17 bai thuc hanh nang cao

N©ng cao
bµi thùc hµnh sè 1
mét sè thao t¸c thùc hµnh thÝ nghiÖm hãa häc
sù biÕn ®æi tÝnh chÊt nguyªn tè trong chu kú vµ nhãm
I. Môc tiªu:
- BiÕt mét sè thao t¸c trong thùc hµnh thÝ nghiÖm hãa häc nh
lÊy hãa chÊt, trén çc hãa chÊt, ®ong hãa chÊt, sö dông mét sè dông
cô th«ng thêng.
- BiÕt sö dông dông cô, hãa chÊt thùc hiÖn an toµn, thµnh c«ng
thÝ nghiÖm vÒ sù biÕn ®æi tÝnh chÊt çc nguyªn tè trong nhãm,
trong chu kú.
- Quan s¸t çc hiÖn tîng thÝ nghiÖm, vËn dông kiÕn thøc gi¶i
thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm - Th×a xóc hãa chÊt
- èng hót nhá giät - KÑp èng nghiÖm
- KÑp ®èt hãa chÊt - Gi¸ ®Ó èng nghiÖm
- PhÔu thñy tinh - §Ìn cån, kiÒng s¾t
- Cèc thñy tinh - Lä thñy tinh
- èng ®ong chia ®é .
2. Hãa chÊt.
- Natri kim lo¹i
- Kali kim lo¹i
- Magie kim lo¹i
- Muèi ¨n
- Dung dÞch phenolphtalein.
Dông cô, hãa chÊt ®ñ ®Ó HS thùc hµnh theo nhãm trong ®iÒu
kiÖn cña trêng.
3. Häc sinh:
1

- ¤n tËp nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn çc thÝ nghiÖm trong
bµi.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt ®îc nh÷ng híng dÉn sö dông dông cô,
hãa chÊt, çc thao t¸c trong thÝ nghiÖm, thùc hµnh hãa häc. BiÕt dông
cô, hãa chÊt vµ çch lµm çc thÝ nghiÖm trong bµi.
4. Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ mét sè phiÕu häc tËp.
PhiÕu sè 1: Cã 1 èng ®ong dung tÝch 50ml cã chia ®é, lµm çch
nµo ®äc ®óng lîng chÊt láng ®ùng trong èng ®ong ? Thùc hµnh ®ong
25ml níc cÊt.
PhiÕu sè 2: Cã 3 cèc ®ùng níc 10ml cÊt:
Cèc 1: Níc ë nhiÖt ®é trong phßng
Cèc 2: Níc ë nhiÖt ®é trong phßng
Cèc 3: Níc ë kho¶ng 80 – 900
C.
Cho lÇn lît vµo cèc 1 mét mÈu nhá Na, cèc 2 vµ 3 mét m¶nh Mg.
Dù ®o¸n sÏ cã hiÖn tîng g× x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa
häc cña ph¶n øng.
5. Tæ chøc:
Chia líp thµnh çc nhãm thùc hµnh, mçi nhãm kho¶ng 4 – 5 HS.
ChØ ®Þnh (hoÆc cho bÇu) mét nhãm trëng. Sè nhãm trong líp tïy
®iÒu kiÖn phßng thÝ nghiÖm, líp häc cña trêng cã thÓ tæ chøc ®Ó
HS lµm thÝ nghiÖm thùc hµnh. Nhãm thùc hµnh nªn gi÷ æn ®Þnh
trong c¶ n¨m häc, kh«ng nªn x¸o trén (trõ trêng hîp ®Æc biÖt).
III. Mét sè lu ý:
1- §©y lµ bµi thùc hµnh ®Çu tiªn trong ch¬ng tr×nh hãa häc tr-
êng THPT ph©n ban. Víi yªu cÇu n©ng cao thùc hµnh thÝ nghiÖm
trong dËy vµ häc hãa häc ë trêng THPT, GV cÇn rÊt chó träng tæ
chøc tèt çc tiÕt thùc hµnh cho HS. §Ó lµm ®îc viÖc nµy, tiÕt thùc
hµnh ®Çu tiªn rÊt cã ý nghÜa.
GV cÇn chuÈn bÞ chu ®¸o ®Õ h×nh thµnh ngay tõ ®Çu cho HS.
- Mét sè kü n¨ng c¬ b¶n trong sö dông dông cô thÝ nghiÖm.
- Kü n¨ng lÊy hãa chÊt (r¾n, láng, trén hãa chÊt ...)
2

- Nh÷ng ®iÒu cÇn ghi nhí trong thùc hµnh thÝ nghiÖm (yªu cÇu
trËt tù ng¨n n¾p, tù gi¸c, khÈn tr¬ng thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo ®óng
híng dÉn ...).
- H×nh thµnh çc nhãm thùc hµnh
- Thãi quen lµm têng tr×nh v.v...
2.- Ph¶n øng gi÷a Na, K víi H2O x¶y ra rÊt m¹nh, ®Æc biÖt víi K.
GV ph¶i c¾t çc mÈu kim lo¹i Na, K rÊt nhá (b»ng 1/2 h¹t ®ç xanh) ®Ó
HS lµm thÝ nghiÖm, kh«ng ®Ó çc em tù c¾t tõ miÕng Na, K lín. Lu ý
HS lµm thÝ nghiÖm cÈn thËn.
3 - NÕu cã ®iÒu kiÖn GV nªn thÓ hiÖn çc phiÕu häc tËp lªn
b¶n trong. Dïng m¸y chiÕu ®Ó híng dÉn HS trong ho¹t ®éng (1) sÏ cã
hiÖu qu¶ h¬n.
4 - Ph©n bè thêi gian: cã thÓ thùc hiÖn
Ho¹t ®éng 1: Kho¶ng 10 phót
Ho¹t ®éng 2, 3: Kho¶ng 25 phót
Ho¹t ®éng 4: Kho¶ng 10 phót
IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc.
Ho¹t ®éng 1: Më ®Çu tiÕt thùc hµnh
1. GV: - Nªu môc ®Ých tiÕt thùc hµnh
- Nh÷ng yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn trong tiÕt thùc hµnh:
TÝch cùc lµm viÖc ç nh©n, nhãm
Thùc hiÖn ®óng híng dÉn cña GV
TrËt tù, ng¨n n¾p, gän gµng
Yªu cÇu lµm têng tr×nh theo mÉu.
Sau tiÕt thùc hµnh ph¶i thu dän dông cô, hãa chÊt
VÖ sinh phßng thÝ nghiÖm, líp häc v.v...
2. Sö dông phiÕu häc tËp ®Ó kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi cña
HS vµ híng dÉn HS nh÷ng nhiÖm vô trong tiÕt thùc hµnh:
- Ph©n c«ng HS (theo tõng nhãm) thùc hiÖn çc phiÕu häc tËp.
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô trong phiÕu
- §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶, líp bæ sung, gãp ý.
3

- GV: NhËn xÐt, bæ sung, kÕt luËn theo néi dung tõng phiÕu
häc tËp.
PhiÕu 1: Híng dÉn HS thùc hµnh ®ong chÊt láng b»ng èng
®ong, çch ®äc sè trªn v¹ch chia ®é ...
PhiÕu 2: Yªu cÇu HS ghi t¹i hiÖn tîng (dù ®o¸n) ®Ó ®èi chiÕu
víi thùc hµnh.
3. GV lu ý mét sè thao t¸c nh lÊy hãa chÊt r¾n, láng, dïng ®Ìn
cån v.v... biÓu diÔn mÉu çc thao t¸c ®Ó HS lµm theo.
Ho¹t ®éng 2: Kü n¨ng sö dông mét sè hãa chÊt vµ dông cô thÝ
nghiÖm.
GV: Giao nhiÖm vô cho HS thùc hµnh vÝ dô: LÊy mét muèng
nhá NaCl r¾n, cho vµo èng nghiÖm, dïng èng nhá giät nhá vµo èng
nghiÖm cho ®Õn 1/4 èng nghiÖm. KÑp èng nghiÖm b»ng kÑp gç,
®un nãng èng nghiÖm trªn ngän löa ®Ìn cån. Chó ý híng dÉn HS thùc
hiÖn çc thao t¸c.
HS: Thùc hµnh theo híng dÉn.
Tõng HS thùc hiÖn, c¶ nhãm theo dâi, gãp ý, trao ®æi ®Ó gióp
nhau thùc hiÖn thµnh th¹o, ®óng tõng thao t¸c.
Ho¹t ®éng 3: Thùc hµnh vÒ sù thay ®æi tÝnh chÊt çc nguyªn tè.
a. Trong nhãm:
HS: Thùc hiÖn thÝ nghiÖm, lÊy vµo 2 cèc thñy tinh, mçi cèc
kho¶ng 40ml níc cÊt, nhá thªm vµo 2 - 3 giät phenolphtalein khuÊy
®Òu. Dïng kÑp lÊy hãa chÊt cho vµo cèc thø nhÊt mét mÈu Na (®· ®-
îc chuÈn bÞ tríc), quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra. Cho tiÕp vµo cèc thø 2
mét mÈu K (®îc chuÈn bÞ tríc). Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, so s¸nh víi
trêng hîp Na t¸c dông víi níc. Qua ®ã híng dÉn HS rót ra nhËn xÐt vÒ
møc ®é (sù biÕn ®æi) tÝnh chÊt çc nguyªn tè trong nhãm nguyªn tè
(nhãm kim lo¹i kiÒm).
GV: Híng dÉn, lu HS lµm thÝ nghiÖm cÈn thËn, chØ dïng 1 mÈu
Na hoÆc K ®· ®îc chuÈn bÞ tríc, kh«ng ®îc dïng nhiÒu Na, K.
b. Trong mét chu kú:
4

