SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 79
Downloaden Sie, um offline zu lesen
EEN VERGETEN OVERIJSSELS MEESTER
UIT DE ZEVENTIENDE EEUW
t
a
';È.*
;l .t {t.,14."f i
{n ,, l6 )
*ç,
(Þ
.".t
I
1i
t
rf
'E
:
L.
fr.
Ë
k''.
ç--'
HEIVDRICK TEÌV OEVER
een vergeten Overijssels meester
uit de zeventiende eeuw
r66
J. VERBEEK en J. W. SCHOTMAN
KONINKLIJI(E UITGEVERIJ VAN DE ERVEN J. J. TIJL N.V. TE ZWOLLE
Inhoud
VOORWOORD. Pas' 5
HET LEVEN EN HET WERK VAN HENDRICK TEN
OEVER door J. Verbeek, Assistent van het Rijksprenten-
kabinet, Rijksmuseum te Amsterdam. Pag' 1
DE TIJDGENOTEN VAN HENDRICK TEN OEVER
IN OVERIJSSEL, door J. W. Schotman, Directeur van
het Provinciaal Overijssels Geschiedkundig Museum te
Zwolle Pae. 14
SUMMARY Pag' 18
LIJST VAN DE AUTHENTIEKE EN TOEGESCHRE.
VEN WERKEN Pae' 20
LIJST VAN AFBEELDINGEN PAE. 41
UITGEGEVEN
ter gelegenheid van de tentoonstelling van het werk van Hendrick ten Oever ín
het Ptovincíaal Overijssels Geschiedkundig Museum te Zwolle,
I Augustus-1 SePtember 1957.
Voorwoord
Toen bij de reorganisatie van het Prov. Ov. Geschiedk, Museum
i'n 1954 de schilderìjencollectie nader werd onderzocht en met de
restauraties een begin werd gemaakt, kwam het werk van Hendrick
ten Oever, na Terborch de belangrijkste schilder van Zwolle, on-
vermijdelijk naar yoren als getuigenis, dat hier een meester aan
het woord was. Tot zelfs de belangrijkste gegevens over hem ont-
braken, men wist ongeveer de tijd vanzijn geboorte en dood, hier
en daar een schilderij. Het vaste voornemen rijpte aan Ten Oever
recht te laten wedervaren.
Eenmaal met deze naspeuringen begonnen, bleek al spoedig,
dat de heer J. Verbeek van het Rijksprentenkabinet te Ámstei-
dam zich al geruimen tijd met de Zwolse meesters uit de 17de eeuw
hadbezig gehouden, en een schat van onmisbare gegevens had weten
le yerzamelen. Bovendien werd ons het materiaal van het Rijks-
bureau voor Kunsthistorische Documentatie te Den Haag ter
beschikking gesteld, zodat wij een overzicht konden samenstellen
van de werken van Ten Oever, zoals ze in musea en verzamelingen
waren aangetroffen, en zoals ze in catalogi waren terug te vinden.
Zo werd het dan niet alleen mogelijk, een aantal schilderijen van
Ten Oever tot een tentoonstelling bijeen te brengen, maai tevens
alle over hem bekende gegevens te bundelen tot éen overzichtelijk
geheel.
Wat de tentoonstelling betreft: het ontbreken van de beide
schilderijen uit Museum Bredius te 's-Gravenhage is een zeer voel-
baar gemis, omdat dit landschappen zijn en Ten Oever naast
bekwaam portretschilder ook een vruchtbaar en boeiend land-
5
schapschilder is geweest. Testamentaire bepalingen staan echter
het uitlenen aan andere ûìusea in den weg.
Gelukkig kregen wij van verschillende kanten, van de zijde van
Musea en particulieren, alle medewerking, waarvoor hier een har-
telijk woord van dank mag worden uitgesproken. Het misschien
wei belangrijkste landschap kon wèl hierheen komen: dat met
Zwolte aan ãe horizon, uit The National Gallery of Scotland te
Edinburgh.
Wat dã lijst van werken betreft: opgenomen zijn niet alleen de
thans bekende en authentieke of met zekerheid aan Ten Oever
toegeschreven schilderijen, raar ook alle vermeldingen uit veiling-
catalogi; het spreekt vanzelf dat deze laatste groep nog een onder-
zoek op echtheid zal moeten ondergaan' voor zover zeîog bestaan
en vanãaag of morgen mochten opduiken. En zo meen ik te dur-
ven zeggen, dat" deze tentoonstelling, en de uitgave door de firma
fijl van dit boekje over Ten Oever, een Overijsselse en vooral ook
Zwolse gebeurtenis van uitzonderlijk belang is.
Moge deze tentoonstelling en dit overzicht van Ten Oever's
werk de stoot geven tot veel vruchtbare wetenschappelijke navor-
sing, om het nog wat onzekere beeld van deze grote frguur een scher-
per en wetenschappelijk verantwoorde omlijning te geven'
J. W. SCHOTMAN
Directeur van het Provinciaal Overíissels
Geschiedkundig Museum te Zwolle
6
Hendrick ten Oever 1639-1716
Het wordt maar al te vaak vergeten, dat de vermaarde Hanze-
stad Zwolle kan bogen op een indrukwekkend aantal kunstenaars,
vanaf de Middeleeuwen tot aan de dag van vandaag toe. Zelfs
specialisten blijken zelden meer te kennen dan enerzijds de grote
grayeur, bekend onder de betiteling ,,Meester van Zwolle"
-waarschijnlijk identiek met Jan van de Mynnesten (f 1500) en
anderzijds de schilderende familie Terborch. Maar ook in de
Gouden Eeuw telde Zwolle vele kunstenaars van formaat naast
de Terborch's; schilders als Jan Gerritsz van Cuylenburgh, Dirk
Hardenstein, Pieter van Noort, de families Koets en Grasdorp
verdienen meer de aandacht dan zij tot nu toe ontvingen, vooral
van hun hedendaagse stadgenoten. Zwolle behoorde toch werkelijk
meer aandacht te besteden aan zljn trotse verleden en aan de
kunstenaars, die daaraan zoveel luister hebben bljgezet.
Het is dan ook een voortreffelijke gedachte van de directie van
het Zwolse Museum, één van die schilders, Hendrick ten Oever,
door middel van een tentoonstelling aan die zo onverdiende ver-
getelheid te onttrekken. Deze wat jongere tijdgenoot van Gerard
Terborch was reeds jong beroemd en zou dat nog lang blijven.
Tegenwoordig kent echter vrijwel niemand zijn naam meer. Moge
deze tentoonstelling er toe bijdragen, deze talentvolle schilder
opnieuw de plaats te doen innemen, die hij ten volle verdient.
Zijn afkomst
Over het leven van Hendrick ten Oever zijn wij slechts gebrekkig
ingelicht. Hij stamt uit een oorspronkelijk Amsterdamse familie.
Zljn vader, David, zoon van een Hendrick Ten Oever, huwde in
1628 te Zwolle met Marijke Molkenbuer, de weduwe van Hopman
Marten Roeyer. In de huwelijksacte wordt hij nog als wonende
te Arnsterdam vermeld. Hij is toen blijkbaar in Zwolle gebleven,
7
want in 1629 wordt hij als burger ingeschreven en in hetzelfde
jaar wordt zijn eerste kind, Jenneken, gedoopt te Zwolle. Vijf
kinderett zullen nog volgen. In 1631 Hendrikje, die spoedig gestor-
ven moet zTjn,wantin 1633 wordt opnieuw een Hendrikje gedoopt.
In 1636 volgt Margje en op 11 April 1639 Hendrick, de latere schil-
der, waarna in 164l nog een meisje, Geertruid, is geboren.
Vroege Zwolse periode
Reeds jong moet Hendrick zijn gaan schilderen. Wie in Zwolle
hem het ichilderen heeft geleerd is niet bekend. Er bestaat echter
een grote mogelijkheid, dat hij leerling was van Eva van Marle.
Yan-deze schiideres zijn nog een groot aantal portretten bewaard,
vooral in Zwolle en I(ampen, die van een behoorlijke kwaliteit
zijn en voor het merendeel uit de jaren 1650 tot 1660 dateren.
Het vroegste schilderij nu, dat we van Hendrick ten Oever kennen,
is gedateèrd 1657 en heeft een merkwaardig grote gelijkenis met
het werk van Eva van Marle. Het is het portret van Rabo Herman
Schele en is in het bezit van het Provinciaal Overijssels Museum
teZwolle (Cat. nr. l, Afb. l). Evenals vele portretten van Eva van
Marle is het portret in een ovaal binnen een rechthoekig kader
geschilderd. Ook is het mogelijk, dat beide kunstenaars dezelfde
leermeester hebben gehad.
Zijn Amsterdamse tijd
Spoedig ging Ten Oever echter naar het centrum van het brui-
sende schilãe.Jleven in het Westen: Amsterdam. Hlj kwam in de
leer bij zijn volle neef Cornelis de Bie; deze was namelijk een zoon
van de zuster van David ten Oever. In dat atelier was Hendrick's
medeleerling de bekende Duitse vee-schilder Johann Heinrich
Roos, wiens schilderijen veel overeenkomst hebben met het vroege
werk van de begaafde jonge Zwollenaar.
In 1664 sterft Cornelis de Bie en de inventaris van zijn nalaten-
schap is de eerste bron waarin schilderijen van Ten Oever vermeld
worden. Merkwaardig is, dat in die inventaris reeds enkele copieen
naar zijt schilderijen worden genoemd. Blijkbaar had hij reeds.een
groot meesterschap bereikt. Dit wordt trouwens bewezen door
8
het prachtige schilderij in het Museum Bredius te 's-Gravenhage,
dat een rustende herder met zijn schapen bij een ruïne in een bos
voorstelt en dat 1660 gedateerd is (Bredius Cat. 203. Zie Afb. 18).
In bovengenoemde inventaris wordt ook het gezicht op de Keizers-
gracht te Amsterdam vermeld, dat nu in het Mauritshuis wordt
bewaard (Cat.681) (Nr.33 Afb. 16), evenals het juweeltje uit het
Rijksmuseum Twenthe te Enschede, met paarden en koeien in
een wed (Cat. 50, Afb. 25). Het eveneens vermelde kinderportret
met druiven en een Hanengevecht zijn thans onvindbaar.
Een ander bewijs van de roem van Hendrick ten Oever is het feit,
dat hij reeds in 1663 zijn zelfportret tekende in het Album Ami-
corum van Prof. Jacobus Heyblock, rector van het Gymnasium
te Amsterdam. Het portret toont ons een zelfbewuste, opgewekte
jongeman. Alleraardigst is het quasi-nederige gedichtje, dat hij
onder zijn portret schreef:
Tot soen vqn dit mijn Ruw En onversoght gelclødt:
soo bid ick Heer, slaat mij niet met u heíbloclc plat
van u geleertheits konst, ytijl Pctllas gonst mij veer is:
Noch heb geen hulp yan tãal, dogh het wel mijn begeer is,
H. ten Oever Ao. 1663.
Het portret van deze vierentwintigjarige is een trotse bijdrage tot
dit album, waarin alle illustere personen van zij n dagen hun bladzijde
vulden. Behalve bijv. Aert van der Neer en Jan van de Capelle,
tekende twee jaar daarvoor niemand minder dan Rembrandt zijn
Simeon in ditzelfde album.l)
Terug te Zwolle
Na de dood van zijn leermeester bleef Hendrick ten Oever niet
lang meer in Amsterdam. In het Lidmatenboek van de Grote Kerk
te Zwolle wordt hij in December 1665 weer ingeschreven. HU
woonde in het ouderlijk huis in de Sassenstraat, het derde huis
vanaf het Wijnhuis, daar, waar nu de Zwolse Gemeenschap zetelt,
1) Het Album Amico¡um berust ìn de Koninklijke Bibliotheek ten's-Graven-
hage en mag deze niet verlaten.
9
en was dus een overbuur van de Terborch's. ù/at heeft Zwolle
gedaan om deze beide huizen te eren?
Over zijn dagelijkse leven zijn we helaas slecht ingelicht. Zoals
toen gebruikelijk was leverde hij behalve schilderijen ook allerlei
schildersbenodigdheden. Zo weten wij bijv. uit een rekening uit
1686 dat de koster van de Broerenkerk bij hem witkwasten en boom-
olie kocht.
Dat hij te Zwolle in aanzien stond, blijkt uit het feit, dat hij lid
van de Kerkeraad was en later op aandrang van de Prins van Oranje
een benoeming tot schepen moest laten varen omdat hij niet ge-
noeg prinsgezind zou zijn.Daf. hij het portret van Barent Hakvoort
schilderde, die onorthodoxe theologische meningen verkondigde,
zou ook een bewijs van zijn onafhankelijke geest kunnen zijn.
De 16de November 1675 huwt Ten Oever het Zwolse meisje
Geertruidt van der Horst die hem vier kinderen zou schenken:
Hendrina in 1676, Hendrick in 16ll, Hieronymus in 1679 en Maria
in 1681. Van Hieronymus weten wij, dat hij later zilversmid werd.
Mogelijk heeft Hendrina, evenals haar vader, geschilderd (zie
CaL t6 Afb. 13).
Yan Ten Oever's werk is veel verloren gegaan
-
zo o.a. een
groot stuk bij de ramp van de Berlin in 1901
-
of thans onvind-
baar. Nog in de laatste oorlog verbrandde in Warschau het Portret
van een Dame met Waaier. Gelukkig is er echter nog zoveel be-
waard, dat men een redelijke indruk van zijn werk kan krijgen.
Opvallend is zijn veelzijdigheid. 'We
kennen portretten, stillevens,
genrestukken, landschappen, stadsgezichten en mythologische en
allegorische voorstellingen. Aanvankelijk schilderde hij vooral
portretten en vee-stukken. Het in 1659 geschilderde landschap met
een jager, die een adelaar geschoten heeft, is thans onvindbaar.
Het is opmerkelijk, hoe origineel de kunst van Ten Oever in de
eerste helft van zijn leven is gebleven. Slechts zelden lijkt zijn werk
op dat van andere meesters. Het is zelfs zo, dat de originele opzet
vanzijn schilderijen deze juist zo buitengewoon aantrekkelijk maakt.
Zijn kleuren zijn fris en open, of poëtisch en delicaat, zoals in het
fijne en evenwichtige stilleven uit 1670 met jachtgerei en twee dode
Vlaamse gaaien. (R.M. 1785ø, Cat. 21, Afb. 15.)
10
.í
Yoór 1682, het jaar waarin Zwolle zijn trotse, machtige Michaels-
toren door brand en instorten verloor, schilderde Ten Oever enkele
van zijn belangrijkste werken. Allereerst dient te worden genoemd
het grote familieportret (1669) uit het Rijksmuseum, met zljn
prachtige gesneden Zwolse lijst (Cat. 3) 1). Welke voorname familie
werd afgebeeld is nog niet bekend: een burgemeestersgezin? een
rijke koopman?
Uit dezelfde periode moet een alleraardigst tafereel dateren,
waarop hij een kindermeisje met drie kinderen afbeeldde bij een
geslacht varken. Als achtergrond zien we de Grote Aa bij het
tegenwoordige Gasthuisplein. Het pestkruis op de muur van de
Roode Leeuwsteeg kan misschien tot een nauwkeuriger datering
leiden (nr. 38 Afb. l7).
Volgens velen is zijn meesterwerk het grote gezicht op Zwolle.
Op de voorgrond baden een man en een vrouw en vier jongens in
een water, mogelijk de Vecht. Prachtig gaat de zon onder achter
het weidse silhouet van de stad, dat beheerst wordt door de Grote
Kerkstoren en de veel lagere ,,Peperbus". Hoogst verrassend is
zulk een tegenlicht-schildering van een landschap. Het in 1675
vervaardigde doek is nu nationaal Schots bezit (Cat. 43 Afb. 2l).
Een dergelijk schilderij bevond zich in het begin van deze eeuw
nog in een particuliere verzameling in Keulen (afb. 22).
Van wat vroeger datum (1670) is het knappe en boeiende por-
tret van de boekverkoper en catechiseermeester Barend Hakvoort,
die het zijn hele leven lang met de Zwolse kerkeraad en de Synode
aan de stok had. De eigenzinnige, misschien zelfs wat querulante
persoonlijkheid is duidelijk in dit ,,steile" portret te onderkennen
(Cat. 10 Afb. l0).
Latere Periode
Helaas heeft de algemene achteruitgang van de Nederlandse
schilderkunst tegen het einde van de zeventiende eeuw ook Ten Oe-¿er
in zijn maalstroom meegesleurd. De mode, om elegante portretten
en mythologische voorstellingen te eisen, dwong ook hem, de alge-
mene kunststroming te volgen. Zijn latere portretten zijn minder
boeiend dan zijn vroegere, weker en meer geposeerd, zoals de twee
1) Zie de opmerking bij nr. 3.
11
eene ven Europa end het ander van joo heb daer mecle anverdient
alsoo heÍ geen copíjen, mqar principalen zijn met onlcosten het
stuclc 40 guld."
_
Het Rijksprentenkabinet te Amsterdam bezjt twee tekeningen,
die voorstudies voor de Mercurius en Argus schijnen te
-z1n
(Cat.94 en 96 Afb. 3l en 33). Een bijbehorende tekening toont
ontwerpen voor een clavecimbeldeksel, voorstellende Orpheus
spelende voor de dieren (Cat. 3l Afb. 32). Waarschijnlijk heeft
hij dus ook een clavecimbel op kasteel Rechteren beschilåerd.
Een verwant decoratief stuk: Rinaldo en Armida, in het bezit
van het Museum te Zwolle, en afkomstig uit een patriciërshuis
in de Bloemendalstraat, zal wel uit dezelfde periode dateren.
Uit 1698 moet dateren het portrel van zgn dochter Hendrina
aan de schildersezel, dat blijkens beschikbare gegevens vóór de
restauratie aan de achterzijde de vermelding heeft gedragen:
Hendrik ten. Oever, zijn schilderende dochter, iet.23. rcOlçt¡
Hierna schijnt Ten Oever niet veel meer geschilderd te hebúen.
De laatste datum die in dit opzicht bekend is, kwam voor op een
in_1889 geveild portret: 1705. Zijnhoge ouderdom heeft hem moge-
lijk het schilderen belet.
Op l5 Juni 1716 wordt Hendrick ten Oever begraven in de Grote
I(erk te Zwolle,,,te half drie ter syden 't Chooi.,' Aan het werk_
zame en vruchtbare leven van een belangwekkend en begaafd
overijssels schilder is een einde gekomen. Thans rust hij in dã stad
die hij in zijn schilderijen vereeuwigde, in de kerk in wel-ks schaduw
hij woonde en werkte en waarin een van zijn schilderijen zijn naam
blijft verkondigen.
J. T/ERBEEK
l3
De tÜdsenoten
van Hendrick ten Oever in Overtissel
Wanneer men een figuur als Hendrick ten Oever, een der belang-
rijkste schilders van Zfolle, wil trachten nader te komen, dan zal
men hem moeten plaatsen tegen de achtergrond van zijn- tijd'
Het is geen lichte tâak, uitvoerig na te gaan, welke geestelijke en
uitirti"ñ" invloeden op hem hebben ingewerkt en het zou een uit-
voerige studie vorderèn, berustend op veel onderzook en verge-
lijkin!, om hierbij tot vruchtbare resultaten te komen' Een zoda-
"ig"
ãíU"iO zal misschien door bij uitstek bevoegden nog wel eens
old".no-"o worden en valt buite' dit bestek; het ligt echter wel
op onze weg, enkele tijdgenoten binnen de kring te trekken, en ons
ui t" urug.l, welke õchilders in de provincie Overijssel contact
met hem-moeten hebben gehad en hem tot voorbeeld en lering
kunnen hebben gestrekt.
Over de beteÈenis van Eva van Marle, van de Amsterdamse
schilder de Bie en de dierenschilder Roos is in het overzicht van
zijn leven en werken door J. Verbeek reeds het een en ander ge-
zègd. Hoe was het met de anderen?
"De
grootste figuur onder hen was ongetwijfeld Gerard Terborch,
de meãster van iet poftret en het genrestuk, de meester ook-van
de perfecte stofweergave. Wie het werk van Gerard Terborch kent
