Η Θεία Λειτουργία

1. Η Θεία ΛειτουργίαΗ Θεία Λειτουργία
Η θεία λειτουργία είναι η κορυφαία πράξη προσέγγισης του Θεού στοΗ θεία λειτουργία είναι η κορυφαία πράξη προσέγγισης του Θεού στο
χριστιανισμό και η συμμετοχή σ’ αυτήν ισοδυναμεί με συμμετοχή στοχριστιανισμό και η συμμετοχή σ’ αυτήν ισοδυναμεί με συμμετοχή στο
Μυστικό ΔείπνοΜυστικό Δείπνο
http://oathos.blogspot.gr/2013/11/blog-post.html

2. Τη λειτουργία που γίνεται σήμερα στους ορθόδοξους ναούς την έχει γράψει οΤη λειτουργία που γίνεται σήμερα στους ορθόδοξους ναούς την έχει γράψει ο
μεγάλος Πατέρας τηςμεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (γύρω στο 400Εκκλησίας άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος (γύρω στο 400
μ.Χ.). Βασίστηκε στη θεία λειτουργία που είχε γράψει λίγα χρόνια νωρίτερα έναςμ.Χ.). Βασίστηκε στη θεία λειτουργία που είχε γράψει λίγα χρόνια νωρίτερα ένας
άλλος μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας και άγιος, ο Μέγας Βασίλειος.άλλος μεγάλος Πατέρας της Εκκλησίας και άγιος, ο Μέγας Βασίλειος.
http://enoriaagiougeorgiou.blogspot.gr/2010/12/blog-post_29.html
http://agiostherapon.blogspot.gr/2013/12/blog-post_14.html

3.  Η θεία λειτουργία χωρίζεται σε δύοΗ θεία λειτουργία χωρίζεται σε δύο
μέρη: στο μέρος του Ευαγγελίουμέρη: στο μέρος του Ευαγγελίου
(που είναι ιστορικό και διδακτικό)(που είναι ιστορικό και διδακτικό)
και στο μέρος της Θείαςκαι στο μέρος της Θείας
Μετάληψης.Μετάληψης.
 Η δομή της (δηλ. η σειρά τωνΗ δομή της (δηλ. η σειρά των
πραγμάτων που γίνονται μέσα σ’πραγμάτων που γίνονται μέσα σ’
αυτήν) είναι τέτοια, που νααυτήν) είναι τέτοια, που να
συνιστά συμβολική επανάληψησυνιστά συμβολική επανάληψη
της ζωής του Χριστού, από τητης ζωής του Χριστού, από τη
γέννηση ώς την ανάστασή Του.γέννηση ώς την ανάστασή Του.
 http://www.websitestool.com/files/writeable/uploads/papaki671/imaghttp://www.websitestool.com/files/writeable/uploads/papaki671/imag
e/3.jpge/3.jpg
 http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Rublev_blhttp://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c8/Rublev_bl
agoveshenie.jpgagoveshenie.jpg

4. Τα μέρη της Θείας ΛειτουργίαςΤα μέρη της Θείας Λειτουργίας
 ο Όρθροςο Όρθρος
 Προετοιμασία -Προετοιμασία -
ΠροσκομιδήΠροσκομιδή
 Η Λειτουργία τωνΗ Λειτουργία των
κατηχουμένωνκατηχουμένων
 Η έναρξη και τα ειρηνικάΗ έναρξη και τα ειρηνικά
 Τα αντίφωνα και τιςΤα αντίφωνα και τις
μικρές συναπτέςμικρές συναπτές
 Τα αντίφωνα και τιςΤα αντίφωνα και τις
μικρές συναπτέςμικρές συναπτές
 Η Μικρή ΕίσοδοςΗ Μικρή Είσοδος
 Τη Μικρή ΕίσοδοΤη Μικρή Είσοδο
 Ο τρισάγιος ύμνοςΟ τρισάγιος ύμνος
 Τα αναγνώσματα και τοΤα αναγνώσματα και το
κήρυγμακήρυγμα
 Η Λειτουργία των πιστώνΗ Λειτουργία των πιστών
 Η Μεγάλη ΕίσοδοςΗ Μεγάλη Είσοδος
 Ο ασπασμός και η ομολογίαΟ ασπασμός και η ομολογία
της πίστεωςτης πίστεως
 Η Αγία ΑναφοράΗ Αγία Αναφορά
 Η προετοιμασία για τη ΘείαΗ προετοιμασία για τη Θεία
ΚοινωνίαΚοινωνία
 Η Θεία ΚοινωνίαΗ Θεία Κοινωνία
 Η ευχαριστία και η απόλυσηΗ ευχαριστία και η απόλυση

5. ο Όρθροςο Όρθρος
 ο Όρθροςο Όρθρος είναι πάντα διαφορετικός, γιατίείναι πάντα διαφορετικός, γιατί
περιέχει τα μεγάλα υμνογραφικά έργα γιαπεριέχει τα μεγάλα υμνογραφικά έργα για
τους αγίους που γιορτάζουν εκείνη τη μέρατους αγίους που γιορτάζουν εκείνη τη μέρα
ή για τη γιορτή του Χριστού ή τηςή για τη γιορτή του Χριστού ή της
Παναγίας, τις αντίστοιχες μέρες. Η λέξηΠαναγίας, τις αντίστοιχες μέρες. Η λέξη
«όρθρος» στ’ αρχαία ελληνικά σημαίνει«όρθρος» στ’ αρχαία ελληνικά σημαίνει
αυγή.αυγή.

6. Η ακολουθία της ΠροσκομιδήςΗ ακολουθία της Προσκομιδής
 κατά τη διάρκεια του Όρθρου έχει γίνει ηκατά τη διάρκεια του Όρθρου έχει γίνει η
ακολουθία της Προσκομιδήςακολουθία της Προσκομιδής , κατά την, κατά την
οποία, από τη σφραγίδα του προσφόρου (τουοποία, από τη σφραγίδα του προσφόρου (του
ψωμιού της Θείας Μετάληψης) έχει βγει καιψωμιού της Θείας Μετάληψης) έχει βγει και
τοποθετηθεί στο μικρό δίσκο (τοτοποθετηθεί στο μικρό δίσκο (το δισκάριοδισκάριο) το) το
κεντρικό κομμάτι («αμνός» = αρνάκι, δηλ. οκεντρικό κομμάτι («αμνός» = αρνάκι, δηλ. ο
Χριστός), δεξιά του ένα μικρό κομμάτι (Χριστός), δεξιά του ένα μικρό κομμάτι («μερίδα»«μερίδα»))
για την Παναγία και αριστερά του η μερίδα τωνγια την Παναγία και αριστερά του η μερίδα των
αγγέλων, των προφητών και των αγίων. αγγέλων, των προφητών και των αγίων.

7. Η ακολουθία της ΠροσκομιδήςΗ ακολουθία της Προσκομιδής
 Επίσης, ένα τεμάχιο για τον επίσκοπο του τόπου και έναΕπίσης, ένα τεμάχιο για τον επίσκοπο του τόπου και ένα
«ψιχίον»«ψιχίον» (ψίχουλο) για κάθε όνομα που έχουν φέρει οι(ψίχουλο) για κάθε όνομα που έχουν φέρει οι
χριστιανοί στον ιερέα να μνημονεύσει, είτε πρόκειται γιαχριστιανοί στον ιερέα να μνημονεύσει, είτε πρόκειται για
ονόματα ζωντανών είτε νεκρών (κεκοιμημένων). Οιονόματα ζωντανών είτε νεκρών (κεκοιμημένων). Οι
μερίδες αυτές αργότερα θα ενωθούν με το Σώμα και τομερίδες αυτές αργότερα θα ενωθούν με το Σώμα και το
Αίμα του Χριστού στο άγιο ποτήριο της ΘείαςΑίμα του Χριστού στο άγιο ποτήριο της Θείας
Μετάληψης. Γι’ αυτό, θεωρείται μέγιστη ωφέλεια ναΜετάληψης. Γι’ αυτό, θεωρείται μέγιστη ωφέλεια να
μνημονεύονται τα ονόματα ζωντανών και κεκοιμημένωνμνημονεύονται τα ονόματα ζωντανών και κεκοιμημένων
στην ακολουθία της Προσκομιδής και υπάρχουν πολλέςστην ακολουθία της Προσκομιδής και υπάρχουν πολλές
μαρτυρίες αγίων, αλλά και κοινών ανθρώπων, για ψυχέςμαρτυρίες αγίων, αλλά και κοινών ανθρώπων, για ψυχές
που εμφανίστηκαν σε όνειρα και ζήτησαν αυτή τηπου εμφανίστηκαν σε όνειρα και ζήτησαν αυτή τη
μνημόνευση, ακόμη κι από ανθρώπους που δε γνώριζανμνημόνευση, ακόμη κι από ανθρώπους που δε γνώριζαν
καν τι είναι αυτό.καν τι είναι αυτό.

