Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Was ist angesagt?
Was ist angesagt? (11)
Andere mochten auch
Andere mochten auch (16)
Ähnlich wie Tai lieutonghop.com --bai-giang_luat_so_sanh
Ähnlich wie Tai lieutonghop.com --bai-giang_luat_so_sanh (20)
Tai lieutonghop.com --bai-giang_luat_so_sanh
- 1. Giảng viên: Phan Hoaøi Nam Luaät so saùnh – Michael Bogdan Gíao trình luaät so saùnh Ñaïi hoïc luaät Haø noäi Nhöõng heä thoáng phaùp luaät chính trong theá giôùi ñöông ñaïi – Rene David Nhöõng heä thoáng phaùp luaät cô baûn treân theá giôùi – Michael Fromont Gíao trình luaät so saùnh - Voõ Khaùnh Vinh Thoâng tin phaùp luaät daân söï website Hieán phaùp Myõ ñöôïc laøm ra nhö theá naøo Kieåm tra 60 phuùt Traéc nghieäm ñuùng sai 3 cau Töï luaän 2 cau ---------------------------------------------------- BAI 1: KHAÙI QUAÙT CHUNG VEÀ LUAÄT SO SAÙNH Coù nhieàu thuaät ngöõ Luaät hoïc so saùnh Khaùi nieäm do Boä giaùo duïc ñaët ra naêm 2004 nhaèm phaân bieät vôùi caùc ngaønh luaät khaùc, khoâng coù ñoái töôïng ñieàu chænh cuï theå nhaèm muïc ñích nhaán maïnh ñaây laø ngaønh khoa hoïc phaùp lyù, chöù khoâng phaûi nghieân cöùu ngaønh luaät ñoäc laäp trong heä thoáng phaùp luaät Luaät so saùnh ñoái chieáu Chæ laø söï phong phuù veà ngoân ngöõ So saùnh luaät Haïn cheá do khoâng chæ so saùnh maø coøn phaûi lyù giaûi nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät, laø caû 1 ngaønh khoa hoïc phaùp lyù Luaät so saùnh : laø ngaønh khoa hoïc phaùp lyù, nghieân cöùu so saùnh giöõa caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia khaùc nhau nhaèm tìm ra ñieåm töông ñoàng vaøkhaùc bieät ñoàng thôøi lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng hieän töôïng phaùp lyù ñoù ñeå höôùng ñeán nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh nhö phuïc vuï cho hoaït ñoäng laäp phaùp hay quaù trình haøi hoøa hoùa phaùp luaät giöõa caùc quoác gia Phaùp : phaùp luaät daân söï laø hieán phaùp trong lónh vöïc tö heä thoáng phaùp luaät daân söï ñoùng vai troø raát quan troïng, lieân quan maät thieát vôùi phaùp luaät veà lao ñoäng, thöông maïi, hoân nhaân gia ñình 1
- 2. Ví duï Vieät nam tieán haønh so saùnh luaät vôùi Phaùp vaø ñònh ra vò trí vai troø cuûa boä luaät daân söï 2005, taùch taøi phaùn haønh chính ra khoûi toøa aùn tö phaùp, trôû thaønh 1 nhaùnh toøa ñoäc laäp I Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh Hieän nay coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau trong vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh. • Caùc hoïc giaû XHCN chuû tröông lieät keâ caùc ñoái töôïng cuï theå : phaûi laø caùc phaùp luaät thöïc ñònh caùc cheá ñònh luaät, caùc qui phaïm phaùp luaät, caùc ngaønh luaät trong heä thoáng phaùp luaät quoác gia • Caùc hoïc giaû phöông Taây cho raèng ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh raát roäng, bao goàm caû vaên hoùa phaùp lyù chuû tröông khaùi quaùt hoùa caùc vaán ñeà thuoäc veà ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh. Ví duï Khaùi nieäm ôû trang 13 taøi lieäu Michael Bogdan Khaùc bieät giöõa 2 quan ñieåm XHCN lieät keâ cuï theå trong khi phöông Taây thì khaùi quaùt hoùa Phöông Taây cho raèng chính baûn thaân phöông phaùp so saùnh cuõng laø ñoái töôïng cho ngaønh khoa hoïc naøy nghieân cöùu Haïn cheá XHCN : coù quan ñieåm neân lieät keâ cuï theå khoâng oån do khaû naêng laïc haäu so vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc quan heä xaõ hoäi Ví duï :Khaùi nieäm vaên hoùa phaùp lyù coù yù nghóa, yeâu caàu khaùc nhau trong töøng giai ñoaïn Khi môùi thaønh laäp : phaûi ñuû caùc ngaønh luaät ñieàu chænh Giai ñoaïn hoaøn chænh : noäi dung ñieàu chænh phaûi ñaày ñuû Giai ñoaïn hieän nay : khaû naêng phaùp luaät ñi vaøo thöïc teá Phöông Taây : cho raèng khoâng theå khaùi quaùt hoùa heát caùc vaán ñeà thuoäc veà ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh Ví duï : Khoâng coù ñoái töôïng nghieân cöùu cuï theå neân coù theå bò xem laø phöông phaùp, khoâng phaûi laø 1 ngaønh khoa hoïc phaùp lyù ñoäc laäp laø khía caïnh bò coâng kích bôûi nhöõng ngöôøi khoâng uûng hoä söï toàn taïi cuûa ngaønh khoa hoïc phaùp lyù naøy Nhöng trong thöïc teá, luaät so saùnh ñoùng vai troø raát quan troïng Ví duï Luaät 12 baûng cuûa La maõ laø keát quaû so saùnh söï töông ñoàng, khaùc bieät vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc thaønh bang coå ñaïi 2
- 3. Naêm 1896, hieäp hoäi quoác teá veà luaät so saùnh ra ñôøi nhaèm haøi hoøa hoùa phaùp luaät caùc nöôùc taïo ñieàu kieän cho vieäc ñaåy maïnh giao thöông hoäi nhaäp quoác teá Vieäc nghieân cöùu luaät so saùnh gíup nhaän ñònh ñöôïc khuynh höôùng phaùt trieån cuûa phaùp luaät caùc nöôùc treân theá giôùi hoaïch ñònh keá hoaïch phaùt trieån cuûa phaùp luaät cuûa quoác gia, ñaûm baûo giaûm thieåu söï khaùc bieät vôùi phaùp luaät caùc nöôùc Maëc duø coù nhieàu quan ñieåm khaùc nhau trong vieäc xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu nhöng giöõa caùc quan ñieåm vaãn coù ñieåm chung : ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh ñeàu höôùng ñeán gaàn nhö toaøn boä caùc khía caïnh phaùp lyù trong heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia khaùc nhau vaø coù nhöõng ñaëc ñieåm sau • Khoâng coù ranh giôùi cuï theå ñeå xaùc ñònh ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh do quan ñieåm phaùp luaät cuï theå cuûa töøng quoác gia laø khaùc nhau, do ñoái töôïng nghieân cöùu quaù roäng lôùn Ví duï Tuy cuøng trong heä thoáng aùn leä, Hieán phaùp thaønh vaên cuûa Myõ ñoùng vai troø raát quan troïng trong heä thoáng luaät phaùp quoác gia, khaùc haún vôùi vai troø cuûa hieán phaùp baát thaønh vaên cuûa Anh • Mang tính chaát bieán ñoåi khoâng ngöøng, thay ñoåi theo thôøi gian Ví duï Khi khoái XHCN suïp ñoå, Vieät nam phaûi xaây döïng laïi heä thoáng phaùp luaät, thì muïc tieâu hoaøn thieän phaùp luaät, khaùi nieäm vaên hoùa phaùp lyù thay ñoåi theo töøng giai ñoaïn • Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh phaûi ñöôïc nghieân cöùu döôùi caû 2 goùc ñoä lyù luaän vaø thöïc tieãn do phaùp luaät mang tính tónh trong khi caùc quan heä xaõ hoäi mang tính ñoäng Ví duï Phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa coi troïng hình thöùc qui phaïm phaùp luaät, nghieâm caám aùn leä, nhöng caùc thaåm phaùn Phaùp ñaõ phaûi vaän duïng heát söùc linh hoaït trong thöïc teá thì boä luaät daân söï 1804 môùi traùnh ñöôïc tình traïng chæ coù hieäu löïc trong lyù thuyeát Ví duï Tuy trong heä thoáng aùn leä, phaùp luaät Anh vaãn chaáp nhaän caùc cam keát quoác teá coù giaù trò phaùp lyù cao hôn aùn leä. Ñeå thay ñoåi aùn leä, nghò vieän Anh phaûi ban haønh vaên baûn phuû quyeát neáu coù maâu thuaãn thì phaùp luaät thaønh vaên coù giaù trò cao hôn aùn leä Ví duï Myõ coù soá löôïng phaùp luaät thaønh vaên raát lôùn nhöng soá löôïng aùn leä ít hôn raát nhieàu so vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh II Phöông phaùp nghieân cöùu Coù 2 nhoùm phöông phaùp 3
- 4. 1 Phöông phaùp chung Phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, thoáng keâ 2 Phöông phaùp ñaëc thuø A Phöông phaùp so saùnh lòch söû : söû duïng nhöõng ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng ñieàu kieän veà kinh teá chính trò vaên hoùa xaõ hoäi vv ôû nhöõng thôøi ñieåm lòch söû cuï theå cuûa caùc quoác gia ñeå laøm cô sôû cho vieäc giaûi quyeát nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät cuûa nhöõng vaán ñeà thuoäc veà baûn chaát phaùp luaät cuûa caùc quoác gia Ví duï Nghò quyeát 49 veà caûi caùch tö phaùp cuûa Boä chính trò : ñeà aùn veà thöøa nhaän aùn leä trong heä thoáng phaùp luaät Vieät nam caàn phaûi tieán haønh nghieân cöùu aùn leä, phaùp luaät thaønh vaên cuûa Anh, Phaùp ( chòu aûnh höôûng cuûa phaùp luaät La maõ, ñaõ phaùp ñieån hoùa vaø phoå bieán roäng raõi cho caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa ), traû lôøi caâu hoûi veà aûnh höôûng cuûa nhöõng ñieåm töông ñoàng vaø khaùc bieät veà caùc ñieàu kieän kinh teá chính trò xaõ hoäi ñeå xaây döïng cô sôû cho vieäc thöøa nhaän aùn leä taïi Vieät nam Anh : coù vò trí ñòa lyù caùch bieät vôùi chaâu AÂu luïc ñòa, coù neàn kinh teá töï cung töï caáp, trình ñoä daân trí coøn thaáp, söï baûo thuû La maõ buoäc phaûi cho söû duïng taäp quaùn cuûa töøng vuøng. AÙn leä ñöôïc hình thaønh trong thöïc teá xeùt xöû. Sau naøy, thoâng luaät (common law) ra ñôøi Phaùp : phaùp luaät La maõ phuø hôïp vôùi trình ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa chaâu AÂu luïc ñòa, phaùp luaät ñi ra töø caùc tröôøng toång hôïp, caàn coù cuoäc caùch maïng tö saûn ñeå thay theá cho heä thoáng phaùp luaät phong kieán cuõ Phuø hôïp cho vieäc nghieân cöùu caùc vaán ñeà khaùc bieät thuoäc veà baûn chaát, ñaëc tröng cuûa caùc nöôùc Ví duï Haø lan phaân bieät luaät coâng vaø luaät tö, cho pheùp hoân nhaân ñoàng tính Chuù yù Noäi dung phaùp luaät thöïc ñònh do caùc yeáu toá giai caáp, xaõ hoäi cuûa quoác gia quyeát ñònh B Phöông phaùp so saùnh quy phaïm (vaên baûn) Söû duïng quy phaïm phaùp luaät trong heä thoáng phaùp luaät cuûa nöôùc naøy ñeå so saùnh vôùi quy phaïm phaùp luaät trong heä thoáng phaùp luaät cuûa nöôùc khaùc Raát phöùc taïp do noäi haøm cuûa caùc thuaät ngöõ phaùp lyù laø khaùc nhau trong caùc heä thoáng phaùp luaät khaùc nhau Ví duï Dòch quyeàn cuûa Vieät nam khaùc vôùi Phaùp Ví duï Vieät nam (UÛy quyeàn) nhaân danh ngöôøi uûy quyeàn Cheá ñònh Trust (UÛy quyeàn, uûy thaùc) cuûa Anh Phuø hôïp cho vieäc nghieân cöùu ôû taàm vi moâ, cuï theå, qui moâ nhoû heïp. Nhöng caàn phaûi ñaûm baûo söï töông ñoàng veà noäi haøm giöõa caùc heä thoáng phaùp luaät vaø phaûi hieåu theo nghóa roäng Phaûi ñaûm baûo so saùnh tính : khaû naêng coù theå so saùnh giöõa caùc ñoái töôïng 4
