1. Φύλακας μουσείων & αρχαιολογικών χώρων
Ιστορία τέχνης
Κατερίνα Τζαμαλή
Πρώιμη Βυζαντινή περίοδος
324-610
Ιστορικά στοιχεία
ΔΙΕΚ Νέας Σμύρνης,
Β εξάμηνο
2022α
2. 12
Χρονολογικός πίνακας
Πρώιμη βυζαντινή περίοδος
(ΠΒ):
324-610 Από τον Μ. Κωνσταντίνο έως
τον βασιλιά Ηράκλειο
Μέση βυζαντινή περίοδος (ΜΒ):
610-867 Περίοδος Εικονομαχίας
867-1056 Περίοδος Μακεδόνων
1056-1204 Έως την 1η άλωση
Ύστερη βυζαντινή περίοδος
(ΥΒ):
1204-1453 Από την 1η άλωση έως τη 2η
5. 4
Την τετραρχία εισήγαγε ο Διοκλητιανός το 293 μ.Χ. Το
κράτος διαιρέθηκε σε 4 επικράτειες με 4 πρωτεύουσες:
1. Α: Νικομήδεια (σημ. Izmit) Διοκλητιανός
2. Δ.: Μεδιόλανα (Mediolanum, σημ. Μιλάνο),
Μαξιμιανός
3. Ν-Α: Σίρμιο (σημ. Sremska Mitrovica),
καίσαρας Γαλέριος
4. Β-Δ: Τρέβηρα (Augusta Treverorum, σημ.
Trier) καίσαρ Κωνστάντιος Α' Χλωρός
Σύμφωνα με την επιθυμία του Διοκλητιανού,
μελλοντικοί αυτοκράτορες ορίζονταν να γίνουν οι
καίσαρες, ωστόσο το σχέδιο δεν ευοδώθηκε. Το
σύστημα χωρισμού της αυτοκρατορίας σε μικρότερες
γεωγραφικές περιοχές διατηρήθηκε μέχρι και την πτώση
του δυτικού τμήματος το 476 π.Χ.
Στο ένα μέρος του
νομίσματος που κόπηκε στην
Αντιόχεια (ΑΝΤ) εικονίζεται
ο Κων/ντιος Χλωρός και στην
άλλη οι τετράρχες σε
θρησκευτική σκηνή μετά τη
νίκη επί των Σαρματών
(ιρανικά φύλα).
7. 7
Ανάκτορο Γαλέριου, 4ος αι.
Οικοδομήθηκε στη Θεσσαλονίκη από
τον Γαλέριο. Στο γαλεριανό συγκρότημα
ανήκουν επίσης ο ιππόδρομος, η αψίδα,
η Ροτόντα.
8. Konstantinbasilika (ή Aula Palatina)
Χτίστηκε γύρω στο 310 στο Trier ως αίθουσα συνελεύσεων του παλατιού, (αίθουσα του θρόνου)
και αποτελούσε τμήμα του παλατιού.
Κατά τον Μεσαίωνα μετατράπηκε σε φρούριο και αργότερα χρησίμευσε ως κατοικία για τους
αρχιεπισκόπους και τους εκλέκτορες του Τρηρ. Επί του βασιλιά της Πρωσίας Φρειδερίκου
Γουλιέλμου Δ΄ (1840-1861) ξαναχτίστηκε στην αρχική ρωμαϊκή κλίμακα και στη συνέχεια το
1856 καθαγιάστηκε ως προτεσταντική εκκλησία. Επόμενη ανοικοδόμηση έγινε μετά τον Δεύτερο
Παγκόσμιο Πόλεμο. Σήμερα είναι Ευαγγελική εκκλησία. 6
11. 9
Πρώιμη Βυζαντινή περίοδος, 4ος-
7ος αι.
(Παλαιοχριστιανική, ή
Πρωτοβυζαντινή)
Αρχίζει με την ίδρυση της
Κωνσταντινούπολης από τον
Κωνσταντίνο Α΄ & τη μεταφορά
εκεί της έδρας της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας.
Η μετατόπιση του κέντρου
βάρους στην Ανατολή & η
θέσπιση του χριστιανισμού ως
επίσημης θρησκείας του
κράτους, άλλαξαν ριζικά το
πρόσωπο της αυτοκρατορίας,
κάνοντας έντονο τον
θρησκευτικό χαρακτήρα της.
