PowerPoint-presentatie gebruikt op de 'Inspiratiedag Vrijwilligersbeleid' van Socius - Steunpunt voor sociaal-cultureel volwassenenwerk (7 november 2011).

1. 1/11/2011
Inspraak en participatie van
vrijwilligers
Socius
Inspiratiedag
Vrijwilligersbeleid
Waarom eigenlijk?
Argumenten voor participatie bij ontwikkelen van beleid
• Een pragmatisch argument
Mensen betrekken bij de discussie over te voeren beleid, maakt dat ze
mee verantwoordelijkheid opnemen de uitkomst.
Participatie maakt het beleid effectiever, omdat het draagvlak creëert.
• Een moreel argument
Meer mensen betrekken bij de besluitvorming, maakt het beleid
democratischer.
Participatie bevordert de legitimiteit van een beleid
• Een inhoudelijk argument
De argumenten die ontstaan zijn beter: diversiteit aan invalshoeken,
confrontatie en uitwisseling van perspectieven en kennis brengt
verdieping en vernieuwing
Participatie levert beter beleid via meer en betere argumenten
Waar het mee begint:
het uitgangspunt
Aanvaardingslogica
Constructieve logica
1

2. 1/11/2011
Vergelijking tussen twee deze logica’s
Aanvaardingslogica Constructieve logica
Rol leiding/bestuur/mgt Voorlichten/ overtuigen Luisteren/ Argumenteren
Rol betrokkene Luisteren/ Vragen stellen Luisteren/ Argumenteren
/medewerker/vrijwilliger
…
Beginvraag In welke mate aanvaardt Hoe kan een (voorlopige)
men een vooropgestelde oplossing eruit zien?
oplossing?
Interactiepatroon Vraag- en antwoord Levendige dialoog, luisteren
naar elkaars argumenten
Resultaat Argumenten te nemen of te (Voorlopige) consensus over
laten relevante criteria
Tree voor tree: de participatieladder
Daadwerkelijk participeren:
samen beslissen, bottom-up initiatief
Adviseren: al dan niet bindende aanbevelingen
vragen
Consulteren: gericht op het verwerven van
inzicht in wat er leeft
Informeren: context geven en
informatie uitwisselen voor een
beter begrip
Elke onderliggende trede
is van waarde
voor die daarboven
Inspraak en participatie
• Inspraak
– Vertrekt vaak van iets wat voorligt en het genereren van
voor- en tegen argumenten
– Acceptatielogica
• Participatie
– Constructieve logica van samen zoeken naar mogelijke
oplossingen voor een bepaalde situatie
– Geen hiërarchie in soorten kennis:
• managementkennis naast praktijk kennis
• wetenschap naast ervaring
• feiten naast gevoel
2

3. 1/11/2011
Ontwikkelingsgerichte participatie
complexe vraagstukken aanpakken
participatie
innovatie diversiteit
Ontwikkelingsgerichte participatie
En waarom nog?
Mensen worden door de context en
de tijd waarin zij leven gevormd.
Maar anderzijds is die context geen
abstract ‘ding’, los van mensen.
Het zijn diezelfde mensen die deze
context voortdurend mee vorm-
geven in en door hun alledaagse
handelingen
Een participatieve cultuur ontwikkelen
Dubbel grensverleggend
Participatieve processen geven ons
gelegenheid onze meest
menselijke vermogens te
ontwikkelen
Een dubbele confrontatie die leidt
tot bewustwording van onszelf
en bewustwording van de
(behoeften van de) ander
3

4. 1/11/2011
Participeren = deel nemen
Mensen brengen iets van zichzelf
in ten behoeve van een
gezamenlijk project dat henzelf
overstijgt.
De een heeft een begeesterende
visie, de ander heeft praktisch
inzicht, nog een ander kan
goed de handen uit de mouwen
steken.
Elke inbreng is uniek, noodzakelijk
en op zijn manier waardevol.
Elke inbreng verdient het om te
worden erkend.
Eislers’ culturele transformatietheorie
Een voorbeeld
4

5. 1/11/2011
Voordelen van partnerschap systemen
• Medewerkers voelen zich waardevol en krachtig om bij te dragen
en deel te nemen
• Conflict kan creatief worden omgezet, door alternatieven te
exploreren en de status quo uit te dagen
• Creativiteit groeit als risico nemen en fouten maken mag, en als
onderzoeken en exploreren toegestaan is
• Communicatie kan vrij stromen in alle richtingen
• De werkplek is familievriendelijk en creëert synergetisch
gemeenschapsbewustzijn
• Een systemisch gevoel van toe te behoren tot de planeet, wat een
sociaal en mileubewustzijn genereert dat nodig is voor lange
termijn planning, duurzaamheid en succes
Een paar principes bij het
vormgeven
De dialoog die ontstaat
• Transformerend spreken
• >> Kennisoverdracht
• Samenvloeien van inzichten
en ervaringen
• Nieuwe informatie kan
ontstaan
• Explorerend
• Gericht op wederzijds begrip
• Co-intelligentie, synergie
5