- 5. Ví duï Coù theå so saùnh caáu truùc cuûa boä luaät hình söï Vieät nam vôùi boä luaät daân söï cuûa Phaùp. Nhöng khoâng theå so saùnh qui phaïm phaùp luaät veà haønh vi laùi xe quaù toác ñoä : Phaùp luaät Phaùp cho laø thöôøng toäi hình söï trong khi phaùp luaät Vieät nam chæ cho laø vi phaïm haønh chính C Phöông phaùp so saùnh chöùc naêng Thöïc hieän so saùnh döïa treân chöùc naêng ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi cuûa caùc hieän töôïng phaùp lyù, töø ñoù xaùc ñònh caùc nguyeân taéc phaùp lyù ñöôïc söû duïng tröïc tieáp hay giaùn tieáp ñeå ñieàu chænh ñoái vôùi caùc quan heä xaõ hoäi ñoù ñoàng thôøi xaùc ñònh nhöõng yeáu toá veà kinh teá, chính trò vaên hoùa xaõ hoäi … ñaõ taùc ñoäng ñeán caùc giaûi phaùp phaùp lyù ñoù nhö theá naøo qua ñoù laøm cô sôû cho vieäc lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät Ví duï Khi so saùnh qui ñònh veà trôï caáp xaõ hoäi cuûa Vieät nam (raûi raùc trong nhieàu vaên baûn, bao goàm caû taùc ñoäng tröïc tieáp vaø giaùn tieáp : mieãn giaûm hoïc phí, hoïc boång) vaø Thuïy ñieån ( trôï caáp tröïc tieáp ) phaûi taäp hôïp caùc vaên baûn khaùc nhau, nghieân cöùu caùc ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi, caùc nguyeân taéc phaùp lyù ñeå lyù giaûi cho söï töông ñoàng vaø khaùc bieät : laø caû 1 coâng trình nghieân cöùu Phöông phaùp naøy thích hôïp vôùi vieäc so saùnh ôû taàm vó moâ, roäng lôùn. Nhöng phaûi ñaûm baûo yeáu toá thôøi gian (keùo daøi), chi phí, trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu (phaûi coù kieán thöùc veà phaùp luaät laãn kinh teá, vaên hoùa, ñòa lyù) Ñaây laø caùc phöông phaùp ñaëc thuø cuûa luaät so saùnh (caàn hieåu theo nghóa roäng: ñöôïc söû duïng phoå bieán trong ngaønh khoa hoïc naøy, nhöng cuõng coù theå ñöôïc aùp duïng trong caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, chæ ñoäc laäp, khaùc nhau veà muïc ñích nghieân cöùu) Ví duï Lòch söû nhaø nöôùc phaùp luaät cuõng söû duïng phöông phaùp so saùnh, cuõng coù cuøng ñoái töôïng nghieân cöùu, nhöng laïi coù muïc ñích khaùc Nhaän ñònh sai Luaät so saùnh ñöôïc xeáp vaøo ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu caùc vaán ñeà chung nhaát do coù cuøng muïc ñích nghieân cöùu Baét nguoàn töø nhoùm caùc quan heä xaõ hoäi gaàn gioáng nhö caùc böôùc ñeå thöïc hieän coâng trình so saùnh Moãi phöông phaùp coù öu nhöôïc ñieåm rieâng, vieäc söû duïng seõ phuï thuoäc vaøo phaïm vi vaø caáp ñoä nghieân cöùu khaùc nhau, vaøo trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Tuy vaäy phöông phaùp so saùnh chöùc naêng laø phöông phaùp ñöôïc söû duïng phoå bieán vaø thöôøng xuyeân nhaát Toát nhaát laø söû duïng phoái hôïp caû 3 phöông phaùp treân ñeå ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát Nhaän ñònh sai Phöông phaùp so saùnh chöùc naêng laø phöông phaùp toát nhaát III ÖÙng duïng 5
- 6. 1 Ñoái vôùi hoaït ñoäng laäp phaùp • Gíup ruùt ngaén thôøi gian xaây döïng, giaûm thieåu chi phí cho hoaït ñoäng laäp phaùp, taïo ra tính oån ñònh cho caùc vaên baûn qui phaïm phaùp luaät • Gæam thieåu ruûi ro laäp phaùp veà khaû naêng Phaùp luaät taïo ra khoâng phuø hôïp vôùi thöïc teá baèng caùch tham khaûo kinh nghieäm cuûa theá giôùi, ñaõ ñöôïc thöïc teá kieåm nghieäm Tuy vaäy vaãn caàn phaûi xem xeùt caùc thuoäc tính giai caáp, ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi cuûa Vieät nam maø quyeát ñònh aùp duïng caùc qui ñònh cuï theå (khoâng maùy moùc aùp duïng moät caùch cô hoïc) Ví duï Toå chöùc heä thoáng cô quan tö phaùp cuûa Vieät nam döïa treân ñôn vò haønh chính, trong khi heä thoáng cô quan tö phaùp cuûa Phaùp keát hôïp linh hoaït giöõa ñôn vò haønh chính vaø khu vöïc Vieäc toøa phaù aùn traû baûn aùn cho toøa aùn cuøng caáp (nhöng khaùc khu vöïc) ñeå xeùt xöû sô thaåm laïi • Naâng cao khaû naêng döï ñoaùn luaät cuûa caùc nhaø laäp phaùp : trình ñoä laäp phaùp phaûi raát cao thì môùi coù theå döï ñoaùn ñöôïc taát caû caùc tình huoáng coù khaû naêng phaùt sinh trong töông lai, taïo haønh lang phaùp lyù hieäu quaû ñuû ñeå ñieàu chænh ñöôïc toaøn boä caùc quan heä xaõ hoäi môùi phaùt sinh caùc nöôùc ñang phaùt trieån nhö Vieät nam coù theå thöøa höôûng thaønh quaû nghieân cöùu cuûa neàn phaùp luaät thaønh vaên cuûa caùc nöôùc ñi tröôùc 2 Quùa trình haøi hoøa hoùa phaùp luaät vaø nhaát ñieån hoùa phaùp luaät Haøi hoøa hoùa phaùp luaät laø quaù trình laøm cho caùc neàn phaùp luaät caùc quoác gia khaùc nhau ngaøy caøng trôû neân töông ñoàng vôùi nhau hôn khi ñieàu chænh 1 vaán ñeà cuï theå Nhaát ñieån hoùa phaùp luaät laø laøm cho phaùp luaät caùc quoác gia khaùc nhau gioáng nhau khi ñieàu chænh 1 vaán ñeà cuï theå Haøi hoøa hoùa phaùp luaät ôû möùc ñoä thaáp hôn, chæ giuùp cho caùc neàn phaùp luaät ngaøy caøng töông ñoàng nhöng laïi laø xu theá dieãn ra saâu roäng hôn, phoå bieán hôn Nhaát ñieån hoùa phaùp luaät ôû möùc ñoä cao hôn chæ laø muïc tieâu mang tính lyù töôûng Ví duï veà nhaát ñieån hoùa phaùp luaät Coâng vieân Vieân 1980 veà hôïp ñoàng mua baùn haøng hoùa quoác teá Phaùp luaät EU laø saûn phaåm cuûa quaù trình nhaát ñieån hoùa phaùp luaät Ví duï Vieät nam öu tieân aùp duïng luaät chuyeân ngaønh trong khi Phaùp öu tieân aùp duïng luaät chung (phaùp luaät daân söï) UNIDROIT 2004 veà hôïp ñoàng quoác teá do vieän thoáng nhaát veà luaät tö ban haønh luaät maãu phaûi söû duïng coâng cuï luaät so saùnh ñeå ñöa ra giaûi phaùp chung, nhaän ñöôïc söï ñoàng thuaän cuûa caùc quoác gia thaønh vieân Ví duï Ñieàu 11 coâng öôùc Vieân veà hình thöùc hôïp ñoàng: chaáp nhaän baát cöù hình thöùc naøo nhöng laïi cho pheùp caùc quoác gia baûo löu (do caùc quoác gia keùm phaùt trieån caàn phaûi quaûn lyù chaët caùc quan heä xaõ hoäi, phaûi qui ñònh hình thöùc baét buoäc laø vaên baûn) 6
- 7. • Vieäc giaûm thieåu khaùc bieät vôùi phaùp luaät theá giôùi, taïo cô cheá ñaûm baûo thöïc thi phaùp luaät taïo moâi tröôøng thoâng thoaùng cho ñaàu tö nöôùc ngoaøi, giao löu thöông maïi • Goùp phaàn hình thaønh neân caùc loaïi nguoàn cho caùc ngaønh luaät : tö phaùp quoác teá, coâng phaùp quoác teá ( ñieàu öôùc quoác teá, taäp quaùn quoác teá ) • Gíup cho caùc thaåm phaùn khi phaûi aùp duïng luaät nöôùc ngoaøi trong xeùt xöû, Caâu hoûi : Haõy trình baøy khuynh höôùng phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi söï khaùc bieät giöõa phaùp luaät aùn leä ( cuï theå ) vaø phaùp luaät thaønh vaên ( khaùi quaùt ) ngaøy caøng môø nhaït ( nhöng khoâng saùp nhaäp ) Ví duï : khuynh höôùng söû duïng aùn leä cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa ñaûm baûo ñieàu chænh ñöôïc ñaày ñuû hôn, mang tính oån ñònh cao hôn. BAØI 2 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LIEÂN QUAN ÑEÁN HOAÏT ÑOÄNG NGHIEÂN CÖÙU PHAÙP LUAÄT NÖÔÙC NGOAØI Khoâng theå coù hai quoác gia coù heä thoáng phaùp luaät gioáng heät nhau Ngoaïi leä duy nhaát laø xöù Wale vaø Anh söû duïng chung heä thoáng phaùp luaät Caàn löu yù ñeán caùc giaû ñònh veà söï töông ñoàng vaø khaùc bieät veà heä thoáng phaùp luaät giöõa caùc quoác gia Ví duï Nguyeân taéc stare decicis trong phaùp luaät aùn leä ( aùn leä cuûa toøa aùn caáp treân phaûi ñöôïc toøa aùn caáp döôùi tuaân thuû, cô quan ban haønh aùn leä phaûi tuaân thuû tuyeät ñoái caùc aùn leä do mình ban haønh ) Tröø tröôøng hôïp vieän nguyeân laõo, phaùp luaät Anh aùp duïng tuyeät ñoái nguyeân taéc naøy. Nhöng Myõ khoâng buoäc thaåm phaùn phaûi tuaân theo nhöõng aùn leä do mình ñaõ tuyeân ( nhaèm phaùt huy söï saùng taïo trong xeùt xöû + loaïi tröø aûnh höôûng cuûa luaät Anh ) Ví duï Tuy cuøng laø phaùp luaät thaønh vaên nhöng taïi Phaùp thì Toøa aùn haønh chính vaø toøa aùn tö phaùp laø 2 nhaùnh cô quan rieâng bieät. Coøn Ñöùc thì Toøa aùn haønh chính vaø toøa aùn tö phaùp laø 2 nhaùnh rieâng bieät nhöng laïi cuøng tröïc thuoäc boä tö phaùp Ví duï Nghóa vuï cuûa ngöôøi söû duïng taøi saûn cuûa mình ñoái vôùi ngöôøi chuû sôû höõu baát ñoäng saûn lieàn keà : Khaùi nieäm dòch quyeàn cuûa Phaùp khaùc vôùi Vieät nam 7
- 8. Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc nghieân cöùu 1 caùch khaùch quan veà maët tö duy Ví duï Thaåm phaùn trong heä thoáng aùn leä khoâng söû duïng tö duy cuûa nhaø laäp phaùp ñeå dieãn giaûi phaùp luaät I Nguoàn thoâng tin veà phaùp luaät nöôùc ngoaøi 1 - Nguoàn thoâng tin chuû yeáu Laø nguoàn luaät trong heä thoáng phaùp luaät quoác gia Öu ñieåm: Coù giaù trò veà tính phaùp lyù (coù tính chaát chính thoáng trong vieäc chöùa ñöïng thoâng tin veà phaùp luaät nöôùc ngoaøi) Nhöôïc ñieåm: Vieäc thu thaäp nguoàn thoâng tin thì laïi khoù khaên (söï caùch trôû veà ñòa lyù) Khoù ñeå tieáp caän (vaên phong phaùp lyù khaùc nhau, theå hieän quan ñieåm cuûa nhaø laäp phaùp) 2 - Nguoàn thoâng tin thöù yeáu Caùc coâng trình khoa hoïc trong lónh vöïc phaùp lyù: bình luaän khoa hoïc, giaùo trình, baøi vieát treân baùo … Öu ñieåm: Deã thu thaäp, deã tieáp caän (söû duïng vaên phong vieát ñeå trình baøy, phaân tích ñaùnh giaù cho phaàn lôùn ngöôøi ñoïc) Nhöôïc ñieåm: Noäi dung deã bò taùc ñoäng bôûi quan ñieåm chuû quan cuûa ngöôøi nghieân cöùu (khoâng coù tính chính thoáng) Thích hôïp cho caùc coâng trình so saùnh lieân quan ñeán caùc hieän töôïng phaùp lyù cuï theå, qui moâ nhoû heïp Vieäc löïa choïn söû duïng nguoàn thoâng tin seõ phuï thuoäc vaøo caáp ñoä phaïm vi nghieân cöùu, trình ñoä cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Veà nguyeân taéc, nguoàn thoâng tin chuû yeáu ñöôïc tieáp caän ñaàu tieân. Nhöng khi gaëp khoù khaên thì nguoàn thoâng tin thöù yeáu seõ ñöôïc söû duïng. II Caùc nguyeân taéc lieân quan ñeán hoaït ñoäng nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi Nguyeân taéc chung : Khaùch quan trong nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi 1 - Toân troïng nguyeân taéc phaân caáp nguoàn luaät trong heä thoáng phaùp luaät caùc quoác gia Ñeå ñaûm baûo tính ñaày ñuû, chính xaùc cuûa thoâng tin phaùp luaät nöôùc ngoaøi thì caàn phaûi toân troïng nguyeân taéc naøy, khoâng chæ treân lyù thuyeát maø coøn phaûi caû trong thöïc teá. 8
- 9. Ví duï Anh seõ aùp duïng phaùp luaät thaønh vaên do nghò vieän ban haønh neáu coù khaùc bieät vôùi aùn leä. Trong khi ñoù thì Myõ seõ vieän daãn Hieán phaùp khi coù söï khaùc bieät giöõa phaùp luaät thaønh vaên vaø aùn leä 2 - Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc nghieân cöùu trong tính toaøn dieän vaø toång theå Toaøn dieän : Phaûi nghieân cöùu toaøn dieän caùc noäi dung, caû caùc qui ñònh tröïc tieáp laãn giaùn tieáp, veà lyù luaän cuõng nhö thöïc tieãn Toång theå : Phaûi ñaët trong boái caûnh kinh teá xaõ hoäi cuûa quoác gia ñoù ñeå nghieân cöùu 3 - Nguyeân taéc veà giaûi thích phaùp luaät Phaùp luaät nöôùc ngoaøi phaûi ñöôïc giaûi thích ñuùng nhö caùch thöùc giaûi thích cuûa chính quoác gia ñoù Phaûi coù neàn taûng kieán thöùc toát + khaû naêng ngoân ngöõ 4 - Dòch thuaät Coâng cuï chuyeån ngöõ phaûi mang tính chaát chuyeân moân ( töø ñieån chuyeân ngaønh ) Ví duï Sentence : “baûn aùn, hình phaït” khoâng phaûi laø “caâu” Phaûi quan taâm ñeán caû 2 yeáu toá : ngoân ngöõ ( coù ngoân ngöõ ñeå dòch khoâng ? ) laãn noäi haøm ( coù yù nghóa töông ñöông khoâng ? ) III Cô sôû ñeå lyù giaûi nguoàn goác cuûa söï töông ñoàng vaø khaùc bieät Töï nghieân cöùu Trong coâng trình so saùnh, coù caàn phaûi luoân giaûi quyeát nguyeân nhaân cuûa caû söï töông ñoàng laãn nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät Neáu nghieân cöùu caùc quoác gia trong cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm töông ñoàng hay ñieåm khaùc bieät Neáu nghieân cöùu caùc quoác gia khaùc nhoùm heä thoáng phaùp luaät cô baûn thì neân taäp trung khai thaùc vaøo ñieåm khaùc bieät hay ñieåm töông ñoàng Caàn phaûi döïa treân kieán thöùc cô baûn neàn taûng cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi + keát hôïp caùc nguyeân taéc naøy ñeå xaùc ñònh phöông phaùp nghieân cöùu thích hôïp -------------------------------------------------------- BAØI 3 CAÙC HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT CHÍNH TREÂN THEÁ GIÔÙI I Heä thoáng phaùp luaät quoác gia Laø toång theå caùc qui phaïm phaùp luaät coù moái lieân heä noäi taïi thoáng nhaát ñöôïc theå hieän döôùi daïng caùc vaên baûn do caùc cô quan nhaø nöôùc ban haønh theo nhöõng trình töï luaät ñònh Ñoái töôïng chuû yeáu cuûa luaät so saùnh chuû yeáu laø phaùp luaät quoác gia YÙ nghóa 9