Η αλλαγή αυτή έγινε σταδιακά,
ενώ παρατηρείται συνέχεια &
επιβίωση στοιχείων της
προηγούμενης περιόδου σε
όλους τους τομείς της ζωής της
αυτοκρατορίας.
Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε στη Ναϊσό (σήμερινή Niš
στη Σερβία) & ανακηρύχθηκε Αύγουστος το 306 (με
το θάνατο του πατέρα του) στο Εβόρακο (σήμ.
Γιορκ).
Επαρχίες του: Βρετανία & Γαλατία.
Επέστρεψε στους Τρεβήρους (έδρα του πατέρα του)
τους οποίους χρησιμοποίησε ως έδρα του για τα
επόμενα έξι χρόνια. Πέθανε στη Νικομήδεια το 337.
12. 10
306: Flavius Valerius Aurelius Constantinus
Augustus
324: ως μονοκράτορας μεταφέρει την
πρωτεύουσα στο Βυζάντιο. Η
μεταφορά της διοίκησης σε έναν τόπο που
βρισκόταν κάτω από την πολιτισμική
σφαίρα του ελληνισμού & των ανατολικών
λαών αποτελούσε τον προάγγελο της
αλλαγής ολόκληρης της υπόστασης του
κράτους.
330: εγκαίνια της Nova Roma
Εχθροί:
αντιμετωπίζει επιθέσεις σε Pήνο & Δούναβη,
συνάπτει ειρήνη με Γότθους,
περσικός κίνδυνος στην Α.
Βυζάντιο: Ο όρος «βυζαντινός» χρησιμοποιήθηκε
για πρώτη φορά τον 16ο αι. & καθιερώθηκε στην
επιστημονική ορολογία τον 17ο χαρακτηρίζοντας
την ιστορία 11 περίπου αιώνων.
Fausta Maxima Flavia
Κόρη του Μαξιμιανού και σύζυγος
του Κωνσταντίνου
13. Πρώιμη Βυζαντινή περίοδος: 324-610
11
Συνδετικά στοιχεία της αυτοκρατορίας:
η νέα θρησκεία, ο χριστιανισμός,
η κληρονομιά της αρχαίας ελληνική σκέψης,
η ρωμαϊκή παράδοση στη διοικητική οργάνωση
του κράτους.
Χαρακτηριστικά περιόδου:
αφομοίωση ρωμαϊκής παράδοσης,
βάσεις για διαμόρφωση & εξέλιξη κράτους,
διαμόρφωση & επικράτηση ορθόδοξου δόγματος.
Προβλήματα:
διασφάλιση συνόρων (βάρβαροι στη Δ, Πέρσες
στην Α),
αποκατάσταση ορίων/εδαφών αυτοκρατορίας,
θρησκευτικές έριδες & αιρέσεις (αρειανισμός επί
Κων/νου, μονοφυσιτισμός επί Θεοδοσίου Β΄).
Η Φαύστα απεικονίζεται ως Υγεία
και κρατάει τους γιους της
Κωνσταντίνο Β΄ & Κωνστάντιο.
FLAV MAX FAVSTA AVG
SALVS REIPVBLICAE
A1-Omaggio a Roma
14. 12
Πρώιμη Βυζαντινή περίοδος: 324-610
Γλώσσα:
• Λατινικά
• η γλωσσική/πολιτισμική πολυμορφία ενώθηκε κάτω από την επίδραση του
χριστιανισμού & των ελληνικών,
• η ελληνική μόρφωση ήταν απαραίτητη για τους υπαλλήλους,
• τα ελληνικά ήταν η γλώσσα της Εκκλησίας: όσο αυξάνεται η επίδραση του
χριστιανισμού, εξαπλώνεται ο ελληνικός χαρακτήρας.
4ος αι.: επιτρέπεται να γράφονται οι δικαστικές αποφάσεις στα ελληνικά.
5ος-6ος αι.: αναγνωρίζονται διαθήκες γραμμένες στα ελληνικά. Πολλοί νόμοι
γράφονται στα ελληνικά.
Τέχνη:
Αποκορύφωμα της ΠΒ τέχνης υπήρξε η εποχή του Ιουστινιανού A' (527-565).
Στη διάρκεια της ΠΒ περιόδου συντελέστηκε η ουσιαστική σύνθεση των στοιχείων που
χαρακτήρισαν την καλλιτεχνική δραστηριότητα στους επόμενους αιώνες:
μεγαλοπρέπεια, αρμονία και μέτρο.
