บทที่ 1

1. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 1
กลไกราคา
ในระบบเศรษฐกิจ
สาระการเรียนรู
๑. ความหมายและประเภทของตลาด
๒. ความหมายและความสําคัญของกลไกราคา
๓. ความหมายและตัวกําหนดอุปสงคและอุปทาน
๔. การกําหนดราคาในระบบเศรษฐกิจ
ห
นวยการเ
รียนรูที่
๑
แผนที่ ñ

2. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 2
เศรษฐศาสตรเปนวิชาที่ศึกษาเกี่ยวกับการใชทรัพยากร
ที่มีอยูจํากัดมาเลือกผลิตสินคาและบริการ การจําหนายจาย
แจกสินคาและบริการ และการใชสินคาและบริการอยางมี
ประสิทธิภาพเพื่อสนองความตองการและพัฒนาคุณภาพชีวิต
ของมนุษยใหไดประโยชนสูงสุด
ตลาด โดยทั่วไปหมายถึง สถานที่หรือศูนยกลางที่ผูซื้อและ
ผูขายมาพบปะซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการกัน
แตในทางเศรษฐศาสตร“ตลาด” มีความหมายกวางกวานั้น
คือ หมายถึงกิจกรรมการตกลงซื้อขายสินคาและบริการ
โดยมีองคประกอบสําคัญ ไดแก ผูซื้อ ผูขายสินคาหรือบริการ
และกลไกที่กอใหเกิดการตกลงซื้อขายสินคาและบริการโดย
ไมจําเปนที่จะตองมีสถานที่แนนอน
ความหมายและประเภทของตลาด
โดยทั่วไปหมายถึง สถานที่หรือศูนยกลางที่ผูซื้อและ
ความหมายของตลาด
แผนที่ ๒

3. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 3แผนที่ ó
ตลาดในระบบเศรษฐกิจแบงไดหลายลักษณะ เชน
แบงตามลักษณะสินคาและบริการ
แบงตามลักษณะการซื้อขาย
แบงตามโครงสรางของตลาดและลักษณะการแขงขัน
แบงออกเปน ๒ ประเภทใหญๆ คือ
๑. ตลาดแขงขันสมบูรณ หมายถึง ตลาดที่มีการแขงขัน
กันอยางเต็มที่ในระหวางผูซื้อและผูขาย มีลักษณะ ดังนี้
๑.๑ มีผูซื้อและผูขายจํานวนมาก
๑.๒ สินคาหรือบริการมีลักษณะเหมือนกันทุกประการ
๑.๓ ผูผลิต ผูขาย และผูซื้อสามารถเขาและออกจาก
ตลาดไดอยางเสรี
๑.๔ ผูซื้อหรือผูบริโภคและผูขายไดรับขอมูลขาวสาร
ไดอยางทั่วถึง
๑.๕ การเคลื่อนยายสินคาและทรัพยากรการผลิต
สามารถทําไดอยางเสรี
การกําหนดราคาในตลาดแขงขันสมบูรณจะถูกกําหนด
โดยอุปสงคและอุปทานเรียกวา กลไกราคา
ประเภทของตลาด

4. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 4แผนที่ ๔
๒. ตลาดแขงขันไมสมบูรณ หมายถึง ตลาดที่มีระดับ
การแขงขันแตกตางกัน ประกอบดวย
๒.๑ ตลาดผูกขาด หมายถึง ตลาดที่มีผูขายเปน
ผูผูกขาด มีอํานาจกําหนดราคาผลผลิตของตนไดอยางเต็มที่
(๑) มีผูผลิตหรือผูขายเพียงรายเดียว
(๒) สินคาของผูผูกขาดไมสามารถหาสินคาอื่น
มาทดแทนได
(๓) การเขาและออกจากตลาดเปนไปไดยาก
ตลาดผูกขาดรัฐบาลจะเปนผูควบคุมหรือแทรกแซงราคา
ทําใหผูผูกขาดกําหนดปริมาณผลผลิตและราคาได
๒.๒ ตลาดผูขายนอยราย หมายถึง ตลาดที่มีผูผลิต
หรือผูขายจํานวนนอย มีลักษณะคือ
(๑) มีจํานวนผูผลิตหรือผูขายไมมาก
(๒) สินคาของผูผลิตแตละรายอาจเหมือนกัน
หรือแตกตางกันก็ได
(๓) การเขาและออกจากตลาดเปนไปไดยาก
ผูผลิตหรือผูขายทีอิทธิพลในการกําหนดราคาสินคาอยูบาง
โดยรวมกลุมกันตัวราคาหรือการตัั้งราคาตามผูนํา

5. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 5แผนที่ õ
๒.๓ตลาดกึ่งแขงขันกึ่งผูกขาดหมายถึงตลาดที่ผูผลิต
และผูขายบางรายมีอํานาจในการกําหนดราคาสินคาและบริการ
ไดบาง ในกรณีที่ทําใหผูภริโภคมีความพอใจในสินคาและ
การบริการเปนพิเศษ ตลาดกึ่งแขงขันกึ่งผูกขาดมีลักษณะ
คลายกับตลาดแขงขันสมบูรณ แตบางสวนมีลักษณะไปทาง
ตลาดผูกขาด ลักษณะสําคัญของตลาดประเภทนี้ มีดังนี้
(๑) มีผูผลิตหรือผูขายจํานวนมาก สัดสวนของ
สินคาของผูผลิตแตละรายมีไมมากเมื่อเทียบกับสินคาทั้งหมด
ในตลาด
(๒) สินคาของผูผลิตหรือผูขายแตละรายมี
ความแตกตางกันแตใชทดแทนกันได
(๓) การเขาและออกจากตลาด ผูผลิตหรือผูขาย
รายใหมสามารถเขามาแขงขันในตลาดไดงาย
สรุปลักษณะประเภทของตลาด

6. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 6แผนที่ ๖
กลไกราคา คือการที่ราคาสินคาในตลาดเปลี่ยนแปลง
ซึ่งขึ้นอยูกับอุปสงคและอุปทาน หรือปริมาณเสนอซื้อและปริมาณ
เสนอขายสินคาและบริการ
ในระบบเศรษฐกิจ กลไกราคาในระบบตลาดจะแสดงถึง
ภาวะความตองการของผูบริโภคอยางแทจริง เพราะไมมีการ
แทรกแซงจากรัฐบาล ถาผูบริโภคตองการซื้อสินคามาก
จะมีผลใหราคาสินคาและบริการชนิดนั้นสูงขึ้น ปริมาณการผลิต
ก็จะเพิ่มขึ้นตาม ในทางตรงกันขามถาผูบริโภคมีความตองการ
ซื้อสินคาและบริการนอย ราคาสินคาและบริการจะลดลง
ดังนั้นกลไกราคาจึงเปนเครื่องชี้ถึงปริมาณความตองการ
เสนอขาย และเปนตัวกําหนดราคาสินคาในตลาด
กลไกราคาจะทําใหเกิดการแขงขันอยางเสรีและเปนธรรม
ระหวางผูผลิตและผูบริโภค ผูผลิตสามารถนําความรูเรื่อง
กลไกราคาไปวางนโยบายการกําหนดราคาและวางแผนการผลิต
สวนรัฐบาลสามารถนําความรูดังกลาวไปวางอผนนโยบาย
เศรษฐกิจ
ความหมายและความสําคัญของ
กลไกราคา
ความหมายของกลไกราคา
ความสําคัญของกลไกราคา

7. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 7
อุปสงค(Demand)หมายถึง ปริมาณของสินคาหรือบริการ
ชนิดหนึ่งชนิดใดที่ผูบริโภคตองการซื้อในชวงเวลาหนึ่ง ณ ระดับ
ราคาตางๆ ความตองการซื้อตองประกอบดวยความเต็มใจ และ
มีทรัพยเพียงพอที่จะซื้อ
ความหมายและตัวกําหนด
อุปสงคและอุปทาน
ความหมายของอุปสงค
แผนที่ ÷
๑. ราคาของสินคาและบริการชนิดนั้น
๒. รายไดของผูบริโภค
๓. รสนิยมของผูบริโภค
๔. ราคาสินคาชนิดอื่นๆ ที่เกี่ยวของ
๕. จํานวนของประชากร
๖. ฤดูกาลของสินคา
๗. การคาดคะเนเกี่ยวกับ
ราคาสินคาในอนาคต
ตัวกําหนดอุปสงค

8. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 8
กฎของอุปสงค (Law of Demand) เปนกฎที่วาดวย
ความสัมพันธระหวางปริมาณสินคาและบริการที่ผูบริโภคตองการ
ซื้อและมีอํานาจซื้อในระดับราคาของสินคาหรือบริการชนิดนั้นๆ
กลาวคือ เมื่อราคาสินคาลดลง ปริมาณเสนอซื้อจะเพิ่มขึ้น
ในทางตรงกันขามหากราคาสินคาเพิ่มขึ้น ปริมาณเสนอซื้อจะ
ลดลง ตัวอยางเชน
แผนที่ ๘
ราคานํ้าตาลทรายตอกิโลกรัม (บาท) ปริมาณเสนอซื้อนํ้าตาลทราย (กิโลกรัม)
๓๗ ๔
๓๕ ๖
๓๓ ๘
เสนอุปสงคแสดงความสัมพันธระหวางราคานํ้าตาลทรายกับ
ปริมาณเสนอซื้อนํ้าตาลทรายเมื่อราคานํ้าตาลทรายเปลี่ยนแปลง
A
B
0
33
35
37
42 6 8
C
D
D

9. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 9แผนที่ ù
การเปลี่ยนแปลงของอุปสงคมี ๒ ลักษณะ ดังนี้
๑. การเปลี่ยนแปลงของราคาสินคาและบริการ
๒. การเปลี่ยนแปลงของตัวกําหนดอื่นๆที่ไมใชราคา
การปรับและการเปลี่ยนแปลงของอุปสงค
A
B
C
D0
33
35
37
42 6 8
A B C35
การเปลี่ยนแปลงของอุปสงคตอรายไดของผูบริโภคที่สามารถซื้อนํ้าตาลทราย
การเปลี่ยนแปลงของอุปสงคตอราคานํ้าตาลทรายกับปริมาณเสนอซื้อนํ้าตาลทราย

10. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 10
อุปทาน (Supply) หมายถึง ปริมาณสินคาหรือบริการ
ชนิดใดชนิดหนึ่งที่ผูผลิตหรือผูขายตองการผลิตหรือนําออก
จําหนายในชวงเวลาใดเวลาหนึ่ง ณ ระดับราคาตางๆ ของสินคา
หรือบริการชนิดนั้น
๑. ราคาสินคาและบริการที่เสนอขาย
๒. ราคาปจจัยการผลิต
๓. เทคนิคการผลิตหรือกรรมวิธีการผลิต
๔. ราคาสินคาอื่นที่ผูผลิตสามารถผลิตได
๕. จํานวนผูผลิตหรือผูขาย
๖. การคาดคะเนเกี่ยวกับราคาสินคาและบริการใน
อนาคต
๗. การเก็บภาษีและเงินชวยเหลือ
ความหมายของอุปทาน
ตัวกําหนดอุปทาน
แผนที่ ๑๐

11. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 11แผนที่ ññ
เปนกฎทีี่วาดวยความสัมพันธระหวางจํานวนสินคาหรือ
บริการที่ผูผลิตตองการขายและมีพรอมขาย กลาวคือ ถาราคา
สินคาและบริการเพิ่มสูงขึ้น ผูผลิตหรือผูขายจะนําสินคาออก
มาเสนอขายมากขึ้น เพราะไดกําไรเพิ่มขึ้น แตถาราคาสินคา
และบริการลดลงผูผลิตหริือผูขายจะเสนอขายสินคาและบริการ
ลดนอยลงดวย ดังตัวอยาง เชน
กฎของอุปทาน (Low of Supply)
ราคานําตาลทรายตอกิโลกรัม (บาท) ปริมาณเสนอขายนํ้าตาลทราย (กิโลกรัม)
๓๓ ๔
๓๕ ๖
๓๗ ๘
A
B
S
C
33
35
37
S
เสนอุปทานแสดงความสัมพันธระหวางราคานํ้าตาลทรายกับ
ปริมาณเสนอขายนํ้าตาลทรายเมื่อราคานํ้าตาลทรายเปลี่ยนแปลง

12. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 12แผนที่ ๑๒
การปรับและเปลี่ยนแปลงของอุปทาน
การเปลี่ยนแปลงของอุปสงคมี ๒ ลักษณะ ดังนี้
๑. การเปลี่ยนแปลงของราคาสินคาและบริการ
๒. การเปลี่ยนแปลงของตัวกําหนดอื่นๆที่ไมใชราคา
A
B
S
C
0
33
35
37
42 6 8
S
AB
S1 S0
S2
การเปลี่ยนแปลงของเสนอุปทานของราคานํ้าตาลทรายและปริมาณเสนอขายนํ้าตาลทราย
เสนอุปทานที่เปลี่ยนแปลงทั้งเสน เนื่องจากเทคโนโลยีเปลี่ยนแปลง

13. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 13แผนที่ ñó
การกําหนดราคา
ในระบบเศรษฐกิจ
การกําหนดราคาสินคาและบริการในระบบเศรษฐกิจเปนไปตาม
อุปสงคอุปทาน หรือกลไกราคา ซึ่งมีความแตกตางกันในระบบ
เศรษฐกิจประเภทตางๆ คือ
ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม (Capitalism) หรือระบบ
เศรษฐกิจแบบตลาดเสรี (Market Economy)เปนระบบเศรษฐกิจ
ที่มีเอกชนเปนเจาของ สามารถตัดสินใจใชทรัพยากรในการผลิต
สินคาและบริการไดอยางเสรีโดยที่รัฐไมเขามาแทรกแซงกลไก
ราคาจึงเปนเครื่องมือสําคัญในการแกไขปญหาการผลิตวาจะผลิต
อะไรผลิตอยางไรและเพื่อใครโดยมีกําไรเปนสิ่งจูงใจใหผลิตสินคา
และบริการ
ระบบเศรษฐกิจแบบสังคมนิยม (Socialism) เปนระบบ
เศรษฐกิจที่กรรมสิทธิ์สวนใหญเปนของสวนรวมหรือรัฐบาล
เนื่องจากรัฐบาลเปนผูกําหนดการผลิตสินคาและบริการ
กลไกราคาจึงไมมีบทบาทในการแกไขปญหาทางเศรษฐกิจเพราะ
ทุกอยางเกิดจากการตัดสินใจของรัฐบาลซึ่งไดวางแผน ไวแลว
ระบบเศรษฐกิจแบบผสม(Mixed Economy) เปนการผสม
ผสานของระบบทุนนิยมกับสังคมนิยม
ดังนั้นกลไกราคา และการวางแผนจากสวนกลางจึงเปน
เครื่องมือสําคัญในการแกปญหาพื้นฐานทางเศรษฐกิจ

14. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 14แผนที่ ๑๔
หลักการปรับและเปลี่ยนแปลงราคาสินคาและบริการ
ปจจัยสําคัญที่กําหนดอุปสงคและอุปทาน คือ ราคาสินคา
และบริการ โดยปริมาณเสนอซื้อจะแปรผกผันกับราคาสินคาและ
ปริมาณเสนอขายจะแปรผันตามราคาสินคาแตถาไมนําอุปสงคและ
อุปทานมาพิจารณารวมกันจะไมสามารถหาดุลยภาพของตลาดได
ดุลยภาพของตลาด
ราคาสินคาที่ปริมาณเสนอซื้อ
ปริมาณเสนอซื้อ
ปริมาณเสนอขาย
ปริมาณเสนอขาย
“ราคาดุลยภาพ”
“ปริมาณดุลยภาพ”
เทากับ
เทากับ
เอกชน รัฐบาล
ระบบเศรษฐกิจของไทย

15. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 15แผนที่ ñõ
ราคานําตาลทราย
(บาท/กิโลกรัม)
ปริมาณเสนอซื้อ
(กิโลกรัม)
ปริมาณเสนอขาย
(กิโลกรัม) สภาวะ
๓๙ ๒ ๑๐
มีนํ้าตาลทรายสวนเกิน
(อุปทานสวนเกิน = ๘ กิโลกรัม)
๓๗ ๔ ๘
มีนํ้าตาลทรายสวนเกิน
(อุปทานสวนเกิน = ๔ กิโลกรัม)
๓๕ ๖ ๖
ดุลยภาพ
(อุปสงค = อุปทาน)
๓๓ ๘ ๔
มีการขาดแคลนนํ้าตาลทราย
(อุปสงคสวนเกิน = ๔ กิโลกรัม)
๓๑ ๑๐ ๒
มีการขาดแคลนนํ้าตาลทราย
(อุปสงคสวนเกิน = ๘ กิโลกรัม)
ตารางอุปสงคนํ้าตาลทราย อุปทานนํ้าตาลทราย และ
ดุลยภาพนํ้าตาลทราย
ตารางและรูป แสดงปริมาณเสนอซื้อและปริมาณเสนอขาย
นํ้าตาลทรายในทุกระดับราคา
S
39
จุดดุลยภาพ คือ จุด E ของราคาและปริมาณเสนอซื้อนํ้าตาลทราย
ขณะที่ D คือ เสนอุปสงค และ S คือ เสนอุปทาน

16. ลิขสิทธิ์ของบริษัท สํานักพิมพเอมพันธ จํากัด วิชา เศรษฐศาสตร์ ๓ หน่วยที่ ๑ 16แผนที่ ๑๖
ถาตลาดไมอยูในภาวะดุลยภาพ กลไกราคาจะทําหนาที่ให
ตลาดปรับตัวเขาสูดุลยภาพเสมอ กลาวคือ ถาราคาสินคาสูงกวา
ราคาดุลยภาพ ปริมาณเสนอขายจะมากกวาปริมาณเสนอซื้อและ
เกิดสินคาสวนเกิน(Surplus) หรืออุปทานสวนเกิน(Excess
Supply)
ถาราคาสินคาที่ตํ่ากวาราคาดุลยภาพ ปริมาณเสนอซื้อ
มากกวาปริมาณเสนอขายทําใหเกิดการขาดแคลนสินคา(Shortage)
หรืออุปสงคสวนเกิน (Excess Demand)
เมื่อใดที่เกิดอุปทานสวนเกินจะทําใหราคาสินคาลดลง
และเมื่อใดที่ขาดแคลนสินคาจะทําใหราคาสินคาสูงขึ้น ตลาสด
จะมีการปรับใหเขาสูดุลยภาพเสมอ
โดยการกําหนดราคาจะพิจารณาจากปจจัยตางๆ เชน
๑. ตนทุนการผลิต
๒. สภาวะของตลาด
การกําหนดราคาสินคาและบริการในของหนวยธุรกิจ