- 10. • Nhaèm ñeå xaùc ñònh caùc phöông phaùp phaùp lyù trong caùc heä thoáng phaùp luaät • Phaùp luaät quoác gia laø nguoàn nghieân cöùu cuûa luaät so saùnh • Nhaèm ñeå hoaøn thieän heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa ngöôøi nghieân cöùu. Ví duï : cheá ñònh thöøa phaùt laïi cuûa Phaùp raát gioáng khi aùp duïng phaùp luaät taïi Vieät nam II Heä thoáng phaùp luaät theá giôùi Khaùi quaùt Laø taäp hôïp cuûa 2 hay nhieàu caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia khaùc coù nhöõng ñieåm chung töông ñoàng nhaát ñònh vaø coù nhöõng ñieåm khaùc vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi Coù raát nhieàu keát quaû cuûa hoaït ñoäng phaân nhoùm khaùc. Ví duï : coù quan ñieåm cho raèng coù 42 heä thoáng theo Dezus. Nhöng coù 1 quan ñieåm ñöôïc chaáp nhaän roäng raõi hôn caû laø quan ñieåm cuûa Rene David : theá giôùi chæ coù 4 heä thoáng phaùp luaät bao goàm chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, Hoài giaùo, XHCN Gæai thích noäi haøm Heä thoáng phaùp luaät quoác gia : legal system, legal tradition, legal family Heä thoáng phaùp luaät quoác gia chæ laø teân goïi qui öôùc maø thoâi, khoâng phaûi laø teân goïi chính xaùc do thuaät ngöõ heä thoáng phaùp luaät phaûi thoûa maõn 2 ñieàu kieän : tính heä thoáng veà maët hình thöùc vaø tính heä thoáng veà maët noäi dung Truyeàn thoáng phaùp luaät, doøng hoï phaùp luaät laø thuaät ngöõ ñaëc thuø cuûa luaät so saùnh trong ñoù ñeàu nhaán maïnh ñeán yeáu toá nguoàn goác cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät. Tuy nhieân so vôùi thuaät ngöõ doøng hoï phaùp luaät thì truyeàn thoáng phaùp luaät mang so saùnh tính cao hôn. Maët khaùc doøng hoï phaùp luaät laïi mang tính phaân loaïi cao hôn III Muïc ñích phaân loaïi caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi • Ñoái vôùi muïc ñích giaûng daïy : vieäc phaân nhoùm caùc heä thoáng phaùp luaät giuùp cho giaûng daïy caùc moân tö phaùp quoác teá, luaät thöông maïi quoác teá, nghieân cöùu phaùp luaät nöôùc ngoaøi ñöôïc deã daøng vaø thuaän tieän trong caùch tieáp caän. Ngoaøi ra coù theå giaûng daïy 1 moân phaùp luaät ñaïi cöông duy nhaát cho taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät thuoäc cuøng 1 truyeàn thoáng phaùp luaät . Ví duï : Phaùp luaät Anh UÙc New Zealand trong cuøng khoùa hoïc • Ñoái vôùi muïc ñích nghieân cöùu : giuùp cho caùc nhaø nghieân cöùu nöôùc ngoaøi coù theå tieáp caän ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, tieát kieäm thôøi gian, coâng söùc nghieân cöùu IV Caùc tieâu chí phaân nhoùm 10
- 11. 1 Caùc quan ñieåm veà tieâu chí phaân nhoùm Caên cöù vaøo 1 tieâu chí laø ñuû Ví duï caùc nhaø nghieân cöùu XHCN chæ caên cöù vaøo tieâu chí hình thaùi kinh teá xaõ hoäi laø coù theå phaân nhoùm. Töø ñoù seõ coù 2 heä thoáng phaùp luaät : TBCN vaø XHCN. Tuy vaäy quan ñieåm naøy khoâng ñöôïc caùc nhaø nghieân cöùu khaùc chaáp nhaän do caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong cuøng heä thoáng phaùp luaät TBCN thì vaãn raát khaùc nhau. Ví duï Heä thoáng phaùp luaät Phaùp Ñöùc YÙ Thuïy syõ raát khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ UÙc Caên cöù vaøo nhieàu tieâu chí Caàn coù töø 2 tieâu chí trôû leân thì môùi coù keát quaû phuø hôïp, coù giaù trò khoa hoïc cao. Ví duï : Giaoù sö Rene David caên cöù vaøo 2 tieâu chí : hình thaùi kinh teá xaõ hoäi vaø kyõ thuaät phaùp lyù thì coù 4 heä thoáng phaùp luaät : chaâu AÂu luïc ñòa, Anh Myõ, XHCN, toân giaùo Kyõ thuaät phaùp lyù x 0 x caên cöù sieâu töï nhieân Heä thoáng kinh teá xaõ hoäi x x 0 2 Caùc tieâu chí phaân nhoùm 2.1 Nguoàn goác phaùp luaät : Caên cöù vaøo tieâu chí nguoàn goác phaùp luaät, ta nhaän thaáy taát caû caùc heä thoáng phaùp luaät treân theá giôùi ñieàu baét nguoàn töø 2 nguoàn phaùp luaät : • luaät La maõ, • taäp quaùn coå cuûa Anh ( hình thaønh tröôùc 1066 ) coù nguoàn goác töï nhieân ( khaùc vôùi nguoàn luaät coù nguoàn goác sieâu töï nhieân nhö kinh thaùnh Coran ) Caên cöù vaøo nguoàn goác phaùp luaät coù theå phaân caùc heä thoáng phaùp luaät thaønh 2 nhoùn : • Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø La maõ laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa vaø XHCN. • Heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø taäp quaùn Anh laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ Ngoaøi ra coøn heä thoáng phaùp luaät baét nguoàn töø toân giaùo ( nhaát laø ñaïo Hoài ) 2.2 Hình thöùc phaùp luaät : • Taäp quaùn phaùp, • Tieàn leä phaùp • Phaùp luaät thaønh vaên Caên cöù vaøo hình thöùc phaùp luaät ñoàng nghóa vôùi vieäc seõ xem xeùt heä thoáng phaùp luaät cuûa 1 quoác gia söû duïng chuû yeáu laø loaïi hình phaùp luaät naøo ñeå töø ñoù phaân heä thoáng phaùp luaät quoác gia ñoù vaøo nhöõng nhoùm töông ñoàng Caên cöù vaøo tieâu chí naøy ta seõ coù ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : 11
- 12. • Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø tieàn leä phaùp ( Ví duï Anh Myõ UÙc ) • Heä thoáng phaùp luaät coù hình thöùc chuû yeáu laø luaät thaønh vaên ( Ví duï : chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN ) Chuù yù Phaùp luaät Hoài giaùo coù theå laø baát thaønh vaên hay thaønh vaên ( nhöng caùc qui ñònh cuûa Thaùnh kinh coù giaù trò cao nhaát ) 2.3 Moái töông quan giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònh Moät nhoùm caùc heä thoáng phaùp luaät quoác gia trong ñoù vai troø cuûa moãi ngaønh luaät toá tuïng hay luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn thì seõ ñöôïc phaân vaøo cuøng nhoùm heä thoáng phaùp luaät. Caên cöù vaøo tieâu chí naøy seõ coù 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : • Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät toá tuïng giöõ vai troø quan troïng hôn luaät thöïc ñònh : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ ( Ví duï phaùp luaät Anh Myõ : quan nieäm phaùp luaät chæ tham gia can thieäp khi coù tranh chaáp : loã hoång ñi sau; aùn leä ; “ toá tuïng ñi tröôùc “ trình töï thuû tuïc hình thöùc ñôn kieän ñöôïc xem xeùt tröôùc ) • Nhöõng heä thoáng phaùp luaät maø trong ñoù luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng hôn : ñieån hình laø heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ( chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH do caùch nhìn nhaän veà vai troø cuûa phaùp luaät : phaùp luaät caàn qui ñònh khuoân khoå cho haønh vi trong xaõ hoäi : ñi tröôùc; ñeå ra quyeát ñònh thì caàn phaûi kieåm tra xem coù qui phaïm phaùp luaät ñieàu chænh chöa ) 2.4 Vai troø laøm luaät cuûa cô quan tö phaùp Caên cöù vaøo chöùc naêng laäp phaùp cuûa thaåm phaùn coù theå phaân ñònh ñöôïc 2 nhoùm heä thoáng phaùp luaät : • Caùc quoác gia maø thaåm phaùn chæ coù duy nhaát chöùc naêng xeùt xöû ( heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCH ), • Caùc quoác gia maø ôû ñoù thaåm phaùn beân caïnh chöùc naêng xeùt xöû coøn coù chöùc naêng thöù 2 laø laäp phaùp, saùng taïo ra phaùp luaät (heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ ) Ngoaïi leä cuûa chöùc naêng xeùt xöû ôû chaâu AÂu luïc ñòa : ÔÛ Ñöùc, thaåm phaùn cuûa toøa hieán phaùp vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû vöøa coù chöùc naêng laøm luaät. Nhöõng baûn aùn coù lieân quan ñeán vaán ñeà hieán phaùp cuûa toøa hieán phaùp seõ laø 1 nguoàn luaät taïi coäng hoøa lieân bang Ñöùc ÔÛ Phaùp, nhöõng baûn aùn cuûa toøa phaù aùn nöôùc Phaùp trong 1 soá tröôøng hôïp seõ trôû thaønh aùn leä vaø seõ ñöôïc aùp duïng chung treân toaøn quoác Nhaän ñònh Vai troø laøm luaät cuûa caùc thaåm phaùn ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa laø khaû thi trong 1 soá tröôøng hôïp Ñuùng Nguoàn luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa khoâng bao goàm aùn leä Sai 5 Söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät tö 12
- 13. Caên cöù vaøo söï phaân coâng luaät coâng vaø luaät tö coù 2 nhoùm Nhoùm 1 ÔÛ caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa coù söï phaân chia giöõa luaät coâng vaø luaät tö trong khi caùc quoác gia coøn laïi treân theá giôùi khoâng toàn taïi söï phaân chia giöõa luaät coâng vaøluaät tö. Ví duï Baét nguoàn töø caùch maïng tö saûn Phaùp 1789, daãn ñeán heä thoáng phaùp luaät Phaùp phaân chia thaønh 2 ngaønh luaät coâng vaø luaät tö, trong ñoù luaät coâng lieân quan ñeán haønh chính, luaät tö lieân quan ñeán daân söï vaø hình söï. Nhoùm 2 Ñoái vôùi heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ vaø XHCN thì coù söï trieät tieâu cuûa luaät tö. ÔÛ caùc quoác gia naøy chæ toàn taïi duy nhaát luaät coâng. 6 Phaùp ñieån hoùa Khaùi nieäm phaùp ñieån hoùa : laø quùa trình taäp hôïp caùc vaên baûn phaùp luaät ñaõ coù, thay theá vaên baûn phaùp luaät khoâng coøn phuø hôïp … Nhöõng quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa hay XHCN ñeà cao vai troø phaùp ñieån hoùa. ÔÛ caùc heä thoáng phaùp luaät cuûa caùc quoác gia naøy luaät thaønh vaên laø nguoàn luaät voâ cuøng quan troïng vaø laø nguoàn luaät chuû yeáu Ñoái vôùi caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ, vì lyù do nguoàn luaät chuû yeáu laø tieàn leä phaùp neân vai troø luaät thaønh vaên khoâng quan troïng baèng aùn leä. Ngoaøi ra möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cuûa caùc quoác gia trong heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ cuõng khoâng gioáng nhau, trong ñoù heä thoáng phaùp luaät Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa cao hôn heä thoáng phaùp luaät Anh 7 Xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc heä thoáng phaùp luaät Xu höôùng chung cuûa heä thoáng phaùp luaät caùc quoác gia treân theá giôùi tröôùc nhu caàu toaøn caàu hoùa veà thöông maïi laø caùc quoác gia xích laïi gaàn nhau vaø caøng coù nhieàu ñieåm töông ñoàng Trong ñoù, caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, XHCN daàn daàn chaáp nhaän taäp quaùn phaùp vaø ngöôïc laïi, caùc quoác gia heä thoáng phaùp luaät Anh Myõ coù möùc ñoä phaùp ñieån hoùa ngaøy caøng cao Chaâu AÂu luïc ñòa Anh Myõ XHCN Hoài giaùo Nguoàn goác phaùp luaät La maõ Taäp quaùn coå nöôùc Anh La maõ Kinh thaùnh Hình thöùc phaùp luaät Luaät thaønh vaên Tieàn leä phaùp Luaät thaønh vaên Luaät thaønh vaên Moái quan heä Thöïc ñònh Toá tuïng Thöïc ñònh Thöïc ñònh 13