15. Από τη Β. Βρετανία και τη Συρία και από τον
Δούναβη ως τη Μαυριτανία και την Αίγυπτο.
Οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους
υπηκόους του ρωμαϊκού κράτους.
Το κράτος περιελάμβανε: Έλληνες, Ρωμαίους,
Αιγύπτιους, Σύριους, Ιουδαίους, Αρμένιους,
φυλές από την Καππαδοκία και τη Φρυγία (Μ.
Ασία).
Η επικράτεια του
Κωνσταντίνου
13
16. 14
Στη θέση όπου κτίστηκε η
Κωνσταντινούπολη βρισκόταν η
μεγαρική επαρχία Βυζάντιο που
ποτέ δεν είχε αναπτυχθεί σε
αστικό κέντρο.
Η νέα πρωτεύουσα δεν κτίστηκε
επάνω στον πολεοδομικό ιστό
ρωμαϊκής πόλης, αλλά ήταν ένα
νέο κατασκεύασμα.
Την εποχή του Ιουστινιανού η
πόλη είχε μισό εκατομμύριο
κατοίκους.
Κίνητρα μεταφοράς:
εξάπλωση της νέας θρησκείας,
στροφή Κωνσταντίνου προς
τον χριστιανισμό,
απομάκρυνση από τη Ρώμη
(επίκεντρο ειδωλολατρίας).
Nova Roma
17. Nova Roma *
15
* Μέχρι σήμερα ο
Πατριάρχης
Κωνσταντινούπολης έχει
τον τίτλο «Αρχιεπίσκοπος
Κωνσταντινουπόλεως,
Νέας Ρώμης και
Οικουμενικός
Πατριάρχης»
Πλεονέκτημα
Η τοποθεσία στη διασταύρωση των εμπορικών
αρτηριών της εποχής (χερσαίος δρόμος από την
Ευρώπη στη Μεσοποταμία και θαλάσσιο πέρασμα
του Βοσπόρου που ένωνε τη Μεσόγειο με τη Μαύρη
Θάλασσα).
Μειονεκτήματα
εχθρικές επιθέσεις από την ενδοχώρα,
έλλειψη φυσικής οχύρωσης,
ανεπάρκεια σε πόσιμο νερό,
ανεπάρκεια αγροτικής έκτασης (εισαγωγές
σιτηρών από την Αίγυπτο).
Οικοδόμηση
ισχυρά τείχη & προσέλκυση πληθυσμού,
ανοικοδόμηση κέντρου (αγορές, 2 θέατρα, 52
στοές, σχολή, 4 δικαστήρια, 14 παλάτια και 4388
επαύλεις) & διακόσμησή του με έργα τέχνης,
χτίσιμο μοναστηριών & εκκλησιών.
18. Θεοδόσιος Β΄
ο Νεότερος ή
Καλλιγράφος
(408-450)
16
Τα αρχικά τείχη είχαν μήκος 6 χιλιομέτρων.
Νέο τείχος χτίστηκε από τον Θεοδόσιο Β΄ τον 5ο αι.
Θαλάσσια τείχη προστάτευαν την πόλη.
19. 18
«Μέγα Παλάτιον»
Το αυτοκρατορικό συγκρότημα
βρισκόταν μεταξύ του Ιπποδρόμου και
της Αγίας Σοφίας. Μεγάλο μέρος του
καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των
ταραχών του Νίκα το 532. Επεκτάσεις
και τροποποιήσεις έγιναν από τον
Ιουστινιανό Β' και τον Βασίλειο Α'.
Από τις αρχές του 11ου αι. οι
αυτοκράτορες ευνόησαν το παλάτι των
Βλαχερνών ως αυτοκρατορική
κατοικία. Τον επόμενο αιώνα τμήματα
του συγκροτήματος κατεδαφίστηκαν ή
απλά ερείπωσαν ενώ λεηλατήθηκε το
1204.
Οι Παλαιολόγοι αυτοκράτορες το
εγκατέλειψαν και κυβερνούσαν από τις
Βλαχέρνες.
20. 21
5ος αι.
Τα ψηφιδωτά από το Μεγάλο Παλάτι της
Κωνσταντινούπολης αποτυπώνουν τη
ρωμαϊκή κληρονομιά.