6. 1/11/2011
Zelforganiserend vermogen
• Echte groei en emancipatie doen zich voor wanneer
mensen zelf hun problemen oplossen, door zelf
initiatief te nemen en ondersteuning te zoeken
• Wat spontaan ontstaat, sluit aan bij uniciteit en
capaciteit http://youtu.be/jU4oA3kkAWU
• Bevorderen door:
– Inspelen op spontane initiatieven
– Als leiding een context creëren voor initiatief
– Je opstellen als ondersteuner voor zelforganisatie
Experimenteren
• Zelf experimenten opzetten
• Plaatsen van ontmoeting creëren
• Een context waarin schijnbare
tegenstellingen kunnen worden overbrugd:
– Bezinning en actie
– Innerlijke conflict en uitwendige harmonie
– Voorzichtig zijn en innoverend handelen
– …
• Concreet, kleinschalig, op menselijke maat
• Op een ervaringsgerichte manier eigen authenticiteit
verbinden met publieke zaak
• Door mensen zelf gekozen thema’s
Participatie als sociaal leerproces
Vier leerassen (Vandenabeele & Wildemeersch)
‘actie’: mensen engageren zich als ze een nood ervaren en
zetten hiervoor competenties en middelen in
‘reflectie’: stilstaan bij de effectiviteit van de gevoerde
gesprekken. Emotie en ratio in evenwicht brengen
‘communicatie’ : het verbinden van wat leeft in de groep met
de buitenwereld
‘onderhandelen’: pendelen tussen dissensus (benoemen en
verhelderen van verschillen) en consensus (onderzoeken hoe
ze elkaar kunnen verrijken en aanvullen)
6

7. 1/11/2011
Bij de actie leeras
Streven naar « Flow » (M. Csikszentmihalyi)
maximaal
opwinding
angst flow
uitdaging
bezorgdheid controle
Apathie ontspanning
verveling
minimaal maximaal
vermogen
Begeleidingsprincipes op de leeras ‘actie’
• Diffuse signalen over problemen communiceren en
vertalen in een herkenbaar en zinvol project
• Stilstaan bij ervaringen van onmacht om mensen
ontvankelijk te maken voor andere, meer
constructieve perspectieven
• Mensen stimuleren om hun eigen, vaak nog weinig
geëxpliciteerde, kijk te communiceren door hen
vertrouwen en respect te laten ervaren
• Tekorten aan kennis en vaardigheden in kaart
brengen en opvangen door gepaste leersituaties te
ontwerpen en/of nieuwe gesprekspartners aan te
spreken
De reflectie leeras
Sfeer
Rationeel
Emotionele motieven
Uitgangspunten
Betrokkenheid
Doeleinden
Engagement
Resultaten
Hier en nu
Opbrengst
Samen
Project
Wensen
Plan
Waarden
Realisatie
Verwachtingen
Overzicht
Behoeften
Afstand nemen
7

8. 1/11/2011
Begeleidingsprincipes bij de leeras ‘reflectie’
• Verduidelijken van emoties begeleiden, zodat
deze begrijpelijk, navoelbaar en werkbaar worden
voor de anderen:
– waar komen ze uit voort?
– waar hangen ze mee samen?
– hoe kunnen ze mede richting geven aan de
voortgang van de gesprekken?
• Zorgen voor een goede mix van informele en
geleide momenten om beide polen van de
reflectie-as te bevorderen
Begeleidingsprincipes op de leeras
‘communicatie’
• Regelmatig communiceren tussen ‘binnen-’ en ‘buitenwereld’
In een open gespreksklimaat uitwisselen over overeenkomsten en
verschillen in de definitie van problemen en mogelijke oplossingen
• Verantwoordelijkheden afbakenen en deze goed communiceren
• Zorgen voor wederzijds vertrouwen
Wantrouwen bespreekbaar maken en vanzelfsprekend lijkende
aanspraken op deskundigheid en gezag ter discussie durven stellen
• Vragen en wensen zonder pasklare antwoorden zo formuleren
dat anderen ze beluisteren en er rekening mee houden
Bij de leeras ‘communicatie’
Werken in driehoeken
8

9. 1/11/2011
Begeleidingsprincipes bij de
leeras ‘onderhandeling’
• Mensen laten (in)zien dat er geen
standaardoplossingen bestaan en dat
verschillende soorten ideeën en ervaringen,
ook ‘afwijkende’, een verrijking zijn
• Verschillen productief maken door zo goed
mogelijk recht te doen aan ieders invalshoek
en kwaliteiten, in het belang van de
gemeenschappelijke zaak
• Mensen laten ervaren dat ze verschillend
tegen dingen kunnen en mogen aankijken en
dat dergelijke verscheidenheid aanvullend kan
zijn in plaats van contraproductief
De kracht van verschil
Inspiratiebronnen
• Trainingsmateriaal Leertraject Participatiekunde
• Develop, jaargang 6, nummer 4,
Eric Lancksweerdt, Ontwikkelingsgerichte participatie
Joke Vandenabeele en Danny Wildemeersch, Sociaal leren als
democratische praktijk
• www.parnershipway.org voor het werk van Riane Eisler
Op zoek naar meer?
• www.kessels-smit.com
• www.netwerkparticipatie.be
• http://participatiewiki.be/wiki/index.php/Hoofdpagina
9