8. Το πρόσφοροΤο πρόσφορο

9. Σε τι συνίσταται η ΠροσκομιδήΣε τι συνίσταται η Προσκομιδή
 Συνίσταται σ᾿ αυτό: Ὁ ιερέας μνημονεύονταςΣυνίσταται σ᾿ αυτό: Ὁ ιερέας μνημονεύοντας
προφητείες καί τύπους σχετικά με τα παθήματαπροφητείες καί τύπους σχετικά με τα παθήματα
τοῦ Χριστού ἀπό την Παλαιά Διαθήκη, ξεχωρίζειτοῦ Χριστού ἀπό την Παλαιά Διαθήκη, ξεχωρίζει
την κεντρική μερίδα τοῦ προσφόρου, πού γράφειτην κεντρική μερίδα τοῦ προσφόρου, πού γράφει
τά σημεῖα καί τό θέτει πάνω στό ἅγιο Δισκάριο.τά σημεῖα καί τό θέτει πάνω στό ἅγιο Δισκάριο.
Και κεντώντας αὐτή τήν μερίδα μέ τήν ἁγίαΚαι κεντώντας αὐτή τήν μερίδα μέ τήν ἁγία
λόγχη, θυμούμενος τόν στρατιώτη πού κέντησελόγχη, θυμούμενος τόν στρατιώτη πού κέντησε
μέ λόγχη τήν πλευρά τοῦ Ἐσταυρωμένου Κυρίουμέ λόγχη τήν πλευρά τοῦ Ἐσταυρωμένου Κυρίου
μας, χύνει κρασί και νερό στό ἅγιο Ποτήριο, γιατίμας, χύνει κρασί και νερό στό ἅγιο Ποτήριο, γιατί
ἀπό την κεντηθεῖσα πλευρά τοῦ Κυρίου μαςἀπό την κεντηθεῖσα πλευρά τοῦ Κυρίου μας
βγῆκε αἷμα καί νερό.βγῆκε αἷμα καί νερό.

10.  Ἔπειτα ὁ ἱερέας παίρνει ἀπό το πρόσφορο τήν μερίδαἜπειτα ὁ ἱερέας παίρνει ἀπό το πρόσφορο τήν μερίδα
τῆς Θεοτόκου καί την βάζει καί αὐτή πάνω στότῆς Θεοτόκου καί την βάζει καί αὐτή πάνω στό
Δισκάριο, δεξιά τῆς μερίδας τοῦ Χριστοῦ, πού ἔβαλεΔισκάριο, δεξιά τῆς μερίδας τοῦ Χριστοῦ, πού ἔβαλε
πρῶτα σ᾿ αὐτό. Καί ἔπειτα παίρνει πάλι ὁ ἱερέας ἀπόπρῶτα σ᾿ αὐτό. Καί ἔπειτα παίρνει πάλι ὁ ἱερέας ἀπό
το πρόσφορο τήν μερίδα , πού ἔχει ἐννιά μικράτο πρόσφορο τήν μερίδα , πού ἔχει ἐννιά μικρά
ἐξογκώματα καί μνημονεύει σ᾿ αὐτά ὅλους τούς ἁγίους,ἐξογκώματα καί μνημονεύει σ᾿ αὐτά ὅλους τούς ἁγίους,
κάθε τάξη ἁγίων σέ κάθε ἐξόγκωμα, κατά τήν ἑξῆςκάθε τάξη ἁγίων σέ κάθε ἐξόγκωμα, κατά τήν ἑξῆς
σειρά: α) Ἄγγελοι, β) Πρόδρομος καί ὅλοι οἱ Προφῆτες,σειρά: α) Ἄγγελοι, β) Πρόδρομος καί ὅλοι οἱ Προφῆτες,
γ) Ἀπόστολοι, δ) Ἱεράρχες, ε) Μάρτυρες, ς) Ὅσιοι, ζ)γ) Ἀπόστολοι, δ) Ἱεράρχες, ε) Μάρτυρες, ς) Ὅσιοι, ζ)
Ἀνάργυροι, η) Οἱ γονεῖς τῆς Θεοτόκου Ἰωακείμ καίἈνάργυροι, η) Οἱ γονεῖς τῆς Θεοτόκου Ἰωακείμ καί
Ἄννα, ὡς καί ὁ ἅγιος τῆς ἡμέρας καί θ) ὁ ἅγιοςἌννα, ὡς καί ὁ ἅγιος τῆς ἡμέρας καί θ) ὁ ἅγιος
Ἱεράρχης, τοῦ ὁποίου τελεῖται ἡ θεία ΛειτουργίαἹεράρχης, τοῦ ὁποίου τελεῖται ἡ θεία Λειτουργία
(συνήθως ὁ ἱερός Χρυσόστομος). Ἔπειτα ὁ ἱερέας(συνήθως ὁ ἱερός Χρυσόστομος). Ἔπειτα ὁ ἱερέας
μνημονεύει πρῶτα τόν Ἐπίσκοπο καί ὅλους τούςμνημονεύει πρῶτα τόν Ἐπίσκοπο καί ὅλους τούς
χριστιανούς· τούς ζωντανούς πρῶτα και τούςχριστιανούς· τούς ζωντανούς πρῶτα και τούς
πεθαμένους ἔπειτα. Πάνω δηλαδή στο Δισκάριο εἶναιπεθαμένους ἔπειτα. Πάνω δηλαδή στο Δισκάριο εἶναι
ὅλη ἡ Ἐκκλησία, καί ἡ θριαμβεύουσα στόν οὐρανό καίὅλη ἡ Ἐκκλησία, καί ἡ θριαμβεύουσα στόν οὐρανό καί
ἡ στρατευομένη στή γῆ Ἐκκλησία.ἡ στρατευομένη στή γῆ Ἐκκλησία.

13. Προετοιμασία Άρτου και ΟίνουΠροετοιμασία Άρτου και Οίνου
 Μ' αυτόν τον τρόπο προετοιμάζονται ο άρτος και ο οίνος που θα μεταβληθούν στηνΜ' αυτόν τον τρόπο προετοιμάζονται ο άρτος και ο οίνος που θα μεταβληθούν στην
διάρκεια της Θείας Λειτουργίας σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Κατόπιν ο ιερέας από έναδιάρκεια της Θείας Λειτουργίας σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Κατόπιν ο ιερέας από ένα
δεύτερο πρόσφορο (ή και από το ίδιο), κόβει την μερίδα «εις τιμήν και μνήμην τηςδεύτερο πρόσφορο (ή και από το ίδιο), κόβει την μερίδα «εις τιμήν και μνήμην της
Υπερευλογημένης Ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου» και την τοποθετεί στο δεξίΥπερευλογημένης Ενδόξου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου» και την τοποθετεί στο δεξί
μέρος του αμνού πάνω στο δισκάριο λέγοντας τα προφητικά λόγια του ψαλμούμέρος του αμνού πάνω στο δισκάριο λέγοντας τα προφητικά λόγια του ψαλμού
«παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών Σου εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη,«παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών Σου εν ιματισμώ διαχρύσω περιβεβλημένη,
πεποικιλμένη» (δηλαδή στα δεξιά σου κάθισε η Βασίλισσα ντυμένη με ρούχαπεποικιλμένη» (δηλαδή στα δεξιά σου κάθισε η Βασίλισσα ντυμένη με ρούχα
χρυσοΰφαντα και καταστολισμένη). Κατόπιν στα αριστερά του αμνού τοποθετεί τιςχρυσοΰφαντα και καταστολισμένη). Κατόπιν στα αριστερά του αμνού τοποθετεί τις
μερίδες των αγγέλων και των αγίων και τέλος παίρνοντας ψυχία από το πρόσφορο καιμερίδες των αγγέλων και των αγίων και τέλος παίρνοντας ψυχία από το πρόσφορο και
στο κάτω μέρος του αμνού, πάνω στο δισκάριο, μνημονεύει τις ψυχές των ζώντων καιστο κάτω μέρος του αμνού, πάνω στο δισκάριο, μνημονεύει τις ψυχές των ζώντων και
των κεκοιμημένωντων κεκοιμημένων..
 http://3.bp.blogspot.com/- myJxnQaxKQ4/TxcEQDloT0I/AAAAAAAACvQ/eHuToCplSJA/s1600/Theotokos.jpghttp://3.bp.blogspot.com/- myJxnQaxKQ4/TxcEQDloT0I/AAAAAAAACvQ/eHuToCplSJA/s1600/Theotokos.jpg