A2-The Great Palace
mosaic museum
22. “Bukoleon Sarayı”
Στον παραλιακό δρόμο του Μαρμαρά στη γειτονιά του Αχίρκαπι,
υπάρχουν τα ερείπια του Βουκολέοντα, δείγμα κοσμικής
βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Το παλάτι ανάκτορο, τμήμα του
Μεγάλου Παλατιού, δίπλα στη θάλασσα είχε δικό του λιμάνι.
Μόνο ο άνω όροφος κατοικούνταν ενώ το κάτω τμήμα χρησίμευε
ως στρατώνας ή καταυλισμός ναυτών.
19
Το όνομα Βουκολέων (μαρτυρείται
στις πηγές περίπου το 800)
συνδέεται με ένα μαρμάρινο γλυπτό
τοποθετημένο στην αποβάθρα του
λιμανιού (βόδι & λιοντάρι).
Λεηλατήθηκε το 1204. Περιηγητές
που έφθασαν μετά την τέταρτη
σταυροφορία χρησιμοποίησαν το
όνομα «Βουκολέων» για ολόκληρο
το Μέγα Παλάτιον.
Κατά την ΥΒ περίοδο,
εγκαταλείφθηκε από τους
Παλαιολόγους και μετατράπηκε σε
φυλακή.
23. «Τὸ ἐν Βλαχέρναις Παλάτιον»,
6ος αι.
Αυτοκρατορική κατοικία στο
προάστιο των Βλαχερνών στο
βορειοδυτικό τμήμα της
Κωνσταντινούπολης, κτίστηκε
περίπου το 500 στην πλαγιά του
έκτου και ψηλότερου λόφου.
Ανακαινίστηκε επί Κομνηνών
(11ος αι.) και έγινε η κύρια
αυτοκρατορική κατοικία,
αντικαθιστώντας το Μέγα
Παλάτιον, μέχρι την άλωση της
Κωνσταντινούπολης το 1453.
«Τὸ Παλάτιοντοῦ Πορφυρογεννήτου, 13ος αι.
(“Tekfur Sarayı”)
Bυζαντινό παλάτι του ύστερου 13ου αι. στη ΒΔ πλευρά
της Πόλης, τμήμα του ανακτόρουτων Βλαχερνών.
https://www.tekfursarayi.istanbul/tr 19
24. 19
Μέρος του θεοδοσιανού
τείχους έχει σήμερα
αναστηλωθεί.
Η πόλη προστατευόταν με τείχος και
από τις θαλάσσιες επιδρομές. Τμήμα
του τείχους σώζεται σήμερα.
25. 20
“Çemberlitaş Sütunu”
Στήλη από πορφυρίτη, ανεγέρθηκε από τον Κων/νο Α΄ με αφορμή τα εγκαίνια
της νέας πρωτεύουσας. Στην κορυφή ο Κων/νος είχε τη μορφή του Απόλλωνα.
Το άγαλμα κατέρρευσε στις αρχές του 12ου αι, & αντικαταστάθηκε από σταυρό
με φροντίδα του Μανουήλ Κομνηνού. Αναστηλώθηκε πρώτη φορά τον 18ο αι.
27. 24
Διάταγμα Μεδιολάνων (ή Ανεξιθρησκίας), 313 μ.Χ.
Ο χριστιανισμός υπήρξε ο συνδετικός
κρίκος σε ένα κράτος με υπηκόους
από διαφορετικούς γεωγραφικούς &
πολιτισμικούς χώρους.
Η εκκλησία ενίσχυε τις ενέργειες του
κράτους & το κράτος ενίσχυε
οικονομικά την εκκλησία (χρηματικές
παροχές & φορολογικές απαλλαγές.
Οι επίσκοποι απέκτησαν και
δικαστική αρμοδιότητα.