- 14. giöõa luaät toá tuïng vaø luaät thöïc ñònh Luaät coâng tö Coù Khoâng Khoâng nghieân cöùu sau Vai troø laøm luaät cuûa thaåm phaùn Khoâng Coù Khoâng Khoâng Möùc ñoä phaùp ñieån hoùa Phaùt trieån trình ñoä cao Haïn cheá Phaùt trieån Phaùt trieån V Caùc heä thoáng phaùp luaät Chaâu Aâu luïc ñòa Civil law – luaät thaønh vaên – La maõ – Ñöùc Anh Myõ Common law – baát thaønh vaên, baèng aùn leä Hoài giaùo XHCN 1 Heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo Lòch söû hình thaønh Ñaïo Hoài : trong ngoân ngöõ Islam coù nghóa laø söï tuaân meänh, phuïc tuøng. Khaùi quaùt tinh thaàn cuûa ñaïo Hoài coù theå tìm thaáy trong 2 caâu caàu kinh Khoâng coù chuùa trôøi naøo khaùc ngoaøi ñaáng Ala Mohamed laø tieân tri cuûa ngaøi ( theá kyû 7 ) Nguoàn luaät bao goàm Kinh thaùnh Coran : ghi nhaän lôøi daïy cuûa ñaáng Ala thoâng qua Mohamed, Sunna : caùch xöû söï cuûa Mohamed Idjma : giaûi thích cuûa caùc hoïc giaû coù uy tín, ñöa ra nhöõng qui phaïm môùi tuy nhieân coù nhieàu haïn cheá khoâng ñöôïc söû duïng ñaày ñuû Qiyas phöông phaùp suy xeùt theo söï vieäc töông töï : gioáng tieàn leä phaùp, taäp quaùn phaùp Phaùp luaät Hoài giaùo Phaùp luaät Hoài giaùo khoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoäc laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöa ra quan nieäm veà “ nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm” ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo. Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Hoài giaùo 14
- 15. Khoâng phaûi laø 1 boä phaän ñoái laäp maø ñöôïc xem laø 1 phaàn cuûa ñaïo Hoài, ñöôïc quan nieäm laø nhöõng gì ñöôïc laøm vaø khoâng ñöôïc laøm ñoái vôùi caùc tín ñoà Hoài giaùo. Luaät Hoài giaùo coù caùc ñaëc ñieåm sau • Phaùp luaät Hoài giaùo mang tính beàn vöõng cao so vôùi caùc toân giaùo khaùc nhö Thieân chuùa giaùo, Do thaùi giaùo. Ñaïo Hoài ra ñôøi muoän hôn nhöng coù tính keát noái raát chaët cheõ vaø ñöôïc tuaân thuû 1 caùch tuyeät ñoái, nghieâm tuùc. Cho neân maëc duø ra ñôøi töø theá kyû 7 nhöng ñeán nay vaãn ñöôïc aùp duïng 1 caùch troïn veïn nhö luùc hình thaønh • Vai troø laäp phaùp cuûa nhaø nöôùc : nhaø nöôùc coù nghóa vuï phuïc tuøng vaø tuaân theo thaùnh kinh Coran. Nhaø nöôùc chæ coù vai troø laø theå cheá hoùa cuï theå nhöõng qui ñònh cuûa thaùnh kinh vaøo trong ñôøi soáng xaõ hoäi, ñaëc bieät taäp trung vaøo vai troø cöôõng cheá baét buoäc ngöôøi daân phaûi tuaân thuû nhöõng qui ñònh cuûa kinh Coran vaø nhöõng qui ñònh cuûa luaät Hoài giaùo Ví duï Coù caùc tröôøng hôïp quoác gia taäp hôïp nhieàu heä thoáng phaùp luaät nhö ñaïo Hoài –Haø lan ( Chaâu AÂu luïc ñòa ) vaø coøn chòu söï ñoâ hoä cuûa ngöôøi Anh hình thaønh heä thoáng phaùp luaät hoãn hôïp Ví duï Phaùp luaät Vieät nam laø heä thoáng phaùp luaät XHCN vaø laø phaùp luaät thaønh vaên nhöng vaãn coù giai ñoaïn chòu aûnh höôûng cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Phaïm vi ñieàu chænh cuûa luaät Hoài giaùo Raát roäng raõi, beân caïnh vieäc ñieàu chænh veà phaùp luaät, ñaïo Hoài coøn ñieàu chænh veà caùc maët ñaát ñai toân giaùo. Ñieàu naøy taïo ra nhöõng söï khaùc bieät giöõa ñaïo Hoài vaø phaùp luaät cuûa caùc nöôùc treân theá giôùii Caáu truùc cuûa qui phaïm phaùp luaät Hoài giaùo chæ bao goàm 2 phaàn : giaû ñònh vaø qui ñònh, khoâng bao goàm phaàn cheá taøi. Nhöng qui ñònh veà cheá taøi khoâng ñöôïc qui ñònh 1 caùch cuï theå trong kinh Coran maø thoâng qua nhöõng qui ñònh trong Sunna vaø caùc hình thöùc phaùp luaät khaùc Ví duï Ngöôøi theo ñaïo Hoài bò caám uoáng röôïu ( theo kinh Coran ) nhöng kinh Coran khoâng ñöa ra cheá taøi hay hình phaït ñoái vôùi haønh vi vi phaïm naøy maø noù seõ ñöôïc qui ñònh trong Sunna, ñoù laø hình phaït ñaùnh roi Nhöõng qui phaïm veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa ñaïo Hoài Mang tính phaùt trieån raát cao do laø söï tieáp thu veà phaùp luaät daân söï thöông maïi cuûa caùc nöôùc Anh Myõ vaø caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Kinh Coran coù nhöõng qui phaïm baét buoäc caùc thöông nhaân phaûi thöïc hieän 1 caùch töï nguyeän vaø nghieâm tuùc caùc hôïp ñoàng, caùc giao dòch thöông maïi cho neân töø raát sôùm caùc thöông nhaân Hoài giaùo coù yù thöùc raát cao trong vieäc tuaân thuû caùc cam keát cuûa hôïp ñoàng Caùc caên cöù phaân ñònh 1 heä thoáng phaùp luaät quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo laø 2 ñieàu kieän sau 15
- 16. Hoài giaùo phaûi laø toân giaùo chính thoáng hay laø quoác ñaïo cuûa 1 quoác gia Phaùp luaät phaûi ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñaïo Hoài vaø nhöõng qui ñònh cuûa noù Ví duï Indonesia, Thoã Nhó kyø khoâng laø quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo maø laø heä thoáng phaùp luaät theá tuïc Nhaän ñònh sai : Nhö Indonesia – Thoå nhó kyø ( ngoaïi leä ) 2 Phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ( ngoaïi tröø Baéc Ailen – Vöông quoác Anh ) 2.1 Söï phoå caäp Caùc quoác gia thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa coù theå ñöôïc phaân thaønh 4 tieåu heä thoáng • Nhoùm Phaùp nöôùc Phaùp ñoùng vai troø tieâu bieåu ñieån hình, bao goàm Phaùp, YÙ, Taây ban nha, Braxin … • Nhoùm Ñöùc bao goàm Ñöùc, Thuïy syõ, Thoå nhó kyø, Haøn quoác, Nhaät baûn • Nhoùm Slavo bao goàm Nga Balan, Ucraina • Nhoùm Scandinavi ( khu vöïc phía Baéc chaâu AÂu ) bao goàm Na uy, Thuïy ñieån, Phaàn lan, Ai len 2.2 Sô löôïc veà lòch söû hình thaønh Heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc hình thaønh töø theá kyû 12 treân cô sôû tieáp thu cuûa luaät La maõ Nhaän ñònh : Phaùp ñieån hoùa ñöôïc phaùt trieån töø theá kyû 18 vôùi söï ra ñôøi cuûa Napoleon Sô löôïc veà luaät La maõ Luaät 12 baûng ñöôïc xem laø nguoàn goác cho söï hình thaønh cuûa luaät La maõ. Tuy nhieân noù chæ toàn taïi ôû daïng sô khai. Ñeán ñaàu theá kyû 6, hoaøng ñeá Ñoâng La maõ Justinan I ñaõ cho ban haønh boä luaät Copus Jusis Civilics vaøo naêm 529. Boä luaät naøy taäp hôïp caùc cheá ñònh veà daân luaät Töø 536, boä luaät naøy ñöôïc söûa ñoåi boå sung bôûi nhöõng quy ñònh môùi trong boä luaät Novels. Cuoái theá kyû 5 ñaàu theá kyû 6, ñeá cheá La maõ bò suïp ñoå nhöng phaùp luaät cuûa noù vaãn coøn ñöôïc aùp duïng cho ñeán theá kyû 11 vaø ñöôïc löu tröõ taïi caùc thö vieän cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc, caùc nhaø thôø. Vaøo theá kyû 11 dieãn ra quaù trình bieân soaïn, chuù giaûi, bình luaän ñoái vôùi luaät La maõ trong caùc tröôøng ñaïi hoïc ôû chaâu AÂu luïc ñòa Giai ñoaïn hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa : theá kyû 12 – 13 Söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá Tieàn-Haøng-Tieàn ñoøi hoûi phaûi coù 1 nguoàn luaät môùi phuø hôïp ñeå ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi môùi phaùt sinh trong khi caùc quoác gia chaâu AÂu chöa coù 1 heä thoáng phaùp luaät ñieån hình laøm maãu ñeå giaûi quyeát caùc vaán ñeà môùi phaùt sinh ñoù. Hoï nhaän ra raèng luaät La maõ coù nhöõng qui ñònh cuï theå, chi tieát roõ raøng trong ngoân ngöõ phaùp lyù vaø nhöõng qui ñònh raát saùng taïo cho neân raát phuø hôïp ñeå söû duïng, laøm nguyeân lieäu ñeå ñieàu chænh nhöõng quan heä xaõ hoäi maø hoï ñang gaëp phaûi 16
- 17. ÔÛ chaâu AÂu dieãn ra phong traøo vaên hoùa Phuïc höng ( khoâi phuïc laïi nhöõng giaù trò toát ñeïp tröôùc ñaây : kieán truùc, hoäi hoïa … ) Phaùp luaät caàn thieát phaûi ñöôïc trôû thaønh 1 boä phaän ñoäc laäp ñeå ñieàu chænh caùc vaán ñeà cuûa xaõ hoäi, ñoàng thôøi cuõng khoâng ñöôïc ñeå xaûy ra tình traïng laán quyeàn cuûa caùc theá löïc khaùc, ñöùng leân treân phaùp luaät Ñoàng thôøi ôû chaâu AÂu caùc tröôøng ñaïi hoïc laïi dieãn ra quaù trình giaûng daïy cho sinh vieân trong ngaønh luaät veà luaät La maõ. Nhöõng sinh vieân naøy sau khi trôû veà quoác gia cuûa hoï, hoï ñaõ truyeàn baù nhöõng kieán thöùc veà luaät La maõ nhaèm xaây döïng, hoaøn thieän cho heä thoáng phaùp luaät quoác gia cuûa mình Ñieàu naøy daãn ñeán keát quaû laø ôû chaâu AÂu ñaõ hình thaønh 1 neàn taûng cuûa 1 truyeàn thoáng phaùp luaät trong ñoù laáy luaät La maõ laøm nguoàn goác Giai ñoaïn hình thaønh tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân ôû theá kyû 17 – 18 Ôû giai ñoaïn naøy caùc nhaø luaät hoïc cuõng baét chöôùc caùc ngaønh khoa hoïc khaùc, ñoù laø lyù giaûi caùc vaán ñeà phaùp luaät mang tính tö duy vaø logic moät caùch bieän chöùng , choái boû caùc phöông phaùp kinh vieän ( lyù giaûi caùc vaán ñeà, qui phaïm phaùp luaät baèng kinh thaùnh ) nhaèm xaây döïng phaùp luaät laáy con ngöôøi laøm trung taâm cuûa toaøn boä hoaït ñoäng ( vaøo theá kyû 12 – 13 söï phaùt trieån cuûa phaùp luaät chöa ñuû ñeå laät ñoå aûnh höôûng cuûa toân giaùo ) Tuy nhieân phaûi ñeán caùch maïng tö saûn Phaùp ôû theá kyû 18 thì nhaø thôø môùi chaám döùt söï aûnh höôûng ñoái vôùi nhaø nöôùc phaùp luaät Luaät La maõ trong giai ñoaïn naøy khaùc bieät saâu saéc so vôùi luaät La maõ nguyeân thuûy vaø söï khaùc bieät naøy ñöôïc theå hieän nhö sau Veà hình thöùc phaùp luaät, vaãn giöõ nguyeân nhöõng caáu truùc nhöõng quan ñieåm, nhöõng khaùi nieäm nhö tröôùc ñoù Veà luaät noäi dung, hình thaønh neân nhöõng cheá ñònh môùi khaùc xa so vôùi luaät La maõ ban ñaàu, ñaëc bieät laø trong lónh vöïc luaät coâng – haønh chính Nhöng trong lónh vöïc luaät tö thì luaät La maõ vaãn chieám öu theá, nhö vaây tröôøng phaùi phaùp luaät töï nhieân coù vai troø raát lôùn ñoái vôùi vieäc hình thaønh caùc cheá ñònh veà luaät coâng ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa Vaøo naêm 1804 vôùi vieäc hình thaønh vaø ra ñôøi boä luaät daân söï Napoleon ñaõ baét ñaàu böôùc ngoaët veà tieán trình phaùp ñieån hoùa cuõng nhö söï ra ñôøi cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa 2.3 Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa Veà nguoàn goác Phaùp luaät cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñeàu baét nguoàn töø luaät La maõ vaø luaät La maõ laø neân taûng cô baûn cho vieäc xaây döïng heä thoáng phaùp luaät naøy. Ngoaøi ra tröôùc 1907 khi heä thoáng phaùp luaät XHCN chöa ra ñôøi thì caùc nöôùc XHCN ôû chaâu AÂu cuõng ñeàu coù nguoàn goác töø luaät La maõ, ñieåu naøy lyù giaûi cho vieäc 17