en îret werk van Ten Oever daarmee vergelijkt, voelt zich getroffen
door de volkomen andere geaardheid van Ten Oever. Terborch
had aandacht voor de stijl en de zwier van zijtlijd, voor de aanzten-
lijken, en hij had een voorliefde voor het kleine portret.ten voeten
uit. útUorõh is verfijnd, en min of meer modieus; hij zoekt het
etrect in het bijzondeie. Ten Oever is menselijker, en.naar_het mij
wil voorkomen, psychologisch dieper. Zijn opzet.is robuuster,
maar ook uiterst gevoelig.
-Men
lette eens op de gezichten van de
l4
familiegroep uit het Rijksmuseum, op de gelaten van de kinderen.
Daarin worden wij in contact gebracht met persoonlijkheden, in
hun trekken en achter hun blik ontwaren wij de gedachtèn. Dit ken_
merk heeft hem nooit verlaten; het bereikt een hoogtepunt als hij
Barent Hakvoort uitbeeldt, het is nóg zijn kracht als hij het ietwai
sarcastische gezicht van van Lynden schildert. Hij vèrwaarloost
evenmin als Terborch het detail en de kleding; maal. zij dringen
zich :niel op de voorgrond. Fraai, maar niet belangrijk is ¿e Uio_
katen japon van de dame op het familiestuk, nauwelijki opgemerkt,
maar van een oneindige tederheid is de moederlijke hand, die om
de schouder van het kleine meisje wordt gelegd; en even welspre_
kend is de afhangende hand van haar echtgenoot.
Terborch was een man uit de verfijnde wereld, Ten Oever een
man van natuur en hartstochtelijk leven. Daarom ook kan hij zich
geheel geven in zijn landschappen: van ongeëvenaarde poeiische
bekoring is het landschap met de ruTne in Bredius, rnachìig is het
landschap met de badende figuren in Edinburgh. Niet
-minde,
dan vijftig landschappen zijn met zekerheid door hem geschilderd
of met grote waarschijnlijkheid aan hem toegeschreveñ. Het ,ou
mij helemaal uiet verwonderen, als de beide badende mensen op
het Fdinburghse stuk, die we op een ander schilderij zich weer zie^n
aankleden, Ten Oever en zijn vrouw zelf waren, de stad ontvlucht
om te schilderen en te genieten yan zolt en zomer.
Ten Oever was een te sterke natuur en te zeer een impulsief
mens met een sterk eigen leven, om zich door Terborch te laten
belnvloeden.
Andere namen zijn te noemen: in Kampen Hendrik en Barend
Avercamp, Claes Bellequin; beziet rneñ het werk van Ten
Oever: ze zouden even goed niet hebben kunnen bestaan. Bernard
Vollenhove, van wie in het Prov. Overijssels Geschiedkundig
Museum vijf portretten hangen, is misschien meer met hem verl
want, maar minder talentvol. Hij heeft één ding, dat in de lijn van
Ten Oever zou kunnen liggen: de poging tot het doordringen in
de.persoonlijkheid, maar dit blûft bij hem zwak en onoverttiþend.
Misschien heeft Ten Oever hem gekend, misschien heeft hij
"tech-
nisch van hem wat kunnen leren; de communicatiemiddelen waren
l5
echter in die dagen niet zoals nu en het zou daarom best kunnen,
ãui t<utttp"o en- ook Bernard Vollenhove, zozeeÍ buiten zljn ge-
zichtskring lagen, dat zij als vreemden naast elkaar hebben bestaan'
Eerderuo-n ¿-'" in Deventer geboren utrechtse schilder Hendrik
iårUtngg1t"n hem, wat zijn latère werk betreft, iets hebben kunnen
)"eg"ii'^". ooú dit vàlt rnoeilijk aaî te-ronen. In dit verband
ãi!íi uã.-"fd te worden, dat de sðhilderende jonge vrouw, die zri_n
àochter Hendrina zou voorstellen, een tijdlang als werk van de
Utrechtenaar Honthorst is beschouwd.
Er is echter één schilder, waarmee Ten oever nader contact
moet hebben gehad: Pieter van Noort. Een in het Prov. overijssels
iøio"uÀ aanãeztg jachtstuk zou volgens de overlevering afkomstig
;tj;;;; de hand iän Hendrick ren óever. Wie echter dit schilderij
oiaatst naast het grote jachtstuk, dat in de hal van het Zwolse
ÞLãá¿fr"it hangt eñ indeitijd door Van Noort aan het Hervormde
Weeshuis æ lwolle werd geschonken, vindt in die beide zoveel
g"-ã";t"ftuppelijks, èn in õpbouw, èn- in tonaliteit' èn in details'
ãàt ¿"t" toeschrijving wel .ièt te handhaven valt, vooral wanneer
men daarmee hêt sublieme jachtstilleven uit het Rijksmuseum
Ãet zijn sobere adel en zijn clair-obscuur vergelijkt. Pieter van
Ñoort"*ut bekend door zijn vis-stillevens; ook van Ten Oever
tit¿åo *¡ ,", vis-stukken vórmeld, waarvaner een, door Hofstede
de Grooi aan hem toegeschreven, zich 1788 in het museum te
n"tg""t-tB"lgie) bevondãn moet hebben en een ander in 1887 in
ã"äurogut"uui h"t museum te Dresden aanwezíg was' Deze
-vjs-
,trrtt",, ñoeten uitzijn Zwolse periode zijn; één is gedateerd 1679.
Samenvattend kunnen we dus wel zeggen, dat Ten Oever een
onafhankelijke en weinig door overijsselse meesters beÏnvloede
fiñ; is geïeest. Zijn schitderijen zijn echter herhaaldelijk aan
uñd"t" mãesters uit de 17de eeuw toegeschreven Zo is een aan
ü"i nOmU"rghse stuk verwant schilderij lange tijd voor .een
Albert
C,ryp ¿ootgãgaan. In catalogi van-veilingen worden zijn werken
to^r u"t-ãlð onder 't hoofd ,,School van Cuyp", en verschil-
i"ná" uutt zijn landschappen met vee, onder meer ook het landschap
ùlj Zwoue iit p¿ittu,rtett, zijn een tijdlang.voorÇtygt Behouden'
Oäk wordt de naam Berkheyde genoemd: Hofstede de Groot
16
schrijft met betrekking tot het schilderij op het Mauritshuis: ,,Een
heer en dame, goed getekend en zonnig geschilderd, alsof ze van
de hand van Berkheyde wareno'. Ossenbeck, Paulus Potter en Joris
van der Hagen komen op het toneel. Maar dit alles zegtweinig.Er zqn
altijd schilders geweest met werk, dat aan andere schilders kon doen
denken en daarmee werd verwisseld
-
ook wel eens met behulp
van opzettelijke vervalsing, omdat andere namen beter ,,verkoop-
baar" waren dan de weinig bekende Ten Oever. In hoeverre men
hier van beïnvloeding kan spreken, zou nog nader te onderzoeken
zijn.
Zo rijst dan de gestalte van de Zwolse schilder Hendrick ten
Oever voor ons op als een man uit één stuk: oorspronkelijk, krach-
tig, belangwekkend en een meester die zijn stad en zijn provincie
alle eer aandoet.
Het was daarom een behoefte, aan deze schilder recht te laten
wedervaren. Zljn nagedachtenis is niet voldoende geeerd met het
noemen van een straat naar hem; misschien zal na deze het Zwolse
stadsbestuur er toch ook nog eens aan denken, dat er een huis in
de stad is, zijn voormalige woning in de Sassenstraat, dat niet
betrokken mag worden in de steeds voortschrijdende afbraak van
het historische.
Het Provinciaal Overijssels Geschiedkundig Museum zaI er
echter naar blijven streven, aan de schilder Ten Oever blijvend
de plaats in te ruimen, die hem toekomt.
Het stemt dan ook tot verheuging, dat daartoe ook van andere
zijde medewerking wordt ondervonden. Het grote familiestuk, een
der beste meesterwerken van Ten Oever, dat in verband met de
nodige restauratie op deze tentoonstelling slechts als reproductie
aanwezig kan zijn, zal voor een langdurige periode door het Rijks-
museum aan het Zwolse museum in bruikleen worden afgestaan.
Het is hier de plaats om aan de Directie van het Rijksmuseum te
Amsterdam onze warme erkentelijkheid uit te spreken.
r. W. SCHOTMAN.
t7
Summary
Mr. Verbeek begins by montioning the fact that the 17th century painters
of Zwolle have up to now been neglected: even specialists know seldom more
than the engraver ,,The Master of Zwolle" and the painter Gerard Terborch.
Little is known about the others, the most important among them being Hen-
drick ten Oever.
His lamily came ftom Amsterdam; his flather, David, married in 1628 at
Zwolle Maryke Molkenbyer, the widow of captain Marten Roeyer; at the time
he is still registered as inhabitant of Amsterdam. In 1629 he got registered
as citizen of Zwolle. The same year his first child was born. He had six children,
the fifth of which was Hendrick.
He painted well at an early age: his first portrait was that of bailiff Rabo
Herman Schele (Nr. 1, afb. 1). Possibly the Zwolle paintress Eva van Marle
taught him the art.
He continued his studies at Amsterdam as pupil of Cornelis de Bie. One of
his fellowstudents was Johann Heinrich Roos, a German painter of cattle.
ln 1664 de Bie dies and the inventory of his estate contains severai works ol
Ten Oever and even some copies after Ten Oever. Among the works mentioned
is the Amsterdam View (Mauritshuis) and the Cattle wading through a ford
(Rijksmuseum Twente, Enschede). Others have now disappeared (Fighting
Cocks and Child with Raisins). His fame at the time is apparent from the fact,
that he did draw a selfportrait with a witty rhyme in the Album Amicorum of
the Amsterdam prolessor Heiblock, which contains inscriptions of a great
many famous men among whom the painter Renbrandt. The Album is to be
found in the Royal Library at The Hague.
December 1665 Ten Oevor is back in Zwolle, where he lived in his fathers
house in the Sassenstraat, just opposite to the house of Terborch. He was for
some time Churchwarden.
He marries the 16th November 1675 a Zwolle girl named Geertruidt van der
Horst, who gave him lour children; the eldest, born 1676 was Hendrina. Ths
third, a son, born 1679, became a silversmith.
He was in his work original and independant. His colours are lresh and
honest, or pcetical and delicate. He left us a great number of portraits, several
landscapes, with or without cattle, an excellent still life with dead birds (Rijksm.
Amsterdam) and mythological paintings. The best specimens of his art a¡e:
18
A lamily portrait (Rijksrnuseum Amsterdam); portrait of Barent Hakvoort
(Prov. Hist. Museum of Overijssel, Zwolle); Dutch Landscape at sunset
(National Gallery of Scotland, Edinburgh); Landscape with ruïns (Museum
Bredius The Hague), Cattle and horses wading a ford (Rijksmuseum Twente,
Enschede). A large painting representing five clergymen hangs in the Grote
Kerk at Zwolle.
During his last years he is influenced by the fashionable tendency of the tíme
to paint allegories and mythological subjects. His later work is of much lesser
quality, though some portraits are still in the old great stylo of hís best days.
His last known painting is dated I705. He was buried in the Great Church at
Zwolte l5th ol Juno 1716.
Mr. Schotman poses the question: was Ten Oever influenced by other 17th
century masters of Overijssel? He compares the work of Terborch with that
of Ten Oever: their personalities prove to bo totally different. Terborch stylish
and delicate, modish and having mainly attention for the wealth and the
foppishness ol society. Ten Oever loves nature, he is more temporamental,
more robust; his portraits penetrate into the innermost personality. His talent
is strong and independant, and though some of his works have been held lor
paintings for Albert Cuyp, Paulus Potter, Berkheyde or Ossenbeck, he is too
much himself than that any influence of contemporaries could be pointeJ out
with certainty.
t9
Lijst van werken
S CHILD ERIJEN
l.* Portret van Rabo Herman Schele, drost van llsselmuiden, heer van Veen-
brugge en Weleveld. (Afb. 1.)
Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 1657'
Binnen een ovaal het iets naar links gewende borststuk van een jonge
man in harnas. De blik is op de boschouwer gericht. Golvend blond haar
tot op de schouders; onder de kin een geplooid wit dasje, waarover een
zwarie strik. Is ietwat vlak geschilderd; toont verwantschap met het
werk van de Zwolse schilderes Eva van Marle. Dit is het vroegst bekende
schilderij van Ten Oever; hij moet toen 18 of 19 jaar zijn geweest'
Rabo Hêrman Schele werd in 1622 geboren op het riddergoed Welbergen
bij Steinfurt en overleed i¡ 1662 ongehuwd op het landgoed Weleveld
bij Borne. De Overijsselse dichter en predikant Johannes Vollenhove
dithtte op hem een lijkdicht en enkele grafschriften. In het eerste komen
de volgende merkwaardige regels voor:
,,Een edelman, volleert, volmaakt in allen dele;
en berg en bosch en beek weergalmen: Schele! Schele!"
wat Prof. G. Kalf in zijn Nederl. Litteratuurgeschiedenis de opmerking
ontlokte, datVollenhove blijkbaar alle gevool voot humor miste en zich-
zelf zeer serieus nam.
Verkocht Amsterdam 30 Oct. 1885 voor f 96,- aan R. W. P. do Vries
(Maes. Ic. Bat. no' 6867).
Prov. Overijssels Geschiedk. Museum, Zwolle.
2,* Kìnderportret. (Afb. 2.)
Paneel, 67/2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666'
Vermoedelijk een der kinderen van Joachim Adolf van Rechteren toe
Rechteren en Margaretha van Haersolte tot Westervelt en Wolfshagen.
In aanmerking kunnen komen: Josina Agnes, geb. 1661, overl'1752;
Gerrit Borchard, toen 4 jaar, of Frederik Rudolf (toen 2 jaar)' Vgl' v'
Doorninck. Geslachtk. Aant. 1871. pag. 139. Merkwaardig is, dat in het
betrokken document de loeltijden worden genoemd in het jaar 1666'
Tentoonst. v. Kinderportretten A'dam, 1910' nt.29.
Eigend. A. R. Z. Graaf van Rechteren Limpurg Kasteel Rechteren'
Met een sterretje gemerkle nummers: aanwezig op de tentoonstellíng van de
werken van Heidr¡ck ten Oever, Aug. 1957 Zwolle, t): alleen als foto'
20
3.1) Familíeportrer. (Ãîb. 3.)
Doek i¿ gesneden lijst, 194 x 208. Gesigneerd en gedateerd Ao. 1669.
Aanzienlijke heer en dame, zittend; de vrouw houdt een der kinderen een
appel voor en heeft de andere hand gelegd om een naast haar staand
meisje; zij is gekleed in zwaar brokaten rok. Terzijde nog een kind.
Tussen de ouders een dienstmaagd met een kind op de arm, die een
schaal vruchten ophoudt. Zwart-wit geblokte marmervloer, rechts een
gedrapeerde pilaar; links doorkijk in een tuin met een tuinvaas. Op de
grond geheel rechts een hond.
Magislraal doek waarin Ten Oever op volle kracht is.
Rijksmuseum te Amsterdam Cat. 1785.
Aant. Vermoedelijk zal het schilderij voor langere tijd aan het Prov.
Overijssels Geschiedk. Museum in bruikleen worden afgestaan. De ge-
beeldhouwde lijst, waarin het zicln bevond, is van dezelfde houtsnijder
als het beeldhouwwerk op de Zwolse Stadskast in het Museum en de
Schrijn van Thomas a Kempis in de St. Michaelskerk. Ook in het Vrouwen-
huis op de Melkmarkt kan men pilasters met dit snijwerk vinden. Men
zie ook de nrs. l2 en 45, eveneens in gebeeldhouwde lijst, vermoedelijk
van dezelfde maker.
4.1) Dame met tv,ee kínderen. (Afb. 4.)
Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek).
Dame in zijden jak met brokaatzijden rok; zrj laat haar rechterhand
rusten op de leuning van een stoel. Donkere vrouw met linten in het
haar en een paarlencollier. Naast en achter haar staan twee kinderen,
meisjes, van wie de grootste enkele rozen in de hand heeft. Het kleine
meisje houdt een appel tegen de borst geklemd. Achter de moeder een
zwaar gordijn, op de achtergrond enkelo wolken.
De wijze, waarop de beide kinderen geschilderd zün, steunt do toewijzing
aan Ten Oever; het stuk heeft verwantschap met het grote familieportret.
Het is niet bekend, waar het zich bevindt.
Geveild bij Fievez, Brussel, 29 Mei 1899 als B. van der Helst.
Waarschijnlijk identiek met nr. 104 van de Veiling Berkeley Vincent e.a.
te Londen 27 April l9l7 nr. i04 als werk van Ten Oever (50 x 35Vz inch.).
5,* Portret von onbekende dame. (Ãfb. 5.)
Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686.
Naar links gewend portret van een zittende dame; zij draagt een paar
grote paarlen oorhangers en om de hals een paarlencollier, een grote peer-
vormige parel hangt aan haal crrsage. De linkorarm laat zij rusten op
de stoelleuning, de re:hter rust op de knie. Achter haar een draperié;
links achter doorkijk op een landschap met bomen en een koepelvôrmig
torentje.
Vermoedelijk een freuJe Ludema; met de drie volgende portretten afkom-
2t
r-
stig van Jhr. Mr. J. F. Lewe van Nijenstein; deze waren ook vroeger
reeds aanwezig op Do Menkemaborg te Uithuizen.
Menkemaborg, Uithuizen.
6.* Portret von onbekend heet. (Afb' 6).
Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd H. ten Oever 1686'
Pendant van het vorige. Heer rnet lang blond haar, dat hem weerszijden
over de schouders valt, en kanten bef, het gelaat iets naar rechts gewend'
De rechterhand wordt betogend opgehouden. Wijd zwart gewaad, kan-
ten lubben aan de mouwen. De linkerhand mst op de knie Acl-rter hem
een gordijn, en rechts door een raam hst gezicht op een buitenhuis, ver-
moeãelüli de Menkemabotg. Zou een De Hertoghe voorstellen'
Menkemaborg, Uithuizen.
7.* Portret van onbekende dame. (Afb. 7.)
Doek, 112,5 x 90.
Volgens traditie een werk van Ten Oever.
Voo-rname dame, naar links gewend zittend in een leunstoel; de linker-
hand tegen de stoelleuning, de rechter op de knie. Paarlen oorbellen, om
de hals f,aarlensnoer; het ñaar afhangend in kurketrekke¡krullen' Aan de
bovenrand van de japon een hangende parel. Achter haar een draperie,
daarachter een baluìtrade met pilaal en de doorkijk op een berglandschap'
vermoedelijk een freule Ludema. onn-riskenbaar een werk van Hendrick
ten Oever.
Menkemaborg, Uithuizen'
8.* Portret vctn onbekend heer. (Afb. 8.)
Doek, 112,5 x 90. Pendant van het vorige.
Volgens traditie een werk van Ten Oever.
Heei met lang, tot op de schouders vallend haar en korte snor, iets naar