Cum feliciter tam ego [quam] Constantinus
Augustus quam etiam ego Licinius
Augustus apud Mediolanum convenissemus
atque universa quae ad commoda et
securitatem publicam pertinerent, in tractatu
haberemus, haec inter cetera quae
videbamus pluribus hominibus profutura, vel
in primis ordinanda esse credidimus, quibus
divinitatis reverentia continebatur, ut
daremus et Christianis et omnibus liberam
potestatem sequendi religionem quam
quisque voluisset, quod quicquid <est>
divinitatis in sede caelesti, nobis atque
omnibus qui sub potestate nostra sunt
constituti, placatum ac propitium possit
existere…
28. 24
Διάταγμα Μεδιολάνων (ή Ανεξιθρησκίας), 313
Όταν εγώ, ο Αύγουστος Κωνσταντίνος, κι εγώ, ο Αύγουστος
Λικίνιος, με καλούς οιωνούς ήρθαμε στα Μεδιόλανα και συζητήσαμε
όλα όσα αφορούν την ωφέλεια του δημοσίου, ανάμεσα στα άλλα μέτρα
που κρίναμε ότι θα είναι επωφελή σ’ όλους από πολλές απόψεις,
αποφασίσαμε κατά πρώτο και κύριο λόγο να διατάξουμε να
εξασφαλιστεί η τιμή και ο σεβασμός προς το Θείο, δηλαδή να δώσουμε
και στους χριστιανούς και σ’ όλους την ελευθερία να ακολουθήσουν
όποια θρησκεία θέλουν, έτσι ώστε, όποια κι αν είναι η θεότητα
και η ουράνια δύναμη, να μπορέσει να είναι ευμενής και σε
μας τους ίδιους και στους υπηκόους μας… Ήταν λοιπόν φυσικό
να θεωρήσουμε καλό να εκδώσουμε αυτή τη διαταγή, για να
αφαιρεθούν εντελώς οι όροι που υπήρχαν σε προηγούμενα έγγραφα
σχετικά με τους χριστιανούς, όροι οι οποίοι ήταν σκληροί και ξένοι στην
πραότητά μας. Τώρα ελεύθερα και απλά μπορεί καθένας από εκείνους
που πρεσβεύουν τη θρησκεία των χριστιανών να τη διατηρεί χωρίς
καμιά ενόχληση…
29. 25
Νεστοριανισμός, 5ος αι.
Η διδασκαλία του Νεστορίου
(επίσκοπος Κωνσταντινούπολης, 428-
431) ερμήνευσε τη διπλή φύση του
Χριστού υποθέτοντας ότι ήταν
άνθρωπος στη γέννησή του & έγινε
Θεός κατά την ιεροσύνη του.
Η ερμηνεία του Νεστορίου επηρέασε
την αντίληψη και για τη φύση της
Παναγίας, θεωρώντας την απλώς
μητέρα του Χριστού αντί για
Θεομήτορα.
Την αποδοχή της Παναγίας ως
Θεοτόκου καθιέρωσε η Γ'
Οικουμενική Σύνοδος στην Έφεσο
το 431.
Μονοφυσιτισμός, 5ος αι.
Οι οπαδοί του αρνούνταν να δεχτούν την αρχή της ένωσης των δύο φύσεων, της θείας &
της ανθρώπινης, στο πρόσωπο του Χριστού υποστηρίζοντας ότι η ανθρώπινη φύση του
είχε απορροφηθεί από τη θεϊκή.
Ο μονοφυσιτισμός, βρήκε έδαφος ανάπτυξης & διάδοσης στη Συρία & Αίγυπτο, όπου οι
οπαδοί του αντιδρούσαν με τον τρόπο αυτό και στην κεντρική εξουσία της
Κωνσταντινούπολης. Καταδικάστηκε από τη Δ΄ Οικ/κή Σύνοδο στη Χαλκηδόνα το 451.
Αρειανισμός, 4ος αι.
Η διδασκαλία του Άρειου (ιερέας από
την Αλεξάνδρεια) υποστήριζε ότι ο Θεός-
Πατέρας και ο Ιησούς-Υιός ήταν δύο
διαφορετικά όντα, και συνεπώς, μέσα σε
ένα μονοθεϊστικό πλαίσιο, ο Χριστός δεν
μπορούσε να είναι Θεός. Η διδασκαλία
αυτή βρήκε ιδιαίτερη απήχηση μεταξύ
των υπηκόων της αυτοκρατορίας αλλά
και σε όλα τα γερμανικά φύλα.
Ο Αρειανισμός καταδικάστηκε από την
Α' Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια το
325 η οποία υποστήριξε ότι ο Θεός & ο
Χριστός είναι ένα και ότι ο Χριστός έχει
διπλή φύση.
30. Χριστιανισμός
26
Η θρησκεία βρίσκεται στο προσκήνιο και η εκκλησία καταλαμβάνει ηγετικό ρόλο
στην πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή.
Η βυζαντινή κοινωνία καθορίστηκε από τη διαδικασία προσδιορισμού του
χαρακτήρα της χριστιανικής θρησκείας.