- 18. taïi sao khi caùc nöôùc XHCN suïp ñoå vaøo 1991 thì ñeàu quay trôû laïi vôùi truyeàn thoáng chaâu AÂu luïc ñòa Ñoàng thôøi söï aûnh höôûng cuûa luaät La maõ ôû caùc nöôùc chaâu AÂu cuõng khoâng gioáng nhau trong ñoù nhoùm phaùp luaät Ñöùc chòu aûnh höôûng cuûa luaät La maõ maïnh meõ hôn so vôùi nhoùm phaùp luaät Phaùp Veà hình thöùc phaùp luaät Luaät thaønh vaên laø hình thöùc phaùp luaät chuû yeáu cuûa caùc nöôùc thuoäc heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa, sau khi boä luaät daân söï Nopoleon 1804 ra ñôøi caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc cuõng xaây döïng phaùp luaät daân söï rieâng Ví duï : Ñöùc Thuïy syõ, YÙ vaø ñöôïc xem laø ?????????? trong lónh vöïc luaät tö vaø môû ñaàu cho quaù trình phaùp ñieån hoùa cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa Moái quan heä giöõa luaät thöïc ñònh vaø luaät toá tuïng Luaät thöïc ñònh giöõ vai troø quan troïng vaø chi phoái ñoái vôùi luaät toá tuïng, caùc toøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu khi xeùt xöû duø caên cöù treân nhöõng quy ñònh thaønh vaên ñöôïc ghi nhaän trong caùc phaùp luaät Söï phaân chia thaønh luaät coâng vaø luaät tö Heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø heä thoáng phaùp luaät duy nhaát maø trong ñoù coù söï phaân chia thaønh 2 maûng luaät coâng luaät tö nhaèm höôùng ñeán vieäc baûo veä nhöõng lôïi ích khaùc nhau maø caùc qui phaïm phaùp luaät taùc ñoäng ñeán. Ñieàu naøy daãn ñeán heä quaû laø heä thoáng toøa aùn cuûa Phaùp ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc nhò nguyeân vôùi 2 nhaùnh toøa haønh chính vaø tö phaùp rieâng bieät vaø ñoäc laäp nhau. Ñoàng thôøi do vieäc xem troïng vai troø cuûa luaät thöïc ñònh, vieäc ñaøo taïo luaät vaø ngheà luaät cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa theo höôùng laø cung caáp cho sinh vieân nhöõng kieán thöùc cô baûn cuûa taát caû caùc lónh vöïc phaùp luaät. Trong khi ñoù ôû Anh vieäc ñaøo taïo luaät sö laïi chuù troïng ñeán kyõ naêng thöïc haønh ñaëc bieät laø khaû naêng tranh tuïng Toøa aùn cuûa caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa chæ coù vai troø xeùt xöû maø khoâng coù chöùc naêng saùng taïo ra phaùp luaät, lyù do ( seõ hoïc trong baøi Phaùp ) Möùc ñoä phaùp ñieån hoùa Phaùp ñieån hoùa ôû caùc quoác gia chaâu AÂu luïc ñòa ñöôïc xem laø nôi khôûi nguoàn cuûa traøo löu phaùp ñieån hoùa cuûa taát caû caùc nöôùc treân theá giôùi, ñöôïc hình thaønh töø giai ñoaïn xuaát hieän cuûa luaät 12 baûng. Tuy nhieân phaùp ñieån hoùa chæ ñaït ñeán ñænh cao thoâng qua vieäc ban haønh boä luaät daân söï Napoleon 1804 vaø chính phong traøo phaùp ñieån hoùa ñaõ giuùp hình thaønh phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa nhö laø 1 heä thoáng phaùp luaät ñoäc laäp vaø khaùc bieät ñoái vôùi caùc heä thoáng phaùp luaät coøn laïi treân theá giôùi Ngaøy nay, söï xuaát hieän cuûa lieân minh chaâu AÂu coù moái lieân heä voâ cuøng maät thieát ñoái vôùi vieäc hình thaønh heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa 18
- 19. Caâu hoûi Khuynh höôùng hieän ñaïi laø keát hôïp öu ñieåm cuûa caû aùn leä vaø thaønh vaên Taïi sao coù söï phaân chia luaät coâng luaät tö Phaùp ñieån hoùa ( tieâu chí phuï ) trình ñoä cao hay thaáp, caùch hieåu khaùi nieäm 6 tieâu chí phaân loaïi thì tieâu chí naøo quan troïng nhaát Heä thoáng phaùp luaät XHCN khaùc vôùi heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa ôû 3 ñieåm Chòu aûnh höôûng saâu saéc cuûa chuû nghóa Maùc Leânin Khoâng coù söï phaân chia luaät coâng vaø tö do quan nieäm quyeàn löïc nhaø nöôùc laø thoáng nhaát, khoâng theå taùch rôøi, chæ phaân coâng phaân nhieäm Khoâng coâng nhaän tö höõu neân hoaït ñoäng thöông maïi khoâng phaùt trieån ( laøm cho luaät tö khoâng phaùt trieån ) chaâu AÂu luïc ñòa phaân ñònh luaät tö ñeå nhaø nöôùc khoâng can thieäp saâu vaøo hoaït ñoäng thöông maïi. Trong khi ñoù nhaø nöôùc XHCN thoáng nhaát quaûn lyù toaøn boä caùc hoaït ñoäng Thaåm phaùn chaâu AÂu luïc ñòa haïn cheá laäp phaùp. Nhöng XHCN khoâng chaáp nhaän aùn leä neân thaåm phaùp khoâng coù khaû naêng laäp phaùp. Hieän nay, caùc cöïu quoác gia XHCN phaùt trieån theo höôùng naøo ? Ñieàu kieän naøo ñeå xeáp loaïi vaøo heä thoáng phaùp luaät Hoài giaùo Caùc ñaëc tröng : nguoàn luaät, vai troø cuûa nhaø nöôùc ( chæ ñeå thi haønh kinh Coran cuûa thaùnh Ala, vai troø laøm luaät raát haïn cheá ); haø khaéc, baát bình ñaúng cho phuï nöõ ( nhieàu vôï, ngoaïi tình ) ------------------------------------------------------------------------ BAØI 4 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT NÖÔÙC PHAÙP I Lòch söû hình thaønh phaùp luaät nöôùc Phaùp Caùch maïng tö saûn Phaùp 1789 laø caùch maïng trieät ñeå, xoùa boû hoaøn toaøn söï thoáng trò cuûa giai caáp phong kieán ( khaùc vôùi caùch maïng tö saûn Anh khoâng trieät ñeå ) 1 Giai ñoaïn tröôùc 1789 1.1 Tình hình phaùp luaät Sau 475 ñeá cheá La maõ bò tan raõ vôùi söï xaâm löôïc cuûa nhöõng ngöôøi German töø mieàn Baéc, laõnh thoå bò phaân hoùa thaønh nhieàu vuøng khaùc nhau. Tuy nhieân luùc naøy ñaõ coù söï chuyeån tieáp töø vieäc aùp duïng luaät cuûa caù nhaân sang luaät cuûa vuøng. Ghi chuù Luaät caù nhaân caên cöù treân söï aùp duïng cuûa luaät La maõ. Ngöôøi cuûa boä toäc thò toäc naøo thì luaät cuûa boä toäc thò toäc ñoù seõ ñöôïc aùp duïng vôùi caù nhaân ñoù. Ví duï coâng daân La maõ seõ chòu söï ñieàu chænh cuûa luaät La maõ. Trong khi ñoù, luaät cuûa vuøng seõ ñöôïc aùp duïng cho ngöôøi sinh soáng hay thöïc hieän haønh vi phaùp lyù treân vuøng laõnh thoå ñoù Toaøn boä nöôùc Phaùp ñöôïc chia laøm 60 vuøng phaùp luaät khaùc nhau. Tuy nhieân khi caên cöù treân ranh giôùi cuûa soâng Loire, thì veà cô baûn phaùp luaät nöôùc Phaùp seõ ñöôïc phaân chia ra 2 vuøng : mieàn Nam laø vuøng phaùp luaät thaønh vaên, mieàn Baéc laø vuøng phaùp luaät taäp quaùn • Ñoái vôùi mieàn Nam, Luaät La maõ laø nguoàn luaät ñöôïc öu tieân aùp duïng vì neàn kinh teá thöông maïi raát phaùt trieån. Luaät La maõ vôùi baûn chaát chính xaùc, ñaày ñuû, phaïm vi ñieàu chænh roäng, ñaëc bieät trong 19
- 20. lónh vöïc luaät daân söï cho neân raát ñöôïc thöôøng xuyeân aùp duïng taïi vuøng naøy. Ngoaøi ra nhöõng vaán ñeà khoâng ñöôïc ñieàu chænh bôûi luaät La maõ, thì seõ ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch aùp duïng taäp quaùn. Luaät La maõ ñöôïc aùp duïng ôû mieàn Nam laø nhöõng baûn cheùp tay toùm taét luaät La maõ töø naêm 526. Sau ñoù vaøo theá kyû 12, cuøng vôùi vieäc tìm laïi ñöôïc boä luaät Justinian I, thì boä luaät naøy ñöôïc aùp duïng thay theá cho baûn cheùp tay tröôùc ñoù. Ngoaøi ra taäp quaùn cuõng khoâng ñöôïc öa chuoäng ñeå aùp duïng vì tính chaát raát haïn cheá trong vieäc ñieàu chænh caùc quan heä xaõ hoäi. Ñoàng thôøi neàn kinh teá cuûa mieàn Nam nöôùc Phaùp cuõng raát phaùt trieån cho neân raát thích hôïp ñeå aùp duïng luaät La maõ. Beân caïnh ñoù xeùt veà ñòa lyù, mieàn Nam nöôùc Phaùp laø vuøng gaén lieàn vôùi ñeá cheá La maõ tröôùc ñaây • Ñoái vôùi mieàn Baéc nöôùc Phaùp Taäp quaùn ñöôïc xem laø nguoàn luaät chuû yeáu vì neàn kinh teá ôû ñaây mang tính chaát thuû coâng, töï cung töï caáp neân taäp quaùn laø nguoàn luaät raát thích hôïp ñeå aùp duïng. Nhöõng vaán ñeà luaät taäp quaùn khoâng ñieàu chænh thì luaät La maõ seõ aùp duïng nhö laø nguoàn luaät boå sung. Lyù do luaät La maõ khoâng ñöôïc aùp duïng ôû ñaây vì : Neàn kinh teá keùm phaùt trieån, Naèm raát xa naèm ngoaøi taàm aûnh höôûng cuûa luaät La maõ, Trình ñoä daân trí ôû möùc thaáp tröôùc theá kyû 11 ôû vuøng naøy chöa coù chöõ vieát cho neân raát khoù aùp duïng luaät La maõ voán laø luaät haønh vaên. Luaät taäp quaùn aùp duïng ôû vuøng naøy laø boä luaät Xa lích cuûa ngöôøi German hình thaønh ôû theá kyû 5 -6. Do chöa coù chöõ vieát caùc taäp quaùn chæ toàn taïi döiôùi hình thöùc noùi. Ñeå xaùc ñònh coù hay khoâng toàn taïi 1 taäp quaùn thì caàn phaûi thaønh laäp 1 hoäi ñoàng goàm 10 ngöôøi trôû leân ( ñaây laø nhöõng ngöôøi coù uy tín, coù thaâm nieân trong vuøng taäp quaùn ñoù ) vaø caû 10 ngöôøi naøy cuøng xaùc nhaän raèng coù toàn taïi taäp quaùn ñoù thì taäp quaùn ñoù môùi ñöôïc xem laø coù toàn taïi ôû vuøng ñoù Ñeán theá kyû 13, ôû mieàn Baéc nöôùc Phaùp dieãn ra quaù trình bieân soaïn caùc boä taäp quaùn do caùc caù nhaân töï thöïc hieän maø khoâng phaûi do nhaø nöôùc ban haønh vaø nhöõng taäp quaùn naøy ñöôïc bieân soaïn 1 caùch ngaãu nhieân khoâng tuaân theo 1 tieâu chí nhaát ñònh naøo cho neân raát khoù ñeå aùp duïng, raát khoù ñeå xaùc ñònh 1 taäp quaùn phuø hôïp trong 1 tröôøng hôïp cuï theå. Ñeán theá kyû 16 vieäc bieân soaïn caùc taäp quaùn ñöôïc thöïc hieän 1 caùch khoa hoïc caên cöù treân vuøng aùp duïng cuûa taäp quaùn vaø moái quan heä maø taäp quaùn ñoù ñieàu chænh. Luùc naøy ôû nöôùc Phaùp coù 30 vuøng taäp quaùn lôùn vaø taäp quaùn quan troïng nhaát laø taäp quaùn Paris ñöôïc bieân soaïn naêm 1510 döôùi aûnh höôûng cuûa toøa aùn Paris laø toøa aùn cuûa thuû ñoâ nöôùc Phaùp 20
- 21. Phaùp luaät nöôùc Phaùp nhìn chung duø coù söï khaùc bieät, tuy nhieân xuyeân suoát töø trong quaù khöù ñaõ phaûn aùnh 1 thöïc traïng raèng phaùp luaät nöôùc Phaùp laø phaùp luaät thaønh vaên vôùi vieäc aùp duïng luaät La maõ ôû mieàn Nam vaø quaù trình bieân soaïn taäp quaùn ôû mieàn Baéc nöôùc Phaùp Beân caïnh luaät La maõ vaø taäp quaùn phaùp thì coøn coù nhöõng hình thöùc phaùp luaät khaùc ñöôïc aùp duïng treân toaøn nöôùc Phaùp. Ñoù laø Luaät cuûa nhaø vua Ñoái vôùi luaät cuûa nhaø vua, chuû yeáu ñieàu chænh trong lónh vöïc hình söï vaø daân söï lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà thöøa keá Luaät cuûa giaùo hoäi Ñoái vôùi luaät cuûa giaùo hoäi chuû yeáu ñieàu chænh caùc vaán ñeà lieân quan ñeán vieäc ñaêng kyù keát hoân, khai sinh khai töû vv Caùc hoïc thuyeát phaùp lyù 1.2 Ñaëc ñieåm • Chöa coù 1 heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát, phaùp luaät coøn mang tính chaát vuøng mieàn cuøng vôùi nhieàu loaïi hình phaùp luaät khaùc nhau. Vì theá trong giai ñoaïn naøy caùc toøa aùn ñaõ hình thaønh caùc phöông phaùp giaûi quyeát xung ñoät phaùp luaät ñeå coù theå giaûi quyeát caùc tranh chaáp Ví duï Luaät giaùo hoäi ñöôïc aùp duïng cho vaán ñeà keát hoân ly hoân, luaät taäp quaùn cuûa nôi coù toøa aùn ñang phaân xöû seõ ñöôïc aùp duïng cho caùc tranh chaáp taøi saûn • Phaùp luaät mang tính khoâng bình ñaúng vaø chia laøm 3 haïng ngöôøi : taêng löõ, quí toäc vaø ñaúng caáp thöù 3 ( ñeå baûo veä cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp thoáng trò ). Phaùp luaät seõ ñöôïc aùp duïng khaùc nhau ñoái vôùi nhöõng haïng ngöôøi khaùc nhau. Ví duï ñoái vôùi vaán ñeà phaân chia di saûn thöøa keá thì ñoái vôùi ñaúng caáp quí toäc taøi saûn seõ chæ ñöôïc chia cho ngöôøi con trai tröôûng, ñoái vôùi caùc haïng ngöôøi coøn laïi taøi saûn seõ ñöôïc chia ñoàng ñeàu cho taát caû nhöõng ngöôøi con trai • Phaùp luaät mang tính chaát gia tröôûng, ngöôøi choàng coù vai troø quyeát ñònh ñoái vôùi taát caû nhöõng vaán ñeà quan troïng trong gia ñình vaø ngöôøi vôï khi veà nhaø choàng phaûi coù 1 khoái löôïng lôùn cuûa caûi hoài moân • Phaùp luaät chæ baûo veä cho quyeàn lôïi cuûa giai caáp phong kieán 1.3 Thaønh töïu • Coù söï keá thöøa cuûa luaät La maõ, laøm neàn taûng ñeå xaây döïng phaùp luaät trong giai ñoaïn sau 21