rechts gewenã gelaai. Witte bef en witte boorden aan de mouwen' De
linkerhãnd houãt hi¡ voor zich, de rechter houdt de stoelleuning' Achter
hem een gordijn, réchts door een raam eenzelfde rotslandschap als op
het portret van de dame.
Menkemaborg. Uithuizen.
9.a Portreî von een dame. (Afb. 9.)
Doek, 109 x 95. Voluit gesign. r.o. gedateerd 1683.
Vermoedelijk een lid van de fam. Cantor.
Eigendom van mevr, Canter-Cremers te Wassenaar.
10.* Portt'et van Bqrend Holfloort, cotechíseermeesler te Zh'olle' (Afb' 10')
Paneel,67,5 x 57,5. Gesigneerd linksmidden: H. ten Oever f'; links-
boven: Aet. 34.1686.
22
Naar rechts gewend borststuk van een nog jonge man met lang zwart
haar tot op de schouders, een dun knevoltje, in zwart kleed met witte
beL Het gelaat is iets naar rechts gewend maar zieT de beschouwer aan.
Rechts achter hem op een plank twee kerkboeken en een foliant met
koperen sloten. Links boven een wapen: op gouden veld een losstaande
balk met 3 (2 + l) opstijgende vogels (leeuweriken?) in zwart.
Een van Ten Oever's beste portretten.
Berend Hakvoort, 1652-1'735, was boekverkoper, voorlezet eÍ cate-
chiseermeester Íe ZwolIe; hij publiceerde een aantal godsdionstige ver-
handelingen, o.a. enige, die de stol begrijpelijker konden maken voor de
jeugd. Vooruitstrevend en idealist, kwam hij in botsing met de Synode;
hij werd in zijn ambt geschorst en zijn boeken werden verboden. Het
geding duurde twin{ig jaar.
Bruikleen van het Rijksmuseum te Amsterdam, sedert 1928.
Veiling Ploos van Amstel e.a. Amst. 24 Oct. 1899 nr.2j .
Prov. Ov. Geschk. Museum Zwolle.
ll.* Portret van de dichter-predikant fohannes Vollenhove. (Afb. lt.)
Doek, 130 x 90. Gesigneerd rechtsboven: H. ten Oeve¡ 1687.
De geleerde zit, het lijf naar rechts gewend, aan een tafel, waarover een
rood kleed. Hij is in een blauw morgengewaad, met loshangende w;tte
halsdoek; zijn linkerhand rust op de knie, de rechterarm ligt op de taflel,
de hand om de tafelrand. Op de tafel enkele boeken. Achter herleen door-
kijk naar €en zwart en wit getegelde hal, waar een hond, de rechter voor-
poot opgeheven, door een deuropening kornt kijken.
Geschenk van de Wed. Lemker te Kampen 1884. Afkomstig uit de fam.
Vollenhove.
Johannes Vollenhove, broe¡ van de schilder-schrijver Bernard Volle-
hove, werd in 1631 te Vollenhove geboren, was van 1655-1665 predikant
Ie Zwolle en woonde later in Den Haag. Hij was bevriend met Vondel
en Huygens. In zijn bundel Poëzij (1686) trelt men verzen aan op de
Zwolse Vroedschap en het rùy'eeshuis, op de ,,schriklyken val van den
groten Kerktoren te Zwol" en lijkdichten, o.a. op Vondel en Schele.
Prov. Ov. Geschk. Museum Zwolle.
12. Portret yan Jan van Muyden, Burgemeester van Zwol. (1652-1722).
Doek iz gesneden lijst,15 x 60. Aantekening in oud handschriflt aan de
keerzijde.
Veiling O. A. Spitzen, Zwolle 15 Oct. 1889, nr. 24.
Moes, Ic. Bat. 5244.
ln het Prov. Ov. Geschiedk. Museum te Zwolle bevindt zich een portret
van een heer met gepoederde allongepruik in bruinejas, witte jabot en rode
mantel, gevat in een ovale gebeeldhouwde lijst. Doek 78 x 63, dat tot
dusver niet geïdentificeerd is. De Zwolse verzameling bevat zeer veel
materiaal afkomstig van Mgr. O. A. Spitzen. Er is enigo waarschijnlijk-
23
t--I
heid, dat bovenstaande vermelding dit portret betreft. Het is echter weinig
interessant en sterk overschilderd. Indien deze identificatie juist zou
zijn, betreft het hier een laat werk, vermoedelijk omst-reeks. 1710' De
lijst is bovenaan voorzien van een niot geÏdentificeerd flamiliewapen'
13. Familieportret met iochtbuit'
In zijn trant een groot familietafreel: vader' moeder en vÜf kinderen, met
jachtbuit. Gezien door H.d'G.
Familie Coenen op Oosterhof bij Rijssen.
14. PoÌ'tret von een dame met wolier,
Paneel, 39 x 32. Gesigneerd en gedateerd 1690.
Portret ,,Damy Z. Wachlarzem".
Muzeum Nar. w. Rapperswilu; dep. muz. w. Warschau 1929 nt' 34175'
J. Ovens zie nr. 281.
National-Museum Warschau cat. 1938.
In de laatste wereldoorlog verbrand.
15.* De Zwolse Predílcanten. (Afb. 12.)
Doek, 324 x 250. Gesigneerd en gedateerd: 1691.
Rondom een tafel met op de achtergrond een deur of schouw zitten vijf
predikanten in ambtsgewaad: Jacobus Groothuis (1 65 1-171 3); Johannes
Altius (1645-1696); Frederik van Leenhof (1647-1712), tweede van
rechts; Mattheus Noppen (1643-1633) en Adam van D riescl¡.(l646-1722)
Zie: i. Geesink. Uir Zwolle's Verleden. 1946 (TijD. Achter de predi-
kanten, die breedgerande hoeden dragen, staat de koster' Op de tafel
een opengeslagen foliant en enkele boeken'
Grote Kerk fe Zwolle. Eigendom Ned. Herv' Gemeente.
16.* Portret van Hendríno ten Oever. (Afb. 13.)
Doek, 106 x 98. Was vroeget gesigneerd H' ten Oever. (Afb. 12)'
Naar rechts gewende jonge vrouw; zij is gekleed in een donker gewaad
met rode wijde mouwen en kijkt ons aan. In de linkerhand houdt ze een
palet en enige pensolen, de rechter is opgeheven en houdt een penseel.
-Op
het hoofd een lauwerkrans, het haar hangt af in kurketrekkerkrullen'
Op de ezel staat een doek met een tot halverwege ontblote vrouwenfiguur,
die zich in een handspiegel bekijkt en naast een tafel zit, waarovet een
geel kleed ligt. Op de achtergrond een berglandschap; links geboomte'
in 1886 aangekocht en te Almelo gerestaureerd door Van der Aa.
Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle'
Vóór de restauratie zou op de achterzijde vermeld zijn geweest:
,,H. ten Oever. Portret van zijn schilderende dochter Wilhelmina'
aet. 21, 1693". De drie was vermoedelijk een acht. Hendrina was
geboren 1676; eerr Wilhelmina is er nooit geweost.
24
17.*
18.
19.
20.
27.*
Portret ran Baron van Lijnden. (Afb. 14.)
Doek, 86 x 68/2. Voluit gesign.: aetat. 65. Gedateerd: 1?02. R'b' tevens
het wapen van Van Lijnden.
Ten halven lijve uitgebeeld heer met iets gebogen neus, een humoristische
t¡ek om de mond, in lange bruine pruik. Hall naar rechts gewend, steu-
nend op de rechterhand; met de linker, waaraan een ring, houdt hij zijn
bruine mantel losjes bijeen. Misschien identiek met nr. 95, hier inge-
kort met verlies van signatuur?
Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle 1889.
Poïtret van een deftige dame.
Doek, 50 x 40. Gesigneerd H. ten Oever ft. Ao. 1705.
Vrouw van ongeveer veertig jaar, ten halven lijve. Damastzijden japon,
de armen bloot.
Veiling Amsterdar¡ 1881 (50x40) nr. 85. Veiling Wed. G. J. Schouten.
Veiling H. Hollander Cz., H. Pino e.a. Amsterdam 14 Oct. 1884 nr' 62.
Veiling van Pappelendam 1l Juni 1889 nr. 138.
Veiling Fred. Muller, Amsterdam, 16 April 1901, nr. 118 (aan Lewie,
Den Bosch).
Familieportret,
Doek, 156 x 192.
Gezin van ouders met drie kinderen. Een jongen en twee meisjes' De vader
zit links met de benen over elkaar geslagen. Nr. 76.
Veiling Heeswijk, Den Bosch, i9 Juni 1900. Gezien door H.d'G. Deze
vindt merkwaardige overeenkomsten met J. A. Rotius. Latere restauratie
leverde een signatuur op van Herman van Aldewereld (1628-1699).
Een kind met druiven.
Inventaris nalatenschap Cornelis deBie 1664, nr. 102. ,,Een kint met druy-
ven van Hendrik ten Oever". Zie tekening (nr. 93).
Jachtstilleven. (Afb. 15.)
Doek,6O/2 x 71. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever f. 1670.
Op een tafel twee dode vogels, een weitas met een geweer, een kruithoorn,
een schrootzak. Een der vogels hangt met een poot aan een dode tak.
Veiling 1e ged. E. Moll Sr. e.a. Amsterdam 15 Dec. 1908.
Veiling collectíe W. M. Helmich door Fred. Muller, A'dam, 15 Dec.
1908, nr. 103.
Aant. H. d. G.: Voor den meester niet slocht. Men herkent er den leer-
ling van Van Noort wel in. Cat.: Beau tableau d'un maitre rare.
Rijksmuseum Amsterdam Cat. (1903) nr. 17854.
(In het Prov. Ov. Geschiedk. Mus. te Zwolle bevindt zich een ander jacht-
stuk, dat naar vern:elding v. H. d. G. vroeger een gesigneerd stuk van Den
Oever werd geacht. Het is echter van zo geheel ander karakter dan het
stilleven in het Rijksmuseum, en het is zo sterk verwant, naar opvatting,
25
objecten en compositie zowel als naar kleur met het grote jachtstillev€n
met zelfportret van P. van Noort, dat in de Hal van het Raadhuis te
Zwolle hangt, dat toeschrijving aan de laatste volkomen gerechtvaardigd
is. Vermoedelijk berustte de toeschrijving aan Ten Oever op een mis-
verstand. Het stuk werd in 1956 gerestaureerd daar hre| zwaar gehavend
was en een handtekening van Ten Oever is nimmer gevonden.)
22. Iachtstuk ntet dode arend.
Doek, 8l x 66.
Op de grond ligt, bloedbevlekt, een neergeschoten adelaar. De jeugdige
jager staat er achter, het geweer aan de schouder. Links een vierkante
dorpstoren tegen een rode avondhemel.
Veiling J. D. Kruseman, A'dam 11 Febr. l9t9; ingezet f 200, verk. à
f 425 aan Mak van Bever. Gez. H. d. G.
Veiling Dols en Koning e.a. Amsterdam 25 Jan. 1921,nr.792' Yet'
moedelijk hetzelfde stuk al worden de maten iets anders opgegeven:
79 x 59 (inkorting na restauratie?)
Veiling Julius Schwalbe e.a. A'dam 13 Nov. 1923, nr. 43.
23. Jachtstuk met dode arend.
Doek, 80 x 64.
Een adelaar met een schotwond in de borst waardoor de vederen hier en
daar rood gekleurd zijn, ligt aan de voet van eon met struikgewas begroeide
berg. Een jager gaat achter de heuvel langs, waarop de adelaar ligt'
Veiling Dr. C. F. J. Esser e.a. nr. 69. Amsterdam 4 Nov. 1919.
(Ofschoon de maten weinig verschillen, mogelijk niet hetzellde stuk
als het vorige.)
24. Jager met honden.
Doek, 64 x 76. Voluit gesigneerd.
Heuvelachtig landschap met op de voorgrond een jager en zijn honden'
Veiling Jac. Zon e.a. Amsterdam, Mac van Waay, 28 Nov. 1933.
25. De visser.
Doek, 141 x 122. Gesign. Hen. t. Oever 1679.
Landschap met visser, die zijn visnet op de grond leegschudt: een grote
snoek, karpers, palingen en baarzen. (Invloed van v. Noort? Zie de zijn
ton vis leegschuddende figuur (zelfportret) op het stuk in het Zwolse
Raadhuis).
Veiling C. Ekama e.a. Amsterdam 19 Mei 1891, nr. 18.
Veiling J. H. Teixeira de Mattos e.a. Amsterdam 6 Nov. 1894, nr' 37.
26. De verliefde visser.
Een verliefde visser, die een jeugdige dienstmeid met een visbord in de
hand liefkoost. Twee levensgrote figuren tot aan de knieën.
Vermoedelijk juiste toeschrijving (R. v. K' D.)'
Veiling Raedt van Oldenbarneveld, nr.99. Gekocht door Kunsthandel
Duits v. f 115.
26
21.
28.
29.
30.*
30ct.
31.
32.
Visser met patíng.
Doek, TOVz x 56.
Een visser die met beide handen een paling vasthoudt. Halve naar links
gewende figuur tegen een onbewolkte hemol, n.ìot een blonde baard in
een bruine mantel en een donkere pelsmuts, zittend op een houten stoel.
Toeschrijving door Dr. H. d. G.
Museum te Dresden, cat. 1887.
Visser.
,,Levensgrote man met vissen, in een donkergrijze toon. Heet in de cata-
logus P. Aertsen, maar is veel later en waarschijnlijk Hollandse school.
Hangt te hoog om te beslissen, maar ik ken dergelijke stukken van Ten
Oevel." (Dr. H. d. G.)
Museum te Bergues (Belgiö), cat. 1878.
Aan de visbank,
Doek, 110 x 160.
Nadere beschrijving niet vermeld.
Kunsthandel Erica, Den Haag, 1933 (nr.2Al, 1934 (nr. 110).
Witte hcton met kíppen.
Doek, 89 x ll3. Gesign. H. ten Oever f 1703.
Op de voorgrond staat een forse witte haan, links van hem twee kippen,
rechts nog een. Op de achtergrond het hok.
Parf. bez. Mr. J. W. W. van der Hoeven, Rotterdam.
Tentoonstelling Rott. Kunstkring 1907.
J. Verbeek (Prentenkabinet Rijksmus.): aant. in Moes Cat. Rijksmus.
coll. Abr. v. Stolk: zaer goed.
Het is niet onmogelijk, dat Ten Oever in dit werk beïnvloed is geweest
door Gijsbert Gillisz. Hondecoeter (1604-1653). Hondecoeter en A.
Cuyp, die elkaar wederzijds beïnvloedden, zullen aan Ten Oever niet on-
opgemerkt zijn voorbijgegaan. Enkele werken van Ten Oever zÙn een
tijdlang gehouden voor schildorijen van Cuyp. (S.)
Een stql met ltippen.
Veiling 30 Oct. 1871, Rotterdam, nr. 96. (Identiek met het vorige?)
Veclttencle hactn.
Vermeld als nr. 67 in de inventaris der nalatenschap van Cornelis de Bio
in 1664: ,,Een haen met geveght van Hendrick ten Oever."
Bredius, Künstlerinventara bldz. 92.
De spinster.
Doek, 7l X 57. Ondelaan gesign.
Parijs (Drouot), 10 December 1937, nr. 62, en 2 April 1941 (frs. 6000).
27
33.* Gezicht op de Keizersgracht te Amsterdam. (Afb. 16.)
Paneel,37,2 x 42. Gesigneerd, niet godateerd.
Door de leuning van een brug heen ziet men een Amsterdamse gracht
met een brug. Rechts op de voorgrond een grote boom. Onder die boom
een koopvrouw, die achter haar stalletje haar middagmaaf zit te gebrui-
ken en iets rechts een aardig doorkijkje met mooi geobserveerd gezicht
op de huizen aan de gracht. Een heer en dame, goed getekend en zonnig
geschilderd, alsof ze van de hand van Berkheyde waren. In de takken
naïel gedane vogeltjes. Dit schilderij bevond zich reeds in 1664 ten huize
van de kunstschilder Cornelis de Bie en wordt in de boedel-inventaris
vermeld:,,106. De keizets graft na't leven geschilderd van Hendrick
ten Oever". (H.d.G.)
Veiling: D. Ietswaard, Amsterdam 22 April 1749; gekocht door H. Bos
voor I 18.
Moselijk Herengracht bij Leliegracht (?) Aldus aangeduid op Histor.
Tentoonst. Amsterdam 1925.
Mauritshuis 's-Gravenhage, Cat. nr. 681 (1914).
34, Gezicht op een Amsterdamse gracht,
Dr. Hofstede de Groot zag ir 1907 bij de kunsthandelaar Hense te
Londen een gezicht op een Amsterdamsche Gracht, naar een brug met
vijf bogen, op de voorgrond hoge bomen. Links een helder verlicht
poortje, op de brug rechts een echtpaar en een bedelaar. Links een man
in het zwart, een wegrijdend rijtuig en een hondje. In het midden een
jongen die aan een natuurlijke behoelte voldoet, met een hond; in de
gracht twee zwanen. Links sporen van een handtekening en een jaartal.
Lijkt volkonen op het schilderijtje in het Mauritshuis, doch is alleen
viermaal zo groot. Op paneel.
,,lk heb den eigenaar aangeraden het aan het Museum te Amsterdam to
koop aan te bieden, hetgeen hij ook gedaan heeft, doch het is bij de ramp
van de Berlin te gronde gegaan."
(Rijksbureau v. Kunsthistorische Documentatie).
35. Amsterdams stadsgezicht.
,,Gezichf langs een vermoeCelük Amsterdams grachtje, dat op een dwars-
gracht uitkomt en waarover op het punt van samenkomst een brug met
drie bogen leidt. Langs het water een rij zware bomen. Op de voorgrond
een groentevrouìv met een kruiwagen, die een kool te koop aanbiedt aan
eene vrouw die onder rechts uit haar huis komt. Daarbü eene tweede vrouw
met een klein kind en een hondje. Aan de rand van het water is een kui-
por bezig met zijn werk. Een heer staat op de hoge stoep van zijn huis,
een tweede wandelt naar de achtergrond too. Heet Emmanuel de Witte
en werd vroeger aan Metsu toegeschreven. Dit laatste is onzin, de toe-
schrÜving aan de Witte heeft wel iets voor zich maar het stuk deed mij het
28
meeste denken aan de ten Oever in hot Mauritshuis en het soortgolijke
rchilderij dat ik in 1907 bij Hense zag en dat kort daarop met treisc-hlp
de Berlin te gronde is gegaan. lk ben evenlvel niet volkomen overtuigd.;'
(Aant. Dr. H. d. c. 1907.)
Verzameling Lilienfeld, Wenen.
36. Stadsgezicht.
Doek, 109 x l22.Gezien doorDr. H. d. G. nov.22. Dr. G. Aug. 1927.
Vrij behandeld gezicht van W.zijde Damrak naar de Oude-Keä<toren.
(Aug. 1927) (is later gebleken de Stadhuistoren te Leiden v/d Rijn af ge-
zien te zijnt¡ Aan beide zijden van het water een straat met bômen in
herflsttinten. De stenen brug en de Z.afsluiting zijn fantasie. Op ,t water
beurtschepen waa¡onder met rood, wit, gele vlag. ln ,t plaveiselèen wind_
roos en een rij witte stenen op bepaalde afstand genummerd VII en VIII.
Mooie stoffage met veel bruingeel, lichtblauw en grijs. Het meest valt in
het_oog een groep van twee heren en een schipper met blauwe muts, twee
spelende knapen en een man, die met een schep aan lange steel op de voor_
grond toekomt. De huizen in een wa¡m bruinrode toon. De irond lijkt
erg op die in het Mauritshuis. Op het schip links een valse handtekening
van A. Cuyp. De A. oversnijdt raar de paden der planken. Toch zeei
Cuyp-achtig van licht, ook in de lucht. De bomen helemaal niet Cuyp.
Voor ten Oever spreken o.a. de schilderijen op Rechteren wat de kteur_
schakeringen aangaaf.
Volgens J. Verbeek geen Ten Oever maar een Joris van der Hagen.
Cat. 33, Tent. J. Goudstikker, A,dam. 1927.
37. Stadsgezicht.
Paneel, 37 x 42. Gesigneerd.
Gezicht op een Hollandso stad met figuren en honden.
Veiling Lady Page Turner e.a. 2l Febr. 1903, nr. lll.
Waarschijnlijk identiek met nr. 33.
38.1') Het geslachte .varken. (Afb. 17.)
Doek, 105 x 95. Op grond van een vermelding uit lgll o.i. terech.t toe_
geschreven aan Hendrick ten Oever.
Een dienstmaagd en drie kinderen staan bij een geslacht varken, dat
aan een ladder is opgehangen. De ladder staat tegen een huismuur, waar_
op een pestkruis is aangebracht. Het toneeltje speelt zich af te Zwolle
aan het uiteinde van de Rode Leeuwsteeg; men ziet links op de achter-
grond de brug van de B¡ouwerssteeg en de Aa, die langs het H. Geest
Gasthuis stroomt. Dit stadsbeeld is hetzelfde als op een in het Museum