Βήματα στην εκδήλωση της θρησκείας
κατασκευή του χώρου που θα φιλοξενήσει τις θρησκευτικές πρακτικές και τη
διδασκαλία του δόγματος,
μέχρι αρ. 4ου αι. άρχισαν να κτίζονται οικήματα («ευκτήρια» δηλ. χώροι προσευχής
ή «εκκλησίες» δηλ. τόποι σύναξης πιστών),
ανέγερση εκκλησιών στα αστικά κέντρα (στην ύπαιθρο μέχρι τον 6ο αι. ο λαός
ακολουθούσε την παλιά θρησκεία),
οι τοπικοί επίσκοποι προστατεύουν τις εκκλησίες καθώς αυτές αποτελούσαν το
πλαίσιο της ηθικής, κοινωνικής & θρησκευτικής διδασκαλίας,
οι επίσκοποι έπρεπε να βρουν λύσεις, να αποφασίσουν για το περιεχόμενο της
διδασκαλίας, να ασχοληθούν με πολλά δογματικά ζητήματα,
αναχωρητισμός (στην Αίγυπτο) και μετά μοναχισμός.
31. 27
Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου ακολούθησε περίοδος
διαφωνιών ανάμεσα στους γιους του. Από το 340 έως το 350
απέμειναν να κυβερνούν ο Κώνστας και ο Κωνστάντιος. Απειλές
οι Πέρσες, οι Φράγκοι και οι Αλαμανοί.
Ο Κωνστάντιος στην Ανατολή υποστήριζε τον αρειανισμό και ο
Κώνστας στη Δύση την ορθοδοξία.
Η δυναστεία του Κωνσταντίνου
Κωνστάντιος
Κώνστας
Κωνσταντίνος
Β΄
32. 27
Κωνστάντιος (337-361)
Flavius Iulius Constantius
• γιος του Κωνσταντίνου, αρχικά αυτοκράτορας στην ανατολή,
• οπαδός του αρειανισμού,
• Απειλή οι Πέρσες & οι Αλαμανοί (ο καίσαρας Ιουλιανός στη
Γαλατία)
• Πεθαίνει στην Κιλικία.
Κώνστας (337-350)
Flavius Julius Constans Augustus
• γιος του Κωνσταντίνου,
• Αυτοκράτορας στη δύση,
• Συγκρούεται με τον αδερφό του Κωνσταντίνο Β΄,
• Σκοτώνεται από τον σφετεριστή στρατηγό Μαγνέντιο.
Ιουλιανός (361-363)
Flavius Flavius Claudius Julianus
• Ξάδερφος του Κωνστάντιου, μορφωμένος,
• ανακηρύσσεται από τον στρατό,
• αναβίωση ελληνικής παιδείας/θρησκείας,
• τραυματίζεται σε εκστρατεία εναντίον Περσών,
• στον θρόνο ο αξιωματούχος Iοβιανός.
33. 27
Ιοβιανός (363-4)
Flavius Claudius Iovianus
• ειρήνη με τους Πέρσες με επαχθείς όρους για το
Βυζάντιο. Παραχώρησε εδάφη στη Μεσοποταμία και
αλλού,
• εχθροί στα βαλκανικά σύνορα.
Βαλεντιανός Α΄ (364-375)
Flavius Valentinianus
• στρατιωτικός, ανακηρύσσεται από τον
στρατό,
• οπαδός ορθοδοξίας,
• κυβερνά τη δύση,
• ο αδελφός του Bάλης ορίζεται
συναυτοκράτορας.
D N IOVIANVS PF AVG
Βάλης (364-378)
Flavius Iulius Valens
• οπαδός αρειανισμού,
• κυβερνά την ανατολή,
• σύγκρουση με Πέρσες,
• Σκοτώνεται σε σύγκρουση με του
Γότθους στη μάχη της Αδριανούπολης,
• Μένει ο Θεοδόσιος Α΄.
D N VALENS P F AVG
34. 27
Γρατιανός (375-383)
Flavius Gratianus
• γιος του Βαλεντιανού Α΄,
• ο Θεοδόσιος Α΄ αντιμετωπίζει του Γότθους &
στέφεται συναυτοκράτορας,
• δολοφονήθηκε από ένας αξιωματούχο,
• μένει ο συναυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄.
Βαλεντιανός Β΄ (375-392)
Flavius Valentinianus
• ανήλικος γιος του Βαλεντιανού Α΄,
• δολοφονείται 20 ετών,
• μένει ο συναυτοκράτορας Θεοδόσιος Α΄.