- 22. • Ñaõ hình thaønh neân caùc nguyeân taéc giaûi quyeát xung ñoät phaùp luaät ñoàng thôøi cuõng hình thaønh neân tö duy phaùp ñieån hoùa, thoáng nhaát hoùa phaùp luaät cho toaøn boä nöôùc Phaùp Toàn taïi nhieàu raøo caûn cho söï phaùt trieån cuûa chuû nghóa tö baûn 2 Phaùp luaät nöôùc Phaùp trong giai ñoaïn chuyeån tieáp 1789 – 1799 2.1 Thöïc traïng phaùp luaät Caùch maïng tö saûn Phaùp 1789 laø cuoäc caùch maïng trieät ñeå laät ñoå hoaøn toaøn söï thoáng trò cuûa giai caáp phong kieán. Caùc nhaø laõnh ñaïo cuûa cuoäc caùch maïng laø nhöõng ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo raát baøi baûn veà phaùp luaät tuy nhieân hoï vaãn chöa theå xaây döïng 1 heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát vaø toaøn dieän vì caùc tranh chaáp lieân quan ñeán yeáu toá chính trò. Saûn phaåm tieâu bieåu cuûa cuoäc caùch maïng tö saûn 1789 laø tuyeân ngoân daân quyeàn nhaân quyeàn ngaøy 10/8/1789 ghi nhaän nhöõng giaù trò raát tích cöïc vaø nhaän thöùc caùc vaán ñeà raát môùi veà nhaân quyeàn daân quyeàn. • Nhaân quyeàn bao goàm nhöõng quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi : quyeàn ñöôïc ñoái xöû bình ñaúng, quyeàn ñöôïc soáng, baàu cöû öùng cöû vv. • Daân quyeàn bao goàm nhöõng quyeàn daân söï cuûa coâng daân trong 1 phaïm vi laõnh thoå quoác gia Trong tuyeân ngoân ñaõ ghi nhaän nhöõng giaù trò cô baûn nhö sau : • Caùc quyeàn töï nhieân cuûa con ngöôøi • Caùc quyeàn trong lónh vöïc daân söï : ñöôïc töï do sôû höõu, töï do ngoân luaän, töï do laäp hoäi vv • Trong lónh vöïc thöông maïi ñöa ra chuû tröông töï do hoùa thöông maïi, baét buoäc caùc beân thöïc hieän caùc cam keát trong hôïp ñoàng • Trong lónh vöïc hình söï, ñöa ra nguyeân taéc suy ñoaùn voâ toäi vaø caùc bieän phaùp cheá taøi phaûi töông thích vôùi haønh vi phaïm toäi. • Ngoaøi ra söï töï do vaø bình ñaúng laø nhöõng yeáu toá khoâng theå thieáu trong 1 xaõ hoäi daân söï vaø ñoàng thôøi phaùp luaät chæ do cô quan coù thaåm quyeàn cuûa nhaø nöôùc ban haønh Beân caïnh ñoù coøn coù söï ra ñôøi cuûa caùc baûn hieán phaùp laàn löôït vaøo caùc naêm 1791, 1793, 1795 2.2 Ñaëc tröng cô baûn cuûa phaùp luaät • Ñeà cao caùc quyeàn veà bình ñaúng vaø töï do, daân chuû cuûa coâng daân nhö trong ñieàu 1 cuûa tuyeân ngoân “ con ngöôøi ñöôïc sinh ra vaø duy trì söï töï do veà bình ñaúng vaø quyeàn “ • Ñöa ra neàn taûng veà 1 nhaø nöôùc phaùp quyeàn daân chuû ñaàu tieân ôû chaâu AÂu 22
- 23. 2.3 Thaønh töïu • Caùch maïng tö saûn Phaùp coù vò trí aûnh höôûng raát maïnh meõ ñeán caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc veà vieäc xaây döïng 1 nhaø nöôùc cuûa giai caáp tö saûn. Nhöõng giaù trò cuûa baûn tuyeân ngoân daân quyeàn nhaân quyeàn vaãn ñöôïc xem laø kim chæ nam cho toaøn boä heä thoáng phaùp luaät nöôùc Phaùp trong quaù khöù laãn hieän taïi vaø ñöôïc xem laø phaàn môû ñaàu cuûa taát caû caùc baûn hieán phaùp cuûa nöôùc Phaùp veà sau • Naêm 1799 dieãn ra quaù trình thoáng nhaát phaùp luaät nöôùc Phaùp 3 Phaùp luaät nöôùc Phaùp sau 1799 3.1 Tình hình phaùp luaät Ñaõ dieãn ra söï khoâng tuaân thuû cuûa nhöõng giaù trò trong tuyeân ngoân nhaân quyeàn daân quyeàn. Ví duï trong hieán phaùp 1791 ñöa rakhaùi nieäm “ coâng daân tích cöïc” theo ñoù chæ nhöõng ngöôøi giaøu coù vaø ñoùng thueá cao cho nhaø nöôùc thì môùi coù quyeàn baàu cöû öùng cöû. Vaán ñeà naøy daãn ñeán keát quaû laø ñaõ dieãn ra raát nhieàu bieán ñoäng ñoái vôùi neàn chính trò cuûa nöôùc Phaùp. Naêm 1799, Napoleon leân naém chính quyeàn vaø coù nhöõng aûnh höôûng raát quan troïng ñoái vôùi vieäc hình thaønh vaø thoáng nhaát cuûa phaùp luaät nöôùc Phaùp. Naêm 1799 Napoleon cho thaønh laäp hoäi ñoàng nhaø nöôùc ( laø cô quan vöøa coù tö phaùp vöøa coù chöùc naêng haønh phaùp : laø cô quan tö vaán raát quan troïng ) Beân caïnh ñoù trong giai ñoaïn naøy Napoleon ñaõ cho bieân soaïn haøng loaït caùc boä luaät quan troïng. Ví duï naêm 1804 cho ban haønh boä luaät daân söï vaø tieáp theo laø naêm 1806 luaät toá tuïng daân söï, naêm 1807 luaät thöông maïi, naêm 1808 luaät toá tuïng hình söï, naêm 1810 boä luaät hình söï ( tröôùc ñoù chæ laø taäp quaùn ). 3.2 Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät • Dieãn ra quaù trình phaùp ñieån hoùa raát maïnh meõ vaø ñaït ñöôïc nhieàu thaønh quaû • Phaùp luaät mang tính keá thöøa nhöng coù söï giaùn ñoaïn, söï giaùn ñoaïn theå hieän ôû vieäc thay ñoåi veà baûn chaát cuûa xaõ hoäi töø choã naèm trong tay cuûa giai caáp phong kieán chuyeån sang giai caáp tö saûn vôùi muïc ñích xaây döïng nhaø nöôùc phaùp quyeàn vaø 1 xaõ hoäi daân söï phaùt trieån 23
- 24. • Phaùp luaät mang tính bình ñaúng vaø daân chuû. Söï bình ñaúng vaø daân chuû laø nhöõng nguyeân taéc hieán ñònh vaø cuõng mang tính töï do trong nhöõng khuoân khoå vaø giôùi haïn do phaùp luaät cho pheùp • Hình thaønh neân söï thoáng nhaát cho vieäc xaây döïng 1 heä thoáng phaùp luaät chung. • Ngoaøi ra phaùp luaät nöôùc Phaùp coøn mang tính chaát keá thöøa töø nhöõng thaønh töïu cuûa phaùp luaät trong giai ñoaïn tröôùc. Ví duï boä luaät daân söï Napoleon trong caùc vaán ñeà qui ñònh veà hôïp ñoàng, veà thöông maïi veà hình thöùc caáu truùc vaø ngoân ngöõ chòu aûnh höôûng raát maïnh meõ töø luaät La maõ. Trong khi ñoù, caùc vaán ñeà lieân quan ñeán luaät hình söï, hoân nhaân gia ñình chòu aûnh höôûng raát lôùn töø luaät taäp quaùn cuûa mieàn Baéc nöôùc Phaùp vaø luaät giaùo hoäi 3.3 Thaønh töïu • Ñaët ra vieäc hoaøn thieän vaø xaây döïng moät heä thoáng phaùp luaät thoáng nhaát treân toaøn quoác ñoàng thôøi taùc ñoäng maïnh meõ ñeán traøo löu phaùp ñieån hoùa taïi caùc quoác gia chaâu AÂu khaùc vaø goùp phaàn vaøo vieäc hình thaønh neân heä thoáng phaùp luaät chaâu AÂu luïc ñòa II Boä luaät daân söï Napoleon 1 Hình thöùc, ngoân ngöõ, caáu truùc, kyõ thuaät laäp phaùp cuûa boä luaät Veà caáu truùc, boä luaät ñöôïc chia thaønh quyeån - thieân - chöông - muïc – ñieàu, bao goàm 3 quyeån vôùi 2,283 ñieàu luaät trong 36 thieân trong ñoù quyeån 1 qui ñònh caùc vaán ñeà veà theå nhaân, quyeån 2 qui ñònh caùc vaán ñeà veà vaät quyeån 3 qui ñònh caùc phöông thöùc ñeå coù ñöôïc vaät. Boä luaät ñöôïc qui ñònh töø nhöõng vaán ñeà chung ñeán caùc vaán ñeà cuï theå, theå hieän tính logic vaø hôïp lyù ñoàng thôøi deã daøng tieáp caän vaø löïa choïn caùc qui phaïm phuø hôïp Ngoân ngöõ cuûa boä luaät trong saùng deã hieåu, ñaày ñuû vaø chuaån xaùc veà caùc cheá ñònh cuûa luaät daân söï. Ñoù laø do boä luaät xuaát phaùt töø luaät La maõ, laø hình thöùc phaùp luaät thaønh vaên, ñöôïc ban haønh bôûi cô quan laäp phaùp. Toøa aùn khi xeùt xöû seõ caên cöù vaøo nhöõng qui ñònh trong boä luaät 1 caùch deã daøng do boä luaät söû duïng ngoân ngöõ ñôøi thöôøng. Ñoàng thôøi qua ñoù, boä luaät cuõng ñaït ñöôïc muïc ñích mong muoán aùp duïng 1 caùch nhanh choùng vaø thoáng nhaát treân caû nöôùc Kyõ thuaät laäp phaùp : thaønh phaàn soaïn thaûo boä luaät bao goàm caùc thaåm phaùn cuûa toøa phaù aùn, caùc hoïc giaû veà luaät, vaø caùc chuyeân gia ngoân ngöõ. Ñieàu naøy giuùp cho boä luaät daân söï coù ñöôïc ngoân ngöõ phaùp luaät chuaån xaùc roõ raøng ñoàng thôøi cuõng deã hieåu deã aùp duïng treân cô sôû phöông phaùp phaùp ñieån hoùa cuûa luaät La maõ 24
- 25. Ghi chuù Boä luaät daân söï Phaùp khoâng caàn phaûi höôùng daãn maø vaãn coù theå aùp duïng chính xaùc, deã daøng khaùc vôùi luaät daân söï Vieät nam 2 Noäi dung cuûa boä luaät • Quyeån 1 qui ñònh caùc vaán ñeà veà theå nhaân, bao goàm 12 thieân qui ñònh caùc vaán ñeà veà coâng daân, quoác tòch vaø hoân nhaân gia ñình. Ñoàng thôøi trong boä luaät ñöa ra nguyeân taéc xaùc nhaän quoác tòch theo huyeát thoáng. Ñoái vôùi vaán ñeà cho vaø nhaän con nuoâi, qui ñònh cuï theå veà ñoä tuoåi cuûa ngöôøi con nuoâi vaø cha meï nuoâi cuõng nhö khoaûng caùch cheânh leäch veà ñoä tuoåi giöõa cha meï nuoâi vaø con nuoâi. Ngoaøi ra coøn coù thuû tuïc xin con nuoâi ruùt goïn : ñoù laø vieäc khoâng qui ñònh khoaûng caùch cheânh leäch veà ñoä tuoåi giöõa cha meï nuoâi vaø con nuoâi. Ñoái vôùi vaán ñeà hoân nhaân gia ñình, qui ñònh ñoä tuoåi keát hoân ñoái vôùi nöõ laø 15 tuoåi, ñoái vôùi nam laø 18 tuoåi, theo söï cho pheùp cuûa cha meï vaø coâng daân chæ coù quyeàn töï ñònh ñoaït vieäc keát hoân cuûa mình khi töø 25 tuoåi trôû leân. Ngoaøi ra trong quan heä giöõa vôï vaø choàng, giöõa cha vaø con coøn toàn taïi raát nhieàu baát bình ñaúng vaø khuyeát ñieåm. • Quyeån 2 qui ñònh caùc vaán ñeà veà vaät. Caùc qui ñònh ñoái vôùi taøi saûn, boä luaät daân söï Napoleon trong quyeån 2 naøy bao goàm 4 thieân, qui ñònh ñoái vôùi caùc vaán ñeà veà taøi saûn, sôû höõu vaø hoa lôïi. Laàn ñaàu tieân boä luaät ñöa ra khaùi nieäm phaân bieät giöõa ñoäng saûn vaø baát ñoäng saûn caên cöù treân tính chaát vaät lyù cuûa chuùng laø khaû naêng di dôøi ñoái vôùi caùc taøi saûn ñoù ( Hoa kyø phaân bieät döïa treân giaù trò cuûa taøi saûn phaûi treân 500 USD ) Ngoaøi ra boä luaät coøn ñöa ra khaùi nieäm ñòa dòch hay dòch quyeàn ( khaùc vôùi khaùi nieäm dòch quyeàn cuûa Vieät nam : chuyeån giao quyeàn sôû höõu ñoái vôùi taøi saûn ) : ñoái vôùi caùc chuû cuûa baát ñoäng saûn lieàn keà maø khoâng coù ñöôøng giao thoâng hay baát lôïi veà ñieàu kieän töï nhieân thì nhöõng chuû sôû höõu baát ñoäng saûn lieàn keà phaûi taïo ñieàu kieän cho hoï söû duïng quyeàn ñoái vôùi taøi saûn cuûa mình. Ví duï : ñieàu 637 cuûa boä luaät daân söï Phaùp • Quyeån 3 qui ñònh caùc phöông thöùc ñeå coù ñöôïc vaät, caùc phöông phaùp xaùc laäp quyeàn sôû höõu ñoái vôùi taøi saûn, ñöôïc qui ñònh trong 20 thieân. Trong ñoù nhaán maïnh ñeán caùc vaán ñeà veà ñieàu kieän hôïp ñoàng vaø quyeàn sôû höõu chung veà taøi saûn cuûa vôï choàng. Ñoái vôùi hôïp ñoàng, caùch maïng tö saûn Phaùp laø thaønh quaû cuûa giai caáp tö saûn. Vì theá khi leân naém chính quyeàn, giai caáp tö saûn ñaõ coù nhöõng qui ñònh thuaän lôïi nhaèm taïo ñieàu kieän cho chuû nghóa tö baûn phaùt trieån. Ñoái vôùi quyeàn sôû höõu chung veà taøi saûn cuûa vôï choàng, boä luaät khoâng coù nhöõng qui ñònh ñeå ñieàu chænh nhöõng moái quan heä naøy. Tuy nhieân thöøa nhaän söï thoûa thuaän cuûa caùc beân tröôùc khi tieán haønh ñaêng kyù keát hoân baèng caùch qui ñònh cuï theå trong hoân öôùc döôùi söï chöùng kieán cuûa coâng chöùng vieân. 3 Söï phaùt trieån vaø vò trí cuûa boä luaät daân söï ôû nöôùc Phaùp hieän nay Ñoái vôùi boä luaät daân söï, caùc qui phaïm phaùp luaät qui ñònh nhaèm höôùng ñeán 1 xaõ hoäi daân söï phaùt trieån baèng caùch qui ñònh caùc vaán ñeà maø phaùp luaät khoâng caám chöù khoâng phaûi 25
