκλου
και αντικζςεισ
24. • κι άπλωνα κλαίοντασ κατ’ αυτι τα χζρια με καμάρι·
καλή ’ν’ η μαφρη πζτρα τησ και το ξερό χορτάρι.
Λαλοφμενο, πουλί, φωνι, δεν είναι να ταιριάηει,
ίςωσ δε ςϊηεται ςτθ γθ ιχοσ που να του μοιάηει·
δεν είναι λόγια· ιχοσ λεπτόσ . . . . . . .
δεν ικελε τον ξαναπεί ο αντίλαλοσ κοντά του.
Aν είν’ δεν ιξερα κοντά, αν ζρχονται από πζρα·
Διακειμενικι
κεϊρθςθ,
αντικζςεισ
Σχζςθ ζρωτα
και
κανάτου/
ηωισ : το
ςϊμα/ θ
ψυχι
ΡΛΑΤΩΝΙΚΘ
ΘΕΩΙΑ
Ζπαψε τζλοσ κι άδειαςεν θ φφςισ κι θ ψυχι μου,
που εςτζναξε κι εγιόμιςεν οχ τθν καλι μου·
και τζλοσ φκάνω ςτο γιαλό τθν αρραβωνιαςμζνθ,
τθν απικϊνω με χαρά, κι ιτανε πεκαμζνθ.
25. Ερωτήςεισ ςε ομάδεσ
• 1(18) ομάδα 1
1. Να περιγράψετε τον τρόπο, τον τόπο, τα πρόςωπα, τθ ςκθνογραφία ςτο
απόςπαςμα
2.Να εντοπιςτοφν τα κεματικά μοτίβα τθσ ποίθςθσ του Σολωμοφ. Ροια μοτίβα
ςυναντοφμε ςε αυτιν τθν ενότθτα;
3. Ροιουσ αφθγθματικοφσ τρόπουσ παρατθροφμε ςε αυτιν τθν ενότθτα;
4. τι εκφράηει θ επίκλθςθ του ιρωα ςε α πρόςωπο προσ τθν αςτραπι;
5. γιατί χρθςιμοποιεί πλθκυντικό αρικμό: «πζλαγα», «ακρογιαλιζσ», «βουνά»,
«φωνζσ»
• 2(19) ομάδα 2
1. ποιεσ λειτουργίεσ επιτελεί ο όρκοσ και ποια είναι θ δομι του όρκου;
2. να αναφζρετε τα κρθςκευτικά ςτοιχεία τθσ ενότθτασ
3. πωσ διαπλζκεται ο ζρωτασ και ο κάνατοσ; ποιο ρόλο ζχει θ γυναίκα;
4. ποια είναι τα ςυναιςκιματα των θρϊων και με ποια ςχιματα λόγου
εκφράηονται
5. να αναφζρετε βαςικοφσ αφθγθματικοφσ τρόπουσ τθσ ενότθτασ
26. Ερωτιςεισ ςε ομάδεσ
• 3(20) ομάδα 3
1. ποιοσ είναι ο ρόλοσ τθσ φφςθσ ςε αυτό το απόςπαςμα;- γιατί επικρατεί ςιγι;
2. πωσ ερμθνεφεται το ςφιχταγκάλιαςμα τθσ κόρθσ;
3. «μια φεγγαροντυμζνθ» τι δθλϊνει ο ςτίχοσ;
4. ποια είδθ φωτόσ γνωρίηουμε ότι εμπεριζχονται ςτθν ποίθςθ του Σολωμοφ;
5. να αναφζρετε μια προςιμανςθ τθσ ενότθτασ
• 4(21) ομάδα 4
1. θ φεγγαροντυμζνθ διακζτει αιςκθτικζσ, θκικζσ και υπερφυςικζσ ιδιότθτεσ. Να
τισ ανιχνεφςετε
2. ποια επίδραςθ ζχει ςτον ιρωα θ εμφάνιςθ τθσ φεγγαροντυμζνθσ;
3. ζχει γραφτεί ότι θ φεγγαροντυμζνθ εκφράηει διαςτάςεισ τθσ αγάπθσ. Ροιεσ
είναι αυτζσ;
4. με ποιουσ αφθγθματικοφσ τρόπουσ ο ποιθτισ ςυνδυάηει τθν εςωτερικι και
εξωτερικι ενότθτα;
5. ποιοσ είναι ο ρόλοσ του βλζμματοσ τθσ φεγγαροντυμζνθσ;
27. Ερωτιςεισ ςε ομάδεσ
• 5(22) ομάδα 5
1.πωσ αιςκάνεται θ φεγγαροντυμζνθ από τθ διιγθςθ του ιρωα;
2. πωσ αναδεικνφεται θ αγωνιςτικότθτα του ιρωα;
3. με ποιουσ τρόπουσ προςπακεί να προςδιορίςει τον ιχο ο ιρωασ και ποια
επίδραςθ ζχει ;
4.να προςδιορίςετε τθν επίδραςθ πλατωνικϊν αντιλιψεων ςτο κείμενο
5. ποια τεχνάςματα χρθςιμοποιεί για το τζλοσ του ποιιματοσ;
• Ραράλλθλο κείμενο
• Στο παρακάτω απόςπαςμα από το ποίθμα του Γεράςιμου Μαρκορά «Ο
Πρκοσ» ο Μάνκοσ (ιρωασ τθσ Κρθτικισ επανάςταςθσ των ετϊν 1866-
1869, που ζχει ςκοτωκεί ςτο ολοκαφτωμα του Αρκαδίου) απευκφνεται
ςτθν ετοιμοκάνατθ αγαπθμζνθ του. Να ςυγκρίνετε ωσ προσ το
περιεχόμενο το απόςπαςμα αυτό του Μαρκορά με το κείμενο του
«Κρθτικοφ» που ςασ δόκθκε.
28. Συνκετικζσ εργαςίεσ
• Aναηθτιςτε ςτθν ιςτοςελίδα του ΕΚΕΒΙ (ΕΘΝΙΚΟ
ΚΕΝΤΟ ΒΙΒΛΙΟΥ), το αρχείο κριτικϊν τθσ λογοτεχνίασ:
http://critics.ekebi.gr/ και μζςα από το ζργο του Αλκθ
Θρφλου τθν κριτικι του για το Σολωμό ςτθν οποία να
τοποκετθκείτε:
• ..ο Σολωμόσ άνοιξε διάπλατα τθν ψυχι του ςτθν
παράδοςθ, κζλθςε ολόψυχα να κλείςει ςτθν ψυχι του
όλθ τθν Ελλάδα για να αιςκανκεί να λαχταρίηει μζςα
του κάκε είδοσ μεγαλείου, όπωσ το είπε ο ίδιοσ, τθν
αγκάλιαςε πολφ ςφιχτά, δεν ςυνταυτίςτθκε, δεν
αφομοιϊκθκε όμωσ μαηί τθσ. Θ πνοι τθσ Ελλάδασ
περνά μζςα ςτο ζργο του, δεν είναι όμωσ κακόλου θ
ίδια του πνοι.