aanwezig schilderij (t. Nr. 471) te zien is.
Rotterdam. Veiling Casp. van Citters, 1 Juli lgll: nr. 145.
29
Voor eene woning ziet men een geslagt varken op een laddor, voorts
eene vrouw, bii zig hebbendo dtie kinderen, met do blaas spelende en
ander bijwelk. Ongemeen natuurlijk en n-reesterlijk uitgevoerd' Door
ten Oever. Doek 40 x 36 duim.
Het werk werd vóór 1930 als P. de Hoogh in de kunsthandel Van Diemen
te Berlijn aangeboden. Ook toegeschreven geweest aan Gabriël Metsu'
Er bestâat sterke verwantschap in de wijze waarop de kinderen worden
uitgebeeld tussen dit stuk en het familieportret van 1669. Waarschijnlijk
*"ik.,it de vroege periode' In 1668 was pest in Zeeland; in 1669 een pest-
achtige epider¡ie in vele steden.
uet ñ nièt bekend, waar het schildelij zich thans bevindt'
Zie ook inventarislijst de Bie.
39. Het paard van cle prins t'ctn Oranie,
Doek, 71 x 52. Gemerkt.
Tentoonstelling te Brussel nr. 175 (Arenberg)'
!g.t) landschap met ruine. (Afb. 18.)
Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gedateerd: 1660'
Een áoor grote bomen en struikgewas overwoekerde ruïne; op de voor-
grond in di schaduw zit een herder met een hond en drie schapen' Het
buitengemeenknappestukademteensfeervanZomersewarmtoenVer.
stilde landelijkheid.
Museum Bredius, Den Haag' Cat. nr. 203.
41.1) Irolknns landschop' (Afb. 19.)
Doek, 64 x 105.
Wijd open landschap met rechts een watorval, waarachter op een hoogte
een kasteelruine mei een ronde toren en enkele hoge bomen' Op de ach-
tergrond een andere, hogere toren van dezellde vorm met platconisch
dak. Op de voorgrond wãter; op de oever een jager met hond, een koe;
verderweg iandlieden en koeien.
Het schiiãerij werd door Dr. Bredius toegeschreven aan Hendrick ten
oever, maar-deze toeschrijving lijkt ons betwistbaar. Juist hier is sterke
verwantschap met werk vân Joris v. d. Hagen (vgl' diens landschap in
Rijksmuseum Twenthe. S.)
42.1) Tuitl tnet roas. (Afb. 20.)
Doek, afm. ?
Landúuis met buitentrap tussen het groen; op de voorgrond rechts een
tuinvaas tussen planten; lints in de verte eon grasvlakte met bosrand.
Op het bovengedèelte van de trapstoep staat een man, beneden een vrouw'
Links op de grond een wachtende windhond.
Afgebeeld in Pantheon 1942, afl.6.
30
43*.
44.1)
45.
46.1)
Duits particulier bezit. Vroeger in Rheinisches Landesmuseum te Bonn
als Wynants en Lingelbach. Toeschrijving aan Ten Oever door Dr. Eduard
Plietzsch.
Landschap bij Zwolle met badenden. (Afb. 21.)
Doek,66/2 x 87. Voluit gesigneerd, gedateerd: 1675.
Weilanden waardoorheen zich de Vecht slingert. De hemel ís doo¡ de
ondergaande zon rood gekleurd en daartegen ziet men het silhouet van de
stad Zwolle met de beide torens. De ,,Peperbus', mist de lantaarn (was
afgebrand en nog niet herbouwd). Op de voorgrond een badende -aà "r,vrouw, iets verder nog enkele baders, Links op do voorgrond rustend
vee. Afkomstig uit collectie Torrie.
Heette vtoeger een A. Cuyp, later J. van Ossenbeeck, totdat Dr. Bredius
de volle handtekening ontdekte; er is volgens H. d. G. invloed van Cuyp
in op te merken. In Benezit vermeld als: met de stad Kampen op de achtei_
grond, wat fout is.
National Gallery ol Scotland. Edinburgh, cat. 1900 nr. 5.
Londschop nobij Zwolle. (Afb. 22.)
Doek, 78 x 104. Vals gesigneerd: A. C. Cuyp.
Een zelfde landschap als no. 43; in plaats van de badende man en vrouw
nu de man (de schilder zelf'l) bezig zijn kousen aan te trekken terwijl
de vrouw naast hem op de grond geknieid ligt met een mand voor zich;
rondom enkele koeien. Op de achtergrond het silhouet van Zwolli,
met de beide torens. Datering dus vóór 1682, toen de spitse toren instortte;
vermoedelijk uit dezelfde periode als het zich in the National Gallery
of Scotland bevindende stuk.
Vroeger in de collectie F. Kramer te Keulen.
Veiling Coll. C. von Schleinitz, bij W. Drugulin, Leipzig 4 Oct. 1858,
nr.37.
Thans met zekerheid toegeschr. aan Ten Oever.
Verblijfplaats onbekend.
Koeien in de weide.
Doek, 40 x 52,5, gebeeldhouwdo lijst. Gesigneerd links onder.
Een bruine koe en haar kalf liggen voor een 2warte koe in een weide,
waa¡in verderop nog meer vee. Stadssilhouet op de achtergrond.
fell.ing Erven N. Katz, 2de verk. parijs, Galeiie Charpentier, I April
1f51 nr. 57. Gereproduceerd in cat. p1. XXXVI. (fr. 80 OtjO_fr. 100 0ô0).
Veiling Princesse de X.'e.a. Parijs, Galerio Chàrpentier 12 Juni 1953.
Koeien in de weide. (Afb. 23.)
Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben: paulus potter.
Rechts een hek met knotwilg, waaronder een witte koe, daarachter een
koe die graast. Verderop enkele staande en liggende koeien. Aan de hori-
zon het stadssilhouet van Zwolle met de, evenals op nr. 43 en 44, afge-
3l
tí
knotte ,,Peperbus" toren, maar nu zonder de spitse toron (die in 1682
instortte). Ongetwljfeld werk van Ten Oever, na 1682'
Verzameling O' Werner (als Paulus Potter), 1935'
47. Landschap met paard en wagen. (Afb' 24')
Doek, 77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645'
2anaíge weg met'dubbei*agett.poot, waarlangs een kar nadert, gemond
dàot Jutt viouw. Zij passeert een man met een jongen' Rechts verd-erop
"e.t
und".e *u.. Op^ de achtergrond een gehucht tussen bomen, links
verweg een windmolèn. Links op de voorgrond een boom waarbij een koe.
Toescñrijving aan Ten Oever d. Prof. J. G' van Gelder; Volgens Dr'
G.rdlarrgssott werk van Joris v' d, Hagen. Voor ten Oever pieiten o'a'
aìtehaiOeling van het loof der bomçn, de wijze waarop de koe is geschil-
derd en de lichtval' (S.)
Veiling George Petit, Parijs 5 Juni 1924'
Verz. Richardson Detroit 1955.
Detroit Inst. of Art.
48. Negen lcoeien in een weide.
Negen koeien in een weide, voor een kasteeltje met een achtkante tofen,
ioãg.r"tl."u"tt aan Ten Oever door Ehrich' Dr' H' d' G' acht de toe-
schri¡ving twüfelachtig; er was ook veel van Job Berckheyde in. Tussen
ãã tä"i"n hier en daãr vijf personen' Waarschijnlijk Berkhevde (J'VJ'
Veiiine coltectie J. G' Johnson, 1913, nr. 561; nu: Museum Philadelphia'
49. LandschaP met koeien.
Doek,42 x 52'
Veiling Jacob Spex, 2l }Llei 1'777, nr. 162'
rvrÁÁeri.;r. net lan¿sótrapjo met koeien van Ten_oever, dat in het Raadhuis
i.2ît;n"" hing en bij de laatste oorlogshandelingen met het gebouw in
vlammen is oPgegaan.
5O.* Paarden en koeien in een wed. (Afb. 25')
Doek, 6lVz x ?4. Gesigneerd: H. ten Oever fc'
Licht'heuvelig landschãp met drie spichtige bomen' Op de voorgrord
trekken zes kõeien en twèe paarden door een wed; op een van de Paarden
zit een man; links een wachtende hond. (Doet denken aan een Doomer'
ff . ¿. C.l O;k dit stuk moet vóót 1664 geschilderd zijn, daar het voor-
komt op de inventaris van Cornelis de Bie'
vàiit"gLon¿"" t7 Juni192l (nr. 105). Gekocht door Kunsrhandel Duirs.
Rijksmuseum Twenthe te Enschede.
51. Landschap met Yee en schaPen.
27 x 33.
Veiling Lady Arbuthnot e'a. Londen 25 Juni 1923, t' 96'
32
52.
53.
54.1)
55.
56.
57.
58.
59.
Boer met vee ín een landschap.
34 x 39.
Veiling te Londen, (Christie), 18 Febr. 1949, nr.9l.
Een boer tnet qssen.
50V2 x 40Y2.
Veiling G. C. Gotding e.a. (bij de anonieme stukken), nr. 134, Londen,
Christie, 30 Maart 1951.
Jong paar uitríjdend ter jocht. (Afb. 26.)
Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op de leuning van de stenen
trap:1674.
Heer in het rood en dame in het blauw rijden op lraaie paarden een park
uit. Rechts stenen trap naar hoogommuurde tuin met cypressen. Op de
achtergrond een spuitende bron in de muur. Verderop een galopperende
¡uiter en een weids landschap.
Veiling Coll. L. Fischhof, Wenen, 1l Nov. 1891, nr. 47 (Tweemaal gesign.)
D. 92 x 80.
Veiling Coll. Dr. H. Schulhof, Berlijn, R. Lepke, 17 Mei 1892, nr. 10
(D. 90 x 79).
Gezien door Dr. Hofstede de Groot bij Huldschinsky te Berlijn 1894
(Aant. Rijksb. v. Kunsthist. Doc.).
Veil. R. Lepke, Berlijn,20 Mrt. 1900. nr.41 (gesign.) D.93 x 81.
Afb. in Pantheon 1942. H. 6 (Plietzsch). Verblijfplaats onbekend.
Londschap nt(t vee,
Doek, 80 x 98. Voluit gesigneerd.
Een kudde schapen in een heuvelachtig landschap. Onder een boom
staat de herder en een heer met jachthond.
Veiling vanAschvanWijke.a. Amsterdam(MakvanWaay), 24 Junt 1941.
Landschap met figuren en vee,
Paneel, 28 x 36. Gesigneerd en gedateerd: 1665.
Veiling L. Rosenthal e.a. (anoniem gedeelte). Londen Sotheby 29 April
1937 nr.62.
Landschap met figuren en vee.
Paneel, 28 x 36. Gesigneerd en gedateerd: 1665. Pendant van het vorige.
Zellde veiling; tezamen f, 7.10.0.
Koeien ín een weide,
47 x 39y2.
Veiling W. Fuller Maitland. Londen 14 ltli' 1922, nr. 96.
Landschap met beelden en paarden,
Veiling D. Ietswaard, Amsterdam 22 April 1749, nr.585, Dalens f 7,10.
(Maten niet vermeld. Mogelijk identiek me| 54't)
JJ
{
60. Een kudde vee in een berglandschap.
Paneel,49 x 62.
Veiling l0 Oct. 1855, Amsterdam. Dirksen f 10,50. In de cat.:,,School
van Cuyp".
61. Melktijd.
65 x 80.
Veiling Earl ol Lathom o.a. Londen I I Juni 1926, nr. 95.
62. Melktijd.
74 x 92.
Veiling Londen (Christie, 3 Maart 1933).
63. Herder en herderin bij een dorp.
Paneel, 28/2 x 104. Sporen van signatuur.
Veiling . . . . . nr. 552 als ,,Maitre flamand du XVIIo S."
Toeschrijving Dr. H. Gerzon.
64. Londschap bíj avond.
Doek,52 x 69.
Landschap mot figuren en vee. Rechts voor de deur van een woning, waar
twee kinderen spelen, een staande vtouw in blauwe rok, rood keurs en
witte kraag en muts bezig groenten op een bak te stapelen. Midden en
links lammeren, een geit en een jonge pater, die iets aan de vrouw vraagt'
Op de achtergrond links twee zwanen in een vijver. Daarachter heuvelig
landschap en bos, rechts een soort eilandje met een terp, waarop eon molen.
Avondhemel bij ondergaande zon. Toeschrijving door Dr. Bredius.
Afkomstig uit de collectie Thieme fe Leipzig, waar het stuk als een Van
der Herp vermeld stond.
Collectie Semenow, St. Petersburg 1906.
65. Landschap.
Dook, 63 x 76. Gesigneerd.
Houvelachtig landschap met op voorgrond jager en honden.
Veiling Mak van Waay, A'dam 28 November 1933, nr.344.
Tentoonstelling Vaarties, Rotterdam Sept.-Oct. 1935 nr. 34.
66. Boer met vee.
48 x 26.
Een boor, die vee voor zich uit drijft.
Veiling Londen 15 April 1912, nr. 143.
67. Boerderij met vee en figuren.
66 x 87.
Veiling Londen 18 Maart l9l2 nr. 103.
34
68. Landschap rnet boeren, koeien, schapen en een geit,
Paneel, 46 x 61. Gesigneerd.
Veiling E. J. Wythes e.a. (anoniem gedeelte), Londen, Christie 1 Maart
1946 nr. 52.
69. Berglandschap met rtguren.
Doek, 100 x 117; zwarte lijst.
Bergachtig rivierlandschap. Op de voorgrond twee herdors en vrouwen
met koeion en schapen. In het midden een landtong met een vrouw in een
bootje die de was doet. Schepen en vrachtschuiten op het water, op het
land karren met paarden. Tegen de hoge berghellingen wederzijds ge-
bouwen, rotsblokken en bos. Op de achtergrond hoge bergen.
Veiling Rheinischer Privatbesitz 14 Oct. 1907, München.
(Vroeger Suminsky in Tharandt.)
'70. Rivierlondschap met boeren en vee op de voorgrond.
92 x 117.
Veiling Lady Berwick, e.a., Londen, Christie 21 Oc| 1949 nr.'74 (f,6.6)
(Mogelijk identiek met het vorige.)
'71 . Landschap.
Ovaal eiken paîeel,42 x 62.
Bij een bron rechts onder bomen een kudde van koeien, geiten en schapen
met een herder. Links vergezicht.
Veiling Goudstikker, Berlijn (H. W. Lange) 3 en 4 Dec. 1940. (l 100 RM)
72. Landschap met ltoeien.
46 x 63Y2.
,,Een Landschap met verscheiden Beesten, door H. Oever".
Vsiling J. B. Krauth e.a. Den Haag,7 Oct. 17'11. Aan Benouzy v. f 4,15,
nr. 75.
73. Landschap.
Doek, 60 x 74.
Beboste berghelling met verspreide kudde schapen; rechts een met stro
gedekte schuur en een stapel boomstammen, waarop een man zit. In het
midden een wandelend paar, heel in de verte nog een paartje. Links
vergezicht dalwaarts met een huis tegen de helling.
Tent. P. de Boer, Amsterdam (Boschgezicht; 60 x 73) 1932, nr.95.
Veiling München (Helbing) 13 en 14 Nov. 1934 (60 x'74 cm), nr. 387.
Veiling Berlijn (R. Lepke) 15 Maart 1935 (57 x 71 cm), nr. 123.
Veiling C. U. Palm e.a. Stockholm (H. Bukowski) 11 December 1935,
nr. 91. (59x73.)
Blijkens de beschrijvingen dematen gaat hethier omhetzelfde schilderij. (S.)
35
74. Koeien in een laildschap.
53t7, x 66.
Veiling T. J. Goodlake e.a. (anoniem gedeelte). Londen (Christie) 28 Nov.
1938 nr. 117.
75. Il'eide bij Utrecht met rustende koeien.
40 x 51.
Veiling A. I. S. de Vahl e.a. Londen, 20 Febr. 1920, nr. 120.
Mogelijk identiek mot nr. 49.
76. Landschap met slapende boer en koeien op een h)eg.
Paneel,28 x 42.
Veiling G. H. Bryant e.a. (Anoniem ged.). Londen, Christie, 6 Mrt. 1953,
nr. 125.
77. Landschap met wagen.
Doek, 50 x 62. Gesigneerd.
Veiting K. v. Winkel e.a.20 Oct. 1791, Rotterdam nr.4. Beschrijving:
,,In de manier van Lingelbach eon capitaal Landschap, op de voorgrond
ziet men een Voerman met een gelade Kar met Koopmansgoederen, een
Turk heeft een der Paarden bij den toom; ter zijde zoo in de hoogte als
in de laagte ziet men enige Schapen en Bokken &c, kragtig geschilderd
op doek, gemerkt J. ten Oover." 1)
Veiling L. Brasser e.a. 7 April 1794, Rotterdam, nr. l:
,,Een kapitaal Landschap, waar in een Voerman met een Kar, geladen
met Goederen, verder Schapen, Bokken en andere Figuren, uitvoerig en
kragtig geschilderd door J. ten Oever, f 48."
78. Bergachtiglandschap.
63V2 x 48.
,,Een Bergagtig Landschap, met een Vrouwtje op een Wit Paard en voorts
nret eenige beesten door J. ten Over."
Veiling H. Houtkamp, Alkmaar 19 l|lIrt. 1'776.
79. Landschap.
Op paneel geplakt doek, 42 x 38.
,,Op de voorgrond staat een Osje, daar nevens twee leggende Schaepen
(sic!), op de Tweede Grond een Veehoeder, en wel in het verschiet een
Duin, waar by een Boerenhuis; natuurlük en wel behandeld van Jan Ten
Oever."
Veiling S. Stinstra, Amsterdam 26 Maar| 1783. Verk. v. f 4,10.
1) Opm. De naam J. olJan ten Oever wordt in de l8de eeuw enkele malen in
catalogi vermeld. Vermoedelijk is dit een misinterpretatie van de signatuur
(de H wordt ook nu nog wel verkeerd gelezen als een J met een C). Van het
bestaan van een J. ten Oever is niets bekend. De vermelding in Benezit, die ver-
wijst naar Siret, berust op ditzelfde misverstand.
36
(
80. Kindergroep.
Doek, 107 x 128.
Veiling Brussel (Palais des Beaux Arts; J. de Mul) 6 en 7 Mei 1952, nr.l75
81. Allegorische kindergroep
Doek 105 x 136. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever L 1676.
Veiling
Mogelij
Zie ook
Comte Cavens, Brussel 7 ll4ei 1923, nr. 153.
k identiek met nr. 80 ?
de lijst der tekeningen (nr. 91).
82. De Godin Venus.
Doek, 4OVz x 31. Gesign.: H. ten Oever fecit 1697.
Venus gezeten op een rots, aan haar voeten een paar trekkebekkende
duiven en een pijlkoker.
Veiling Arnhem 17 Mei 1912, nr. l1j.
Veiling C. M. C. Obreen e.a.4 December 1912, A'dam, nr. 239. (f lt0.)
Hofstede de Groot was over dit stuk niet enthousiast; het is uit de late
periode van verval; ten Oever zal toen een slecht gezichtsvermogen hebben
gehad (veel van de late werken, vooral mythologische stukken, zljn zeer
groot van aflmetíng).
83. Vertumnus en Pomon¿t.
Hierover is niets naders bekend. Zie inventaris De Bie, pag. 40.
Veiling S. J. Roosdorp e.a. Amsterdam 4 Febr. 1873, nr. j6O, voor f l,-
aan Bunte.
84. Mercurius en Argus.
Paneel, 57 x 70. Gesigneerd rechtsonder.
Veiling G. J. A. Roeters van Lennep e.a. Amsterdam 23 Ãpril 1923.
Veiling de Vries e.a. Amsterdam 12 Mei 1914, nr. 526.
Veiling Dr. R. C. A. van Buren e.a. Den Haag 29 Nov. 1916. nr. 139.
85.4 Mercuríus en Argus bewaken Io. (Afb. 27.)
Doek, 130 x 137, gesigneerd r.o.: H. ten Oever.
In een Italiaans landschap wordt Argus, die met de rug naar de beschouwer
zit, door Hermes met fluitspel in slaap gespeeld; tussen hen ligt een hond.
Rechts, de in een staande koe veranderde Io; daarachter een liggende koe.
Overijssels Geschiedk. Tentoonst. 1882.
Provinciehuis Zwolle - 1949-1957.
Kasteel Rechteren te Dalfsen, eigendom van A. R. Z. Graaf van Rech_
teren Limpurg.
86.* De roof von Europcr. (Afb. 2S.)
Doek, 131 x 145. Gesigneerd r.o. Hendrik ten Oever f.
Dit schitderij is een pendant van het vorige; het werd blijkens een
37
op het Provinciale Archiel berustende kwitantie tezamen met Andromeda
en Mercuríus en Argus in 1699 gescbilderd voor de baron van Rechteren'
Deze kwitantie luidt als volgt:
,,Anno 1669 den 22 April gelevert twee stucken schilderij en sijn gestelt
in voors. zaal op Rechteren boven twee deuren; ins het eene van Europa
end het ander van joo heb daer mede anverdient alsoo het geen copijen,
maar principalen zijn met onkosten het stuck 40 guld." t)
Europã, dochter van de Phoenicische koning Agenor en zuster van Kad-
mos, werd door Zeus, met wie zij een liefdesverhouding had, ontvoerd,
waartoe Zeus de votm van een stier aannam. Hij bracht haar naar Kreta,
waar zij hem Minos, Rhodamanthys en Sarjedon schonk.
Ten Oever schildert op de achtergrond het Italiaanse landschap en de ver-
schrikte gezellinnen van Europa; de stiermet de ontvoordejonkvrouwneemt