35. Θεοδόσιος Α΄ ο Μέγας (379-395)
Flavius Theodosius Augustus
+ Φλασίλλα + Γάλλα
• Στρατιωτικός
• Συναυτοκράτορας με τον Γρατιανό
• η Γάλλα είναι κόρη του Βαλεντιανού Α΄
• αγώνες κατά Γότθων
• χριστιανισμός επίσημη θρησκεία
• ειδωλολατρικές εκδηλώσεις απαγορεύονται
Η Θεοδοσιανή δυναστεία
29
Αρκάδιος (395-408)
• Γιος Θεοδόσιου και Φλασίλλας
• Αυτοκράτορας στην ανατολή
• Ούννοι στη Μικρά Ασία, Γότθοι στην Ελλάδα
• Ιωάννης Χρυσόστομος επίσκοπος Κων/πολης
Ονώριος (394-428)
Flavius Honorius Augustus
• Γιος Θεοδόσιου και Φλασίλλας,
• Αυτοκράτορας στη δύση,
• 402: μεταφορά πρωτεύουσας από Μιλάνο σε
Ραβέννα.
36. 30
Θεοδόσιος Β΄ (408-450)
Flavius Theodosius Iunior Augustus)
+ Αθηναΐδα-Ευδοκία
• γιος του Αρκάδιου,
• «Θεοδοσιανός Κώδικας» (πρώτη
κωδικοποίηση νόμων από την εποχή του
Κων/νου),
• δικαστικές αποφάσεις στα ελληνικά,
• Επιδρομές Αττίλα στα Βαλκάνια,
• 431: Γ΄ Οικουμενική
• νέα τείχη στην Κων/πολη.
Μαρκιανός (450-457) + Πουλχερία
Flavius Marcianus Augustus
• η Πουλχερία είναι αδερφή Θεοδόσιου Β΄,
• επιδρομές Αττίλα στην Ιταλία,
• 451: Δ΄ οικουμενική στη Χαλκηδόνα, καταδίκη
μονοφυσιτισμού,
• 451: ήττα Αττίλα στα Καταλαυνικά Πεδία («Μάχη
των Εθνών») επικεφαλής των πολυεθνικών
στρατευμάτων των Ρωμαίων ο στρατηγός Αέτιος.
• Ουαλεντιανός Γ΄ στη δύση.
D N MARCIANVS P F AVG
AEL PVLCHERIA AVG
37. 31
Οι Ούννοι,
ασιατικό ίδρυσαν
μια βραχύβια
αυτοκρατορία τον
5ο αι., η οποία υπό
τον Αττίλα
εξαπλώθηκε αλλά
κατέρρευσε λίγο
μετά το θάνατό
του (453).
38. 31
Λέων Α΄ &
διάδοχοι
Λέων Α΄ (457-474)
Flavius Valerius Leo Augustus
• Στρατιωτικός
• ο πρώτος αυτοκράτορας που στέφεται από τον πατριάρχη
• Ορίζει διάδοχό του τον εγγονό του
Λέων Β΄ (474)
• ανήλικος γιος Αριάδνης, κόρης Λέοντα,
• συναυτοκράτορας ο πατέρας του Ζήνων,
• πέθανε το 474.
Ζήνων (474-475)
+ Αριάδνη
• Αναγκάστηκε σε παραίτηση.
Βασιλίσκος (476)
Flavius Basiliscus
• αδερφός της γυναίκας του Λέοντα Α΄,
• προώθησε τον μονοφυσιρισμό
• ο Ζήνων επέστρεψε χωρίς να συναντήσει αντίσταση,
• αιχμαλωτίστηκε και εκτοπίστηκε στην Καππαδοκία
39. 31
Ζήνων (476-491)
+ Αριάδνη
• 476: κατάλυση του δυτικού κράτους από
τον Οδόακρο,
• στέλνει τον Θευδέριχο να καταλάβει την
Ιταλία.
Αναστάσιος Α΄ (491-518)
+ Αριάδνη
• αυλικός, ευνοούμενος & μετά σύζυγος
της Αριάδνης,
• αρχικά μονοφυσίτης,
• νέο τείχος στην Κωνσταντινούπολη,
• διαμάχες ανάμεσα σε ορθοδόξους και
μονοφυσίτες.