- 26. laø nhöõng vaán ñeà maø phaùp luaät cho pheùp nhö tröôùc ñoù. Beân caïnh ñoù, boä luaät daân söï coøn coù nhöõng giaù trò tuyeät ñoái nhö sau : • Thöøa nhaän quyeàn bình ñaúng cuûa moïi coâng daân tröôùc phaùp luaät nhö qui ñònh taïi ñieàu 8 vaø ñoàng thôøi söï töï do phaûi ñöôïc thöïc hieän trong khuoân khoå cuûa phaùp luaät. • Trong boä luaät thöøa nhaän nhöõng qui ñònh veà toân troïng 1 caùch tuyeät ñoái caùc giao keát trong hôïp ñoàng • Ñoái vôùi vaán ñeà lieân quan sôû höõu tö nhaân, ñieàu 544 qui ñònh quyeàn höôûng duïng vaø söû duïng ñoái vôùi taøi saûn laø tuyeät ñoái maø khoâng coù baát kyø 1 söï vi phaïm naøo keå caû ñoái vôùi cô quan nhaø nöôùc Vaøo naêm 1904, taïi hoäi nghò toång keát aùp duïng 100 naêm boä luaät daân söï Napoleon, caùc chuyeân gia ñöa ra nhaän ñònh laø boä luaät khoâng coù keõ hôû veà tính logic cuõng nhö keát caáu cuûa boä luaät, ñaëc bieät trong lónh vöïc luaät tö thì haàu nhö khoâng coù baát kyø 1 söï thay ñoåi naøo ( do coù ñeán 102 phieân phaûn bieän cho boä luaät daân söï 1804 ). Ví duï taïi ñieàu 4 boä luaät caám caùc thaåm phaùn töø choái xeùt xöû vì boä luaät thieáu nhöõng qui phaïm phuø hôïp, nhöõng qui phaïm khoâng roõ raøng hay maäp môø, taïi ñieàu 5 nghieâm caám caùc thaåm phaùn trong quaù trình giaûi quyeát caùc tranh chaáp ñöa ra nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù môùi Ngoaøi ra caáu truùc cuûa boä luaät ñöôïc qui ñònh töø phaàn chung ñeán phaàn rieâng, taïo nhieàu cô hoäi cho caùc thaåm phaùn khi xeùt xöû coù theå löïa choïn nhöõng qui phaïm phaùp luaät phuø hôïp. Hieän taïi trong heä thoáng phaùp luaät nöôùc Phaùp, aùn leä coù theå ñöôïc chaáp nhaän laø 1 nguoàn luaät boå sung trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät ñeå laáp choã troáng, khieám khuyeát cuûa boä luaät daân söï Sau 200 naêm, boä luaät daân söï coù nhöõng thay ñoåi nhö sau : Veà ñònh löôïng, khoaûn 1 phaàn 2 caùc ñieàu luaät vaãn ñöôïc giöõ nguyeân so vôùi ban ñaàu. Khoaûng 1/3 soá ñieàu luaät bò baõi boû vaø soá ñieàu luaät coøn laïi thì ñöôïc taùch ra vaøo trong nhöõng boä luaät chuyeân ngaønh. Hieän taïi boä luaät daân söï coù hieäu löïc phaùp lyù ngang baèng vôùi caùc boä luaät khaùc tuy nhieân neáu coù söï maâu thuaãn giöõa boä luaät daân söï vaø caùc boä luaät khaùc thì luaät ban haønh sau seõ coù giaù trò aùp duïng (? ) III Heä thoáng toøa aùn 3.1 Ñaëc ñieåm cuûa heä thoáng toøa aùn Heä thoáng toøa aùn nöôùc Phaùp ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc nhò nguyeân, töùc laø coù söï phaân ñònh 1 caùch ñoäc laäp giöõa 2 nhaùnh toøa • Nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung ( nhaùnh toøa tö phaùp ) chuyeân giaûi quyeát caùc vuï vieäc daân söï vaø hình söï. • Nhaùnh toøa thöù 2 laø nhaùnh toøa haønh chính chuyeân giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong lónh vöïc haønh chính 26
- 27. Nguyeân nhaân daãn ñeán caáu truùc nhò nguyeân cuûa heä thoáng toøa aùn Phaùp : • Thöù nhaát, tröôùc caùch maïng tö saûn, caùc toøa tö phaùp trong quaù trình giaûi quyeát caùc tranh chaáp trong lónh vöïc haønh chính ñaõ laøm aûnh höôûng vaø caûn trôû ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa caùc cô quan haønh chính. Ñieàu naøy ñöôïc khaéc phuïc sau caùch maïng tö saûn baèng caùch cô quan nhaø nöôùc laø nghò vieän Phaùp ñaõ ban haønh boä luaät 16-24 thaùng 8/1790 vaø 1 ñaïo luaät nöõa vaøo thaùng 8/1795 nghieâm caám vieäc thaåm phaùn khi xeùt xöû laøm trôû ngaïi ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa cô quan haønh chính vaø hieän taïi ñaïo luaät naøy vaãn coøn hieäu löïc. Neáu vi phaïm caùc thaåm phaùn seõ bò truy cöùu traùch nhieäm hình söï • Thöù hai xuaát phaùt töø nguyeân taéc tam quyeàn phaân laäp : nhaèm baûo veä tính ñoäc laäp cuûa caùc cô quan haønh phaùp thì caùc toøa aùn tö phaùp khoâng ñöôïc laøm trôû ngaïi ñeán caùc hoaït ñoäng cuûa cô quan haønh phaùp • Thöù ba, nhöõng toøa aùn coù thaåm quyeàn chung vì khoâng coøn chöùc naêng xeùt xöû caùc tranh chaáp haønh chính thì caàn coù 1 heä thoáng toøa aùn haønh chính ñoäc laäp vôùi nhaùnh toøa tö phaùp giaûi quyeát caùc tranh chaáp haønh chính naøy baèng caùch giao cho hoäi ñoàng nhaø nöôùc xeùt xöû caùc tranh chaáp ñoù. Veà sau, noù cuõng hình thaønh neân caùc toøa sô thaåm vaø phuùc thaåm haønh chính tröïc thuoäc hoäi ñoàng nhaø nöôùc Coù toàn taïi hoäi ñoàng hieán phaùp laø cô quan baûo veä hieán phaùp cuûa nöôùc Phaùp, ñoäc laäp so vôùi heä thoáng tö phaùp ( khaùc bieät vôùi Myõ laø traùch nhieäm cuûa toøa aùn toái cao, khaùc vôùi Vieät nam laø quoác hoäi ) Heä thoáng toøa aùn ñöôïc phaân thaønh 3 caáp toøa : sô thaåm, phuùc thaåm, phaù aùn. Vaø coù 2 caáp xeùt xöû laø sô thaåm vaø phuùc thaåm. Tuy nhieân ñoái vôùi nhaùnh toøa haønh chính, nguyeân taéc naøy khoâng ñöôïc tuaân thuû tuyeät ñoái. Trong 1 soá tröôøng hôïp ñaëc bieät hoäi ñoàng nhaø nöôùc coøn coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm. Toøa phaù aùn khoâng coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm. Toøa aùn toái cao trong 1 soá tröôøng hôïp coù theå taïo ra aùn leä Khoâng coù söï phaân ñònh giöõa toøa daân söï vaø toøa hình söï 1 caùch ñoäc laäp nhö ôû Anh maø trong 1 toøa seõ coù caùc tieåu toøa laø tieåu toøa daân söï vaø tieåu toøa hình söï Cheá ñònh boài thaåm ñoaøn ñöôïc aùp duïng duy nhaát chæ ôû toøa aùn hình söï ñaëc bieät 3.2 Nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung 3.2.1 Caùc toøa sô thaåm Toøa daân söï thaåm quyeàn heïp Ñöôïc toå chöùc theo nguyeân taéc laõnh thoå maø khoâng phuï thuoäc vaøo ñôn vò haønh chính vaø ôû moãi huyeän seõ coù ít nhaát 1 toøa. Hieän taïi Phaùp coù 455 toøa naøy. Veà toå chöùc, toøa naøy khoâng coù bieân cheá thaåm phaùn ñoäc laäp maø chæ coù caùc thaåm phaùn ñöôïc bieät phaùi töø toøa sô thaåm daân söï thaåm quyeàn chung vôùi nhieäm kyø 3 naêm 27
- 28. Veà thaåm quyeàn : ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc tranh chaáp coù giaù trò döôùi 10,000 EUR. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï thì coù möùc hình phaït cao nhaát laø 6 naêm tuø hay phaït tieàn ñeán 3,000 EUR. Veà thuû tuïc xeùt xöû : thöôøng ñöôïc xeùt xöû bôûi 3 thaåm phaùn. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc nhoû goïn thì ñöôïc giaûi quyeát bôûi 1 thaåm phaùn. Caáp phuùc thaåm : nhöõng baûn aùn töø toøa naøy seõ ñöôïc giaûi quyeát theo trình töï phuùc thaåm taïi caùc toøa phuùc thaåm vuøng Giôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm : nhöõng tranh chaáp giaù trò döôùi 4,000 EUR thì seõ khoâng ñöôïc xeùt xöû phuùc thaåm. Tuy nhieân coù khaû naêng ñöôïc xeùt xöû theo trình töï phaù aùn taïi toøa phaù aùn nöôùc Phaùp. Toøa daân söï thaåm quyeàn chung Toaøn nöôùc Phaùp coù 181 toøa loaïi naøy (6 toøa haûi ngoaïi + 175 toøa quoác noäi ) vaø ôû moãi tænh seõ coù ít nhaát 1 toøa. Veà cô caáu toå chöùc, soá löôïng thaåm phaùn chuyeân nghieäp taïi caùc toøa naøy phuï thuoäc vaøo khoái löôïng coâng vieäc maø noù ñaûm nhieäm Trong toøa naøy seõ coù caùc tieåu toøa daân söï vaø caùc tieåu toøa hình söï. Phuï thuoäc vaøo khoái löôïng coâng vieäc maø noù giaûi quyeát thì soá löôïng tieåu toøa cuõng khaùc nhau. Ví duï : Pari coù 30 tieåu toøa trong khi Nancy chæ coù 3 tieåu toøa Thuû tuïc xeùt xöû : ñöôïc xeùt xöû bôûi 1 hay 3 thaåm phaùn chuyeân nghieäp Veà thaåm quyeàn : ñoái vôùi caùc vuï vieäc daân söï coù thaåm quyeàn giaûi quyeát caùc tranh chaáp coù giaù trò treân 10,000 EUR. Ñoái vôùi caùc vuï vieäc hình söï thì coù möùc hình phaït laø 6 naêm tuø trôû leân hay phaït tieàn töø 3,750 EUR trôû leân Caáp phuùc thaåm ( toøa phuùc thaåm vuøng ) xeùt xöû nhöõng baûn aùn töø toøa sô thaåm Giôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm : khoâng ñaët ra nhöõng giôùi haïn veà thaåm quyeàn xeùt xöû Toøa vi caûnh : ñöôïc xeùt xöû bôûi 1 vieân caûnh saùt vaø hình thöùc phaït tieàn toái ña laø 1000 EUR ñoái vôùi caùc haønh vi vi phaïm luaät giao thoâng, hay caùc toäi hình söï nheï Toøa hình söï ñaëc bieät Cô caáu toå chöùc : bao goàm 1 chaùnh aùn vaø 2 thaåm phaùn töø toøa phuùc thaåm vuøng hay toøa daân söï sô thaåm thaåm quyeàn chung ñöôïc bieät phaùi theo vuï vieäc maø khoâng coù bieân cheá rieâng Thaåm quyeàn : xeùt xöû caùc vuï aùn hình söï nghieâm troïng nhö toäi gieát ngöôøi, khuûng boá, xaâm phaïm an ninh quoác gia vôùi hình phaït tuø töø 10 naêm cho ñeán chung thaân Thuû tuïc xeùt xöû : ñöôïc xeùt xöû bôûi 3 thaåm phaùn vaø söû duïng cheá ñònh boài thaåm ñoaøn. Baûn aùn cuûa toøa aùn naøy chæ ñöôïc xem xeùt laïi ôû toøa phaù aùn Caùc toøa ñaëc bieät khaùc : toøa thöông maïi, toøa lao ñoäng, toøa noâng nghieäp 28
- 29. Söû duïng löïc löôïng laø caùc thaåm phaùn hoøa bình, laø nhöõng ngöôøi coù chuyeân moân trong lónh vöïc cuï theå, laøm vieäc khoâng höôûng löông Caáp phuùc thaåm : ñöôïc giaûi quyeát taïi toøa phuùc thaåm vuøng 3.2.2 Caùc toøa phuùc thaåm Toaøn nöôùc Phaùp coù 35 toøa phuùc thaåm vuøng ñöôïc toå chöùc theo khoâng gian laõnh thoå. Moãi toøa phuùc thaåm vuøng seõ coù traùch nhieäm xeùt xöû phuùc thaåm töø caùc baûn aùn sô thaåm cuûa caùc toøa sô thaåm trong phaïm vi vuøng maø noù phuï traùch Thaåm quyeàn xeùt xöû : xeùt xöû caû veà tình tieát laãn noäi dung cuûa phaùp luaät, caùc baûn aùn daân söï vaø hình söï Thuû tuïc xeùt xöû : töø 3 ñeán 7 thaåm phaùn töø caùc ban lieân quan ñeán baûn chaát cuûa vuï vieäc 3.2.3 Caùc toøa phaù aùn Chöùc naêng : Ñaây laø caáp cao nhaát cuûa nhaùnh toøa tö phaùp coù chöùc naêng thoáng nhaát vieäc aùp duïng phaùp luaät trong phaïm vi caû nöôùc ñoái vôùi nhaùnh toøa tö phaùp ( gioáng Vieät nam veà aùp duïng phaùp luaät ) Thaåm quyeàn : chæ xem xeùt vieäc aùp duïng phaùp luaät cuûa caùc baûn aùn bò khaùng caùo khaùng nghò ( khoâng bao giôø xem xeùt laïi maët tình tieát , noäi dung cuûa baùn aùn ) Caùc baûn aùn ñöôïc pheùp khaùng caùo khaùng nghò leân toøa aùn toái cao bao goàm : baûn aùn bò giôùi haïn thaåm quyeàn phuùc thaåm, baûn aùn cuûa caùc toøa ñaëc bieät, baûn aùn bò phuùc thaåm Keát quaû cuûa hoaït ñoäng xem xeùt seõ cho ra 2 loaïi quyeát ñònh : giöõ nguyeân baûn aùn ( coù giaù trò chung thaåm ) huûy baûn aùn ( ñaây laø teân goïi cuûa toøa phaù aùn ) baèng caùch traû laïi cho 1 toøa aùn caáp döôùi khaùc cuøng caáp vôùi toøa ñaõ ra baûn aùn bò khaùng caùo, khaùng nghò hay traû laïi cho chính toøa aùn ñaõ ra baûn aùn nhöng seõ giao cho hoäi ñoàng xeùt xöû khaùc hoøa toaøn. Chuù yù : Khi traû baûn aùn laàn 1 thì toøa phaù aùn coù quyeàn ñöa ra yù kieán cuûa mình nhöng caùc toøa aùn caáp döôùi khoâng baét buoäc tuaân theo. Heä quaû laø toøa aùn caáp döôùi vaãn coù theå xeùt xöû khaùc ñi, daãn ñeán khaùng caùo khaùng nghò laàn 2.Nhöng neáu toøa phaù aùn tieáp tuïc traû laïi baûn aùn laàn thöù 2 thì yù kieán cuûa toøa phaù aùn baét buoäc toøa aùn caáp döôùi phaûi tuaântheo. Hoäi ñoàng xeùt xöû cuûa toøa phaù aùn thöôøng coù töø 3-5 thaønh vieân ôû laàn phaù aùn thöù nhaát, nhöng taát caû caùc thaønh vieân cuûa toøa phaù aùn seõ phaûi tham gia ôû laàn thöù hai,. Chuù yù Toøa phaù aùn Phaùp chæ xem xeùt laïi vieäc aùp duïng phaùp luaät cuûa caùc toøa khaùc Toøa toái cao Vieät nam cuõng coù chöùc naêng xeùt xöû phuùc thaåm Toøa toái cao Myõ coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm vaø phuùc thaåm Taïi sao vieäc thoáng nhaát phaùp luaät laø ñaëc ñieåm cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu luïc ñòa, raát quan troïng ñoái vôùi phaùp luaät thaønh vaên ? 29