14. και ιδού αστέρας ήλθε και εκάθισε…και ιδού αστέρας ήλθε και εκάθισε…
 Όπως είπαμε ο αμνός δεν έχει γίνει ακόμα Σώμα Χριστού, δηλαδή οΌπως είπαμε ο αμνός δεν έχει γίνει ακόμα Σώμα Χριστού, δηλαδή ο
άρτος έχει παραμείνει άρτος και συμβολίζει τον Χριστό κατά τηνάρτος έχει παραμείνει άρτος και συμβολίζει τον Χριστό κατά την
πρώτη του ηλικία, γθι' αυτό ο ιερέας σκεπάζει τα Δώρα επειδή ηπρώτη του ηλικία, γθι' αυτό ο ιερέας σκεπάζει τα Δώρα επειδή η
δύναμη του σαρκωμένου Θεού Λόγου είναι σκεπασμένη προς τοδύναμη του σαρκωμένου Θεού Λόγου είναι σκεπασμένη προς το
παρόν μέχρι τη δημόσια εμφάνισή Του και δεν φαίνεται. Ο ιερέαςπαρόν μέχρι τη δημόσια εμφάνισή Του και δεν φαίνεται. Ο ιερέας
πρώτα τοποθετεί τον αστερίσκο που συμβολίζει το αστέρι τηςπρώτα τοποθετεί τον αστερίσκο που συμβολίζει το αστέρι της
Βηθλεέμ στο Άγιο Δισκάριο λέγοντας «και ιδού ο Αστήρ ελθών έστηΒηθλεέμ στο Άγιο Δισκάριο λέγοντας «και ιδού ο Αστήρ ελθών έστη
επάνω ου ην το παιδίον» (δηλαδή και ιδού αστέρας ήλθε και εκάθισεεπάνω ου ην το παιδίον» (δηλαδή και ιδού αστέρας ήλθε και εκάθισε
επάνω από εκεί που βρισκόταν το παιδί). Κατόπιν τοποθετεί ταεπάνω από εκεί που βρισκόταν το παιδί). Κατόπιν τοποθετεί τα
καλύμματα στο Άγιο Δισκάριο και έπειτα στο Άγιο Ποτήριο και τα δύοκαλύμματα στο Άγιο Δισκάριο και έπειτα στο Άγιο Ποτήριο και τα δύο
τα καλύπτει με τον αέρα.τα καλύπτει με τον αέρα.
 http://blogs.sch.gr/kantonopou/files/2009/07/ixr.jpghttp://blogs.sch.gr/kantonopou/files/2009/07/ixr.jpg

15. Τα Άγια Σκεύη που χρησιμοποιούνται στην Προσκομιδή και στη ΘείαΤα Άγια Σκεύη που χρησιμοποιούνται στην Προσκομιδή και στη Θεία
Λειτουργία είναι τοΛειτουργία είναι το Άγιο Ποτήριο,Άγιο Ποτήριο, τοτο Δισκάριο,Δισκάριο, οο Αστερίσκος,Αστερίσκος, ηη
Αγία Λαβίδα,Αγία Λαβίδα, οο αέρας, τααέρας, τα
το ζέον, το Χερνιβόξεστο, τα καλύμματα, η Αγία Λόγχη, τοτο ζέον, το Χερνιβόξεστο, τα καλύμματα, η Αγία Λόγχη, το
μάκτρο, ο σπόγγος και η μούσαμάκτρο, ο σπόγγος και η μούσα

16. ΤοΤο Άγιο ΠοτήριοΆγιο Ποτήριο
 Εικονίζει το Ποτήριο εκείνο στο όποιο οΕικονίζει το Ποτήριο εκείνο στο όποιο ο
Κύριος ιερούργησε και παράδωσε στουςΚύριος ιερούργησε και παράδωσε στους
Αποστόλους το Μυστήριο της ΘείαςΑποστόλους το Μυστήριο της Θείας
Ευχαριστίας το βράδυ του ΜυστικούΕυχαριστίας το βράδυ του Μυστικού
ΔείπνουΔείπνου http://diakonima.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2009/04/normal_mdeipnos.jpghttp://diakonima.wpengine.netdna-cdn.com/wp-content/uploads/2009/04/normal_mdeipnos.jpg

17. ΤοΤο Δισκάριο και οΔισκάριο και ο
ΑστερίσκοςΑστερίσκος
 ΤοΤο ΔισκάριοΔισκάριο εικονίζει τον Ουρανό και γι' αυτόεικονίζει τον Ουρανό και γι' αυτό
είναι στρογγυλό και στο κέντρο του κρατά τονείναι στρογγυλό και στο κέντρο του κρατά τον
Δεσπότη του Ουρανού. Πάνω σε αυτόν είναιΔεσπότη του Ουρανού. Πάνω σε αυτόν είναι
χαραγμένη η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκουχαραγμένη η εικόνα της Υπεραγίας Θεοτόκου
από τα σπλάχνα της οποίας εξήλθε οαπό τα σπλάχνα της οποίας εξήλθε ο
Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός. Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός.
 ΟΟ ΑστερίσκοςΑστερίσκος εικονίζει τον αστέρα εκείνον οεικονίζει τον αστέρα εκείνον ο
οποίος εμφανίστηκε στη γέννηση του Χριστού. οποίος εμφανίστηκε στη γέννηση του Χριστού.

18. Η Η Αγία ΛόγχηΑγία Λόγχη
 Η Η Αγία ΛόγχηΑγία Λόγχη είναι μια μικρή λόγχη μεείναι μια μικρή λόγχη με
την οποία κάνουμε ακριβώς ότι και οτην οποία κάνουμε ακριβώς ότι και ο
στρατιώτης επάνω στο σώμα τουστρατιώτης επάνω στο σώμα του
Εσταυρωμένου Χριστού, δηλαδήΕσταυρωμένου Χριστού, δηλαδή
λογχίζουμε τον Αμνό που θα μεταβληθείλογχίζουμε τον Αμνό που θα μεταβληθεί
σε Σώμα Χριστού στη Θεία Λειτουργία.σε Σώμα Χριστού στη Θεία Λειτουργία.

19. Τα ΚαλύμματαΤα Καλύμματα
 ..
 Δύο ισομεγέθη καλύμματα σε σχήμα σταυρού με ταΔύο ισομεγέθη καλύμματα σε σχήμα σταυρού με τα
όποια καλύπτονται ο Δίσκος και το Ποτήριο κατά τηνόποια καλύπτονται ο Δίσκος και το Ποτήριο κατά την
Αγία Προσκομιδή. Συμβολίζουν τα σπάργανα του ΘείουΑγία Προσκομιδή. Συμβολίζουν τα σπάργανα του Θείου
Βρέφους, όταν το Δισκάριο εικονίζει τη Φάτνη και ταΒρέφους, όταν το Δισκάριο εικονίζει τη Φάτνη και τα
νεκρικά οθόνια του Χριστού, όταν το Δισκάριο γίνεταινεκρικά οθόνια του Χριστού, όταν το Δισκάριο γίνεται
νεκρική κλίνη.νεκρική κλίνη.
Ο Αήρ (Αέρας). Κάλυμμα ορθογώνιο μεγαλύτερο από ταΟ Αήρ (Αέρας). Κάλυμμα ορθογώνιο μεγαλύτερο από τα
προηγούμενα, με το όποιο καλύπτονται τα Τίμια Δώραπροηγούμενα, με το όποιο καλύπτονται τα Τίμια Δώρα
στην αγία Πρόθεση και αργότερα, μετά την απόθεσηστην αγία Πρόθεση και αργότερα, μετά την απόθεση
τους, στην Αγία Τράπεζα. Αυτό το κάλυμμα στην μεγάλητους, στην Αγία Τράπεζα. Αυτό το κάλυμμα στην μεγάλη
Είσοδο ο Ιερέας ή ο Διάκονος το φέρει στην πλάτη του.Είσοδο ο Ιερέας ή ο Διάκονος το φέρει στην πλάτη του.
Συμβολίζει ό,τι και τα καλύμματα.Συμβολίζει ό,τι και τα καλύμματα.

20. ΤοΤο κάλυμμακάλυμμα του δισκαρίου και τουτου δισκαρίου και του
Αγίου ΔισκοπότηρουΑγίου Δισκοπότηρου
 Ο ιερέας καλύπτοντας το δισκάριο λέγει: « ΟΟ ιερέας καλύπτοντας το δισκάριο λέγει: « Ο
Κύριος εβασίλευσεν ευπρέπειαν ενεδύσατο». ΤοΚύριος εβασίλευσεν ευπρέπειαν ενεδύσατο». Το
κάλυμμα δε του Αγίου Δισκοπότηρου συμβολίζεικάλυμμα δε του Αγίου Δισκοπότηρου συμβολίζει
τα εντάφια σάβανα του Χριστού.τα εντάφια σάβανα του Χριστού.