de voorgrond in.
Eigendom van A. R. Z. Graaf van Rechteren Limpurg.
Tentoonstelling te Zwolle (O.G.T.) in 1882; Provinciehuis Zwolle 1949
tol. 1957; thans Kasteel Rechteren, Dalfsen.
87.x Andromeda. (Afb. 29,)
Doek,156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever F 1698.
Andromeda voorgesteld door een naaktfiguur met om de lendenen een
wapperende doek; de linkerhand boven het hoofd, geketend aan de rots,
de rechterhand klagend iets opgeheven. Achter haar rijst uit de zee een
monster op; daarboven daalt op een gevleugeld paard Perseus neer om
de draak te verslaan.
Afkomstig uit Kasteel Rechteren te Dalfsen, eigondom van A. R' Z. Graaf
van Rechteren Limpurg; nu Collectie Dr. D. Hannema, Kasteel WelJam,
Goor.
88.* Rinaldo en Armida.
Doek, 144 x 181,5. (Vermoedelijk uit dezelfde tijd, omstreeks 1699).
Fluitspelende, achterover liggende herder in eon Italiaans berglandschap'
Achter hem zit een jonge vrouw, tegen wier knieën hij leunt, die hom voor-
draagt uit een boek: ,,Een nieuw Liedt, genaamd Rosemont . . .". Vermoe-
delijk een toespeling op een in de galante tijd zeer bekend en geliefd
muziekspel van Philippe Quinault (1635-1688) met muziek van Lully;
waarmee Ten Oevor geheel aan de mode van de tijd meedeed.
Het doek was als schoorsteenstuk aanwezig in het nu afgebroken patri-
ciërshuis in de Bloemendalstraat fe Zwolle, dat later meisjeshuis was en
waat nu het gebouw van Sociale Zaken staat,
Sedert 1887 in het Museum te Zwolle.
1) Zie vitrine.
38
t
89. Vee en schapen in een landschap.
Doek, 52 x 56 cm.
Veiling Christie's, Londen, van collectie P. J. Westwood, 29 April 1955.
90. De visserij.
Doek.
Op HistorischeTentoonstelling te Zwolle 1882 onder nr. 1256, uit col
lectie Mr. W. M. Helmich.
9l Gezelschap, zich gereedmakend voor de jacht.
Doek, 57 x 7l cm.
Voiling Christie's, Londen, van collectie H. W. Cholmley, 8 Mei 1908,
nr. l0l.
92. Zilveren huwelijlcsfeest.
Doek, 48 x 42. Gesigneerd: H. ten Oever, Zwolle 1681
Veiling Leo Schidlof, Wenen, 23 Febr. 1922, nr. 37.
93. Portret von jonge edelman,
Doek,122 x 94. Gesigneerd en gedateerd: 1674.
Veiling Wenen van collectie Prins van Bourbon, 2 April 1906, nr. 84,
met de volgende omschrüving: Holländischer Groszpensionar. Junger
Edelmann mit blonder kurzer Allongeprticke und swachem Bartanflug.
Mantel schwarz mit breitem, weiszem Leinonkragen. Fond rote Draperie
und Steinsäule. Ausblick in den Park.
94 Hoenders, fazanlen en toekqn,
Doek, 85 x 147. Gesigneerd.
Veiling A. Mak, Dordrecht, 24 April 1917, nr. 140, waarbij signatuur
gelezen werd als ,,T. Sermover".
95. Mensportret met ring met brillanten,
Doek,68 x 57.
Veiling Zwolle van collectie O. A. Spitzen, l5 Oct. 1889, nr. 32.
96. Knaap met díeren.
Vermeld in ,,Voorlopigo lijst der Nederlandsche Monumenten van
Geschiodenis en Kunst" (1923) als aanwezig zijnde Koestraat 36, Zwolle.
97 Familiegroep met gezicht op Ztvolle.
Aanwezig (?) in Zwols Oudemannen- en vrouwenhuis.
39
I
TEKENINGEN
98.1) ZelfporÍret (frontispiece).
Tekening in het Album Amicorum van ProL Jacobus Heyblock, rector
van het gymnasir:m te Amsterdam, met het volgende onderschrift:
,,Tot soen van dit mijn Ruw, En onversoght gekladt:
soo bid ich, Heer, slaet mij niet met u heyblock plat
van u geleertheits konst, wijl pallas gonst mij veer is:
noch heb geen hulp van taal, dogh het wel mijn begeer is'
H. ten Oever
1663"
Koninklijke Bibliotheek,'s-Gravenhage.
99. Kind met druiven. (Afb. 30.)
Roodkrijt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hieronymus
ten Oever ?)
Naakt jongetje, dat eendruiventros ophoudt. Links onder een gebroken
vaas.
Prov. Overijssels Geschiedk. Museum, Zwolle.
100. Allegorische kindergroep. (Afb. 31.)
Roodkrijt, 18V2 x 25. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hiero-
nymus ten Oever?)
Zeven cherubijntjes op en rondom twee dolfijnen in zee.
Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle.
l0l. Jonge yrouv, met ltengselmancl. (Afb. 32.)
Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hieronymus
ten Oever ?)
Jonge vrouw met hoofddoek, iets opgeschorte kleren en op blote voeten
houdt een hengselmand, waarin enkele bloemen.
Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle.
102. Naakrfigua¡. (Afb. 33.)
Roodkrijt,43 x 35. Gesigneerd linksond.: H. ten Oever L 1684.
Naakte man, gezien van terzijde en gekeerd naar rechts, met de handen
steunend op een vierkante zuil, het linkerbeen gebogen rustend op een
bed of bank, het gelaat driekwart naar de beschouwer gewend, de blik
naar boven geslagen.
Prov. Ov. Geschiedk. Museum, Zwolle.
1) Alleen als reproductie op de tentoonstelling aanwezig.
40
103. Mercurìus doet Argus inslapen. (Afb. 34.)
Penseel met O.l. inkt 20,8 x 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor een clavecimbeldeksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam 1895 nr. A. 3092 recto
104.t)Vee in een weide. (Afb. 35.)
Penseel met O.l. inkt. 20,8 x 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor clavecimbeldeksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam Nr. A. 3092 verso.
105. Mercurius doet Argus inslapen. (Afb. 36.)
Penseel met O.I. inkt, 20.6 x 31.5. Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam nr. A. 3093 recto.
106.1)Orpheus en de dieren. (Afb. 37.)
Penseel met O.l. inkt. 20,6 x 31,5. Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam, nr. A. 3093 verso
l) Alleen als reproductie op de tentoonstelling aanwezig.
In: Dr. A. Bredius Künstler-inventare (Quellenstudien zur Holl. Kunst-
geschichte V.) 1915, vindt men de volgende belangwekkende gegevens:
Bldz. 89: ,, . . . weil Cornelis de Bie der Lehrer von bekannteren Meistern
u.a. von Johann Heinrich Roos und von Hendrick ten Oever gewesen ist."
In de dan volgende inventaris van den schilder Cornelis de Bije (Bie), Opge-
maakt te Amsterdam 29 Oct. 1664 vindt men onder I en 2 een paar visstukken
van Pieter van Noort vermeld, onder nr. 53 ,,Een Pomona (wahrscheinich
Vertumnus und Pomona) van de Bie. Vgl. de Pomona of Fortuna, toegeschr.
aan Joh. van Noort in het Overijssels Museum; onder 70: Eon geslaght vercken
van Hendrick Bogaert.
Dan vinden we op bladz. 92:
67. Een haen met ggveght van Hendrick ten Oever.
68. Een kint met druyven na Hendrick ten Oever gedaen. (Vergl. Nr. 102)
Es ist bemerkenswert, dass Werke des wahrscheinlich noch jungen Ten
Oever bereits kopiert wurden; vorgl. auch die Nrn. 8l und 100).
81. Een lantschap met paerties (paardjes) na Hendrick ten Oevor.
91. Een Pomona van do Bie (Vergl. nr. 53).
100. Eenige beelties te paert na ten Oever gedaen.
102. Een kint met druyven van Hendrick ten Oever.
106. De keizers graft (Keizersgracht in Amsterdam) na 't leven geschilderd van
Hendrick ten Oever.
Op bldz, 94 vindt men een genealogisch schema: ,,Vermutliche Familienbozie-
hungen zwischen den Ten Oevers und don De Bies".
4t
rí
a-
Liist van afbeeldingen
1. Portret van Rabo Herman Schele, drost van llsselmuiden, heer t,an Veen'
brugge en lleleveld.
Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 165'7.
Museum Zwolle.
2. Kinderportret.
Paneel, 67V2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666.
Kasteel Rechteren, Dalfsen.
3. Familieportret.
Doek in gosnedon lijst, 194 x 208. Gesigneord en gedateerd: Ao. 1669.
Rijksmuseum Amsterdam.
4. Dame met th)ee kinderen.
Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek).
Veiling Londen 1917 als Ten Oever.
5, Portret van onbekende dame.
Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686.
Menkemaborg, Uithuizen, Groningen.
6, Portret van onbekend heer.
Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686.
Menkemaborg, Uithuizen, Groningen.
7, Portret von onbekende dame.
Doek, ll2Vz x 90.
Menkemaborg, Uithuizen, Groningen.
8, Portret van onbekend heer.
Doek,112/2 X 90. Pendant van het vorige.
Menkemaborg, Uithuizen, Groningen,
9, Portret vsn een dame.
Doek, 109 x 95. Voluit gesigneord en linksonder gedateord: 1683.
Eigend. mevr. Canter-Cremers, Wassenaar.
1O, Portret van Barend Hakvoort, catechiseermeester te Zwolle.
Paneel, 67/2 x 57y2. Gesigneerd linksmidden: H. ten Oever f.; links-
boven: Aet. 34.1686.
Museum Zwolle (bruikl. Rijksmuseum).
17. Portret van de dichter-predikant fohannes Vollenhove.
Doek, 130 x 90. Gesigneerd rechtsboven: H. ten Oever 1687.
Museum Zwolle.
12. De Zwolse predikanten.
Doek,324 x 250. Gesigneord en gedateerd: 1691.
Groto Kork, Zwolle.
42
t
13, Portret van Hendrina ten Oever.
Doek, 106 x 98. Was vroeger gesigneerd H. ten Oever, met de vermelding:
Portret van Wilhelmina(?) ten Oever, aeÍ. 21, 1693 ('98?).
Museum Zwolle.
14. Portret van Baron van Lìinden,
Doek, 86 x 68V2. Voluit gesigneerd: aetat. 65. Gedateerd: 1702. Rechts
boven tevens het wapen van Van Lijnden.
Museum Zwolle.
15. Iachtstilleven.
Dook, 6OVz x 71. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever f' 1670.
Rijksmuseum, Amsterdam.
16. Gezicht op de Keizersgracht le Amsterdam.
Paneel,37,2 x 42. Gesigneerd, niet gedateerd.
M auritshuis,'s-Gravenhage.
17. Het geslachte varken.
Doek, 105 x 95. Op grond van een vermelding uit 1811 o'i. terecht toe-
geschreven aan Hendrik ten Oever.
18. Landschap met ruïre.
Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gedateerd: 1660.
Museum Bredius, Den Haag.
19, Italiaans landschap.
Doek,64 x 105.
Museum Bredius, Den Haag.
20. Tuin met vaas
Dook, afmetingen?
Duits particulier bezit.
21. Landschap bij Zwolle met badenden.
Doek,66lz x 87. Voluit gesigneerd. gedateerd: 1675.
National Gallery of Scotland, Edinburgh.
22, Lundschap bij Zwolle.
Doek, 78 x 104. (Vals) gesigneerd: A. C. Cuyp.
23. Koeien in een weide.
Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben.: Paulus Potter.
Gebeeldhouwde lijst.
24. Landschap met paard en tt)dgen.
Doek, 77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645.
Detroit Institute of Art.
25, Paarden en koeien in een wed.
Doek, 6lt/z x 74. Gesigneerd: H. ten Oover fc.
Rijksmuseum Twentho, Enschede.
43
I
ti
26. Jong paar uitrijdend ter jacht.
Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op leuning van de stenen
lrapi 1674.
2'7. Mercurius en Argus bewaken Io.
Doek, 130 x 137. Gesign. rechtsonder.
Kasteel Rechteren, Dalfsen.
28, De roof van Europa.
Doek, 131 x 145. Gosign. rechtsonder.
Kasteel Rechteren, Dalfsen.
29. Andromeda.
Doek, 156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: 1698.
Kasteel Weldam, Coll. Dr. Hannema.
3O. Kind met druiven.
Roodkrijt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: H(ieronymus?) ten Oever f,
Museum Zwolle.
31. Allegorísche kindergroep.
Roodkrijt, l8/2x25. Gesigneerd linksonder: H(ieronymus?) ten Oever f,
Museum Z;wotla.
32, Jonge vrouw met hengselmand.
Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksondor: H(ieronymus?) ten Oever I
Museum Zwolle.
33. Naakffiguur.
Roodkrijt, 48 x 35. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. 1684.
Museum Zwolle.
34. Mercurius doet Argus inslopen.
Penseel met 0.I. inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor clavecimbel-deksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092 recto.
35. Vee in de weide.
Penseel met O.I.-inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor clavecimbel-deksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092 verso.
36. Mercurius doet Argus ìnslapen.
Penseel met O.I. inkt, 20,6 x 31,5. Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam, nr. A. 3093 recto.
37. Orpheus en de dieren.
Pensesl met O.I. inkt, 20,6 x 31,5. Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam nr. A. 3093 verso.
44
Henrik ten Oever (te dmsterdm)
Tibbetgen Selis 1628 Merchen Henrickz Molckenbuyr
fn.1658
T Cornelis de Bie Sara
I
+
I v.1627 lv. I
co*"ti.ld" ¡i"
1622-1664Ir1 rllJenneken Hendrickien Hen¡ichen Merchen Henilrick Gærtruit
"-
i*"162911714
I
* in 1674
I
Peter Winters
f v. l70s
163112 16331'.! 16361? t639lt7t6 164t11724
llliliTi-l*.r,rur l rn ,uzs Jun ,J, uor",
I
Geenruyt l. o.
"o^,
t sara
1664
Jm
s*01,."
16761 ? 1677 | 2 ? 16811?
Jacob van Telgen Dirk
Catharina Mtria
1, Portret van Rabo Herman Schele, drost yatt lJsselmuiden, heer van Veen-
brugge en lI/eleveld.
.l Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 1657.
Museum ZwolIe.
-
2. Kinderportret.
Paneel,67/2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666.
Kasteel Rechteren, Dalfsen.
3. Familieportret.
Doek in gesneden lijst, 194 x 208. Gosigneord eû godateord: Ao. 1669.
.l Rijksmuseum Amsterdam.
t
f
/
q'r'
¿
*
Ì
:
J", ¡*i
tJ
ft.ç
.t
,:
å
*-{
1
.
I
4. Dame met twee kinderen,
Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek).
Veiling Londen 1917 als Ten Oever.
5, Portret van onbekende dame,
Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedatoerd: H, ten Oever 1686.
Minkemaborg, Uithuizen, Groningen.
6. Portret van onbekend heer,
Doek, 120 x 95, Gesigneerd en gedateerd: H, ton Oever 1686.
Minkemaborg, Uithuizen, Groningen,
*
7. Portret van onbekende dame,
Doek, l12t/z x 9O,
Minkomaborg, Uithuizen, Groningen.
8. Portret van onbekend heet'
Doek,112/2 x 90. Pendant van het vorigo.
Minkemaborg, Uithuizen, Groningen.
t
I
9. Portret van een dame.
Doek, 109 x 95. Voluit gesigneerd en linksonder gedateerd: 1683
Eigond. mevr. Canter-Cremers, Wassenaar.
ri
10. Porn'et van Barend Hakvoort, catechiseetmeester te Z¡volle.
Paneel, 67r/z x 5'1V2. Gesigneercl linksmidden: H' ten Oevor f. links-
boven: Aet. 34.1686.
Museum Zwolle (bruikl. Rijksmuseum).
I
ll. Portret van de dichter-predikant Johannes Vollenhove,
Doek, 130 x 90. Gesigneord rechtsboven: H. ten Oovor 1687
Museum Zwolla,
I
L
13. Portret van Hendrina ten Oever.
Doek, 106 x 98. Was vrooger gesigneerd H. ten Oevor, met de vermolding
Portret van Wilhelmina(?) ten Oover, aet. 21, 1693 ('981)'
Museum Zwolle.
t
-vf
I
14, Portret van Baron van Lijnden,
Dook, 86 x 68y2. Voluit gesigneerd: aetat. 65. Gedateerd: 1702. Rechts-
boven tevens het wapen van Van Lijnden.
Museum Zwolle.
75. Jachtstilleven.
Doak,60/2 x 71. Gosigneerd en gedateerd: H. ton Oevor f. 1670.
Rijksmusoum, Amsterdam.
16. Gezícht op de Keizersgracht te Amsterdam.
Paneel, 37,2 x 42. Gesigneord, niet gedateerd.
Mauritshuis,'s-Gravenhage'
17. Het geslachte varken.,
Doek, 105 x 95. Mede op grond van een vermelding uit 1811 o.i.
terecht toegeschreven aan Hendrik ten Oever.
(
18, Landschap met ruine.
Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gêdateerd: 1660'
Museum Brodius, Don Haag.
t
19. Italiaans landschap.
Doek,64 x 105.
Museum Bredius, Den Haag.
(Joris van der Hagen ?5.)
2O. Tuin met vaas.
Doek, afmetingen?
Duits particulier bezit./-
t
2t Landschap bíj Zwolle met bodenden.
Doek, 66 l, x Sl. Voluit gesigneerd, gedateerd: 1675
National Gallery of Scotland, Edinburgh.
22. Landschap bij Zwolle.
Doek, 78 x 104. Vals gesigneerd: A. C. Cuyp.
23. Koeien in een weide.
Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben.: Paulus Potter
Gebeeldhouwde lijst.
t
I
24, Landschap met paard en h,ogen,
Doek,77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645.
Detroit Institute of Art.
(Joris van der Hagen ?)
Paarden en koeien in een wed.
Doek, 6l/2 x 74. Gesigneerd: H. ten Oever fc.
Rijksmuseum Twenthe, Enschede.
I
25
I
26. Jong paar uitrijdend ter jacht.
Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op ieuning van de stenen trap:
167 4.
I
L
27. Mercurius en Argus bewaken Io.
Doek, 130 x 137. Gesign. rechtsonder
Kasteel Rçchteren, Dalfsen'
t
28. De roof von Europa.
Doek, l3l x 145. Gesign. rechtsonder
Kasteel Rechteren, Dalfsen.
tí
29. Andromecla.
Doek, 156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: 1698.
Kasteel Woldam, Coll. Dr. Hannema.
(
3O. Kind met druíven.
Roodkrüt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: Hioronymus ton Oover f' (?)
Musoum Zwolle.
t
I
l.
j
31. Allegorische kindergroep.
Roodkrijt, l8Y2 x 25. Gesigneord linksonCer: Hieronymus ten Oever f. ( ?)
Museum Zwolle.
32, Jonge yrouu) met hengselmand.
Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksonder: Hioronymus
ten Oever f. (?) Museum Zwolle,
t
'.ì{*
í
i
f"
I
X
't!
j-¡-ê' irr-r-.ç1 -
't
t
ç;
b
i '; !,t
33. Naalit.figuur.
Roodklijt, 48 x 35. Cesigneerd iinksondcr: H ten Oever l. 1684.
Museum Zwollc.
:,'
ld
¡ir.{+*ÊEn+i- ¡ ò.,..*¡frEf
, "v¡ñ:*!!],.rÐ#.lñ¡*
34. Mercurius doet Argus inslapen.
Penseel met O.I. inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor clavecimbel-deksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092. recto.
L
35. Vee ín de weide.
Penseel met O.I.-inkt, 20,8 X 16,3. Gesigneerd.
Ontwerp voor clavecimbel-deksel.
Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092. verso.
36. Mercurius doet Argus
inslapen.
Penseel met O.I.-inkt.
Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijks-
museum Amsterdam,
nr. A. 3093 recto.
¡1
t a-}ñ;; a"*'' ¿.,
31. Orpheus en de dieren.
Penseel met O.L-inkt.
Gesigneerd.
Prentenkabinet Rijks-
museum Amsterdam
nr. A. 3093 recto.
6Þ