HS: Thùc hiÖn thÝ nghiÖm, lÊy vµo 3 cèc, cèc 1 vµ 2 kho¶ng
40ml níc, cèc 3 kho¶ng 40ml níc nãng (kho¶ng 70 - 800
C) thªm vµo
mçi cèc 2 – 3 giät phªnolphtalein, dïng ®òa thñy tinh khuÊy ®Òu. LÇn
lît cho vµo cèc 1 mét mÈu Na, cèc 2, 3 mét mÈu Mg. Quan s¸t hiÖn t-
îng x¶y ra vµ rót ra nhËn xÐt vÒ sù biÕn ®æi tÝnh chÊt çc nguyªn tè
trong chu kú.
- Na t¸c dông m¹nh víi H2O, dung dÞch chuyÓn mµu hång.
- Mg chØ t¸c dông víi H2O ë nhiÖt ®é cao (cèc 3 níc nãng dung
dÞch chuyÓn mµu hång, cã bät khÝ bay ra, cèc 2 kh«ng cã ph¶n
øng).
Çc ph¬ng tr×nh hãa häc:
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2
Mg + 2H2O → 2Na(OH)2 + H2
Lu ý: - RÊt chó ý ®Õn viÖc híng dÉn HS thùc hiÖn ph¶n øng
®Æc biÖt cña K víi H2O, tuyÖt ®èi kh«ng ®îc dïng lîng Na, K nhiÒu
(chØ dïng 1 mÈu nhá b»ng 1/2 h¹t ®ç xanh ®· ®îc GV chuÈn bÞ s½n).
- Cã thÓ thùc hiÖn thÝ nghiÖm chøng minh sù biÕn ®æi tÝnh
chÊt cña nguyªn tè trong mét chu kú theo çch sau:
§Æt ba mÈu kim lo¹i Na, Mg, Al
lªn mÆt thanh nhùa (hoÆc chiÕc th-
íc kÎ HS), øng víi ba cèc chøa dung
dÞch HCl ®Æt ë phÝa díi (h×nh 1).
Nghiªng cÈn thËn chiÕc thíc
®Ó 3 mÈu kim lo¹i r¬i ®ång thêi
xuèng 3 cèc chøa dung dÞch HCl. H-
íng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra
vµ cã kÕt luËn. H×nh 1
HiÖn tîng:
- Na ®Èy H2 ra khái dung dÞch rÊt m¹nh (cã thÓ bèc ch¸y).
- Mg ®Èy H2 ra kÐm m¹nh h¬n.
5

- Al ph¶n øng víi dung dÞch HCl chËm h¬n, bät khÝ H2 tho¸t ra
Ýt h¬n.
Qua ®ã GV híng dÉn HS rót ra kÕt luËn vÒ sù biÕn ®æi tÝnh
chÊt çc nguyªn tè trong chu kú.
Ho¹t ®éng 4: C«ng viÖc cuèi tiÕt thùc hµnh.
GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕt thùc hµnh
Yªu cÇu HS viÕt têng tr×nh.
HS: Thu dän dông cô, hãa chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm, líp
häc.
ph¶n øng oxi hãa - khö
I. Môc tiªu:
- BiÕt ®îc môc ®Ých, çch tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm.
Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i vµ dung dÞch axit
Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i vµ dung dÞch muèi
Ph¶n øng oxi hãa khö gi÷a Mg vµ CO2
Ph¶n øng oxi hãa khö trong m«i trêng axit.
- Sö dông dông cô, hãa chÊt thùc hiÖn an toµn, thµnh c«ng çc
thÝ nghiÖm trong bµi.
- Quan s¸t, gi¶i thÝch hiÖn tîng x¶y ra, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc
cña ph¶n øng.
6

II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm
- Gi¸ ®Ó èng nghiÖm
- §Õ sø gi¸ thÝ nghiÖm thùc hµnh
- KÑp lÊy hãa chÊt
- Th×a lÊy hãa chÊt
- èng hót nhá giät.
2. Hãa chÊt:
- Dung dÞch HCl - Dung dÞch H2SO4 lo·ng
- KÏm viªn - §inh s¾t (lo¹i nhá)
- B¨ng Mg - Dung dÞch CuSO4
- Dung dÞch KMnO4 - Dung dÞch FeSO4
- KhÝ CO2 ®iÒu chÕ s½n chøa trong b×nh thñy tinh réng miÖng
dung tÝch 250ml.
Dông cô, hãa chÊt ®ñ cho HS thùc hµnh thÝ nghiÖm theo
nhãm.
3. Häc sinh: - ¤n tËp nh÷ng kÝªn thøc liªn quan ®Õn çc thÝ
nghiÖm trong tiÕt thùc hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt ®îc dông cô, hãa chÊt vµ çch thùc
hiÖn tõng thÝ nghiÖm.
4. Gi¸o viªn chuÈn bÞ mét sè phiÕu häc tËp.
PhiÕu sè 1:
H·y chän dông cô, hãa chÊt thÝch hîp ®Ó thùc hiÖn çc thÝ
nghiÖm chøng minh cho çc biÕn ®æi:
Fe + 2H+
→ Fe2+
+ H2↑
Fe + Cu2+
→ Fe2+
+ Cu
PhiÕu sè 2:
Ngêi ta cã thÓ dïng khÝ CO2 ®Ó dËp t¾t ®¸m ch¸y cã Mg kim
lo¹i ®îc kh«ng ? Gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng.
7

PhiÕu sè 3:
Khi nhá tõ tõ tõng giät dung dÞch KMnO4 lo·ng vµo hçn hîp dung
dÞch FeSO4 vµ H2SO4 sÏ cã hiÖn tîng g× x¶y ra, gi¶i thicÝh, viÕt ph-
¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng.
LÊy môc III bµi thùc hµnh ph¶n øng oxi hãa khö:
1. §©y lµ bµi thùc hµnh ®Ó cñng cè, kh¾c s©u h¬n cho HS
nh÷ng kiÕn thøc vÒ ph¶n øng oxi hãa khö. V× vËy ngay tõ ho¹t ®éng
1, GV cÇn híng dÉn ®Ó HS biÕt quan s¸t nhËn ra nh÷ng dÊu hiÖu
cña hiÖn tîng ph¶n øng ®· x¶y ra nh: cã khÝ tho¸t ra (thÝ nghiÖm 1);
sù thay ®æi mµu cña kim lo¹i Fe vµ dung dÞch CuSO4 (thÝ nghiÖm
2); chuyÓn mµu cña dung dÞch (thÝ nghiÖm 3). HS gi¶i thÝch, viÕt
çc ph¬ng tr×nh hãa häc vµ x¸c ®Þnh vai trß cña tõng chÊt trong ph¶n
øng oxi hãa khö.
2. Nh÷ng n¬i cã ®iÒu kiÖn, häc sinh kh¸, thµnh th¹o trong thùc
hµnh thÝ nghiÖm th×:
- Ph¶n øng cña kim lo¹i víi dung dÞch axit ngoµi viÖc thùc hiÖn
thÝ nghiÖm cña Fe víi dung dÞch H2SO4, cã thÓ thùc hiÖn mét sè
thÝ nghiÖm kh¸c nh Zn víi Cl2SO4; Zn víi dung dÞch HCl v.v... ®Ó
rót ra b¶n chÊt cña çc ph¶n øng.
- Ph¶n øng cña kim lo¹i víi dung dÞch muèi ngoµi ph¶n øng Fe
víi dung dÞch CuSO4, cã thÓ thùc hiÖn mét sè ph¶n øng kh¸c nh Zn
víi dung dÞch CuSO4 v.v...
3. ThÝ nghiÖm ph¶n øng oxi hãa - khö trong m«i trêng axit rÊt
gÇn víi nh÷ng ph¶n øng ph©n tÝch ®Þnh tÝnh b»ng ph¬ng ph¸p
chuÈn ®é, GV cÇn thùc hiÖn mÉu cho thùc hiÖn mÉu cho HS xem
®éng t¸c dïng èng nhá giät, nhá tõng giät dung dÞch KMnO4vµo èng
nghiÖm chøa hçn hîp H2SO4, FeSO4 l¾c, quan s¸t vµ nhËn ra sù
chuyÓn mµu vµ kÕt thóc ph¶n øng. RÊt lu ý HS çch thùc hiÖn ph¶n
øng nµy, nÕu HS dïng èng nhá giät cho liÒn nhiÒu giät dung dÞch
KMnO4 vµo èng nghiÖm mét lóc sÏ kh«ng quan s¸t ®îc çc hiÖn tîng
x¶y ra trong thÝ nghiÖm.
8

4. GV cã thÓ thÓ hiÖn çc phiÕu häc tËp lªn b¶n trong, dïng m¸y
chiÕu tæ chøc ho¹t ®éng nµy cho HS sÏ hiÖu qu¶ h¬n.
5. Ph©n bè thêi gian, cã thÓ thùc hiÖn.
Ho¹t ®éng 1: 7 – 8 phót
Ho¹t ®éng 2, 3, 4, 5: 30 phót
Ho¹t ®éng 6 : 7 – 8 phót.
Ho¹t ®éng 1: Më ®Çu tiÕt thùc hµnh.
1. GV: - Nªu môc tiªu tiÕt thùc hµnh
- Nh÷ng yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn trong tiÕt häc.
2. Sö dông phiÕu häc tËp kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi cña HS
vµ híng dÉn HS thùc hiÖn nhiÖm vô tiÕt thùc hµnh.
- Ph©n c«ng HS (theo tõng nhãm) thùc hiÖn çc phiÕu häc tËp.
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô theo tõng phiÕu häc tËp.
- §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn tõng phiÕu. HS
bæ sung, gãp ý.
häc tËp.
3. Gi¸o viªn thùc hiÖn mÉu mét sè thao t¸c (gîi ý t¹i lu ý thø 3).
Ho¹t ®éng 2: Ph¶n øng cña kim lo¹i vµ dung dÞch axit.
- HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh híng dÉn trong SGK
Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc,
x¸c ®Þnh vai trß çc chÊt trong ph¶n øng.
Cã bät khÝ hi®ro bay ra, kÏm tan dÇn trong dung dÞch. Gi¶i
thÝch ph¶i dïng sù trao ®æi electron hay sù thay ®æi sè oxi hãa cña
çc nguyªn tè tham gia ph¶n øng.
0 + 1 + 2 0
Zn0
+ H2SO4 → Zn + H2
0 + 2
Zn → Zn + 2e (chÊt khö)
0
9