21. ΟΟ αέραςαέρας
 ΟΟ αέραςαέρας με τον οποίον ο ιερέας καλύπτει τομε τον οποίον ο ιερέας καλύπτει το
δισκοπότηρο και το δισκάριο μαζί, συμβολίζει τη φωτεινήδισκοπότηρο και το δισκάριο μαζί, συμβολίζει τη φωτεινή
νεφέλη του Θαβώρ. Ο ιερέας καθώς καλύπτει λέγει τοννεφέλη του Θαβώρ. Ο ιερέας καθώς καλύπτει λέγει τον
ψαλμό «εκάλυψεν ουρανούς η αρετή αυτού και τηςψαλμό «εκάλυψεν ουρανούς η αρετή αυτού και της
συνέσεως αυτού πλήρης η γη» (δηλαδή ότι ο Ιησούςσυνέσεως αυτού πλήρης η γη» (δηλαδή ότι ο Ιησούς
Χριστός ως Θεός είναι Εκείνος ο οποίος σκεπάζει τονΧριστός ως Θεός είναι Εκείνος ο οποίος σκεπάζει τον
ουρανό με τις αρετές Του και η γη πληρώθηκε από τηνουρανό με τις αρετές Του και η γη πληρώθηκε από την
σύνεση και την γνώση Του, εφόσον Τον γνώρισε μαζί μεσύνεση και την γνώση Του, εφόσον Τον γνώρισε μαζί με
τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα όλη η Οικουμένη). Τοντον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα όλη η Οικουμένη). Τον
αέρα κινεί ο ιερέας πάνω από τα Τίμια Δώρα καλώς λέμεαέρα κινεί ο ιερέας πάνω από τα Τίμια Δώρα καλώς λέμε
αργότερα, στη Θεία Λειτουργία, το σύμβολο της Πίστεωςαργότερα, στη Θεία Λειτουργία, το σύμβολο της Πίστεως
και συμβολίζει τον θρίαμβο της Αναστάσεωςκαι συμβολίζει τον θρίαμβο της Αναστάσεως

22. ΤοΤο μάκτρομάκτρο ΟΟ σπόγγοςσπόγγος ΗΗ μούσαμούσα
 ΤοΤο μάκτρομάκτρο είναι το κόκκινο πανάκι με το οποίο σκουπίζουμε τοείναι το κόκκινο πανάκι με το οποίο σκουπίζουμε το
στόμα μας όταν κοινωνούμε και το οποίο συμβολίζει τη χλαμύδα μεστόμα μας όταν κοινωνούμε και το οποίο συμβολίζει τη χλαμύδα με
την οποία έντυσαν τον Χριστό στο Πραιτώριο οι στρατιώτες και ητην οποία έντυσαν τον Χριστό στο Πραιτώριο οι στρατιώτες και η
οποία ποτίστηκε από το Πανάγιο Αίμα Του που έτρεχε από τοοποία ποτίστηκε από το Πανάγιο Αίμα Του που έτρεχε από το
μαστιγωμένο Σώμα Του. μαστιγωμένο Σώμα Του.
 ΟΟ σπόγγοςσπόγγος είναι σφουγγάρι στρογγυλό, φυσικό και εικονίζειείναι σφουγγάρι στρογγυλό, φυσικό και εικονίζει
εκείνον τον σπόγγο με τον οποίον πότισαν τον Κύριο πάνω στοεκείνον τον σπόγγο με τον οποίον πότισαν τον Κύριο πάνω στο
Σταυρό με ξύδι. Συνήθως, όταν ο ιερέας καταλύσει μετά το τέλος τηςΣταυρό με ξύδι. Συνήθως, όταν ο ιερέας καταλύσει μετά το τέλος της
Θείας Λειτουργίας και σκουπίσει καλά το Άγιο Ποτήριο κατόπινΘείας Λειτουργίας και σκουπίσει καλά το Άγιο Ποτήριο κατόπιν
τοποθετεί τον σπόγγο μέσα στο δισκοπότηρο για ν' απορροφά τηντοποθετεί τον σπόγγο μέσα στο δισκοπότηρο για ν' απορροφά την
υγρασία και να μην οξειδώνεται το μέταλλο. υγρασία και να μην οξειδώνεται το μέταλλο.
 ΗΗ μούσαμούσα είναι επίσης σφουγγάρι φυσικό το οποίο είναι λεπτό καιείναι επίσης σφουγγάρι φυσικό το οποίο είναι λεπτό και
καλά πατημένο, κατάλληλο για να συλλέγει ο ιερέας τις μερίδες απόκαλά πατημένο, κατάλληλο για να συλλέγει ο ιερέας τις μερίδες από
το αντιμήνσιο και για να καθαρίζει το δισκάριο. το αντιμήνσιο και για να καθαρίζει το δισκάριο.

23. Το Ζέον -ΤοΧερνιβόξεστοΤο Ζέον -ΤοΧερνιβόξεστο
 Το ΖέονΤο Ζέον. Μικρό δοχείο πού χρησιμοποιείται για τη μεταφορά θερμού. Μικρό δοχείο πού χρησιμοποιείται για τη μεταφορά θερμού
(ζέοντος) ύδατος και έκχυση του μέσα στο Άγιο Ποτήριο πριν από τη Θεία(ζέοντος) ύδατος και έκχυση του μέσα στο Άγιο Ποτήριο πριν από τη Θεία
Κοινωνία. Με αυτό τον τρόπο εξαίρεται η ζέση του Αγίου Πνεύματος καιΚοινωνία. Με αυτό τον τρόπο εξαίρεται η ζέση του Αγίου Πνεύματος και
παρακινούμαστε με τέτοια θερμότητα πίστεως να προσερχόμαστε στη Θείαπαρακινούμαστε με τέτοια θερμότητα πίστεως να προσερχόμαστε στη Θεία
Μετάληψη. Συμβολίζει το ζεστό αίμα που έρρευσε από την πλευρά τουΜετάληψη. Συμβολίζει το ζεστό αίμα που έρρευσε από την πλευρά του
Χριστού μετά τη λόγχευσή Του.Χριστού μετά τη λόγχευσή Του.
 Χερνιβόξεστο: Ειδικό σκεύος το οποίο αποτελείται από την κανάταΧερνιβόξεστο: Ειδικό σκεύος το οποίο αποτελείται από την κανάτα
και τον δίσκο. Με το σκεύος αυτό πριν από την Προσκομιδή οκαι τον δίσκο. Με το σκεύος αυτό πριν από την Προσκομιδή ο
Αρχιερέας πλένει τα χέρια του ενώπιον του λαού. ΧρησιμοποιείταιΑρχιερέας πλένει τα χέρια του ενώπιον του λαού. Χρησιμοποιείται
και στην χειροτονία διακόνου. Ο υποψήφιος διάκονος μετά το πέραςκαι στην χειροτονία διακόνου. Ο υποψήφιος διάκονος μετά το πέρας
της Δοξολογίας πηγαίνει ενώπιον του Αρχιερέως ο οποίος βρίσκεταιτης Δοξολογίας πηγαίνει ενώπιον του Αρχιερέως ο οποίος βρίσκεται
στο Δεσποτικό, ο Αρχιερέας χειροθετεί τον υποψήφιο, υποδιάκονοστο Δεσποτικό, ο Αρχιερέας χειροθετεί τον υποψήφιο, υποδιάκονο
και έπειτα ο υποδιάκονος πλένει τα χέρια του Αρχιερέως,και έπειτα ο υποδιάκονος πλένει τα χέρια του Αρχιερέως,

24. Το ΑρτοφόριοΤο Αρτοφόριο
 Το ΑρτοφόριοΤο Αρτοφόριο. Είναι ένα κατάλληλο ειδικό, συνήθως. Είναι ένα κατάλληλο ειδικό, συνήθως
μεταλλικό, κουτί που χρησιμοποιείται για τη φύλαξη τηςμεταλλικό, κουτί που χρησιμοποιείται για τη φύλαξη της
Θείας Κοινωνίας. Περιέχει Άγιο Άρτο εμβαπτισμένο στοΘείας Κοινωνίας. Περιέχει Άγιο Άρτο εμβαπτισμένο στο
τίμιο Αίμα του Κυρίου (δηλ. το Σώμα και το Αίμα Του).τίμιο Αίμα του Κυρίου (δηλ. το Σώμα και το Αίμα Του).
Εξάγεται τη Μεγάλη Πέμπτη και αποξηραίνεται για ναΕξάγεται τη Μεγάλη Πέμπτη και αποξηραίνεται για να
διατηρείται. Κατά τη χρήση υγραίνεται για να μαλακώσειδιατηρείται. Κατά τη χρήση υγραίνεται για να μαλακώσει
με κοινό οίνο. Χρησιμοποιείται σε έκτακτες ανάγκες,με κοινό οίνο. Χρησιμοποιείται σε έκτακτες ανάγκες,
εκτός Θείας Λειτουργίας, κατά τη διάρκεια του έτους καιεκτός Θείας Λειτουργίας, κατά τη διάρκεια του έτους και
κοινωνούν οι Ιερείς τους ασθενείς και πιστούς που δενκοινωνούν οι Ιερείς τους ασθενείς και πιστούς που δεν
μπορούν να μεταβούν στο Ναό.μπορούν να μεταβούν στο Ναό.
Αρτοφόριο λέγεται και το πρόσθετο μικρό κυτίο στοΑρτοφόριο λέγεται και το πρόσθετο μικρό κυτίο στο
όποιο διαφυλάσσεται ο Αμνός του Κυρίου (το Σώμα καιόποιο διαφυλάσσεται ο Αμνός του Κυρίου (το Σώμα και
το Αίμα Του) τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, από τηντο Αίμα Του) τή Μεγάλη Τεσσαρακοστή, από την
Κυριακή μέχρι την ημέρα πού θα χρησιμοποιηθεί στηνΚυριακή μέχρι την ημέρα πού θα χρησιμοποιηθεί στην
προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.προηγιασμένη Θεία Λειτουργία.