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Hendrick ten Oever, een vergeten Overijssels meester uit de zeventiende eeuw

Omzien februari 2014 klein
Omzien februari 2014 kleinOmzien februari 2014 klein
Omzien februari 2014 klein
Nathanja Mulder
 
GSVD uitnodiging Henderikse
GSVD uitnodiging HenderikseGSVD uitnodiging Henderikse
GSVD uitnodiging Henderikse
Stijn Coppejans
 
De Renaissance Algemeen Nl
De Renaissance Algemeen NlDe Renaissance Algemeen Nl
De Renaissance Algemeen Nl
0230863
 

Ähnlich wie Hendrick ten Oever, een vergeten Overijssels meester uit de zeventiende eeuw (20)

Omzien februari 2014 klein
Omzien februari 2014 kleinOmzien februari 2014 klein
Omzien februari 2014 klein
 
Mechelaars op reis : Rombaut Faydherbe, zoon van Lucas
Mechelaars op reis : Rombaut Faydherbe, zoon van LucasMechelaars op reis : Rombaut Faydherbe, zoon van Lucas
Mechelaars op reis : Rombaut Faydherbe, zoon van Lucas
 
Persconferentie Strip Aalst
Persconferentie Strip AalstPersconferentie Strip Aalst
Persconferentie Strip Aalst
 
Gouden eeuw college 4 gary schwartz - grenzen van goud
Gouden eeuw college 4   gary schwartz - grenzen van goudGouden eeuw college 4   gary schwartz - grenzen van goud
Gouden eeuw college 4 gary schwartz - grenzen van goud
 
GSVD uitnodiging Henderikse
GSVD uitnodiging HenderikseGSVD uitnodiging Henderikse
GSVD uitnodiging Henderikse
 
De standbeelden van Coster en Frans Hals in Haarlem
De standbeelden van Coster en Frans Hals in HaarlemDe standbeelden van Coster en Frans Hals in Haarlem
De standbeelden van Coster en Frans Hals in Haarlem
 
Lambert Jacobsz
Lambert JacobszLambert Jacobsz
Lambert Jacobsz
 
Sneuper 137, maart 2020, Digitaal Verhaal
Sneuper 137, maart 2020, Digitaal VerhaalSneuper 137, maart 2020, Digitaal Verhaal
Sneuper 137, maart 2020, Digitaal Verhaal
 
Cultuur Van De Burgerij Schilderkunst V5
Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst V5Cultuur Van De Burgerij  Schilderkunst V5
Cultuur Van De Burgerij Schilderkunst V5
 
Het herenhuis van Helder aan de Dokkumer Ee
Het herenhuis van Helder aan de Dokkumer EeHet herenhuis van Helder aan de Dokkumer Ee
Het herenhuis van Helder aan de Dokkumer Ee
 
Carla Oldenburger: Style characteristics of gardens an parks in the Netherlands.
Carla Oldenburger: Style characteristics of gardens an parks in the Netherlands.Carla Oldenburger: Style characteristics of gardens an parks in the Netherlands.
Carla Oldenburger: Style characteristics of gardens an parks in the Netherlands.
 
Frans Hals en de modernen - Presentatie door Michiel Kersten over de schilder...
Frans Hals en de modernen - Presentatie door Michiel Kersten over de schilder...Frans Hals en de modernen - Presentatie door Michiel Kersten over de schilder...
Frans Hals en de modernen - Presentatie door Michiel Kersten over de schilder...
 