- 30. 3.3 Nhaùnh toøa haønh chính Xeùt xöû caùc vuï vieäc mang yeáu toá coâng ( khaùc vôùi nhaùnh toøa thaåm quyeàn chung xeùt xöû caùc vuï vieäc mang yeáu toá tö ). Ñieàu ñaëc bieät cuûa nhaùnh toøa haønh chính khoâng chæ coù chöùc naêng xeùt xöû maø coøn coù chöùc naêng tö vaán cho haønh phaùp ( tröø toøa phuùc thaåm haønh chính ) Veà phaân caáp, nhaùnh toøa haønh chính cuõng ñöôïc chia ra 3 caáp toøa roõ raøng : • toøa haønh chính sô thaåm, • toøa haønh chính phuùc thaåm, • toái cao phaùp vieän ( hoäi ñoàng nhaø nöôùc, tham chính vieän ) Khaùc vôùi nhaùnh toøa tö phaùp, nhaùnh toøa haønh chính khoâng coù söï phaân ñònh roõ raøng veà caáp xeùt xöû. Hoäi ñoàng nhaø nöôùc vöøa coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm, xeùt xöû phuùc thaåm, xeùt xöû phaù aùn ( xem xeùt laïi vieäc aùp duïng phaùp luaät ) Hoäi ñoàng nhaø nöôùc ( tham chính vieän ) Chöùc naêng tö vaán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc: Coù 2 tröôøng hôïp baét buoäc phaûi coù söï tham vaán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc nhöng yù kieán tham vaán naøy khoâng baét buoäc phaûi tuaân theo • Khi chính phuû chuaån bò trình 1 döï aùn luaät leân nghò vieän • Khi nghò vieän qui ñònh roõ raøng baèng vaên baûn raèng nghò ñònh cuûa chính phuû höôùng daãn thi haønh 1 ñaïo luaät naøo ñoù baét buoäc phaûi coù yù kieán cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc Ngoaøi ra baét ñaàu töø 1963, hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theâm 1 chöùc naêng laø ñeà xuaát caùc caûi caùch caàn thieát ñoái vôùi heä thoáng phaùp luaät haønh chính hieän haønh trong baûn baùo caùo hoaït ñoäng haøng naêm gôûi leân cho toång thoáng Chöùc naêng xeùt xöû cuûa hoäi ñoàng nhaø nöôùc Hoäi ñoàng nhaø nöôùc ñoàng thôøi coù chöùc naêng xeùt xöû sô thaåm ñoàng thôøi chung thaåm caùc vuï vieäc haønh chính phöùc taïp coù khaû naêng taïo ra nhöõng nguyeân taéc phaùp lyù môùi, caùc vuï vieäc coù lieân quan ñeán coâng chöùc, vieân chöùc cao caáp cuûa chính phuû Toøa seõ xeùt xöû phuùc thaåm caùc baûn aùn ñöôïc chuyeån leân töø caùc toøa aùn haønh chính ñaëc bieät : khi aùp duïng thuû tuïc xem xeùt tính hôïp phaùp cuûa haønh vi haønh chính theo thuû tuïc sô boä, khi coù khieáu naïi veà baàu cöû hoäi ñoàng thaønh phoá, thò traán ( Chuù yù : khieáu naïi veà baàu cöû toång thoáng seõ do hoäi ñoàng baûo hieán xöû ) khi coù khaùng caùo phuùc thaåm ñeán töû caùc toøa aùn haønh chính ñaëc bieät Hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù thaåm quyeàn phaù aùn ñoái vôùi baát kyø toøa aùn haønh chính naøo ( trong khi ñoù, nhaùnh toøa aùn tö phaùp thì chæ coù thaåm quyeàn phaù aùn ñoái vôùi toøa phuùc thaåm, toøa sô thaåm ñaëc bieät ) Theo ñoù, hoäi ñoàng nhaø nöôùc seõ xem xeùt tính hôïp phaùp vaø tuyeân huûy hay giöõ nguyeân baûn aùn 30
- 31. cuûa toøa aùn caáp döôùi. Caên cöù quan troïng nhaát khi xem xeùt theo thuû tuïc phaù aùn laø coù daáu hieäu vi phaïm veà maët thaåm quyeàn, sai phaïm trong thuû tuïc hay aùp duïng phaùp luaät sai. Sau khi huûy phaùn quyeát cuûa toøa aùn caáp döôùi, hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theå trao vuï vieäc cho toøa aùn khaùc cuøng caáp vôùi toøa aùn ñaõ xeùt xöû. Khaùc vôùi toøa phaù aùn trong nhaùnh toøa tö phaùp, sau khi huûy aùn hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù theå tröïc tieáp xeùt xöû veà maët noäi dung neáu thaáy “coù lôïi cho coâng taùc quaûn lyù xeùt xöû “. Ngoaøi ra hoäi ñoàng nhaø nöôùc coù quyeàn ñöa ra yù kieán höôùng daãn giaûi quyeát vuï vieäc theo yeâu caàu cuûa toøa haønh chính sô thaåm vaø toøa haønh chính phuùc thaåm 3.4 Toøa xung ñoät Do ranh giôùi phaân bieät luaät coâng tö khoâng roõ raøng ( Ví duï : vuï vieäc hình söï Phaùp coù theå laø luaät tö ) caàn coù toøa xung ñoät, coù vò trí ñoäc laäp vôùi caû nhaùnh toøa tö phaùp vaø haønh chính Chöùc naêng cuûa toøa xung ñoät Toøa xung ñoät coù chöùc naêng phaân ñònh thaåm quyeàn giöõa 2 nhaùnh toøa haønh chính vaø nhaùnh toøa tö phaùp trong caùc tröôøng hôïp sau : • Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp töø choái xeùt xöû • Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp ñeàu giaønh nhau xeùt xöû • Khi caû toøa haønh chính vaø toøa tö phaùp ñeàu xeùt xöû nhöng laïi ñöa ra phaùn quyeát traùi ngöôïc nhau Toøa xung ñoät laø 1 toøa ñoäc laäp trong heä thoáng toøa aùn Phaùp. Thaønh phaàn toøa bao goàm 9 thaåm phaùn, trong ñoù chaùnh aùn seõ do boä tröôûng boä Tö phaùp ñaûm nhieäm, 4 thaåm phaùn cuûa nhaùnh toøa tö phaùp, 4 thaåm phaùn cuûa nhaùnh toøa haønh chính Toøa naøy khoâng xeùt xöû veà maët noäi dung cuûa caùc tranh chaáp maø chæ ñöa ra phaùn quyeát vuï vieäc thuoäc thaåm quyeàn cuûa nhaùnh toøa haønh chính, hay thuoäc thaåm quyeàn cuûa nhaùnh toøa tö phaùp. Nhöng keå töø 1932, nguyeân taéc naøy coù 1 ngoaïi leä : tröôøng hôïp duy nhaát maø toøa xung ñoät ñöôïc xeùt xöû noäi dung vuï vieäc laø khi moät vuï vieäc ñaõ ñöôïc xeùt xöû bôûi caû 2 nhaùnh toøa aùn, 2 baûn aùn ñaõ ñöôïc coâng boá nhöng maâu thuaãn vôùi nhau, caùc beân ñöông söï seõ ñöôïc ñöa söï vieäc ra toøa xung ñoät. 3.5 Hoäi ñoàng baûo hieán Hoäi ñoàng baûo hieán ñöôïc laäp ra nhaèm theo doõi, giaùm saùt vieäc tuaân thuû hieán phaùp cuûa nghò vieän, chính phuû cuõng nhö theo doõi vieäc phaân chia quyeàn löïc giöõa nghò vieän vaø chính phuû do Phaùp theo thuyeát tam quyeàn phaân laäp Thaønh phaàn hoäi ñoàng baûo hieán bao goàm caùc cöïu toång thoáng Phaùp ( ñaây laø thaønh phaàn ñöông nhieân vaø coù nhieäm kyø suoát ñôøi ). Chín thaønh vieân khaùc bao goàm 3 thaønh vieân seõ do toång thoáng chæ ñònh, 3 thaønh vieân seõ do chuû tòch thöôïng vieän chæ ñònh, 3 thaønh vieân seõ do chuû tòch haï vieän chæ ñònh. Nhieäm kyø cuûa hoäi ñoàng baûo hieán laø 9 naêm vaøkhoâng ñöôïc taùi boå nhieäm khi heát nhieäm kyø. Chuù yù : cöù 3 naêm 1 laàn, hoäi ñoàng baûo hieán seõ baàu laïi hay chæ ñònh laïi 31
- 32. 1/3 soá thaønh vieân nhaèm traùnh tính baûo thuû, trì treä. Chuû tòch hoäi ñoàng baûo hieán seõ do toång thoáng boå nhieäm. Caùc thaønh vieân cuûa hoäi ñoàng baûo hieán khoâng ñöôïc kieâm nhieäm theâm caùc chöùc danh sau : boä tröôûng, nghò syõ, uûy vieân hoäi ñoàng kinh teá xaõ hoäi vaø laõnh ñaïo caùc ñaûng phaùi chính trò nhaèm ñaûm baûo tính khaùch quan cuûa hoäi ñoàng baûo hieán. Chöùc naêng cuûa hoäi ñoàng baûo hieán • Kieåm tra tính hôïp hieán ñoái vôùi caùc vaên baûn do cô quan laäp phaùp ban haønh trong 2 tröôøng hôïp sau : Neáu 1 vaên baûn ñöôïc ban haønh vôùi tö caùch laø 1 luaät toå chöùc hay 1 qui taéc toá tuïng thì baét buoäc phaûi coù yù kieán cuûa hoäi ñoàng baûo hieán Neáu khoâng thuoäc tröôøng hôïp treân hay neáu laø 1 ñieàu öôùc quoác teá thì coù theå ñöôïc hoäi ñoàng baûo hieán xem xeùt khi coù yeâu caàu cuûa 1 trong caùc chuû theå sau : toång thoáng, thuû töôùng, chuû tòch cuûa 1 trong 2 vieän, khi coù ít nhaát 60 thaønh vieân cuûa 1 trong 2 vieän ñeà nghò • Xöû lyù nhöõng khieáu naïi lieân quan ñeán caùc cuoäc baàu cöû nghò vieän, toång thoáng, thöôïng nghò syõ, haï nghò syõ hay tröng caàu daân yù chöùc naêng naøy ñöôïc qui ñònh taïi ñieàu 58, 59, 50 cuûa hieán phaùp 1958. Hoäi ñoàng baûo hieán thöïc hieän chöùc naêng naøy thoâng qua caùc hoaït ñoäng nhö cung caáp yù kieán tö vaán hay giaûi quyeát caùc khieáu naïi . Vôùi chöùc naêng naøy hoäi ñoàng baûo hieán coù vai troø nhö cô quan tö vaán vaø giaùm saùt cho caùc cuoäc baàu cöû Heä quaû phaùp lyù cuûa vieäc kieåm tra tính hôïp hieán ñoái vôùi caùc vaên baûn phaùp luaät : Trong thôøi gian hoäi ñoàng baûo hieán ñang xem xeùt tính hôïp hieán thì vieäc coâng boá vaên baûn luaät bò taïm ñình chæ cho ñeán khi coù quyeát ñònh cuûa hoäi ñoàng. Khi vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán thì khoâng theå coù hieäu löïc phaùp luaät. Neáu 1 vaên baûn luaät bò tuyeân boá vi hieán 1 phaàn thì phaàn vi hieán ñoù khoâng laøm aûnh höôûng ñeán phaàn coøn laïi cuûa vaên baûn Thôøi ñieåm kieåm tra tính hôïp hieán : Thöïc hieän khi vaên baûn luaät ñaõ ñöôïc nghò vieän thoâng qua nhöng chöa ñöôïc coâng boá ( giaùm saùt tröôùc ) Thôøi haïn kieåm tra tính hôïp hieán : Thôøi haïn ñeå hoäi ñoàng baûo hieán ra quyeát ñònh laø 1 thaùng keå töø ngaøy nhaän ñöôïc yeâu caàu. Trong tröôøng hôïp khaån caáp, theo yeâu caàu cuûa chính phuû thì thôøi haïn treân ñöôïc ruùt xuoáng coøn 8 ngaøy Hình thöùc, hieäu löïc cuûa vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh Caùc vaên baûn do hoäi ñoàng baûo hieán ban haønh ñöôïc theå hieän döôùi hình thöùc quyeát ñònh ( khaùc vôùi Myõ ) coù giaù trò chung thaåm, khoâng theå bò khaùng caùo khaùng nghò, coù giaù trò 32
- 33. baét buoäc thi haønh ñoái vôùi taát caû caùc caáp caùc ban ngaønh. Quyeát ñònh ñöôïc ñaêng toaøn vaên treân coâng baùo vaø phaûi coù ñaày ñuû chöõ kyù cuûa caùc thaønh vieân. Nhöôïc ñieåm Thôøi gian ngaén vaø chæ ñöôïc thöïc hieän ñoái vôùi caùc vaên baûn ñaõ ñöôïc coâng boá Khoâng ñöôïc xem xeùt caùc vaên baûn do chính phuû ban haønh IV Ngheà luaät – Ñaøo taïo luaät Phaùp laø 1 trong nhöõng quoác gia coù ngheà luaät ña daïng nhaát treân theá giôùi taïi sao ? Taïi sao ôû Anh khoâng coù ngheà coâng chöùng vieân ? ÔÛ Phaùp coù 1 soá ngheà luaät mang tính ñoäc quyeàn : coâng chöùng vieân, luaät sö … Toøa Phaùp phaân ra 2 nhaùnh toøa tö phaùp vaø toøa haønh chính thaåm phaùn ñöôïc ñaøo taïo khaùc nhau Thaåm phaùn, luaät sö , coâng toá vieân ( ngoaøi ra coøn coù thöøa phaùt laïi, coâng chöùng vieân ) ------------------------------------------------------------------------ BAØI 5 HEÄ THOÁNG PHAÙP LUAÄT ANH Laø heä thoáng phaùp luaät goác cuûa aùn leä United Kingdom bao goàm England, Wales, Scotland, North Ireland Heä thoáng phaùp luaät Anh chæ bao goàm luaät aùp duïng ôû England vaø xöù Wales I Caùc boä phaän caáu thaønh phaùp luaät Anh Bao goàm 3 boä phaän Thoâng luaät ( common law ) Luaät coâng baèng ( equity law ) Luaät thaønh vaên Chöông trình chæ taäp trung nghieân cöùu thoâng luaät vaø luaät coâng baèng ( aùn leä ) Tröôùc 1066 giai ñoaïn phaùp luaät taäp quaùn 1066 – 1485 giai ñoaïn ra ñôøi common law khi noù töï khaúng ñònh mình vaø vöôït qua söï phaûn khaùng cuûa caùc taäp quaùn ñòa phöông 1485 – 1832 giai ñoaïn ra ñôøi cuûa luaät coâng baèng, boå sung cho thoâng luaät 1832 - Nay giai ñoaïn thoâng luaät bao goàm common law vaø equity law ñuïng ñoä vôùi söï phaùt trieån chöa töøng coù cuûa heä thoáng phaùp luaät thaønh vaên Ñaëc ñieåm cuûa phaùp luaät Anh Khoâng giaùn ñoaïn vaø mang tính noäi taïi ( naâng taäp quaùn ñòa phöông leân thaønh taäp quaùn chung ) 33