25. Ευλογημένη η βασιλείαΕυλογημένη η βασιλεία
του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματοςτου Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος
 Ενώ χτυπά η τρίτη καμπάνα, οι ψάλτες ψάλλουν τηΕνώ χτυπά η τρίτη καμπάνα, οι ψάλτες ψάλλουν τη
Μεγάλη ΔοξολογίαΜεγάλη Δοξολογία, που αρχίζει με το στίχο, που αρχίζει με το στίχο Δόξα σοι,Δόξα σοι,
τω δείξαντι το φως, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γηςτω δείξαντι το φως, δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης
ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκίαειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία (δόξα σε Σένα, που μας(δόξα σε Σένα, που μας
έδειξες το φως, δόξα στον ύψιστο Θεό και ειρήνη στη γηέδειξες το φως, δόξα στον ύψιστο Θεό και ειρήνη στη γη
και ευτυχία στους ανθρώπους). Είναι ο ύμνος τωνκαι ευτυχία στους ανθρώπους). Είναι ο ύμνος των
αγγέλων, που, όπως αναφέρεται στο κατά Λουκάναγγέλων, που, όπως αναφέρεται στο κατά Λουκάν
ευαγγέλιο, έψαλαν τη νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστόςευαγγέλιο, έψαλαν τη νύχτα που γεννήθηκε ο Χριστός
στο σπήλαιο της Βηθλεέμ. Η στιγμή αυτή συμβολίζειστο σπήλαιο της Βηθλεέμ. Η στιγμή αυτή συμβολίζει τητη
γέννηση του Χριστούγέννηση του Χριστού ..
 Η καθαυτό λειτουργία αρχίζει με την εκφώνηση:Η καθαυτό λειτουργία αρχίζει με την εκφώνηση:
 Ευλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και τουΕυλογημένη η βασιλεία του Πατρός και του Υιού και του
Αγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας τωνΑγίου Πνεύματος, νυν και αεί και εις τους αιώνας των
αιώνων. Αμήν.αιώνων. Αμήν.

26. Ειρηνικά ΑντίφωναΕιρηνικά Αντίφωνα
 Ακολουθούν ταΑκολουθούν τα ΕιρηνικάΕιρηνικά : μια σειρά ευχές (=προσευχές), με τις: μια σειρά ευχές (=προσευχές), με τις
οποίες προσευχόμαστε για την ειρήνη στον κόσμο και για κάθεοποίες προσευχόμαστε για την ειρήνη στον κόσμο και για κάθε
τομέα της ζωής: για ευνοϊκό άνεμο, καλή σοδειά, καλό ταξίδι σ’τομέα της ζωής: για ευνοϊκό άνεμο, καλή σοδειά, καλό ταξίδι σ’
εκείνους που ταξιδεύουν, αλλά και για τους αιχμαλώτους, τουςεκείνους που ταξιδεύουν, αλλά και για τους αιχμαλώτους, τους
πονεμένους, τους δυστυχισμένους κ.τ.λ. Ταπονεμένους, τους δυστυχισμένους κ.τ.λ. Τα ΕιρηνικάΕιρηνικά λέγονται καιλέγονται και
Μεγάλη ΣυναπτήΜεγάλη Συναπτή (συναπτή = σειρά λόγων που συνάπτονται, δηλ.(συναπτή = σειρά λόγων που συνάπτονται, δηλ.
ακουμπάνε ο ένας στον άλλο, λέγονται κατά σειράν).ακουμπάνε ο ένας στον άλλο, λέγονται κατά σειράν).
 Ακολουθούν ταΑκολουθούν τα ΑντίφωναΑντίφωνα: στίχοι από προφητικούς ψαλμούς της: στίχοι από προφητικούς ψαλμούς της
Παλαιάς Διαθήκης (δηλ. μέσα από την Αγία Γραφή), πουΠαλαιάς Διαθήκης (δηλ. μέσα από την Αγία Γραφή), που
συνοδεύουν σύντομες επικλήσεις στο Χριστό και την Παναγία (α΄ καισυνοδεύουν σύντομες επικλήσεις στο Χριστό και την Παναγία (α΄ και
β΄ αντίφωνα) και το αναστάσιμο απολυτίκιο της Κυριακής ή (αν είναιβ΄ αντίφωνα) και το αναστάσιμο απολυτίκιο της Κυριακής ή (αν είναι
καθημερινή) το απολυτίκιο του αγίου της ημέρας ή της εορτής τηςκαθημερινή) το απολυτίκιο του αγίου της ημέρας ή της εορτής της
ημέρας, για να γίνει η Μικρή Είσοδος.ημέρας, για να γίνει η Μικρή Είσοδος.

27. Μικρή ΕίσοδοςΜικρή Είσοδος
 ο ιερέας παίρνει το Ευαγγέλιο από την Αγία Τράπεζα καιο ιερέας παίρνει το Ευαγγέλιο από την Αγία Τράπεζα και
το βγάζει από τη διπλανή πύλη του Ιερού και το βάζειτο βγάζει από τη διπλανή πύλη του Ιερού και το βάζει
από την Ωραία Πύλη, για να το τοποθετήσει πάλι στηναπό την Ωραία Πύλη, για να το τοποθετήσει πάλι στην
Αγία Τράπεζα. Οι χριστιανοί παρακολουθούν αυτή τηνΑγία Τράπεζα. Οι χριστιανοί παρακολουθούν αυτή την
πορεία όρθιοι (όπως είναι όρθιοι κάθε φορά πουπορεία όρθιοι (όπως είναι όρθιοι κάθε φορά που
εμφανίζεται ο ιερέας στην Ωραία Πύλη). Η πράξη αυτήεμφανίζεται ο ιερέας στην Ωραία Πύλη). Η πράξη αυτή
συμβολίζει τη στιγμή που ο Ιησούςσυμβολίζει τη στιγμή που ο Ιησούς άρχισε ναάρχισε να
διδάσκειδιδάσκει. Το κερί, που προχωρά μπροστά από το. Το κερί, που προχωρά μπροστά από το
Ευαγγέλιο, συμβολίζει τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο,Ευαγγέλιο, συμβολίζει τον άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο,
που με το κήρυγμά του προετοίμασε τον κόσμο για ναπου με το κήρυγμά του προετοίμασε τον κόσμο για να
δεχτεί το Χριστό.δεχτεί το Χριστό.
 Στη Μικρή Είσοδο ο ιερέας κρύβει το πρόσωπό του με τοΣτη Μικρή Είσοδο ο ιερέας κρύβει το πρόσωπό του με το
Ευαγγέλιο. Θέλει να δείξει έτσι ότι τώρα ηΕυαγγέλιο. Θέλει να δείξει έτσι ότι τώρα η
προσωπικότητά του υποχωρεί, για να περάσει ο Χριστός,προσωπικότητά του υποχωρεί, για να περάσει ο Χριστός,
που λίγο αργότερα το Σώμα και το Αίμα Του θα βρεθούνπου λίγο αργότερα το Σώμα και το Αίμα Του θα βρεθούν
στην αγία τράπεζα.στην αγία τράπεζα.