De Renaissance Algemeen Nl
De Renaissance Algemeen NlDe Renaissance Algemeen Nl
De Renaissance Algemeen Nl
 
De Sneuper nummer 118, webnieuws
De Sneuper nummer 118, webnieuwsDe Sneuper nummer 118, webnieuws
De Sneuper nummer 118, webnieuws
 
De Sneuper 141, maart 2021, webnieuws
De Sneuper 141, maart 2021, webnieuwsDe Sneuper 141, maart 2021, webnieuws
De Sneuper 141, maart 2021, webnieuws
 
Kunst H7 En H8
Kunst H7 En H8 Kunst H7 En H8
Kunst H7 En H8
 
Unieke schetsen stadspoorten, LC augustus 2015
Unieke schetsen stadspoorten, LC augustus 2015Unieke schetsen stadspoorten, LC augustus 2015
Unieke schetsen stadspoorten, LC augustus 2015
 
Lezingen in Zwolle
Lezingen in Zwolle Lezingen in Zwolle
Lezingen in Zwolle
 
Schilderij Maaltijd te Dokkum, met oa Philander de Baron, deel 2
Schilderij Maaltijd te Dokkum, met oa Philander de Baron, deel 2Schilderij Maaltijd te Dokkum, met oa Philander de Baron, deel 2
Schilderij Maaltijd te Dokkum, met oa Philander de Baron, deel 2
 
06_CUL OPEN
06_CUL OPEN06_CUL OPEN
06_CUL OPEN
 

Mehr von Historische Vereniging Noordoost Friesland

Mehr von Historische Vereniging Noordoost Friesland (20)

Hoofdelijke Omslag Tietjerksteradeel 1915.pdf
Hoofdelijke Omslag Tietjerksteradeel 1915.pdfHoofdelijke Omslag Tietjerksteradeel 1915.pdf
Hoofdelijke Omslag Tietjerksteradeel 1915.pdf
 
Hoofdelijke Omslag Kollumerland 1920.pdf
Hoofdelijke Omslag Kollumerland 1920.pdfHoofdelijke Omslag Kollumerland 1920.pdf
Hoofdelijke Omslag Kollumerland 1920.pdf
 
Role of British Prisoners of War 1918 Leeuwarden.pdf
Role of British Prisoners of War 1918 Leeuwarden.pdfRole of British Prisoners of War 1918 Leeuwarden.pdf
Role of British Prisoners of War 1918 Leeuwarden.pdf
 
Boerderijenlijst boek Houtstromen borghaerts
Boerderijenlijst boek Houtstromen borghaertsBoerderijenlijst boek Houtstromen borghaerts
Boerderijenlijst boek Houtstromen borghaerts
 
Namenlijst Album Amicorum Cornelis de Glarges
Namenlijst Album Amicorum Cornelis de GlargesNamenlijst Album Amicorum Cornelis de Glarges
Namenlijst Album Amicorum Cornelis de Glarges
 
Briefe von Stephanus Bányai an Prof. Valckenaer in Franeker
Briefe von Stephanus Bányai an Prof. Valckenaer in FranekerBriefe von Stephanus Bányai an Prof. Valckenaer in Franeker
Briefe von Stephanus Bányai an Prof. Valckenaer in Franeker
 
Die Eintragungen aus den Niederlanden im Stammbuch Bányai
Die Eintragungen aus den Niederlanden im Stammbuch BányaiDie Eintragungen aus den Niederlanden im Stammbuch Bányai
Die Eintragungen aus den Niederlanden im Stammbuch Bányai
 
Als ballingen aan de boorden van de Amstel
Als ballingen aan de boorden van de AmstelAls ballingen aan de boorden van de Amstel
Als ballingen aan de boorden van de Amstel
 
Vijf inscripties in Album Amicorum Michael Corvinus 1624
Vijf inscripties in Album Amicorum Michael Corvinus 1624Vijf inscripties in Album Amicorum Michael Corvinus 1624
Vijf inscripties in Album Amicorum Michael Corvinus 1624
 
Album amicorum Fredericus Kemener
Album amicorum Fredericus KemenerAlbum amicorum Fredericus Kemener
Album amicorum Fredericus Kemener
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1565-1568 YY7
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1565-1568 YY7Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1565-1568 YY7
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1565-1568 YY7
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1559-1564 YY6
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1559-1564 YY6Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1559-1564 YY6
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1559-1564 YY6
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (c)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (c)Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (c)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (c)
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (b)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (b)Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (b)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (b)
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (a)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (a)Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (a)
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1554-1559 YY5 (a)
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1549-1554 YY4
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1549-1554 YY4Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1549-1554 YY4
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1549-1554 YY4
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1538-1548 YY3
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1538-1548 YY3Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1538-1548 YY3
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1538-1548 YY3
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1534-1537 YY2
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1534-1537 YY2Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1534-1537 YY2
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1534-1537 YY2
 
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1527-1533 YY1
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1527-1533 YY1Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1527-1533 YY1
Hof van Friesland Namenindex Quaclappen 1527-1533 YY1
 
Ver van het Front? Friesland en de Friezen in de Eerste Wereldoorlog
Ver van het Front? Friesland en de Friezen in de Eerste WereldoorlogVer van het Front? Friesland en de Friezen in de Eerste Wereldoorlog
Ver van het Front? Friesland en de Friezen in de Eerste Wereldoorlog
 