2H → H2 + 2e (chÊt oxi hãa)
Lu ý: - Cã thÓ thùc hiÖn ph¶n øng trong hâm sø ®Ó gi¸ thÝ
nghiÖm thùc hµnh ®Ó tiÕt kiÖm hãa chÊt.
- Ngoµi kim lo¹i Fe, cã thÓ thùc hiÖn thÝ nghiÖm víi çc kim lo¹i
kh¸c Zn, víi çc dung dÞch axit HCl, H2SO4 lo·ng.
Ho¹t ®éng 3: Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i vµ dung dÞch muèi.
HS: Thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh híng dÉn trong SGK.
Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc
cña ph¶n øng.
HiÖn tîng: Trªn mÆt chiÕc ®inh s¾t ®îc phñ dÇn dÇn mét líp
mµu ®á n©u (®ã lµ Cu ®îc gi¶i phãng), mµu xanh cña dung dÞch
CuSO4 gi¶m dÇn do ph¶n øng t¹o thµnh dung dÞch FeSO4 kh«ng
mµu.
Ph¬ng tr×nh hãa häc:
0 + 2 + 2 0
Fe + CuSO4 → FeSO4 + Cu
0 + 2
Fe → Fe + 2e (chÊt khö)
+ 2
Cu → Cu + 2e (chÊt oxi hãa)
Lu ý:
- Cã thÓ thùc hiÖn ph¶n øng trong hâm sø ®Ó thÝ nghiÖm thùc
hµnh.
- §inh s¾t cÇn ®îc lau s¹ch dÇu mì, hoÆc ®¸nh s¹ch gØ s¾t.
Ho¹t ®éng 4: Ph¶n øng gi÷a kim lo¹i magiª vµ khÝ cacbonnic.
- §iÒu chÕ s½n khÝ CO2 tõ HCl vµ CaCO3 ®îc thu vµo b×nh
thñy tinh miÖng réng (díi ®¸y cã mét Ýt níc hoÆc çt).
- Dïng kÑp ®èt hãa chÊt kÑp mét sîi d©y Mg ®îc uèn h×nh lß
xo, ch©m löa trªn löa ®Ìn cån råi ®a nhanh vµo b×nh chøa CO2.
10

HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh.
HiÖn tîng: D©y Mg ch¸y s¸ng trong kh«ng khÝ, tiÕp tôc ch¸y s¸ng
trong b×nh chøa CO2, t¹o ra bét tr¾ng MgO vµ muéi than mµu ®en
(C).
Ph¶n øng hãa häc:
0 + 4 + 2 0
2Mg + CO2 → 2MgO + C
0 + 2
Mg → Mg + 2e (chÊt khö)
+ 4 0
C + 4e → C (chÊt oxi hãa)
Ho¹t ®éng 5: Ph¶n øng oxi hãa – khö trong m«i trêng axit.
GV: Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng: mµu tÝm cña dung dÞch
KMnO4 mÊt ®i khi nhá tõng giät vµo hçn hîp dung dÞch FeSO4 vµ
H2SO4. §Õn khi mµu tÝm cña dung dÞch KMnO4 kh«ng nh¹t ®i n÷a th×
dõng kh«ng nhá tiÕp KMnO4 n÷a.
Ph¬ng tr×nh hãa häc cña ph¶n øng:
+2 +7 +3 +2
10FeSO4 + 2KMnO4 + 8H2SO4 → 5Fe2(SO4)3 + 2MnSO4 + K2SO4 +
8H2O
+2 +3
2Fe → 2Fe + 2e (chÊt khö)
+7 +2
Mn + 5e → Mn + 2e (chÊt oxi hãa)
Ho¹t ®éng 6: C«ng viÖc cuèi tiÕt thùc hµnh
GV: - NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ tiÕt thùc hµnh
- Yªu cÇu HS viÕt têng tr×nh
häc.
-bµi thùc hµnh sè 3
tÝnh chÊt cña c¸c halogen
11

I. Môc tiªu:
- BiÕt môc ®Ých, çch tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm.
§iÒu chÕ clo. TÝnh tÈy mµu cña clo Èm.
So s¸nh tÝnh oxi hãa cña clo, brom, iot
T¸c dông cña iot vµ tinh bét.
- Kü n¨ng sö dông dông cô, hãa chÊt ®Ó tiÕn hµnh an toµn,
thµnh c«ng çc thÝ nghiÖm. Quan s¸t çc hiÖn tîng x¶y ra, vËn dông
kiÕn thøc ®Ó gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc.
- Kh¾c s©u h¬n vÒ tÝnh oxi hãa cña çc halogen, so s¸nh tÝnh
oxi hãa cña çc halogen.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm - Gi¸ ®Ó èng nghiÖm
- èng hót nhá giät - Nót cao su cã lç
- CÆp èng nghiÖm - Th×a xóc hãa chÊt.
2. Hãa chÊt:
- KClO3 hoÆc KMnO4 - Dung dÞch HCl
- Dung dÞch NaCl - Níc ièt
- Dung dÞch NaI - Níc clo
- Dung dÞch NaBr - Níc brom
- Hå tinh bét, b«ng thÊm níc.
Dông cô, hãa chÊt ®ñ ®Ó HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm theo nhãm.
3. Häc sinh:
tiÕt thùc hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt dông cô, hãa chÊt, çch thùc hµnh tõng
thÝ nghiÖm.
PhiÕu häc tËp:
12

Cã çc hãa chÊt NaBr, NaI, clo, níc brom, cã thÓ thùc hiÖn çc
ph¶n øng hãa häc nh thÕ nµo ®Ó chøng minh tÝnh oxi hãa cña çc
nguyªn tè gi¶m dÇn tõ Cl2, Br2, I2.
Dù ®o¸n çc hiÖn tîng x¶y ra.
ViÕt ph¬ng tr×nh hãa häc cña çc ph¶n øng.
1. Cl2 , Br2 lµ nh÷ng chÊt ®éc, ph¶i cÈn thËn khi lµm thÝ
nghiÖm.
2. Ngoµi çch thùc hiÖn nh híng dÉn trong SGK, cã thÓ thùc
hiÖn çc thÝ nghiÖm trong bµi víi lîng nhá, b»ng çc dông cô ®¬n gi¶n
nh hâm sø gi¸ thÝ nghiÖm thùc hµnh, hoÆc vá çc vØ thuèc viªn.
3. GV nªu gîi ý cho HS t×m hiÓu mét sè dông cô, hãa chÊt dÔ
t×m kiÕm, rÊt ®¬n gi¶n nh mét sè cñ, qu¶ chøa tinh bét (lµm thÝ
nghiÖm nhËn biÕt tinh bét vµ iot). Vá vØ thuèc viªn b»ng polime ®Ó
thùc hiÖn çc ph¶n øng ë thÝ nghiÖm 2.
4. Ph©n bè thêi gian.
Ho¹t ®éng 1: Kho¶ng 7 – 8 phót
Ho¹t ®éng 2, 3, 4: Kho¶ng 30 phót
Ho¹t ®éng 5: Kho¶ng 7 – 8 phót.
Ho¹t ®éng 1: Më ®Çu tiÕt häc
1. GV: Nªu môc ®Ých tiÕt thùc hµnh
Nh÷ng yªu cÇu HS cÇn thùc hiÖn.
vµ híng HS vµo nh÷ng néi dung quan träng cña tiÕt thùc hµnh.
- GV giao nhiÖm vô, yªu cÇu HS thùc hiÖn.
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô nªu trong phiÕu häc tËp
- Mét HS lªn b¸o ço kÕt qu¶, líp bæ sung, gãp ý.
- GV nhËn xÐt, kÕt luËn, lu ý HS: ®Ó chøng minh tÝnh oxi hãa
cña çc nguyªn tè gi¶m dÇn tõ Cl2 , Br2 , I. Víi çc hãa chÊt ®· cho, ta
tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm.
13

Níc clo + dd NaBr
Níc brom + dd NaI
Ho¹t ®éng 2: §iÒu chÕ clo, tÝnh
tÈy mµu cña clo Èm.
- Cho vµo èng nghiÖm mét lîng
KClO3 b»ng h¹t ng«. NÕu dïng KMnO4
th× lîng hãa chÊt ph¶i lín h¬n. §Ëy
chÆt miÖng èng nghiÖm b»ng nót cao
su kÌm èng hót nhá giät cã chøa dung
dÞch axit HCl ®Æc. KÑp mét m¶nh
giÊy mµu Èm vµo miÖng èng nghiÖm.
- §Æt èng nghiÖm trªn gi¸ ®Ó
èng nghiÖm (h×nh 2).
H×nh 2. ThÝ nghiÖm tÝnh tÈy
mµu cña clo Èm
Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, ta bãp nhÑ qu¶ bãp cao su cña èng
hót nhá giät.
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra trong èng nghiÖm. NhËn
xÐt, gi¶i thÝch vµ viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
HCl ®Æc t¸c dông víi KClO3 t¹o thµnh Cl2 .
KClO3 + 6HCl → KCl + 3H2O 3Cl2
↑
NÕu dïng KMnO4 ph¬ng tr×nh ph¶n øng:
2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 8H2O + 5Cl2 ↑
Cl2 tiÕp xóc víi giÊy mµu Èm, cã ph¶n øng:
Cl2 + H2O HCl + HClO
TÝnh oxi hãa m¹nh cña HClO lµm mÊt mµu giÊy mµu.
Lu ý:
- Tríc khi lµm thÝ nghiÖm ph¶i thö xem nót ®Ëy èng nghiÖm cã
kÝn kh«ng ®Ó khÝ clo kh«ng bay ra ngoµi.
- Cã thÓ thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo ph¬ng ¸n kh¸c: Dïng èng
nghiÖm 2 nh¸nh.
14

a) b)
H×nh 3: ThÝ nghiÖm tÝnh tÈy
mµu cña clo Èm
Rãt vµo nh¸nh ng¾n cña èng
nghiÖm hai nh¸nh mét Ýt dung dÞch
HCl ®Æc. Cho vµo nh¸nh dµi mét lîng
nhá KClO3. §Ëy miÖng èng nghiÖm
b»ng nót cao su, kÑp mét m¶nh giÊy
mµu Èm vµo miÖng èng nghiÖm (h×nh
3a).
Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm, ta chØ
viÖc nghiªng èng nghiÖm ®Ó dung
dÞch axit HCl tõ nh¸nh ng¾n ch¶y sang
nh¸n dµi t¸c dông víi KClO3 (h×nh 3b).
Ph¶n øng hãa häc x¶y ra. Híng dÉn HS
quan s¸t hiÖn tîng, nhËn xÐt, gi¶i thÝch
vµ viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
Ho¹t ®éng 3: So s¸nh tÝnh oxi hãa cña clo, brom, iot.
TiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh híng dÉn trong SGK
Híng dÉn HS quan s¸t, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc.
- Khi cho níc clo t¸c dông víi c¸c dung dÞch:
Cl2 + 2NaBr → Br2 + 2NaCl
Cl2 + 2NaI → I2 + 2NaCl
NaCl kh«ng cã ph¶n øng víi níc clo.
- Khi clo níc brom t¸c dông víi c¸c dung dÞch.
Br2 + 2NaI → I2 + 2NaBr
NaCl, NaBr kh«ng t¸c dông víi níc brom.
- Cho dung dÞch níc iot: kh«ng cã ph¶n øng víi c¶ 3 dung dÞch.
Lu ý:
- §Ó cã thÓ quan s¸t dÔ h¬n brom ®îc t¹o thµnh trong ph¶n øng,
cho thªm vµo èng nghiÖm lµm thÝ nghiÖm víi dung dÞch NaBr mét Ýt
benzen.
15