29.  Συνεχίζουμε με τονΣυνεχίζουμε με τον ΑπόστολοΑπόστολο, τον οποίο διαβάζει ο αναγνώστης. Είναι ένα απόσπασμα από, τον οποίο διαβάζει ο αναγνώστης. Είναι ένα απόσπασμα από
επιστολή του αποστόλου Παύλουεπιστολή του αποστόλου Παύλου (ο απόστολος Παύλος έστειλε επιστολές, δηλ. γράμματα,(ο απόστολος Παύλος έστειλε επιστολές, δηλ. γράμματα,
στους χριστιανούς διαφόρων πόλεωνστους χριστιανούς διαφόρων πόλεων
 Ο Απόστολος συμβολίζει το κήρυγμα των αποστόλων σε όλη τη γη, και, την ώρα που τονΟ Απόστολος συμβολίζει το κήρυγμα των αποστόλων σε όλη τη γη, και, την ώρα που τον
διαβάζουμε, ο παπάς θυμιάζει από την Ωραία Πύλη, αλλά κανονικά δεν αφήνει τα κουδούνια τουδιαβάζουμε, ο παπάς θυμιάζει από την Ωραία Πύλη, αλλά κανονικά δεν αφήνει τα κουδούνια του
θυμιατού να χτυπάνε, επειδή αυτά τα κουδούνια συμβολίζουν τους αποστόλους – τώρα λοιπόν,θυμιατού να χτυπάνε, επειδή αυτά τα κουδούνια συμβολίζουν τους αποστόλους – τώρα λοιπόν,
που έχουμε τα ίδια τα λόγια των αποστόλων, τι χρειαζόμαστε το συμβολικό χτύπο;που έχουμε τα ίδια τα λόγια των αποστόλων, τι χρειαζόμαστε το συμβολικό χτύπο;
 Οι χριστιανοί μπορούν να κάθονται κατά τη διάρκεια του αποστολικού αναγνώσματος, αλλά καλόΟι χριστιανοί μπορούν να κάθονται κατά τη διάρκεια του αποστολικού αναγνώσματος, αλλά καλό
είναι να σηκωθούν όταν ο ιερέας βγει να θυμιάσει.είναι να σηκωθούν όταν ο ιερέας βγει να θυμιάσει.
 Τέλος, μετά τον Απόστολο, έρχεται η ιερή ώρα που ο ιερέας βγαίνει στην Ωραία Πύλη (ή οΤέλος, μετά τον Απόστολο, έρχεται η ιερή ώρα που ο ιερέας βγαίνει στην Ωραία Πύλη (ή ο
διάκονος, δηλ. ο «διάκος», αν υπάρχει, ανεβαίνει στον άμβωνα – ένα υπερυψωμένο σημείο στοδιάκονος, δηλ. ο «διάκος», αν υπάρχει, ανεβαίνει στον άμβωνα – ένα υπερυψωμένο σημείο στο
ναό – ή στο δεσποτικό θρόνο) και διαβάζει τοναό – ή στο δεσποτικό θρόνο) και διαβάζει το ΕυαγγέλιοΕυαγγέλιο. Είναι ένα απόσπασμα από κάποιο. Είναι ένα απόσπασμα από κάποιο
από τααπό τα τέσσερα Ευαγγέλιατέσσερα Ευαγγέλια. Το ακούμε οπωσδήποτε όρθιοι (εκτός σοβαρής ασθένειας), για να. Το ακούμε οπωσδήποτε όρθιοι (εκτός σοβαρής ασθένειας), για να
έχουμε στο νου μας ότι η προσέγγιση του Θεού χρειάζεται ζήλο και ετοιμότητα, ενώ πολλοίέχουμε στο νου μας ότι η προσέγγιση του Θεού χρειάζεται ζήλο και ετοιμότητα, ενώ πολλοί
γονατίζουν κάτω από το Ευαγγέλιο, για να πάρουν ευλογία.γονατίζουν κάτω από το Ευαγγέλιο, για να πάρουν ευλογία.
 ΣυμβολίζειΣυμβολίζει το ίδιο το κήρυγμα του Χριστού.το ίδιο το κήρυγμα του Χριστού. Εκείνη την ώρα είναι σαν να βγαίνει ο ίδιος οΕκείνη την ώρα είναι σαν να βγαίνει ο ίδιος ο
Χριστός στην Ωραία Πύλη και να διδάσκει.Χριστός στην Ωραία Πύλη και να διδάσκει.

30. Θεία κοινωνίαΘεία κοινωνία
 Αμέσως μετά το Ευαγγέλιο περνάμε στο δεύτερο καιΑμέσως μετά το Ευαγγέλιο περνάμε στο δεύτερο και
σπουδαιότερο μέρος της θείας λειτουργίας, εκεί όπουσπουδαιότερο μέρος της θείας λειτουργίας, εκεί όπου
επιτελείταιεπιτελείται ο σκοπός τηςο σκοπός της, που είναι, που είναι να κοινωνήσουννα κοινωνήσουν
(να μεταλάβουν) όλοι οι χριστιανοί το Σώμα και(να μεταλάβουν) όλοι οι χριστιανοί το Σώμα και
το Αίμα του Χριστούτο Αίμα του Χριστού .. http://2.bp.blogspot.com/-http://2.bp.blogspot.com/-
EUoDvHjpUGQ/UXZkkqHuXJI/AAAAAAAAAhU/WO8lGqY8Vm0/s1600/TheiaKoinonia.jpgEUoDvHjpUGQ/UXZkkqHuXJI/AAAAAAAAAhU/WO8lGqY8Vm0/s1600/TheiaKoinonia.jpg

31. Προετοιμασία για την μεγάληΠροετοιμασία για την μεγάλη
ΕίσοδοΕίσοδο
 Αμέσως λοιπόν μετά το Ευαγγέλιο, ο ιερέας καλεί τουςΑμέσως λοιπόν μετά το Ευαγγέλιο, ο ιερέας καλεί τους
κατηχούμενους να αποχωρήσουν και τους χριστιανούς νακατηχούμενους να αποχωρήσουν και τους χριστιανούς να
προσευχηθούν γι’ αυτούς. Κατηχούμενοι ονομάζονται οι ενήλικεςπροσευχηθούν γι’ αυτούς. Κατηχούμενοι ονομάζονται οι ενήλικες
που προετοιμάζονται για να βαπτιστούν και συμμετέχουν στη θείαπου προετοιμάζονται για να βαπτιστούν και συμμετέχουν στη θεία
λειτουργία μέχρι την ανάγνωση του Ευαγγελίου.λειτουργία μέχρι την ανάγνωση του Ευαγγελίου.
 Κατόπιν, μέσα στο Ιερό, αρχίζει να προετοιμάζεται για να «σηκώσειΚατόπιν, μέσα στο Ιερό, αρχίζει να προετοιμάζεται για να «σηκώσει
τα Άγια», δηλ. να πάρει το δισκοπότηρο από την πρόθεση (τητα Άγια», δηλ. να πάρει το δισκοπότηρο από την πρόθεση (τη
θυρίδα που συμβολίζει το σπήλαιο της Γέννησης του Χριστού) και ναθυρίδα που συμβολίζει το σπήλαιο της Γέννησης του Χριστού) και να
το φέρει στην αγία τράπεζα (το τραπέζι όπου τελείται η λειτουργία),το φέρει στην αγία τράπεζα (το τραπέζι όπου τελείται η λειτουργία),
που συμβολίζει τον Άγιο Τάφο. Η πορεία αυτή συμβολίζει την πορείαπου συμβολίζει τον Άγιο Τάφο. Η πορεία αυτή συμβολίζει την πορεία
του Χριστού προς τη σταύρωση και την ανάσταση. του Χριστού προς τη σταύρωση και την ανάσταση.
 Όση ώρα ο ιερέας διαβάζει τις μεγάλες του ευχές (δηλαδήΌση ώρα ο ιερέας διαβάζει τις μεγάλες του ευχές (δηλαδή
προσευχές), για να προετοιμαστεί πνευματικά, οι ψάλτες (για να τουπροσευχές), για να προετοιμαστεί πνευματικά, οι ψάλτες (για να του
δώσουν χρόνο να προετοιμαστεί) ψάλλουν ένα αργό ύμνο, πουδώσουν χρόνο να προετοιμαστεί) ψάλλουν ένα αργό ύμνο, που
λέγεταιλέγεται χερουβικός ύμνοςχερουβικός ύμνος ή απλάή απλά το χερουβικότο χερουβικό

32. Στη φράση «ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι» κόβεται ο ύμνοςΣτη φράση «ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι» κόβεται ο ύμνος
και «βγαίνουν τα Άγια». Η πομπή αυτή ονομάζεταικαι «βγαίνουν τα Άγια». Η πομπή αυτή ονομάζεται Μεγάλη ΕίσοδοςΜεγάλη Είσοδος ..
https://megalomartys.files.wordpress.com/2012/03/100_0131.jpg%3Fw%3D762https://megalomartys.files.wordpress.com/2012/03/100_0131.jpg%3Fw%3D762

33. Στη Θεία Λειτουργία παρατηρείταιΣτη Θεία Λειτουργία παρατηρείται
μια πορείαμια πορεία
 Γενικά στη Θεία Λειτουργία παρατηρείται μια πορεία από την πλαϊνήΓενικά στη Θεία Λειτουργία παρατηρείται μια πορεία από την πλαϊνή
πύλη στο Ιερό μέσω της Ωραίας Πύλης (της μεσαίας). Η κίνηση αυτήπύλη στο Ιερό μέσω της Ωραίας Πύλης (της μεσαίας). Η κίνηση αυτή
σημαίνει και την πορεία των ανθρώπων από την εποχή της Παλαιάςσημαίνει και την πορεία των ανθρώπων από την εποχή της Παλαιάς
Διαθήκης στην εποχή της Καινής Διαθήκης και της Εκκλησίας, πουΔιαθήκης στην εποχή της Καινής Διαθήκης και της Εκκλησίας, που
είναι η δική μας εποχή..είναι η δική μας εποχή..
http://farm9.staticflickr.com/8150/7620043756_2e5a91d245_o.jpghttp://farm9.staticflickr.com/8150/7620043756_2e5a91d245_o.jpg