D ANASTASIVS P P AVG
VICTORIA AVGVSTA
D N ZENO PERP AVG
VICTORIA AVGVSTORVM
Ιουστίνος Α΄ (518-527)
• Στρατιωτικός στη φρουρά του
Αναστάσιου
• Θείος Ιουστινιανού, τον ορίζει διάδοχο
D N IVSTINUS PP AV,
VICTORIA AVGVSTORI
40. 32
Ιουστινιανός Α΄
DN IVSTINIANVS
PPAVG
Dominus Noster
Iustinianus Perpetuus
Μουσείο Βυζαντινού
Πολιτισμού (ΒΝ 148)
Ιουστινιανός Α΄ (527-565)
Flavius Petrus Justinianus Sabbatius
Augustus
• συναυτοκράτορας και μετά τον
θάνατο του Ιουστίνου μονοκράτορας.
• παλινόρθωση της ρωμαϊκής
αυτοκρατορίας,
• προσπάθεια για την επικράτηση της
ορθοδοξίας,
• μακροχρόνιοι πόλεμοι (Οστρογότθοι,
Βάνδαλοι, Πέρσες)
• 532: «Στάση του Νίκα»
• μεγαλεπήβολα ανοικοδομητικά έργα,
• αναδιοργάνωση κράτους,
• νομοθετικό έργο,
• ακμή τεχνών και γραμμάτων
• πανώλη
42. 42
Οι διάδοχοι του Ιουστινιανού
Ο Ιουστινιανός κληροδότησε στους διαδόχους ένα
καλά οργανωμένο κράτος.
Ωστόσο, η αυτοκρατορία περιορίστηκε σε ένα τμήμα
πληθυσμιακά, γλωσσικά, πολιτισμικά ομοιογενές.
Ιουστίνος Β' (565-78)
Flavius Iustinus Iunior Augustus,
• γιος της αδερφής του Ιουστινιανού
• Λομβαρδοί καταλαμβάνουν την Ιταλία
• Οι Άβαροι εμφανίζονται στην Κριμαία
• Σύγκρουση με τους Πέρσες
• μονοφυσίτες
• Ορίζει διάδοχο τον στρατηγό Τιβέριο
Τιβέριος (578-82)
Flavius Tiberius Constantinus Augustus
• Θετός γιος του Ιουστίνου Β΄
• Λομβαρδοί στα δυτικά και Πέρσες στα ανατολικά
• Οι Σλάβοι μεταναστεύουν νότια
• Ονομάζει τον στρατηγό Μαυρίκιο «αύγουστο» και
τον παντρεύει με την κόρη του Κωνσταντίνα.
Τιβέριος ΙΙ Κωνσταντίνος
CONSTANT AGG UIU FELI
Ιουστίνος Β΄
DN IVSTINVS PP AV
43. 43
Μαυρίκιος (582-602)
Flavius Mauricius Tiberius Augustus
• ικανός ηγέτης και διπλωμάτης,
• ανάγκη για ειρήνη με τους Πέρσες,
• αγώνας εναντίον Άβαρων και Σλάβων
• αντιλαϊκά μέτρα (μείωση μισθού στρατιωτών),
• ο εκατόνταρχος Φωκάς βαδίζει κατά της
πρωτεύουσας,
• σύλληψη και θανάτωση Μαυρικίου και γιων του.
Φωκάς (602-610)
Flavius Phocas Augustus
• αυτοανακηρύχθηκε,
• απειλές από Αβάρους, Σλάβους, Πέρσες.
• ο έξαρχος της Καρχηδόνας επαναστάτησε και ο
γιος του Ηράκλειος εκτέλεσε τον Φωκά και
ανακηρύχθηκε αυτοκράτορας.
Φωκάς
(εκατόνταρχος από τη Θράκη)
Μαυρίκιος
oN MAVRC TIb PP AVG (σύζ.
κόρης Τιβέριου)
44. Βιβλιογραφία
32
Delvoye Ch., Βυζαντινή τέχνη, Παπαδήμας, Αθήνα 2013
Χατζηδάκη Ν., Ελληνική Τέχνη: Βυζαντινά Ψηφιδωτά, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1994
Obolensky Dimitri, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία, Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991
Ostrogorsky G., Ιστορία του Βυζαντινού κράτους, Πατάκης, Αθήνα 2012
Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού: http://mbp.gr/
Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού: www.ime.gr/chronos
The Museum of Great Palace Mosaics: http://ayasofyamuzesi.gov.tr/
Οικουμενικό Πατριαρχείο Κων/πολης: http://www.ec-patr.org/
http://individual.utoronto.ca/safran/Constantinople/Map.html