Brom tan trong benzen nhiÒu h¬n trong níc. Benzen nhÑ h¬n
kh«ng tan næi lªn trªn dung dÞch.
- Cã thÓ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm b»ng hâm ®Õ sø gi¸ thÝ
nghiÖm thùc hµnh.
- TÈm níc clo vµo hai viªnm b«ng ®· ®îc vª trßn, mçi viªn b»ng
chõng h¹t l¹c råi ®Æt trong hai lâm sø nhá 1 vµ 2 cña ®Õ sø gi¸ thÝ
nghiÖm c¶i tiÕn (h×nh 4).
H×nh 4: ThÝ nghiÖm so s¸nh tÝnh oxi hãa cña clo, brom, iot
- Nhóng lÇn lît hai viªn b«ng kh¸c vµo dung dÞch NaBr vµ NaI råi
®Æt mçi viªn vµo s¸t tõng cÆp víi hai viªn b«ng ®· tÈm níc clo.
Híng dÉn HS quan s¸t sù biÕn ®æi mµu cña líp b«ng tiÕp xóc
gi÷a hai viªn b«ng ë hâm sø (1) vµ (2). NhËn xÐt, gi¶i thÝch vµ viÕt
ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
- TÈm níc brom vµ hai viªn b«ng còng cã kÝch thíc b»ng chõng
h¹t l¹c råi ®Æt trong hai hâm sø (3) vµ (4). Nhóng lÇn lît hai viªn b«ng
kh¸c vµo dung dÞch NaI vµ NaCl råi còng ®Æt vµo s¸t theo tõng cÆp
víi hai viªn b«ng ®· tÈm níc brom ë trªn.
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra trong c¸c hâm sø. NhËn
xÐt vµ viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng. Rót ra kÕt luËn vÒ tÝnh oxi hãa
gi¶m dÇn tõ clo → brom → iot.
Ho¹t ®éng 4: T¸c dông cña iot víi tinh bét
16

- GV híng dÉn HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh SGK.
- HoÆc cã thÓ lµm çch kh¸c, dïng mÊy l¸t khoai lang (hoÆc
khoai t©y, chuèi xanh ...). Dïng èng nhá giät nhá 1 – 2 giät dung dÞch
níc I2 lªn l¸t khoai, quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra. ThÝ nghiÖm nµy ®Ó
nhËn ra tinh bét vµ iot.
GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕt thùc hµnh.
häc.
tÝnh chÊt çc hîp chÊt cña halogen
I. Môc tiªu:
Thö tÝnh chÊt hãa häc cña axit clohi®ric
TÝnh tÈy mµu cña níc gia ven.
Gi¶i bµi tËp thùc nghiÖm vÒ ph©n biÖt çc dung dÞch.
- Sö dông dông cô, hãa chÊt ®Ó tiÕn hµnh an toµn, thµnh c«ng
çc thÝ nghiÖm. Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, vËn dông kiÕn thøc ®Ó
gi¶i thÝch vµ viÕt ph¬ng tr×nh ph¶n øng.
- Cñng cè kiÕn thøc vÒ tÝnh chÊt cña axit clohi®ric, tÝnh tÈy
mµu cña clo Èm.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm - èng nhá giät
- CÆp èng nghiÖm - Gi¸ ®Ó èng nghiÖm
- Th×a xóc hãa chÊt
- B×nh thñy tinh cì nhá, nót cã èng nhá giät
2. Hãa chÊt:
17

- Bét CuO - §¸ v«i
- §ång phoi bµo - KÏm viªn
- Dung dÞch HCl - Dung dÞch HNO3
- Dung dÞch NaNO3 - Dung dÞch NaCl
- Dung dÞch hoÆc giÊy qïy tÝm - Dung dÞch AgNO3
- Bét CaCO3 - V¶i (giÊy) mµu
- Níc Giaven - §ång hi®roxit (®¨ ®îc ®iÒu chÕ
s½n)
- Mét sè kim lo¹i, phi kim vµ muèi kh¸c.
Dông cô, hãa chÊt ®ñ ®Ó HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo nhãm.
3. Häc sinh:
- ¤n tËp n¾m nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn çc thÝ nghiÖm
trong bµi thùc hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt dông cô, hãa chÊt, çch tiÕn hµnh tõng
thÝ nghiÖm.
4. Gi¸o viªn: ChuÈn bÞ phiÕu häc tËp:
PhiÕu sè 1:
Thùc hiÖn çc ph¶n øng hãa häc:
HCl
+ Cu(OH)2
+ CuO
+ CaCO3
+ Zn
Dù ®o¸n hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc
vµ x¸c ®Þnh vai trß cña çc chÊt trong ph¶n øng.
PhiÕu sè 2:
Hoµn thµnh s¬ ®å sau:
Cã 4 dd HNO3 , HCl , NaNO3 , NaCl
+ Dung thuèc thö nµo
+ HiÖn tîng g× x¶y ra.
18

NaCl, NaNO3 HCl , HNO3
+ Dïng thuèc thö nµo + Dïng thuèc thö nµo
+ HiÖn tîng g× x¶y ra + HiÖn tîng g× x¶y ra.
NaNO3 NaCl HNO3 HCl
1. Khi tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm thùc hµnh, GV cã thÓ híng dÉn
HS theo nh÷ng çch kh¸c nhau, ®Æc biÖt lu ý víi HS nh÷ng ph¬ng ¸n
dÔ thùc hiÖn b»ng dông cô ®¬n gi¶n, tiÕt kiÖm hãa chÊt.
2. Axit clo hi®ric dÔ bay h¬i lu ý HS ph¶i cÈn thËn.
3. §©y lµ bµi thùc hµnh ®Çu tiªn ë THPT, HS lµm quen víi d¹ng
bµi tËp thùc hµnh. GV nªn h×nh thµnh cho HS çch thùc hiÖn theo
tr×nh tù sau:
- §¸nh sè thø tù çc b×nh ®ùng hãa chÊt
- Ph©n lo¹i çc hãa chÊt cÇn nhËn biÕt thuéc lo¹i nµo (HNO3 ,
HCl thuéc lo¹i axit, NaCl , NaNO3 thuéc lo¹i muèi).
- Chän thuèc thö phï hîp (giÊy qïy xanh ®Ó nhËn ra axit, AgNO3
®Ó nhËn ra Cl-
).
- TiÕn hµnh thÝ nghiÖm
- Têng tr×nh theo s¬ ®å.
3. Ph©n bè thêi gian:
Thùc hiÖn:
Ho¹t ®éng 2, 3, 4: 30 phót
19

Ho¹t ®éng 5: 7 – 8 phót.
IV. ThiÕt kÕ ho¹t ®éng d¹y häc:
1. Gi¸o viªn: Nªu môc tiªu tiÕt thùc hµnh
Nªu nh÷ng yªu cÇu cÇn thùc hiÖn.
vµ híng dÉn HS thùc hiÖn nhiÖm vô tiÕt häc.
- GV ph©n c«ng çc nhãm HS thùc hiÖn çc phiÕu häc tËp
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô trong phiÕu häc tËp.
- §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶, líp gãp ý, bæ sung.
häc tËp.
- NÕu cã ®iÒu kiÖn, thÓ hiÖn çc phiÕu häc tËp trªn b¶n trong.
Dïng m¸y chiÕu, b¶n trong tæ chøc çc ho¹t ®éng cña HS.
Ho¹t ®éng 2: TÝnh axit m¹nh cña axit clohi®ric.
- TiÕn hµnh thÝ nghiÖm nh híng dÉn trong SGK
- Quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra vµ gi¶i thÝch.
+ Trong èng nghiÖm (1). Lóc ®Çu cã chÊt kÕt tña Cu(OH)2 mµu
xanh ®Ëm. Sau khi nhá dung dÞch HCl vµo cã ph¶n øng x¶y ra gi÷a
dung dÞch axit m¹nh HCl vµ mét baz¬ kh«ng tan, t¹o thµnh dung dÞch
CuCl2 mµu xanh trong.
+ Trong èng nghiÖm (2) mµu ®en cña CuO chuyÓn sang mµu
xanh trong cña dung dÞch CuCl2.
+ Trong èng nghiÖm (3) xuÊt hiÖn nhiÒu bät khÝ CO2 do ph¶n
øng trao ®æi gi÷a dung dÞch axit HCl vµ muèi CaCO3.
+ Trong èng nghiÖm (4) xuÊt hiÖn bät khÝ hi®ro. Ph¶n øng hãa
häc x¶y ra rÊt m¹nh gi÷a dung dÞch axit HCl lo·ng vµ kim lo¹i Zn ®øng
tríc hi®ro trong d·y ho¹t ®éng hãa häc. Ph¶n øng oxi hãa – khö ®· x¶y
ra. Dung dÞch HCl thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa m¹nh.
20

