1. УУСМАЛ
УУССАН БОДИС
УУСГАГЧ

2. УУСМАЛЫН
ОРЧИН
Од цогцолбор сургуулийн химийн багш Б. Солонго

3. ЗОРИЛТ
Өргөн хэрэглэгддэг индикатортай
танилцах
Индикатор бодисын өнгөний
өөрчлөлтөөр уусмалын орчинг
таних
 Уусмалын хими шинж чанарын нэг
болох уусмалын орчныг ангилах
 Уусмалын орчин, устөрөгчийн
илтгэгч (pH)ойлголттой танилцах

4. АЮУЛГҮЙ АЖИЛЛАГААНЫ ДҮРЭМ
• Шилэн сав, багажтай зөв харьцах
• Химийн бодис урвалжийг хамаагүй
үнэртэж болохгүй (заавал
сэвж
үнэртэнэ)
• Химийн
бодис
урвалжинд
гараа
хүргэж, гадуур асгаж болохгүй.
• Туршилтыг зааврын дагуу эмх цэгцтэй
, нямбай хийх
Уусмалын орчныг таних туршилт
хийхдээ дээрх аюулгүй ажиллагааны
дүрмийг баримтлаарай.

6. ТУХАЙН УУСМАЛЫН ОРЧИНГ
ТОДОРХОЙЛОХ
Туршилт1: А. 1-р хуруу шилэнд байгаа
бодисоос дусаагуураар 1 дуслыг аван
универсаль индикатор (лакмусын цаас)-т
дусаан
өнгөний
өөрчлөлтийг
ажиглан
тэмдэглэнэ үү? 1-р хуруу шилтэй бодис дээрээ
фенолфталейныг 1 дуслыг хийж өөрчлөлтийг
ажиглан дүгнэнэ үү?
Индикаторын нэр
Лакмусын цаас
Фенолфталейн
Өнгөний өөрчлөлт
Уусмалын орчин

7. Б. 2-р хуруу шилэнд байгаа бодисоос
дусаагуураар 1 дуслыг аван универсаль
индикатор (лакмусын цаас)-т дусаан
өнгөний өөрчлөлтийг ажиглан тэмдэглэнэ
үү? 2-р хуруу шилтэй бодис дээрээ
фенолфталейныг 1 дуслыг хийж
өөрчлөлтийг ажиглан дүгнэж хүснэгтийг
бөглөнө үү?
Индикаторын нэр
Лакмусын цаас
Фенолфталейн
Өнгөний өөрчлөлт
Уусмалын орчин

8. УУСМАЛЫН ОРЧИН
Индикатор
Фенолфталейн
Метилоранж
Лакмусын
цаас
Индикат
орын
өнгө
Уусмалын орчин
Шүлтлэг
Саармаг
Хүчиллэг
Өнгөгүй
Ягаан
Өнгөгүй
Өнгөгүй
Улбар
шар
Шар
Шар
Улаан
ягаан
Шар
Хөх
Шар
Улаан

9. Уусмалын орчингийн ангилал
Уусмал дах хүчил (H+) ба суурийн
(OH- )ионы концентрацийн хэмжээг
харгалзан уусмалын орчинг дотор
нь :
1. Шүлтлэг орчин [H+ ] <[OH- ]
2. Саармаг орчин [H+ ] =[OH- ]
3. Хүчиллэг орчин [H+ ] >[OH- ]

10. PH – Н УТГЫГ ТОДОРХОЙЛОХ
Уусмалын орчин нь тухайн уусмалд
агуулагдах устөрөгч ионы [H+] молийн
концентрациар
хэмжигддэг
бөгөөд
түүний тоон утгыг pH буюу устөрөгчийн
илтгэгч
хэмээх
хэмжигдэхүүнээр
илэрхийлдэг.
Шүлтлэг орчинд
pH > 7
Хүчиллэг орчинд
pH < 7
Саармаг орчинд
pH = 7

11. БОД ХАМТАР ХУВААЛЦ

12. ӨГӨГДСӨН УУСМАЛЫН ОРЧИНГ
ТОДОРХОЙЛОХ
Туршилт 2:
Таньд бидний байнга хэрэглэгддэг
саван, давс, лимион гэсэн бодисууд өгөгджээ.
1.
Давсаа усанд уусган давсны уусмал үүсгэнэ үү?
2.
Савангаа усанд уусган савангийн уусмал үүсгэнэ
үү?
3.
Лимоны шүүсийг шахан лимоны уусмалыг үүсгэнэ
үү?
Эдгээр
уусмалуудыг
универсаль
индикатор
(лакмусын цаас) –ны тусламжтайгаар уусмалын
орчныг тодорхойлж, pH-н утгыг олж?
Уусмалын нэр
Давсны уусмал
Өнгөний
өөрчлөлт
pH – н утга
Уусмалын
орчин

13. ГЭРИЙН ДААЛГАВАР
Амьдрал д маш өргөн хэрэглэгддэг
уусмалуудын pH- н утгыг олж
уусмалын орчинг тодорхойлж ирцгээе