34. Η βόρεια πύλη του Ιερού (αριστερά όπως κοιτάμε) συμβολίζει τηνΗ βόρεια πύλη του Ιερού (αριστερά όπως κοιτάμε) συμβολίζει την
Παλαιά Διαθήκη (γι’ αυτό πάνω της εικονίζεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ, οΠαλαιά Διαθήκη (γι’ αυτό πάνω της εικονίζεται ο αρχάγγελος Μιχαήλ, ο
άγγελος της Παλαιάς Διαθήκης), ενώ η νότια πύλη (η δεξιά) συμβολίζειάγγελος της Παλαιάς Διαθήκης), ενώ η νότια πύλη (η δεξιά) συμβολίζει
την Καινή Διαθήκη, γι’ αυτό σ’ αυτήν εικονίζεται ο αρχάγγελος Γαβριήλ,την Καινή Διαθήκη, γι’ αυτό σ’ αυτήν εικονίζεται ο αρχάγγελος Γαβριήλ,
ο άγγελος της Καινής Διαθήκης.ο άγγελος της Καινής Διαθήκης.
http://users.sch.gr/aiasgr/Image/Aggeloi/Arxaggelos_Mixahl/Arxaggelos_Mixahl_03.jpghttp://users.sch.gr/aiasgr/Image/Aggeloi/Arxaggelos_Mixahl/Arxaggelos_Mixahl_03.jpg
http://1.bp.blogspot.com/-LQVRo8lexMk/UJqnSxBJh9I/AAAAAAAAKaE/OiLZXUB1hpA/s400/arxaggelos_gavrihl_415.jpghttp://1.bp.blogspot.com/-LQVRo8lexMk/UJqnSxBJh9I/AAAAAAAAKaE/OiLZXUB1hpA/s400/arxaggelos_gavrihl_415.jpg

35. Η Ωραία ΠύληΗ Ωραία Πύλη
 Η Ωραία Πύλη (Η Ωραία Πύλη (ωραίαωραία, από το, από το ώραώρα ++ ίαία,,
σημαίνει εκείνη που χρησιμοποιείται στηνσημαίνει εκείνη που χρησιμοποιείται στην
κατάλληληκατάλληλη ώραώρα) συμβολίζει την Παναγία,) συμβολίζει την Παναγία,
με βάση το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ.με βάση το όραμα του προφήτη Ιεζεκιήλ.
Γι’ αυτό, όπως μόνο ο Χριστός γεννήθηκεΓι’ αυτό, όπως μόνο ο Χριστός γεννήθηκε
από την Παναγία, έτσι μόνο ο Ιερέαςαπό την Παναγία, έτσι μόνο ο Ιερέας
περνάει από αυτήν, και μόνο κατά τηπερνάει από αυτήν, και μόνο κατά τη
διάρκεια των εκκλησιαστικών τελετών,διάρκεια των εκκλησιαστικών τελετών,
επειδή τότε συμβολίζει το Χριστόεπειδή τότε συμβολίζει το Χριστό