Tõ nh÷ng thÝ nghiÖm trªn, GV gîi ý HS rót ra kÕt luËn vÒ tÝnh
axit m¹nh cña axit HCl.
HS viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc çc ph¶n øng.
Ho¹t ®éng 3: TÝnh tÈy mµu cña níc Gia-ven.
GV: Híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh SGK.
HiÖn tîng: Mµu miÕng v¶i mµu nh¹t dÇn.
Gi¶i thÝch: Do NaClO3 trong níc Giaven lµ muèi cña axit yÕu sÏ
t¸c dông víi CO2 cña kh«ng khÝ:
NaClO + CO2 + H2O → NaHCO3 + HClO
Do tÝnh chÊt oxi hãa m¹nh, HClO lµm mÊt mµu cña v¶i mµu.
Lu ý: - §Ó tiÕt kiÖm hãa chÊt, ta cã thÓ híng dÉn HS tiÕn hµnh
thÝ nghiÖm trong çc hâm sø ®Ó gi¸ thÝ nghiÖm: §Æt mÈu v¶i hoÆc
giÊy mµu vµo hâm sø. Nhá tiÕp vµo hâm sø vµi giät níc Giaven. Híng
dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra vµ gi¶i thÝch nguyªn nh©n.
Ho¹t ®éng 4: Bµi tËp thùc nghiÖm nhËn biÕt çc dung dÞch.
GV: - Híng dÉn HS ®¸nh sè 1, 2, 3, 4 vµo çc b×nh ®ùng hãa
chÊt.
- Th¶o luËn vµ lùa chän çc hãa chÊt, çch thùc hiÖn cho phï
hîp.
- Sau khi HS th¶o luËn, GV tãm t¾t cã thÓ thùc hiÖn theo çch
sau:
HNO3 , HCl , NaNO3 , NaCl
Thö b»ng giÊy qïy xanh
GiÊy quú xanh chuyÓn thµnh ®á Kh«ng cã ph¶n øng
HNO3 , HCl NaNO3 , NaCl
Thö b»ng AgNO3 Thö b»ng AgNO3
21

kÕt tña tr¾ng kh«ng cã ph¶n øng KÕt tña tr¾ng Kh«ng cã
ph¶n øng
NaCl HNO3 HCl HNO3
- HS lùa chän hãa chÊt, thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo s¬ ®å.
Lu ý: Cã thÓ thö b»ng nh÷ng çch kh¸c nhau thÝ dô: Dïng kim
lo¹i (nh Zn, Fe, Al) ®Ó nhËn ra axit (HNO3 , HCl) vµ muèi (NaNO3 ,
NaCl) sau ®ã dïng dung dÞch AgNO3 nhËn ra Cl-
. HoÆc cã thÓ dïng
dung dÞch AgNO3 tríc ®Ó nhËn ra HCl, NaCl vµ HNO3 , NaNO3 sau
®ã dïng giÊy quú xanh ...
Ho¹t ®éng 5: Cuèi tiÕt thùc hµnh.
GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ tiÕt thùc hµnh
Yªu cÇu HS viÕt têng tr×nh
häc.
tÝnh chÊt cña oxi, lu huúnh
I. Môc tiªu:
- BiÕt ®îc môc ®Ých, çch tiÕn hµnh çc thÝ nghiÖm:
22

TÝnh oxi hãa cña çc ®¬n chÊt oxi vµ lu huúnh.
TÝnh khö cña lu huúnh
Sù biÕn ®æi tr¹ng th¸i cña lu huúnh theo nhiÖt ®é.
- Sö dông dông cô, hãa chÊt thùc hiÖn an toµn, thµnh c«ng cña
thÝ nghiÖm.
- Quan s¸t çc hiÖn tîng x¶y ra, vËn dông kiÕn thøc gi¶i thÝch,
viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm - §Ìn cån
- Muèng lÊy hãa chÊt - CÆp èng nghiÖm
- Muèng ®æ hãa chÊt - Gi¸ ®Ó èng nghiÖm
- Gi¸ thÝ nghiÖm.
2. Hãa chÊt:
- Bét lu huúnh - §o¹n d©y thÐp
- KMnO4 - Than gç
- Bét s¾t - B×nh 250ml chøa oxi ®· ®îc ®iÒu chÕ s½n
Dông cô, hãa chÊt ®ñ cho HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm thùc hµnh
theo nhãm.
3. Häc sinh:
bµi thùc hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt hãa chÊt, dông cô, çch tiÕn hµnh tõng
thÝ nghiÖm.
PhiÕu sè 1:
Dù ®o¸n hiÖn tîng g× sÏ x¶y ra khi ®ang ®èt ch¸y lu huúnh ®ùng
trong muèng s¾t ngoµi kh«ng khÝ råi ®a nhanh vµo b×nh ®ùng khÝ
23

oxi. Gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc, x¸c ®Þnh vai trß çc chÊt
trong ph¶n øng ?
PhiÕu sè 2:
ViÕt ph¬ng tr×nh hãa häc, x¸c ®Þnh vai trß çc chÊt trong çc
ph¶n øng:
S¾t t¸c dông víi oxi
S¾t t¸c dông víi lu huúnh.
Cho biÕt b¶n chÊt cña çc ph¶n øng nµy lµ g× ?
§iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn çc ph¶n øng ®ã ?
PhiÕu sè 3:
1. §¸nh dÊu X vµo « § (®óng) hoÆc S (sai) phï hîp víi néi dung
díi ®©y:
Néi dung § S
1 Lu huúnh tµ ph¬ng (S α) bÒn ë nhiÖt ®éng thêng
2 Lu huúnh tµ ph¬ng (S α) vµ lu huúnh ®¬n tµ (S β) lµ
chÊt r¾n mµu vµng, ph©n tö gåm 8 nguyªn tö lu
huúnh (S8). Nãng ch¶y ë 1190
C thµnh chÊt láng mµu
vµng.
3 C¶ 2 d¹ng thï h×nh cña lu huúnh lu«n lu«n cã mµu
vµng vµ cÊu t¹o m¹ch th¼ng ë bÊt kú nhiÖt ®é nµo.
4 ë nhiÖt ®é tõ 1870
C ®Õn díi 4450
C lu huúnh ë tr¹ng
th¸i qu¸nh nhít, mµu n©u ®á.
5 ë 4450
C, lu huúnh s«i ; ph©n tö lu huúnh bÞ gÉy
thµnh nhiÒu ph©n tö nhá bay h¬i.
6 Ph©n tö lu huúnh cã 1 hoÆc 2 nguyªn tö (S, S2) khi
chóng ë tr¹ng th¸i h¬i (tõ 14000
C ®Õn 17000
C)
2. B»ng thÝ nghiÖm nh thÕ nµo ®Ó cã thÓ quan s¸t ®îc sù biÕn
®æi tr¹ng th¸i cña lu huúnh theo nhiÖt ®é ?
24

1. Çc ph¶n øng thùc hiÖn trong bµi nµy ®Òu cÇn ®un nãng ë
nhiÖt ®é cao hoÆc nhiÖt ph¶n øng táa ra rÊt lín. Khi thùc hiÖn çc
thÝ nghiÖm yªu cÇu HS ph¶i cÈn thËn, lµm thÝ nghiÖm víi lîng hãa
chÊt nhá, lµm ®óng theo sù híng dÉn cña GV.
2. KhÝ SO2 rÊt ®éc, mïi h¾c, g©y khã thë. H¬i lu huúnh còng
rÊt ®éc. Khi lµm thÝ nghiÖm ph¶i rÊt cÈn thËn.
3. NÕu cã ®iÒu kiÖn nªn chuÈn bÞ çc phiÕu häc tËp lªn b¶n
trong vµ poto ph¸t ®Õn tay HS th× tæ chøc ho¹t ®éng ®Çu tiÕt thùc
hµnh sÏ kÕt qu¶ h¬n.
4. Ph©n bè thêi gian: Cã thÓ thùc hiÖn.
Ho¹t ®éng 2, 3, 4: 30 phót
Ho¹t ®éng 5: 7 – 8 phót.
Ho¹t ®éng 1: Më ®Çu tiÕt häc
1. GV: Nªu môc tiªu tiÕt thùc hµnh.
Nh÷ng yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn trong tiÕt thùc hµnh.
Nh¾c nhá HS ph¶i thËn träng ®èi víi nh÷ng thÝ nghiÖm dÔ g©y
nguy hiÓm, thÝ nghiÖm tiÕp xóc víi chÊt ®éc (nh ph¶n øng ®èt s¾t
trong oxi, ®èt lu huúnh trong oxi v.v...).
2. Sö dông phiÕu häc tËp kiÓm tra. ViÖc chuÈn bÞ bµi cña HS
vµ híng dÉn HS thùc hiÖn nhiÖm vô tiÕt thùc hµnh.
- Ph©n c«ng HS thùc hiÖn çc phiÕu häc tËp. Cã 3 phiÕu, nªn
ph©n ®Òu sè HS trong líp thùc hiÖn tõng phiÕu.
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô theo phiÕu häc tËp.
- §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶ thùc hiÖn tõng phiÕu. HS
bæ sung, gãp ý.
- GV nhËn xÐt, bæ sung, kÕt luËn theo néi dung tõng phiÕu.
PhiÕu sè 3: 1, 2, 4, 5, 6: §óng ; 3 : Sai
3. GV thùc hiÖn mÉu mét sè thao t¸c:
25

- Uèn ®o¹n d©y thÐp thµnh h×nh xo¾n lß xo, c¾m mÈu than
vµo ®µu ®o¹n d©y thÐp ®Ó lµm thÝ nghiÖm s¾t t¸c dông víi oxi. §Ó
ph¶n øng nµy nhanh vµ dÔ lµm, cã thÓ thay mÈu than b»ng 1 ®o¹n
que diªm kho¶ng 1cm. (Khi thùc hiÖn, ®èt cho mÈu que diªm ch¸y).
- Trén bét Fe vµ bét S (lîng S nhiÒu h¬n lîng Fe). Trén thËt ®Òu
®Ó t¨ng diÖn tiÕp xóc gi÷a Fe vµ S (chuÈn bÞ s½n hçn hîp ®Ó HS
thùc hiÖn thÝ nghiÖm).
Ho¹t ®éng 2: TÝnh oxi hãa cña c¸c ®¬n chÊt oxi vµ lu huúnh.
a. S¾t t¸c dông víi oxi.
GV: Híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh SGK
HiÖn tîng: D©y thÐp ®îc nung nãng ch¶y s¸ng chãi trong oxi,
kh«ng khãi, nhiÒu h¹t nhá b¾n tãe ra xung quanh.
t0
3Fe + 2O2 → Fe3O4 (Fe2O3 . FeO)
Lu ý: §Ó ph¶n øng nµy thµnh c«ng:
- Cã thÓ lÊy d©y thÐp lµ mét ®o¹n d©y phanh (d©y th¼ng) xe
®¹p, ph¶i dïng v¶i hoÆc giÊy gi¸p lau vµ ®¸nh s¹ch gØ, dÇu mì.
- MÈu than (hoÆc que diªm) ®îc ®èt ch¸y tríc khi cho vµo b×nh
®ùng O2 , than (que diªm) ch¸y m¹nh t¹o ra nhiÖt lîng lín kh¬i mµo cho
ph¶n øng gi÷a O2 vµ Fe.
- CÇn cho mét Ýt c¸t s¹ch hoÆc níc díi ®¸y b×nh ®ùng oxi, ®Ò
phßng vì b×nh.
b. S¾t t¸c dông víi lu huúnh.
GV: Híng dÉn HS quan s¸t, gi¶i thÝch hiÖn tîng x¶y ra.
HiÖn tîng: Hçn hîp bét s¾t vµ lu huúnh cã mµu vµng x¸m nh¹t.
Khi ®un nãng, ph¶n øng x¶y ra m·nh liÖt, táa nhiÒu nhiÖt lµm ®á rùc
hçn hîp, t¹o thµnh FeS mïa x¸m ®en. Ph¬ng tr×nh hãa häc:
t0
Fe + S → FeS
26

Lu ý: Bét s¾t ph¶i lµ bét s¾t cßn míi, cha bÞ oxi hãa ph¶n øng
míi thµnh c«ng.
Ho¹t ®éng 3: TÝnh khö cña lu huúnh.
O2 ®îc ®iÒu chÕ s½n ®ùng trong b×nh thñy tinh réng miÖng
(dung tÝch b×nh 100, 200 hoÆc 250ml ®Òu ®îc). Dïng muèng ®èt
hãa chÊt lÊy 1 lîng lu huúnh b»ng h¹t ng«, nung nãng trªn ngän löa
®Ìn cån ®Õn khi lu huúnh ch¸y víi ngän löa xanh, më n¾p b×nh cha
oxi, cho nhanh muèng chøa lu huúnh ®ang ch¸y vµo.
GV: Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch.
Lu huúnh ch¸y trong O2 m·nh liÖt h¬n ch¸y trong kh«ng khÝ
nhiÒu, t¹o thµnh khãi mµu tr¾ng, ®ã lµ SO2.
S + O2 → SO2
Lu ý: - Nh¾c nhë HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm cÈn thËn v× SO2
rÊt ®éc.
- Cã thÓ híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm theo c¸ch kh¸c nh
sau:
- §iÒu chÕ oxi tõ KMnO4 hoÆc KClO3 víi MnO2 lµm xóc t¸c råi
thu (trùc tiÕp hoÆc qua níc) vµo èng nghiÖm. Lu ý HS ®Ó l¹i mét Ýt
níc ë ®¸y èng nghiÖm.
- Luån qua nót cao su ®Ëy miÖng èng nghiÖm mét que thÐp
®Çu ®· ®îc ®Ëp bÑt (hoÆc mét ®òa thñy tinh).
Khi tiÕn hµnh thÝ nghiÖm ta h¬ nãng ®Çu que thÐp (hoÆc
®Çu ®òa thñy tinh) trªn ngän löa ®Ìn cån råi cho tiÕp xóc víi bét lu
huúnh. NÕu lu huúnh b¸m vµo ®Çu que cha bèc ch¸y th× h¬ vµo ngän
löa lÇn n÷a cho lu huúnh ch¸y. Sau ®ã ®a nhanh ®Çu que cã lu
huúnh bèc ch¸y vµo trong èng nghiÖm chøa oxi råi ®Ëy chÆt nót l¹i
(h×nh 5).
27

H×nh 5: ThÝ nghiÖm ®èt ch¸y lu huúnh.
Ho¹t ®éng 4: Sù biÕn ®æi tr¹ng th¸i cña lu huúnh theo nhiÖt ®é.
GV: Híng dÉn HS lµm thÝ nghiÖm, chó ý quan s¸t sù biÓn ®æi
tr¹ng th¸i, mµu s¾c cña lu huúnh.
HS: Thùc hiÖn ph¶n øng, lÊy mét lîng nhá lu huúnh (kho¶ng
b»ng 2 h¹t ng«) cho vµo èng nghiÖm chÞu nhiÖt, kÑp èng nghiÖm
trªn gi¸ thÝ nghiÖm. Dïng ®Ìn cån ®un nãng èng nghiÖm.
HiÖn tîng:
t0
t0
Lu huúnh r¾n, mµu vµng → chÊt láng mµu vµng, linh ®éng →
qu¸nh
t0
nhít, mµu ®á m©u → h¬i lu huúnh mµu da cam.
Lu ý: CÇn híng miÖng èng nghiÖm vÒ phÝa kh«ng cã ngêi tr¸nh
kh«ng hÝt ph¶i h¬i lu huúnh ®éc.
GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ tiÕt thùc hµnh.
Yªu cÇu HS lµm têng tr×nh.
häc.
28

tÝnh chÊt c¸c hîp chÊt cña lu huúnh
I. Môc tiªu:
§iÒu chÕ vµ chøng minh tÝnh khö cña hi®ro sunfua.
§iÒu chÕ vµ chøng minh tÝnh chÊt oxi hãa cña lu huúnh ®ioxit.
TÝnh oxi hãa vµ tÝnh h¸o níc cña axit sunfuaric ®Æc.
- Sö dông dông cô hãa chÊt ®Ó thùc hiÖn an toµn, thµnh c«ng
c¸c thÝ nghiÖm.
- RÌn luyÖn kü n¨ng quan s¸t hiÖn tîng, vËn dông kiÕn thøc ®Ó
gi¶i thÝch vµ viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm - Nót cao su cã lç
- Nót cao su kh«ng lç - èng hót nhá giät
- èng cao su ®o¹n dµi 3-5cm - §Ìn cån
- Gi¸ ®Ó èng nghiÖm - Bé gi¸ thÝ nghiÖm c¶i tiÕn
- èng thñy tinh (ch÷ L vµ th¼ng) - èng nghiÖm cã nh¸nh.
2. Hãa chÊt:
- Dung dÞch HCl - Dung dÞch natri sunfit
29

- Dung dÞch H2SO4 ®Æc - Dung dÞch KMnO4 lo·ng
- D©y (d¶i) magie - §ång phoi bµo
- S¾t (II) sunfua - §êng kÝnh tr¾ng.
3. Häc sinh:
bµi thùc hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt dông cô, hãa chÊt, çch thùc hiÖn tõng
thÝ nghiÖm.
PhiÕu sè 1:
Cã çc hãa chÊt : FeS, HCl.
H·y chän dông cô vµ çch ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó ®iÒu chÕ vµ thö
tÝnh khö cña khÝ sunfuahi®ro.
PhiÕu sè 2:
Cã çc hãa chÊt H2SO4 ®Æc, Na2SO3 .
H·y lùa chän vµ l¾p r¸p dông cô ®Ó ®iÒu chÕ SO2 trong phßng
thÝ nghiÖm.
PhiÕu sè 3:
B»ng nh÷ng thÝ nghiÖm nh thÕ nµo ®Ó chøng minh SO2 lµ
chÊt khÝ võa cã tÝnh khö, võa cã tÝnh oxi hãa ?
1. KhÝ H2S vµ SO2 lµ nh÷ng khÝ ®éc. GV ph¶i lu ý HS lµm thÝ
nghiÖm rÊt cÈn thËn víi lîng hãa chÊt nhá, dông cô ph¶i kÝn kh«ng
®Ó çc khÝ tho¸t ra líp häc.
2. H2SO4 ®Æc dÔ g©y báng, lµm thñng quÇn ¸o ... ph¶i dïng
g¨ng tay khi lµm thÝ nghiÖm víi H2SO4. CÈn thËn kh«ng ®Ó H2SO4
gi©y vµo ngêi, quÇn ¸o.
3. Ph©n bè thêi gian: cã thÓ thùc hiÖn:
Ho¹t ®éng 1: Kho¶ng 7 – 8 phót
Ho¹t ®éng 2, 3, 4 : Kho¶ng 30 phót
30

Ho¹t ®éng 5: Kho¶ng 7- 8 phót.
1. GV: - Nªu môc tiªu cña tiÕt thùc hµnh
- Nh÷ng yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn trong tiÕt häc.
2. Sö dông phiÕu häc tËp ®Ó kiÓm tra viÖc chuÈn bÞ bµi ë nhµ
cña HS vµ híng dÉn chuÈn bÞ cho tiÕt thùc hµnh.
- Ph©n c«ng çc nhãm HS thùc hiÖn cña phiÕu häc tËp, cã 3
phiÕu, ph©n c«ng cho 2 nhãm lµm 1 phiÕu (nÕu cã 6 nhãm), nªn xen
kÏ gi÷a çc nhãm.
- HS thùc hiÖn nhiÖm vô trong phiÕu häc tËp.
Th¶o luËn nhãm thèng nhÊt chän ph¬ng ¸n tr¶ lêi theo phiÕu
häc tËp.
- §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶ lµm viÖc cña nhãm líp bæ
sung.
- GV nhËn xÐt, kÕt luËn, lu ý HS:
• Çch lµm tõng thÝ nghiÖm
• §éc tÝnh cña çc chÊt H2S , SO2 .
- Cã ®iÒu kiÖn nªn sö dông b¶n trong, m¸y chiÕu ®Ó tæ chøc
ho¹t ®éng nµy.
Ho¹t ®éng 2: §iÒu chÕ vµ chøng minh tÝnh khö cña hi®ro
sunfua.
- GV: Híng dÉn HS thùc hiÖn nh SGK.
- HoÆc ®Ó an toµn h¬n, kh«ng ®Ó H2S bay ra ngoµi, cã thÓ
thùc hiÖn theo çch sau:
- Nèi nh¸nh cña èng nghiÖm
víi mét èng thñy tinh h×nh ch÷ L
®Çu vuèt nhän (a) ®Æt èng nghiÖm
trªn gi¸ ®Ó èng nghiÖm.
- Cho vµo èng nghiÖm vµi
mÈu FeS nhá tiÕp dung dÞch HCl
31