36.  Το «Πιστεύω»Το «Πιστεύω» (το «Σύμβολο της Πίστεως»), που γράφτηκε από την Α΄ και τη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο τον 4ο αιώνα μ.Χ., για να(το «Σύμβολο της Πίστεως»), που γράφτηκε από την Α΄ και τη Β΄ Οικουμενική Σύνοδο τον 4ο αιώνα μ.Χ., για να
διατυπώσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τη γνώση των αγίων (από την εμπειρία τους και από την Αγία Γραφή) ότι οδιατυπώσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τη γνώση των αγίων (από την εμπειρία τους και από την Αγία Γραφή) ότι ο
Χριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός. Η εκφώνηση «τας θύρας, τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν» σημαίνει «να προσέχουμε μεΧριστός και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός. Η εκφώνηση «τας θύρας, τας θύρας εν σοφία πρόσχωμεν» σημαίνει «να προσέχουμε με
σοφία τις πόρτες», για να μην είναι μέσα κανείς που δεν είναι χριστιανός (οι αρχαίοι χριστιανοί πίστευαν ότι μόνο οι χριστιανοίσοφία τις πόρτες», για να μην είναι μέσα κανείς που δεν είναι χριστιανός (οι αρχαίοι χριστιανοί πίστευαν ότι μόνο οι χριστιανοί
πρέπει να ακούνε μέσα στη λειτουργία τις αλήθειες της πίστης μας). Έχει όμως και πνευματική σημασία: να προσέχουμε τιςπρέπει να ακούνε μέσα στη λειτουργία τις αλήθειες της πίστης μας). Έχει όμως και πνευματική σημασία: να προσέχουμε τις
πόρτες της καρδιάς και του νου μας.πόρτες της καρδιάς και του νου μας.
 β) Ο Επινίκιος Ύμνοςβ) Ο Επινίκιος Ύμνος: «Άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ! Πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης Του! Ωσαννά εν τοις: «Άγιος, άγιος, άγιος Κύριος Σαβαώθ! Πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης Του! Ωσαννά εν τοις
υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου! Ωσαννά ο εν τοις υψίστοις!». [Ακούστε τον].υψίστοις, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου! Ωσαννά ο εν τοις υψίστοις!». [Ακούστε τον].
 Το α΄ μέρος του ύμνου άκουσε ο προφήτης Ησαΐας να το ψάλλουν οι άγγελοι σεραφείμ γύρω από το θρόνο του Θεού (το είπαμεΤο α΄ μέρος του ύμνου άκουσε ο προφήτης Ησαΐας να το ψάλλουν οι άγγελοι σεραφείμ γύρω από το θρόνο του Θεού (το είπαμε
πριν, μιλώντας για τον Τρισάγιο Ύμνο), ενώ το β΄ μέρος είναι οι ζητωκραυγές των κατοίκων της Ιερουσαλήμ, όταν έμπαινε οπριν, μιλώντας για τον Τρισάγιο Ύμνο), ενώ το β΄ μέρος είναι οι ζητωκραυγές των κατοίκων της Ιερουσαλήμ, όταν έμπαινε ο
Χριστός με το γαϊδουράκι την Κυριακή των Βαΐων, λίγο πριν συλληφθεί και σταυρωθεί.Χριστός με το γαϊδουράκι την Κυριακή των Βαΐων, λίγο πριν συλληφθεί και σταυρωθεί.
Ο Επινίκιος Ύμνος λέγεται ως απάντηση σε μια προσευχή του ιερέα που τη λέει χαμηλόφωνα κι εμείς ακούμε την κατάληξή της:Ο Επινίκιος Ύμνος λέγεται ως απάντηση σε μια προσευχή του ιερέα που τη λέει χαμηλόφωνα κι εμείς ακούμε την κατάληξή της:
σ' ευχαριστούμε, Κύριε, που δέχεσαι από εμάς αυτή τη λειτουργία, αν και έχεις γύρω σου χιλιάδες αρχαγγέλους και μυριάδεςσ' ευχαριστούμε, Κύριε, που δέχεσαι από εμάς αυτή τη λειτουργία, αν και έχεις γύρω σου χιλιάδες αρχαγγέλους και μυριάδες
αγγέλους, τα χερουβίμ και τα σεραφείμ, «άδοντα, βοώντα, κεκραγότα και λέγοντα» (=που τραγουδούν, φωνάζουν, κραυγάζουναγγέλους, τα χερουβίμ και τα σεραφείμ, «άδοντα, βοώντα, κεκραγότα και λέγοντα» (=που τραγουδούν, φωνάζουν, κραυγάζουν
και λένε). Κι εδώ ο ψάλτης συμπληρώνει με τον ύμνο των σεραφείμ.και λένε). Κι εδώ ο ψάλτης συμπληρώνει με τον ύμνο των σεραφείμ.
 Κατόπιν έρχεται το πιο ιερό σημείο της θείας λειτουργίας: η εκφώνηση: «Κατόπιν έρχεται το πιο ιερό σημείο της θείας λειτουργίας: η εκφώνηση: «Τα Σα εκ των Σων σοι προσφέρομεν κατάΤα Σα εκ των Σων σοι προσφέρομεν κατά
πάντα και διά πάντα!»πάντα και διά πάντα!»
 Δηλαδή: Τα δικά Σου από τα δικά Σου Σού προσφέρουμε, σε κάθε περίσταση και για όλα!Δηλαδή: Τα δικά Σου από τα δικά Σου Σού προσφέρουμε, σε κάθε περίσταση και για όλα!
 Τότε (ενώ ο ψάλτης ψάλλει ένα αργό ύμνο), ο ιερέας γονατίζει μπροστά στην Αγία Τράπεζα και διαβάζει την ευχή, με την οποίαΤότε (ενώ ο ψάλτης ψάλλει ένα αργό ύμνο), ο ιερέας γονατίζει μπροστά στην Αγία Τράπεζα και διαβάζει την ευχή, με την οποία
ζητάει από τον Ίδιο το Θεό Πατέρα να στείλει το Άγιο Πνεύμα και να μεταβάλει το ψωμί σε Σώμα του Χριστού και το κρασί σεζητάει από τον Ίδιο το Θεό Πατέρα να στείλει το Άγιο Πνεύμα και να μεταβάλει το ψωμί σε Σώμα του Χριστού και το κρασί σε
Αίμα του Χριστού:Αίμα του Χριστού:
 «…κατάπεμψον το Πνεύμα Σου το Άγιον εφ’ ημάς και επί τα προκείμενα δώρα ταύτα και ποίησον τον μεν άρτον τούτον τίμιον«…κατάπεμψον το Πνεύμα Σου το Άγιον εφ’ ημάς και επί τα προκείμενα δώρα ταύτα και ποίησον τον μεν άρτον τούτον τίμιον
Σώμα του Χριστού Σου, το δε εν τω ποτηρίω τούτο τίμιον Αίμα του Χριστού Σου, μεταβαλών τω Πνεύματί Σου τω Αγίω. Αμήν.Σώμα του Χριστού Σου, το δε εν τω ποτηρίω τούτο τίμιον Αίμα του Χριστού Σου, μεταβαλών τω Πνεύματί Σου τω Αγίω. Αμήν.
Αμήν. Αμήν».Αμήν. Αμήν».
 Ο λαός σηκώνεται ή και γονατίζει αυτές τις στιγμές, που πιστεύουμε ότι κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα και ότι το Ιερό είναι γεμάτοΟ λαός σηκώνεται ή και γονατίζει αυτές τις στιγμές, που πιστεύουμε ότι κατεβαίνει το Άγιο Πνεύμα και ότι το Ιερό είναι γεμάτο
αγγελικές δυνάμεις!αγγελικές δυνάμεις!
 Με την εκφώνησηΜε την εκφώνηση «Εξαιρέτως της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, δεσποίνης ημών Θεοτ«Εξαιρέτως της Παναγίας, αχράντου, υπερευλογημένης, ενδόξου, δεσποίνης ημών Θεοτ
 Ενώ οι ψάλτες λένε ένα αργό τροπάριο (το Κοινωνικό), ο παπάς μέσα στο Ιερό κόβει το Σώμα του Χριστού και το αφήνει πάνωΕνώ οι ψάλτες λένε ένα αργό τροπάριο (το Κοινωνικό), ο παπάς μέσα στο Ιερό κόβει το Σώμα του Χριστού και το αφήνει πάνω
στο δίσκο. Αυτή η πράξη συμβολίζει τη σταύρωση του Χριστού. Διαβάζει μεγάλες ευχές ("ευχές της αναφοράς") και κοινωνεί οστο δίσκο. Αυτή η πράξη συμβολίζει τη σταύρωση του Χριστού. Διαβάζει μεγάλες ευχές ("ευχές της αναφοράς") και κοινωνεί ο
ίδιος με τον αρχαίο τρόπο: Σώμα όπως παίρνουμε το αντίδωρο [φωτο] και Αίμα απευθείας από το ποτήριο. Κοινωνεί πρώτος,ίδιος με τον αρχαίο τρόπο: Σώμα όπως παίρνουμε το αντίδωρο [φωτο] και Αίμα απευθείας από το ποτήριο. Κοινωνεί πρώτος,
για να πάρει τη δύναμη και την άφεση των αμαρτιών που έχει ανάγκη, ώστε κατόπιν να μεταδώσει τη Θεία Κοινωνία σε όλουςγια να πάρει τη δύναμη και την άφεση των αμαρτιών που έχει ανάγκη, ώστε κατόπιν να μεταδώσει τη Θεία Κοινωνία σε όλους
τους άλλους.τους άλλους.
 Κατόπιν ενώνει Σώμα και Αίμα μέσα στο ποτήριο και ρίχνει λίγο βραστό νερό (τοΚατόπιν ενώνει Σώμα και Αίμα μέσα στο ποτήριο και ρίχνει λίγο βραστό νερό (το ζέονζέον, από το ρήμα ζέω = βράζω – από εκεί, από το ρήμα ζέω = βράζω – από εκεί
βγαίνει και η λέξη ζέστη), για να είναι ζεστό, όπως το αίμα είναι ζεστό. Θυμιάζει. Το σκεπάζει με το κόκκινο πανί που λέγεταιβγαίνει και η λέξη ζέστη), για να είναι ζεστό, όπως το αίμα είναι ζεστό. Θυμιάζει. Το σκεπάζει με το κόκκινο πανί που λέγεται
μάκτρο (από το μάσσω = σκουπίζω) και βγαίνει στην Ωραία Πύλη, για να κοινωνήσουν οι χριστιανοί. Μας προσκαλεί όλους μεμάκτρο (από το μάσσω = σκουπίζω) και βγαίνει στην Ωραία Πύλη, για να κοινωνήσουν οι χριστιανοί. Μας προσκαλεί όλους με
τη γνωστή εκφώνηση:τη γνωστή εκφώνηση: Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης, προσέλθετε!Μετά φόβου Θεού, πίστεως και αγάπης, προσέλθετε!
 Είναι το κορυφαίο σημείο της λειτουργίας, στο οποίο κάποτε κοινωνούσαν όλοι οι χριστιανοί. Σήμερα, κακώς, το θέτουμε στοΕίναι το κορυφαίο σημείο της λειτουργίας, στο οποίο κάποτε κοινωνούσαν όλοι οι χριστιανοί. Σήμερα, κακώς, το θέτουμε στο
περιθώριο, γιατί αντιμετωπίζουμε τη λειτουργία σαν θέαμα και σπάνια μεταλαβαίνουμε. Κοινωνούμε μόνο τα μικρά παιδάκια –περιθώριο, γιατί αντιμετωπίζουμε τη λειτουργία σαν θέαμα και σπάνια μεταλαβαίνουμε. Κοινωνούμε μόνο τα μικρά παιδάκια –
ενώ η Θεία Κοινωνία προσφέρεται για όλους μας.ενώ η Θεία Κοινωνία προσφέρεται για όλους μας.

37. Μετά φόβου Θεού, πίστεωςΜετά φόβου Θεού, πίστεως
και αγάπης, προσέλθετε!και αγάπης, προσέλθετε!
 Είναι το κορυφαίο σημείο της λειτουργίας,Είναι το κορυφαίο σημείο της λειτουργίας,
στο οποίο κάποτε κοινωνούσαν όλοι οιστο οποίο κάποτε κοινωνούσαν όλοι οι
χριστιανοίχριστιανοί

38. «Ο ευλογών τους ευλογούντας σε,«Ο ευλογών τους ευλογούντας σε,
Κύριε…»Κύριε…»
 Αφού κοινωνήσει ο λαός, οι ψάλτες ψάλλουν έναΑφού κοινωνήσει ο λαός, οι ψάλτες ψάλλουν ένα
θριαμβευτικό ύμνο:θριαμβευτικό ύμνο:
 «Ίδωμεν το Φως το αληθινόν, ελάβομεν πνεύμα«Ίδωμεν το Φως το αληθινόν, ελάβομεν πνεύμα
επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή, αδιαίρετον Τριάδαεπουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή, αδιαίρετον Τριάδα
προσκυνούντες, αύτη γαρ ημάς έσωσεν!»προσκυνούντες, αύτη γαρ ημάς έσωσεν!»
 Η λειτουργία τελειώνει με την οπισθάμβωνο ευχή* («ΟΗ λειτουργία τελειώνει με την οπισθάμβωνο ευχή* («Ο
ευλογών τους ευλογούντας σε, Κύριε…») κευλογών τους ευλογούντας σε, Κύριε…») κ
 αι περνάμε όλοι να πάρουμε τοαι περνάμε όλοι να πάρουμε το αντίδωροαντίδωρο..
 Το αντίδωρο (=αντί για δώρο) την παλιά εποχή τοΤο αντίδωρο (=αντί για δώρο) την παλιά εποχή το
παίρνανε όσοι, λόγω σοβαρών αμαρτημάτων ήπαίρνανε όσοι, λόγω σοβαρών αμαρτημάτων ή
εγκλημάτων, δεν είχαν μεταλάβει. Σήμερα, το παίρνουμεεγκλημάτων, δεν είχαν μεταλάβει. Σήμερα, το παίρνουμε
όλοι (άλλωστε, οι περισσότεροι φεύγουμε από τηόλοι (άλλωστε, οι περισσότεροι φεύγουμε από τη
λειτουργία δυστυχώς χωρίς να μεταλάβουμε) καιλειτουργία δυστυχώς χωρίς να μεταλάβουμε) και
συνηθίζεται να το τρώμε νηστικοί.συνηθίζεται να το τρώμε νηστικοί.
Σουλτάνα Γκαργκάνα ΠΕ01Σουλτάνα Γκαργκάνα ΠΕ01