®Æc b»ng èng hót nhá giät.
- §Ëy miÖng èng nghiÖm
b»ng nót cao su cã kÌm èng hót nhá
giät chøa dung dÞch HCl.
H×nh 6. ThÝ nghiÖm tÝnh khö
cña H2S
- Bãp m¹nh qu¶ bãp cao su cña èng nhá giät ®Ó dung dÞch HCl
nhá xuèng t¸c dông víi FeS. KhÝ H2S t¹o thµnh ®îc dÉn qua nh¸nh èng
nghiÖm.
- §èt khÝ H2S bay ra ë ®Çu èng dÉn khÝ.
b. Quan s¸t hiÖn tîng.
KhÝ H2S ch¸y trong kh«ng khÝ víi ngän löa xanh. NÕu ngän löa
cã lÉn mµu vµng lµ do èng dÉn khÝ lµm b»ng thñy tinh kiÒm (mµu
cña ion natri).
Híng dÉn HS quan s¸t, nhËn xÐt hiÖn tîng x¶y ra, viÕt ph¬ng
tr×nh ph¶n øng.
FeS + 2HCl → FeCl2 + H2S
2H2S + 3O2 → 2SO2 + 2H2O
Lu ý: H2S lµ chÊt khÝ mïi trøng thèi, rÊt ®éc, v× vËy khi thÝ
nghiÖm ph¶i thËt cÈn thËn, dïng lîng hãa chÊt nhá, dông cô thÝ
nghiÖm ph¶i kÝn.
Ho¹t ®éng 3: §iÒu chÕ vµ thö tÝnh chÊt cña SO2 .
GV: Híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh SGK. HoÆc thùc
hiÖn theo c¸ch sau:
a. §iÒu chÕ SO2 tõ Na2SO3 vµ dung dÞch H2SO4 vµ thö tÝnh
khö cña SO2.
- Nèi nh¸nh cña èng nghiÖm cã nh¸nh víi èng dÉn thñy tinh
th¼ng b»ng èng dÉn cao su dµi 3-5cm. Nhóng ®Çu èng dÉn thñy tinh
víi èng nghiÖm kh¸c chøa dung dÞch KMnO4 lo·ng. §Ó èng nghiÖm lªn
gi¸ ®ì èng nghiÖm, hoÆc kÑp trªn gi¸ thÝ nghiÖm.
- Bãp qu¶ bãp cao su cho
H2SO4 ®Æc ch¶y xuèng tiÕp xóc vµ
32

t¸c dông víi Na2SO3.
- GV híng dÉn HS quan s¸t
hiÖn tîng khi cã khÝ SO2 tho¸t theo
èng dÉn sang èng nghiÖm chøa
dung dÞch KMnO4.
HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra,
gi¶i thÝch, viÕt ph¬ng tr×nh hãa
häc cña ph¶n øng, x¸c ®Þnh vai trß
tõng chÊt trong ph¶n øng. H×nh 6.2
T¹o thµnh SO2:
Na2SO3 + H2SO4 → Na2SO4 + H2O + SO2 ↑
TÝnh khö cña SO2:
5SO2 + 2KMnO4 + 2H2O → K2SO4 + 2MnSO4 +
2H2SO4
HoÆc: SO2 + Br2 + 2H2O → 2HBr + H2SO4
b. Thö tÝnh oxi hãa cña SO2.
- §iÒu chÕ dung dÞch axit sunfuhi®ric. Nèi nh¸nh cña èng
nghiÖm cã nh¸nh víi èng dÉn thñy tinh. Nèi ®Çu èng dÉn thñy tinh víi
èng nghiÖm kh¸c cã chøa kho¶ng 3ml H2O. §Ó èng nghiÖm lªn gi¸ ®Ó
èng nghiÖm. Cho vµo èng nghiÖm cã nh¸nh lîng nhá FeS (b»ng 2 h¹t
ng«). §Ëy èng nghiÖm b»ng nót cao su kÌm èng nhá giät chøa dung
dÞch HCl. Bãp qu¶ bãp cao su cho dung dÞch HCl tiÕp xóc víi FeS.
KhÝ H2S t¹o thµnh ®îc dÉn sang èng nghiÖm ®ùng níc thµnh dung
dÞch axit sunfuhi®ric.
- DÉn khÝ SO2 ®iÒu chÕ ë
dông cô (h×nh 6.2) vµo èng nghiÖm
chøa dung dÞch H2S.
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn t-
îng x¶y ra, gi¶i thÝch vµ viÕt ph¬ng
tr×nh hãa häc.
Dung dÞch trong èng nghiÖm
bÞ vÈn ®ôc, cã kÕt tña vµng nh¹t.
33

Khi t¸c dông víi dung dÞch
H2S lµ mét chÊt khö m¹nh h¬n, SO2
thÓ hiÖn tÝnh oxi hãa. Ph¬ng tr×nh
hãa häc:
H×nh
SO2 + 2H2S → 3S + 2H2O
Ho¹t ®éng 4: TÝnh oxi hãa vµ tÝnh h¸o níc cña H2SO4 ®Æc.
a. TÝnh oxi hãa cña H2SO4 ®Æc.
§Ó tr¸nh ®éc h¹i, GV híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh sau:
- Cho vµi m¶nh ®ång vµo
èng nghiÖm (a), nhá 4-5 giät
H2SO4 ®Æc vµo èng nghiÖm,
®Ëy nót cao su kÌm èng dÉn
thñy tinh h×nh ch÷ L. Nhóng
s©u ®Çu èng dÉn thñy tinh vµo
èng nghiÖm (b) chøa kho¶ng
2ml níc cã mÈu giÊy quú mµu
xanh. KÑp èng nghiÖm (a)
b»ng kÑp gç, c¾m kÑp gç trªn
gi¸ thÝ nghiÖm thùc hµnh. Dïng
®Ìn cån ®un nãng èng nghiÖm
(a).
H×nh
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch.
Dung dÞch trong èng nghiÖm (a) chuyÓn dÇn sang mµu xanh,
khÝ trong èng nghiÖm (a) ®îc t¹o thµnh ®îc dÉn sang èng nghiÖm (b)
lµm cho giÊy quú xanh chuyÓn sang mµu ®á, do khÝ SO2 hßa tan
vµo níc thµnh dung dÞch axit.
t0
Cu + 2H2SO4 (®) → CuSO4 + 2H2O + SO2
Gi¶i thÝch: H2SO4 ®Æc, nãng cã tÝnh oxi hãa rÊt m¹nh, oxi hãa
®îc hÇu hÕt c¸c kim lo¹i (trõ Au, Pt), nhiÒu phi kim vµ nhiÒu hîp chÊt.
Khi H2SO4 ®Æc, nãng t¸c dông víi ®ång t¹o thµnh CuSO4 mµu xanh vµ
34

khÝ SO2. V× vËy, trong thÝ nghiÖm ph¶i dÉn khÝ SO2 vµo níc ®Ó
tr¸nh khÝ bay ra g©y ®éc h¹i.
b. TÝnh h¸o níc cña H2SO4 ®Æc.
HS: thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh híng dÉn trong SGK.
HoÆc GV híng dÉn HS thùc hiÖn thÝ nghiÖm nh sau:
- GV cã thÓ híng dÉn HS tiÕn hµnh thÝ nghiÖm b»ng çch viÕt
ch÷, vÏ h×nh trªn giÊy tr¾ng b»ng dung dÞch H2SO4 lo·ng, ®Ó kh«.
Sau ®ã h¬ tê giÊy ë gÇn ngän löa ®Ìn cån. HS quan s¸t, gi¶i thÝch
hiÖn tîng, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc. Çc hîp chÊt gluxit (®êng, giÊy,
v¶i ...) khi t¸c dông víi H2SO4 ®Æc, bÞ H2SO4 chiÕm níc vµ biÕn
chóng thµnh çc bon:
H2SO4 ®Æc
Cn(H2O)m Cn + mH2O
Mét phÇn C míi t¹o thµnh bÞ H2SO4 oxi hãa thµnh CO2. KhÝ CO2
cïng SO2 sñi bät bèc lªn lµm cho s¶n phÈm trong trµn ra ngoµi èng
nghiÖm.
C + H2SO4 → CO2 + SO2 + 2H2O
Ho¹t ®éng 5: C«ng viÖc sau tiÕt thùc hµnh.
GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ tiÕt thùc hµnh.
häc.
Bµi thùc hµnh sè 7
35

Tèc ®é ph¶n øng vµ c©n b»ng hãa häc
I. Môc tiªu:
- BiÕt ®îc môc ®Ých, çch thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm.
¶nh hëng cña nång ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
¶nh hëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt r¾n ®Õn tèc ®é ph¶n
øng.
¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn c©n b»ng hãa häc.
- BiÕt sö dông dông cô, hãa chÊt thùc hiÖn an toµn, thµnh c«ng
çc thÝ nghiÖm trong bµi.
- Quan s¸t, gi¶i thÝch hiÖn tîng x¶y ra, viÕt ph¬ng tr×nh hãa häc
cña ph¶n øng.
II. ChuÈn bÞ:
1. Dông cô:
- èng nghiÖm. - KÑp hãa chÊt
- èng nhá giät. - KÑp gç
- B×nh cÇu - §Ìn cån
- Gi¸ ®Ó thÝ nghiÖm - Cèc thñy tinh
- Cèc thñy tinh to (hoÆc chËu thñy tinh ®Ó lät b×nh cÇu)
- C©n ®iÖn tö.
2. Hãa chÊt:
- Dung dÞch HCl nång ®é 18% vµ nång ®é 6%
- Dung dÞch H2SO4 nång ®é 15%
- KÏm kim lo¹i (chän mét lo¹i cã kÝch thíc h¹t lín h¬n vµ mét lo¹i
cã kÝch thíc h¹t thËt nhá).
- §ång kim lo¹i.
KhÝ NO2 ®îc ®iÒu chÕ s½n ®ùng trong 2 èng nghiÖm cã nh¸nh
nèi víi nhau b»ng èng dÉn cao su dµi 3cm cã kÌm kÑp Mo.
Dông cô, hãa chÊt ®ñ cho HS thùc hµnh theo nhãm phï hîp víi
®iÒu kiÖn cña trêng vµ sè HS trong líp.
36

3. Häc sinh:
- ¤n tËp nh÷ng néi dung kiÕn thøc cã liªn quan ®Õn tiÕt thùc
hµnh.
- Nghiªn cøu tríc ®Ó biÕt dông cô, hãa chÊt, çch lµm tõng thÝ
nghiÖm trong bµi.
PhiÕu sè 1:
- Nh÷ng yÕu tè nµo ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng ?
- Cã thÓ thùc hiÖn nh÷ng thÝ nghiªm nµo ®Ó chøng minh ?
PhiÕu sè 2:
- NÕu n¹p ®Çy khÝ NO2 (mµu
n©u ®á) vµo 2 èng nghiÖm cã
nh¸nh, níi víi nhau b»ng èng dÉn
cao su kÌm kÑp Mo.
Ng©m èng nghiÖm a vµo níc
®¸, èng b vµo níc nãng 80 - 900
C.
Mét lóc sau lÊy 2 èng nghiÖm ra so
s¸nh. HiÖn tîng x¶y ra nh thÕ nµo ?
Gi¶i thÝch ?
H×nh
1. §Ó chøng minh çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng
hãa häc, ba thÝ nghiÖm thùc hiÖn trong tiÕt thùc hµnh ®Òu ®îc tiÕn
hµnh theo ph¬ng ph¸p so s¸nh, ®èi chøng. GV híng dÉn HS thùc hiÖn
thÝ nghiÖm vµ ph¶i biÕt quan s¸t, rót ra nhËn xÐt, kÕt luËn.
2. ThÝ nghiÖm chøng minh nhiÖt ®é ¶nh hëng ®Õn c©n b»ng
hãa häc, thùc hiÖn víi NO2 lµ khÝ rÊt ®éc ph¶i ®îc gi¸o viªn thu s½n
vµo çc èng nghiÖm cã nh¸nh, nèi víi nhau b»ng èng dÉn cao su dµi
3cm cã kÑp Mo (H×nh ). N¾p èng nghiÖm ph¶i thËt khÝt kh«ng
cho khÝ NO2 tho¸t ra ngoµi.
3. ThÝ nghiÖm vÒ çc yÕu tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng
ngoµi çch thùc hiÖn nh híng dÉn trong SGK, cã thÓ thùc hiÖn theo
çch kh¸c, GV nghiªn cøu ®Ó ¸p dông.
37

4. NÕu cã ®iÒu kiÖn GV nªn thÓ hiÖn çc phiÕu häc tËp lªn b¶n
trong. Dïng m¸y chiÕu tæ chøc ho¹t ®éng ®Çu tiÕt thùc hµnh cho HS
sÏ kÕt qu¶ h¬n.
5. Ph©n bè thêi gian: Cã thÓ thùc hiÖn.
Ho¹t ®éng 1: Kho¶ng 7 - 8 phót
Ho¹t ®éng 2, 3, 4: Kho¶ng 30 phót
Ho¹t ®éng 5: Kho¶ng 7 - 8 phót.
Ho¹t ®éng 1:
1. GV: Nªu môc tiªu tiÕt thùc hµnh
Nh÷ng yªu cÇu HS ph¶i thùc hiÖn trong tiÕt thùc hµnh.
vµ híng dÉn HS thùc hiÖn nhiÖm vô tiÕt häc.
- Ph©n c«ng HS thùc hiÖn phiÕu häc tËp.
- HS thùc hiÖn phiÕu häc tËp. §¹i diÖn çc nhãm b¸o ço kÕt qu¶
thùc hiÖn, líp bæ sung, gãp ý.
- GV nhËn xÐt, kÕt luËn theo néi dung tõng phiÕu häc tËp. KÕt
qu¶ dù ®o¸n cña HS khi tr¶ lêi phiÕu häc tËp sÏ ®îc kiÓm nghiÖm
trong çc thÝ nghiÖm thùc hµnh.
3. GV nªu nh÷ng ®iÒu cÇn chó ý khi thùc hiÖn çc thÝ nghiÖm,
lu ý HS quan s¸t, so s¸nh ®èi víi tõng thÝ nghiÖm ®Ó rót ra kÕt luËn
vÒ çc ®iÒu kiÖn ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng, c©n b»ng hãa häc.
4. GV thùc hiÖn mÉu mét sè thao t¸c, nh thao t¸c t¹o ra sù thay
®æi nhiÖt ®é trong 2 èng nghiÖm cã nh¸nh ®ùng NO2, çch quan s¸t,
gi¶i thÝch hiÖn tîng x¶y ra.
Ho¹t ®éng 2: ¶nh hëng cña nång ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
HiÖn tîng: Khi cho ®ång thêi vµo mçi èng nghiÖm 1 viªn kÏm
(hoÆc èng nghiÖm chøa dung dÞch HCl cã nång ®é kh¸c nhau), lîng
bät khÝ tho¸t ra ë 2 èng nghiÖm kh¸c nhau.
38

HS vËn dông yÕu tè nång ®é ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng
®Ó gi¶i thÝch.
Ho¹t ®éng 3: ¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
HiÖn tîng: Khi cho ®ång thêi 1 viªn kÏm vµo 2 èng nghiÖm cïng
chøa 3ml H2SO4 15%, lîng khÝ tho¸t ra ë èng nghiÖm ®îc ®un nãng
nhiÒu h¬n. HS vËn dông yÕu tè ¶nh hëng nhiÖt dé ®Õn tèc ®é ph¶n
øng ®Ó gi¶i thÝch.
Ho¹t ®éng 4: ¶nh hëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt r¾n ®Õn tèc
®é ph¶n øng.
HiÖn tîng: Khi cho cïng mét lîng kÏm nhng cã kÝch thíc h¹t kh¸c
nhau vµo 2 èng nghiÖm cïng chøa dung dÞch H2SO4 15%. Bät khÝ
tho¸t ra nhiÒu h¬n ë èng nghiÖm chøa nh÷ng h¹t kÏm cã kÝch thíc nhá
h¬n. HS vËn dông yÕu tè ¶n hëng diÖn tÝch bÒ mÆt chÊt r¾n ®Õn
tèc ®é ph¶n øng ®Ó gi¶i thÝch.
Ho¹t ®éng 5: ¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn c©n b»ng hãa häc.
HS: Thùc hiÖn thÝ nghiÖm: 2 èng nghiÖm cã nh¸nh ®· ®îc n¹p
®Çy khÝ NO2 , khãa K ®îc ®ãng l¹i (h×nh ).
- ChuÈn bÞ mét cèc níc ®¸, mét cèc níc nãng (kho¶ng 80-900
C)
ng©m 1 èng nghiÖm vµo cèc níc nãng, mét èng nghiÖm vµo cèc níc
l¹nh, sau vµi phót, quan s¸t vµ so s¸nh mµu cña 2 èng nghiÖm.
GV: Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra, gi¶i thÝch vµ viÕt
ph¬ng tr×nh hãa häc.
HiÖn tîng: B×nh ng©m trong cèc níc nãng mµu n©u ®á ®Ëm
h¬n (khÝ NO2) b×nh ng©m trong cèc níc l¹nh mµu nh¹t dÇn, ®Õn
kh«ng mµu (khÝ N2O4).
t0
Gi¶i thÝch: c©n b»ng N2O4 2NO2
Ph¶n øng thuËn N2O4 2NO2 lµ ph¶n øng nhu nhiÖt.
Nªn khi t¨ng nhiÖt ®é ph¶n øng chuyÓn tiÕp chiÒu thuËn lµm
t¨ng nång ®é NO2, mµu n©u ®á ®Ëm h¬n lªn.
39

Ph¶n øng: 2NO2 N2O4
Lµ ph¶n øng táa nhiÖt ; nªn khi h¹ nhiÖt ®é c©n b»ng ph¶n øng
chuyÓn theo chiÒu t¹o thµnh N2O4 , mµu cña hçn hîp nh¹t ®i.
Lu ý:
- NO2 lµ khÝ rÊt ®éc, èng nghiÖm thu NO2 ph¶i nót thËt kÝn.
Yªu cÇu HS kh«ng ®îc më nót èng nghiÖm ra v× khÝ NO2 tho¸t ra sÏ
nguy hiÓm, ®ång thêi lµm thay ®æi lîng NO2 chøa trong 2 èng
nghiÖm, thÝ nghiÖm kÐm chÝnh x¸c.
- ThÝ nghiÖm vÒ c¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn tèc ®é ph¶n øng cã
thÓ thùc hiÖn c¸ch kh¸c nh sau:
Dông cô: KÑp th¼ng
®øng 2 èng nghiÖm cã nh¸nh
trªn gi¸ thÝ nghiÖm. Nèi nh¸nh
mçi èng nghiÖm víi èng thñy
tinh ch÷ U ®êng kÝnh 3mm
trong chøa mét Ýt níc mµu (®Ó
dÔ quan s¸t). D¸n b¨ng giÊy cã
v¹ch kÎ ®Òu nhau trªn èng ch÷
U (h×nh 17).
H×nh 17
a. ¶nh hëng cña nång ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
§Ëy mçi èng nghiÖm cã nh¸nh cã chøa 1 - 2 viªn kÏm b»ng nót
cao su kÌm èng nhá giät, èng (1) chøa dung dÞch HCl nång ®é 18%,
èng (2) chøa dung dÞch HCl nång ®é 6%. Nhá ®ång thêi vµo mçi èng
cïng mét lîng dung dÞch HCl.
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng : Cét níc mµu trong èng h×nh
ch÷ U cña èng nghiÖm (1) d©ng cao h¬n, chøng tá khi nång ®é chÊt
ph¶n øng t¨ng, tèc ®é ph¶n øng t¨ng.
b. ¶nh hëng cña nhiÖt ®é ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
Nhá vµo mçi èng nghiÖm chõng 6ml dung dÞch H2SO4 nång ®é
15%. §un nãng dung dÞch trong mét èng nghiÖm. Sau ®ã cho ®ång
thêi vµo mçi èng 3 h¹t Zn cã kÝch thíc nh nhau råi ®Ëy nót cao su l¹i.
Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra vµ kÕt luËn.
c. ¶nh hëng cña diÖn tÝch bÒ mÆt ®Õn tèc ®é ph¶n øng.
40

Dïng c©n x¸c ®Þnh khèi lîng 2 h¹t Zn cã kÝch thíc t¬ng ®èi lín råi
cho vµo èng nghiÖm (1). Chän mét sè h¹t Zn cã kÝch thíc nhá h¬n
nhiÒu nhng cã khèi lîng b»ng 2 h¹t Zn ®· c©n ë trªn råi cho vµo èng
nghiÖm (2).
§Ëy miÖng hai èng nghiÖm b»ng nót cao su kÌm èng nhá giät
chøa dung dÞch HCl nång ®é 18%. Nhá ®ång thêi vµo hai èng
nghiÖm cïng mét lîng HCl. Híng dÉn HS quan s¸t hiÖn tîng x¶y ra vµ
rót ra kÕt luËn.
Ho¹t ®éng 6: C«ng viÖc cuèi buæi thùc hµnh.
- GV: NhËn xÐt, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕt thùc hµnh.
Yªu cÇu HS viÕt têng tr×nh thÝ nghiÖm.
- HS: Thu dän dông cô, hãa chÊt, vÖ sinh phßng thÝ nghiÖm, líp
häc.
41

17 bai thuc hanh nang cao

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (8)

Ähnlich wie 17 bai thuc hanh nang cao

Ähnlich wie 17 bai thuc hanh nang cao (20)

17 bai thuc hanh nang cao