Hendrick ten Oever, een vergeten Overijssels meester uit de zeventiende eeuw

  • 1. EEN VERGETEN OVERIJSSELS MEESTER UIT DE ZEVENTIENDE EEUW t a
  • 2. ';È.* ;l .t {t.,14."f i {n ,, l6 ) *ç, (Þ .".t I 1i t rf 'E : L. fr. Ë k''. ç--'
  • 3. HEIVDRICK TEÌV OEVER een vergeten Overijssels meester uit de zeventiende eeuw r66 J. VERBEEK en J. W. SCHOTMAN KONINKLIJI(E UITGEVERIJ VAN DE ERVEN J. J. TIJL N.V. TE ZWOLLE
  • 4. Inhoud VOORWOORD. Pas' 5 HET LEVEN EN HET WERK VAN HENDRICK TEN OEVER door J. Verbeek, Assistent van het Rijksprenten- kabinet, Rijksmuseum te Amsterdam. Pag' 1 DE TIJDGENOTEN VAN HENDRICK TEN OEVER IN OVERIJSSEL, door J. W. Schotman, Directeur van het Provinciaal Overijssels Geschiedkundig Museum te Zwolle Pae. 14 SUMMARY Pag' 18 LIJST VAN DE AUTHENTIEKE EN TOEGESCHRE. VEN WERKEN Pae' 20 LIJST VAN AFBEELDINGEN PAE. 41 UITGEGEVEN ter gelegenheid van de tentoonstelling van het werk van Hendrick ten Oever ín het Ptovincíaal Overijssels Geschiedkundig Museum te Zwolle, I Augustus-1 SePtember 1957.
  • 5. Voorwoord Toen bij de reorganisatie van het Prov. Ov. Geschiedk, Museum i'n 1954 de schilderìjencollectie nader werd onderzocht en met de restauraties een begin werd gemaakt, kwam het werk van Hendrick ten Oever, na Terborch de belangrijkste schilder van Zwolle, on- vermijdelijk naar yoren als getuigenis, dat hier een meester aan het woord was. Tot zelfs de belangrijkste gegevens over hem ont- braken, men wist ongeveer de tijd vanzijn geboorte en dood, hier en daar een schilderij. Het vaste voornemen rijpte aan Ten Oever recht te laten wedervaren. Eenmaal met deze naspeuringen begonnen, bleek al spoedig, dat de heer J. Verbeek van het Rijksprentenkabinet te Ámstei- dam zich al geruimen tijd met de Zwolse meesters uit de 17de eeuw hadbezig gehouden, en een schat van onmisbare gegevens had weten le yerzamelen. Bovendien werd ons het materiaal van het Rijks- bureau voor Kunsthistorische Documentatie te Den Haag ter beschikking gesteld, zodat wij een overzicht konden samenstellen van de werken van Ten Oever, zoals ze in musea en verzamelingen waren aangetroffen, en zoals ze in catalogi waren terug te vinden. Zo werd het dan niet alleen mogelijk, een aantal schilderijen van Ten Oever tot een tentoonstelling bijeen te brengen, maai tevens alle over hem bekende gegevens te bundelen tot éen overzichtelijk geheel. Wat de tentoonstelling betreft: het ontbreken van de beide schilderijen uit Museum Bredius te 's-Gravenhage is een zeer voel- baar gemis, omdat dit landschappen zijn en Ten Oever naast bekwaam portretschilder ook een vruchtbaar en boeiend land- 5
  • 6. schapschilder is geweest. Testamentaire bepalingen staan echter het uitlenen aan andere ûìusea in den weg. Gelukkig kregen wij van verschillende kanten, van de zijde van Musea en particulieren, alle medewerking, waarvoor hier een har- telijk woord van dank mag worden uitgesproken. Het misschien wei belangrijkste landschap kon wèl hierheen komen: dat met Zwolte aan ãe horizon, uit The National Gallery of Scotland te Edinburgh. Wat dã lijst van werken betreft: opgenomen zijn niet alleen de thans bekende en authentieke of met zekerheid aan Ten Oever toegeschreven schilderijen, raar ook alle vermeldingen uit veiling- catalogi; het spreekt vanzelf dat deze laatste groep nog een onder- zoek op echtheid zal moeten ondergaan' voor zover zeîog bestaan en vanãaag of morgen mochten opduiken. En zo meen ik te dur- ven zeggen, dat" deze tentoonstelling, en de uitgave door de firma fijl van dit boekje over Ten Oever, een Overijsselse en vooral ook Zwolse gebeurtenis van uitzonderlijk belang is. Moge deze tentoonstelling en dit overzicht van Ten Oever's werk de stoot geven tot veel vruchtbare wetenschappelijke navor- sing, om het nog wat onzekere beeld van deze grote frguur een scher- per en wetenschappelijk verantwoorde omlijning te geven' J. W. SCHOTMAN Directeur van het Provinciaal Overíissels Geschiedkundig Museum te Zwolle 6
  • 7. Hendrick ten Oever 1639-1716 Het wordt maar al te vaak vergeten, dat de vermaarde Hanze- stad Zwolle kan bogen op een indrukwekkend aantal kunstenaars, vanaf de Middeleeuwen tot aan de dag van vandaag toe. Zelfs specialisten blijken zelden meer te kennen dan enerzijds de grote grayeur, bekend onder de betiteling ,,Meester van Zwolle" -waarschijnlijk identiek met Jan van de Mynnesten (f 1500) en anderzijds de schilderende familie Terborch. Maar ook in de Gouden Eeuw telde Zwolle vele kunstenaars van formaat naast de Terborch's; schilders als Jan Gerritsz van Cuylenburgh, Dirk Hardenstein, Pieter van Noort, de families Koets en Grasdorp verdienen meer de aandacht dan zij tot nu toe ontvingen, vooral van hun hedendaagse stadgenoten. Zwolle behoorde toch werkelijk meer aandacht te besteden aan zljn trotse verleden en aan de kunstenaars, die daaraan zoveel luister hebben bljgezet. Het is dan ook een voortreffelijke gedachte van de directie van het Zwolse Museum, één van die schilders, Hendrick ten Oever, door middel van een tentoonstelling aan die zo onverdiende ver- getelheid te onttrekken. Deze wat jongere tijdgenoot van Gerard Terborch was reeds jong beroemd en zou dat nog lang blijven. Tegenwoordig kent echter vrijwel niemand zijn naam meer. Moge deze tentoonstelling er toe bijdragen, deze talentvolle schilder opnieuw de plaats te doen innemen, die hij ten volle verdient. Zijn afkomst Over het leven van Hendrick ten Oever zijn wij slechts gebrekkig ingelicht. Hij stamt uit een oorspronkelijk Amsterdamse familie. Zljn vader, David, zoon van een Hendrick Ten Oever, huwde in 1628 te Zwolle met Marijke Molkenbuer, de weduwe van Hopman Marten Roeyer. In de huwelijksacte wordt hij nog als wonende te Arnsterdam vermeld. Hij is toen blijkbaar in Zwolle gebleven, 7
  • 8. want in 1629 wordt hij als burger ingeschreven en in hetzelfde jaar wordt zijn eerste kind, Jenneken, gedoopt te Zwolle. Vijf kinderett zullen nog volgen. In 1631 Hendrikje, die spoedig gestor- ven moet zTjn,wantin 1633 wordt opnieuw een Hendrikje gedoopt. In 1636 volgt Margje en op 11 April 1639 Hendrick, de latere schil- der, waarna in 164l nog een meisje, Geertruid, is geboren. Vroege Zwolse periode Reeds jong moet Hendrick zijn gaan schilderen. Wie in Zwolle hem het ichilderen heeft geleerd is niet bekend. Er bestaat echter een grote mogelijkheid, dat hij leerling was van Eva van Marle. Yan-deze schiideres zijn nog een groot aantal portretten bewaard, vooral in Zwolle en I(ampen, die van een behoorlijke kwaliteit zijn en voor het merendeel uit de jaren 1650 tot 1660 dateren. Het vroegste schilderij nu, dat we van Hendrick ten Oever kennen, is gedateèrd 1657 en heeft een merkwaardig grote gelijkenis met het werk van Eva van Marle. Het is het portret van Rabo Herman Schele en is in het bezit van het Provinciaal Overijssels Museum teZwolle (Cat. nr. l, Afb. l). Evenals vele portretten van Eva van Marle is het portret in een ovaal binnen een rechthoekig kader geschilderd. Ook is het mogelijk, dat beide kunstenaars dezelfde leermeester hebben gehad. Zijn Amsterdamse tijd Spoedig ging Ten Oever echter naar het centrum van het brui- sende schilãe.Jleven in het Westen: Amsterdam. Hlj kwam in de leer bij zijn volle neef Cornelis de Bie; deze was namelijk een zoon van de zuster van David ten Oever. In dat atelier was Hendrick's medeleerling de bekende Duitse vee-schilder Johann Heinrich Roos, wiens schilderijen veel overeenkomst hebben met het vroege werk van de begaafde jonge Zwollenaar. In 1664 sterft Cornelis de Bie en de inventaris van zijn nalaten- schap is de eerste bron waarin schilderijen van Ten Oever vermeld worden. Merkwaardig is, dat in die inventaris reeds enkele copieen naar zijt schilderijen worden genoemd. Blijkbaar had hij reeds.een groot meesterschap bereikt. Dit wordt trouwens bewezen door 8
  • 9. het prachtige schilderij in het Museum Bredius te 's-Gravenhage, dat een rustende herder met zijn schapen bij een ruïne in een bos voorstelt en dat 1660 gedateerd is (Bredius Cat. 203. Zie Afb. 18). In bovengenoemde inventaris wordt ook het gezicht op de Keizers- gracht te Amsterdam vermeld, dat nu in het Mauritshuis wordt bewaard (Cat.681) (Nr.33 Afb. 16), evenals het juweeltje uit het Rijksmuseum Twenthe te Enschede, met paarden en koeien in een wed (Cat. 50, Afb. 25). Het eveneens vermelde kinderportret met druiven en een Hanengevecht zijn thans onvindbaar. Een ander bewijs van de roem van Hendrick ten Oever is het feit, dat hij reeds in 1663 zijn zelfportret tekende in het Album Ami- corum van Prof. Jacobus Heyblock, rector van het Gymnasium te Amsterdam. Het portret toont ons een zelfbewuste, opgewekte jongeman. Alleraardigst is het quasi-nederige gedichtje, dat hij onder zijn portret schreef: Tot soen vqn dit mijn Ruw En onversoght gelclødt: soo bid ick Heer, slaat mij niet met u heíbloclc plat van u geleertheits konst, ytijl Pctllas gonst mij veer is: Noch heb geen hulp yan tãal, dogh het wel mijn begeer is, H. ten Oever Ao. 1663. Het portret van deze vierentwintigjarige is een trotse bijdrage tot dit album, waarin alle illustere personen van zij n dagen hun bladzijde vulden. Behalve bijv. Aert van der Neer en Jan van de Capelle, tekende twee jaar daarvoor niemand minder dan Rembrandt zijn Simeon in ditzelfde album.l) Terug te Zwolle Na de dood van zijn leermeester bleef Hendrick ten Oever niet lang meer in Amsterdam. In het Lidmatenboek van de Grote Kerk te Zwolle wordt hij in December 1665 weer ingeschreven. HU woonde in het ouderlijk huis in de Sassenstraat, het derde huis vanaf het Wijnhuis, daar, waar nu de Zwolse Gemeenschap zetelt, 1) Het Album Amico¡um berust ìn de Koninklijke Bibliotheek ten's-Graven- hage en mag deze niet verlaten. 9
  • 10. en was dus een overbuur van de Terborch's. ù/at heeft Zwolle gedaan om deze beide huizen te eren? Over zijn dagelijkse leven zijn we helaas slecht ingelicht. Zoals toen gebruikelijk was leverde hij behalve schilderijen ook allerlei schildersbenodigdheden. Zo weten wij bijv. uit een rekening uit 1686 dat de koster van de Broerenkerk bij hem witkwasten en boom- olie kocht. Dat hij te Zwolle in aanzien stond, blijkt uit het feit, dat hij lid van de Kerkeraad was en later op aandrang van de Prins van Oranje een benoeming tot schepen moest laten varen omdat hij niet ge- noeg prinsgezind zou zijn.Daf. hij het portret van Barent Hakvoort schilderde, die onorthodoxe theologische meningen verkondigde, zou ook een bewijs van zijn onafhankelijke geest kunnen zijn. De 16de November 1675 huwt Ten Oever het Zwolse meisje Geertruidt van der Horst die hem vier kinderen zou schenken: Hendrina in 1676, Hendrick in 16ll, Hieronymus in 1679 en Maria in 1681. Van Hieronymus weten wij, dat hij later zilversmid werd. Mogelijk heeft Hendrina, evenals haar vader, geschilderd (zie CaL t6 Afb. 13). Yan Ten Oever's werk is veel verloren gegaan - zo o.a. een groot stuk bij de ramp van de Berlin in 1901 - of thans onvind- baar. Nog in de laatste oorlog verbrandde in Warschau het Portret van een Dame met Waaier. Gelukkig is er echter nog zoveel be- waard, dat men een redelijke indruk van zijn werk kan krijgen. Opvallend is zijn veelzijdigheid. 'We kennen portretten, stillevens, genrestukken, landschappen, stadsgezichten en mythologische en allegorische voorstellingen. Aanvankelijk schilderde hij vooral portretten en vee-stukken. Het in 1659 geschilderde landschap met een jager, die een adelaar geschoten heeft, is thans onvindbaar. Het is opmerkelijk, hoe origineel de kunst van Ten Oever in de eerste helft van zijn leven is gebleven. Slechts zelden lijkt zijn werk op dat van andere meesters. Het is zelfs zo, dat de originele opzet vanzijn schilderijen deze juist zo buitengewoon aantrekkelijk maakt. Zijn kleuren zijn fris en open, of poëtisch en delicaat, zoals in het fijne en evenwichtige stilleven uit 1670 met jachtgerei en twee dode Vlaamse gaaien. (R.M. 1785ø, Cat. 21, Afb. 15.) 10 .í
  • 11. Yoór 1682, het jaar waarin Zwolle zijn trotse, machtige Michaels- toren door brand en instorten verloor, schilderde Ten Oever enkele van zijn belangrijkste werken. Allereerst dient te worden genoemd het grote familieportret (1669) uit het Rijksmuseum, met zljn prachtige gesneden Zwolse lijst (Cat. 3) 1). Welke voorname familie werd afgebeeld is nog niet bekend: een burgemeestersgezin? een rijke koopman? Uit dezelfde periode moet een alleraardigst tafereel dateren, waarop hij een kindermeisje met drie kinderen afbeeldde bij een geslacht varken. Als achtergrond zien we de Grote Aa bij het tegenwoordige Gasthuisplein. Het pestkruis op de muur van de Roode Leeuwsteeg kan misschien tot een nauwkeuriger datering leiden (nr. 38 Afb. l7). Volgens velen is zijn meesterwerk het grote gezicht op Zwolle. Op de voorgrond baden een man en een vrouw en vier jongens in een water, mogelijk de Vecht. Prachtig gaat de zon onder achter het weidse silhouet van de stad, dat beheerst wordt door de Grote Kerkstoren en de veel lagere ,,Peperbus". Hoogst verrassend is zulk een tegenlicht-schildering van een landschap. Het in 1675 vervaardigde doek is nu nationaal Schots bezit (Cat. 43 Afb. 2l). Een dergelijk schilderij bevond zich in het begin van deze eeuw nog in een particuliere verzameling in Keulen (afb. 22). Van wat vroeger datum (1670) is het knappe en boeiende por- tret van de boekverkoper en catechiseermeester Barend Hakvoort, die het zijn hele leven lang met de Zwolse kerkeraad en de Synode aan de stok had. De eigenzinnige, misschien zelfs wat querulante persoonlijkheid is duidelijk in dit ,,steile" portret te onderkennen (Cat. 10 Afb. l0). Latere Periode Helaas heeft de algemene achteruitgang van de Nederlandse schilderkunst tegen het einde van de zeventiende eeuw ook Ten Oe-¿er in zijn maalstroom meegesleurd. De mode, om elegante portretten en mythologische voorstellingen te eisen, dwong ook hem, de alge- mene kunststroming te volgen. Zijn latere portretten zijn minder boeiend dan zijn vroegere, weker en meer geposeerd, zoals de twee 1) Zie de opmerking bij nr. 3. 11
  • 12.
  • 13. eene ven Europa end het ander van joo heb daer mecle anverdient alsoo heÍ geen copíjen, mqar principalen zijn met onlcosten het stuclc 40 guld." _ Het Rijksprentenkabinet te Amsterdam bezjt twee tekeningen, die voorstudies voor de Mercurius en Argus schijnen te -z1n (Cat.94 en 96 Afb. 3l en 33). Een bijbehorende tekening toont ontwerpen voor een clavecimbeldeksel, voorstellende Orpheus spelende voor de dieren (Cat. 3l Afb. 32). Waarschijnlijk heeft hij dus ook een clavecimbel op kasteel Rechteren beschilåerd. Een verwant decoratief stuk: Rinaldo en Armida, in het bezit van het Museum te Zwolle, en afkomstig uit een patriciërshuis in de Bloemendalstraat, zal wel uit dezelfde periode dateren. Uit 1698 moet dateren het portrel van zgn dochter Hendrina aan de schildersezel, dat blijkens beschikbare gegevens vóór de restauratie aan de achterzijde de vermelding heeft gedragen: Hendrik ten. Oever, zijn schilderende dochter, iet.23. rcOlçt¡ Hierna schijnt Ten Oever niet veel meer geschilderd te hebúen. De laatste datum die in dit opzicht bekend is, kwam voor op een in_1889 geveild portret: 1705. Zijnhoge ouderdom heeft hem moge- lijk het schilderen belet. Op l5 Juni 1716 wordt Hendrick ten Oever begraven in de Grote I(erk te Zwolle,,,te half drie ter syden 't Chooi.,' Aan het werk_ zame en vruchtbare leven van een belangwekkend en begaafd overijssels schilder is een einde gekomen. Thans rust hij in dã stad die hij in zijn schilderijen vereeuwigde, in de kerk in wel-ks schaduw hij woonde en werkte en waarin een van zijn schilderijen zijn naam blijft verkondigen. J. T/ERBEEK l3
  • 14. De tÜdsenoten van Hendrick ten Oever in Overtissel Wanneer men een figuur als Hendrick ten Oever, een der belang- rijkste schilders van Zfolle, wil trachten nader te komen, dan zal men hem moeten plaatsen tegen de achtergrond van zijn- tijd' Het is geen lichte tâak, uitvoerig na te gaan, welke geestelijke en uitirti"ñ" invloeden op hem hebben ingewerkt en het zou een uit- voerige studie vorderèn, berustend op veel onderzook en verge- lijkin!, om hierbij tot vruchtbare resultaten te komen' Een zoda- "ig" ãíU"iO zal misschien door bij uitstek bevoegden nog wel eens old".no-"o worden en valt buite' dit bestek; het ligt echter wel op onze weg, enkele tijdgenoten binnen de kring te trekken, en ons ui t" urug.l, welke õchilders in de provincie Overijssel contact met hem-moeten hebben gehad en hem tot voorbeeld en lering kunnen hebben gestrekt. Over de beteÈenis van Eva van Marle, van de Amsterdamse schilder de Bie en de dierenschilder Roos is in het overzicht van zijn leven en werken door J. Verbeek reeds het een en ander ge- zègd. Hoe was het met de anderen? "De grootste figuur onder hen was ongetwijfeld Gerard Terborch, de meãster van iet poftret en het genrestuk, de meester ook-van de perfecte stofweergave. Wie het werk van Gerard Terborch kent en îret werk van Ten Oever daarmee vergelijkt, voelt zich getroffen door de volkomen andere geaardheid van Ten Oever. Terborch had aandacht voor de stijl en de zwier van zijtlijd, voor de aanzten- lijken, en hij had een voorliefde voor het kleine portret.ten voeten uit. útUorõh is verfijnd, en min of meer modieus; hij zoekt het etrect in het bijzondeie. Ten Oever is menselijker, en.naar_het mij wil voorkomen, psychologisch dieper. Zijn opzet.is robuuster, maar ook uiterst gevoelig. -Men lette eens op de gezichten van de l4
  • 15. familiegroep uit het Rijksmuseum, op de gelaten van de kinderen. Daarin worden wij in contact gebracht met persoonlijkheden, in hun trekken en achter hun blik ontwaren wij de gedachtèn. Dit ken_ merk heeft hem nooit verlaten; het bereikt een hoogtepunt als hij Barent Hakvoort uitbeeldt, het is nóg zijn kracht als hij het ietwai sarcastische gezicht van van Lynden schildert. Hij vèrwaarloost evenmin als Terborch het detail en de kleding; maal. zij dringen zich :niel op de voorgrond. Fraai, maar niet belangrijk is ¿e Uio_ katen japon van de dame op het familiestuk, nauwelijki opgemerkt, maar van een oneindige tederheid is de moederlijke hand, die om de schouder van het kleine meisje wordt gelegd; en even welspre_ kend is de afhangende hand van haar echtgenoot. Terborch was een man uit de verfijnde wereld, Ten Oever een man van natuur en hartstochtelijk leven. Daarom ook kan hij zich geheel geven in zijn landschappen: van ongeëvenaarde poeiische bekoring is het landschap met de ruTne in Bredius, rnachìig is het landschap met de badende figuren in Edinburgh. Niet -minde, dan vijftig landschappen zijn met zekerheid door hem geschilderd of met grote waarschijnlijkheid aan hem toegeschreveñ. Het ,ou mij helemaal uiet verwonderen, als de beide badende mensen op het Fdinburghse stuk, die we op een ander schilderij zich weer zie^n aankleden, Ten Oever en zijn vrouw zelf waren, de stad ontvlucht om te schilderen en te genieten yan zolt en zomer. Ten Oever was een te sterke natuur en te zeer een impulsief mens met een sterk eigen leven, om zich door Terborch te laten belnvloeden. Andere namen zijn te noemen: in Kampen Hendrik en Barend Avercamp, Claes Bellequin; beziet rneñ het werk van Ten Oever: ze zouden even goed niet hebben kunnen bestaan. Bernard Vollenhove, van wie in het Prov. Overijssels Geschiedkundig Museum vijf portretten hangen, is misschien meer met hem verl want, maar minder talentvol. Hij heeft één ding, dat in de lijn van Ten Oever zou kunnen liggen: de poging tot het doordringen in de.persoonlijkheid, maar dit blûft bij hem zwak en onoverttiþend. Misschien heeft Ten Oever hem gekend, misschien heeft hij "tech- nisch van hem wat kunnen leren; de communicatiemiddelen waren l5
  • 16. echter in die dagen niet zoals nu en het zou daarom best kunnen, ãui t<utttp"o en- ook Bernard Vollenhove, zozeeÍ buiten zljn ge- zichtskring lagen, dat zij als vreemden naast elkaar hebben bestaan' Eerderuo-n ¿-'" in Deventer geboren utrechtse schilder Hendrik iårUtngg1t"n hem, wat zijn latère werk betreft, iets hebben kunnen )"eg"ii'^". ooú dit vàlt rnoeilijk aaî te-ronen. In dit verband ãi!íi uã.-"fd te worden, dat de sðhilderende jonge vrouw, die zri_n àochter Hendrina zou voorstellen, een tijdlang als werk van de Utrechtenaar Honthorst is beschouwd. Er is echter één schilder, waarmee Ten oever nader contact moet hebben gehad: Pieter van Noort. Een in het Prov. overijssels iøio"uÀ aanãeztg jachtstuk zou volgens de overlevering afkomstig ;tj;;;; de hand iän Hendrick ren óever. Wie echter dit schilderij oiaatst naast het grote jachtstuk, dat in de hal van het Zwolse ÞLãá¿fr"it hangt eñ indeitijd door Van Noort aan het Hervormde Weeshuis æ lwolle werd geschonken, vindt in die beide zoveel g"-ã";t"ftuppelijks, èn in õpbouw, èn- in tonaliteit' èn in details' ãàt ¿"t" toeschrijving wel .ièt te handhaven valt, vooral wanneer men daarmee hêt sublieme jachtstilleven uit het Rijksmuseum Ãet zijn sobere adel en zijn clair-obscuur vergelijkt. Pieter van Ñoort"*ut bekend door zijn vis-stillevens; ook van Ten Oever tit¿åo *¡ ,", vis-stukken vórmeld, waarvaner een, door Hofstede de Grooi aan hem toegeschreven, zich 1788 in het museum te n"tg""t-tB"lgie) bevondãn moet hebben en een ander in 1887 in ã"äurogut"uui h"t museum te Dresden aanwezíg was' Deze -vjs- ,trrtt",, ñoeten uitzijn Zwolse periode zijn; één is gedateerd 1679. Samenvattend kunnen we dus wel zeggen, dat Ten Oever een onafhankelijke en weinig door overijsselse meesters beÏnvloede fiñ; is geïeest. Zijn schitderijen zijn echter herhaaldelijk aan uñd"t" mãesters uit de 17de eeuw toegeschreven Zo is een aan ü"i nOmU"rghse stuk verwant schilderij lange tijd voor .een Albert C,ryp ¿ootgãgaan. In catalogi van-veilingen worden zijn werken to^r u"t-ãlð onder 't hoofd ,,School van Cuyp", en verschil- i"ná" uutt zijn landschappen met vee, onder meer ook het landschap ùlj Zwoue iit p¿ittu,rtett, zijn een tijdlang.voorÇtygt Behouden' Oäk wordt de naam Berkheyde genoemd: Hofstede de Groot 16
  • 17. schrijft met betrekking tot het schilderij op het Mauritshuis: ,,Een heer en dame, goed getekend en zonnig geschilderd, alsof ze van de hand van Berkheyde wareno'. Ossenbeck, Paulus Potter en Joris van der Hagen komen op het toneel. Maar dit alles zegtweinig.Er zqn altijd schilders geweest met werk, dat aan andere schilders kon doen denken en daarmee werd verwisseld - ook wel eens met behulp van opzettelijke vervalsing, omdat andere namen beter ,,verkoop- baar" waren dan de weinig bekende Ten Oever. In hoeverre men hier van beïnvloeding kan spreken, zou nog nader te onderzoeken zijn. Zo rijst dan de gestalte van de Zwolse schilder Hendrick ten Oever voor ons op als een man uit één stuk: oorspronkelijk, krach- tig, belangwekkend en een meester die zijn stad en zijn provincie alle eer aandoet. Het was daarom een behoefte, aan deze schilder recht te laten wedervaren. Zljn nagedachtenis is niet voldoende geeerd met het noemen van een straat naar hem; misschien zal na deze het Zwolse stadsbestuur er toch ook nog eens aan denken, dat er een huis in de stad is, zijn voormalige woning in de Sassenstraat, dat niet betrokken mag worden in de steeds voortschrijdende afbraak van het historische. Het Provinciaal Overijssels Geschiedkundig Museum zaI er echter naar blijven streven, aan de schilder Ten Oever blijvend de plaats in te ruimen, die hem toekomt. Het stemt dan ook tot verheuging, dat daartoe ook van andere zijde medewerking wordt ondervonden. Het grote familiestuk, een der beste meesterwerken van Ten Oever, dat in verband met de nodige restauratie op deze tentoonstelling slechts als reproductie aanwezig kan zijn, zal voor een langdurige periode door het Rijks- museum aan het Zwolse museum in bruikleen worden afgestaan. Het is hier de plaats om aan de Directie van het Rijksmuseum te Amsterdam onze warme erkentelijkheid uit te spreken. r. W. SCHOTMAN. t7
  • 18. Summary Mr. Verbeek begins by montioning the fact that the 17th century painters of Zwolle have up to now been neglected: even specialists know seldom more than the engraver ,,The Master of Zwolle" and the painter Gerard Terborch. Little is known about the others, the most important among them being Hen- drick ten Oever. His lamily came ftom Amsterdam; his flather, David, married in 1628 at Zwolle Maryke Molkenbyer, the widow of captain Marten Roeyer; at the time he is still registered as inhabitant of Amsterdam. In 1629 he got registered as citizen of Zwolle. The same year his first child was born. He had six children, the fifth of which was Hendrick. He painted well at an early age: his first portrait was that of bailiff Rabo Herman Schele (Nr. 1, afb. 1). Possibly the Zwolle paintress Eva van Marle taught him the art. He continued his studies at Amsterdam as pupil of Cornelis de Bie. One of his fellowstudents was Johann Heinrich Roos, a German painter of cattle. ln 1664 de Bie dies and the inventory of his estate contains severai works ol Ten Oever and even some copies after Ten Oever. Among the works mentioned is the Amsterdam View (Mauritshuis) and the Cattle wading through a ford (Rijksmuseum Twente, Enschede). Others have now disappeared (Fighting Cocks and Child with Raisins). His fame at the time is apparent from the fact, that he did draw a selfportrait with a witty rhyme in the Album Amicorum of the Amsterdam prolessor Heiblock, which contains inscriptions of a great many famous men among whom the painter Renbrandt. The Album is to be found in the Royal Library at The Hague. December 1665 Ten Oevor is back in Zwolle, where he lived in his fathers house in the Sassenstraat, just opposite to the house of Terborch. He was for some time Churchwarden. He marries the 16th November 1675 a Zwolle girl named Geertruidt van der Horst, who gave him lour children; the eldest, born 1676 was Hendrina. Ths third, a son, born 1679, became a silversmith. He was in his work original and independant. His colours are lresh and honest, or pcetical and delicate. He left us a great number of portraits, several landscapes, with or without cattle, an excellent still life with dead birds (Rijksm. Amsterdam) and mythological paintings. The best specimens of his art a¡e: 18
  • 19. A lamily portrait (Rijksrnuseum Amsterdam); portrait of Barent Hakvoort (Prov. Hist. Museum of Overijssel, Zwolle); Dutch Landscape at sunset (National Gallery of Scotland, Edinburgh); Landscape with ruïns (Museum Bredius The Hague), Cattle and horses wading a ford (Rijksmuseum Twente, Enschede). A large painting representing five clergymen hangs in the Grote Kerk at Zwolle. During his last years he is influenced by the fashionable tendency of the tíme to paint allegories and mythological subjects. His later work is of much lesser quality, though some portraits are still in the old great stylo of hís best days. His last known painting is dated I705. He was buried in the Great Church at Zwolte l5th ol Juno 1716. Mr. Schotman poses the question: was Ten Oever influenced by other 17th century masters of Overijssel? He compares the work of Terborch with that of Ten Oever: their personalities prove to bo totally different. Terborch stylish and delicate, modish and having mainly attention for the wealth and the foppishness ol society. Ten Oever loves nature, he is more temporamental, more robust; his portraits penetrate into the innermost personality. His talent is strong and independant, and though some of his works have been held lor paintings for Albert Cuyp, Paulus Potter, Berkheyde or Ossenbeck, he is too much himself than that any influence of contemporaries could be pointeJ out with certainty. t9
  • 20. Lijst van werken S CHILD ERIJEN l.* Portret van Rabo Herman Schele, drost van llsselmuiden, heer van Veen- brugge en Weleveld. (Afb. 1.) Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 1657' Binnen een ovaal het iets naar links gewende borststuk van een jonge man in harnas. De blik is op de boschouwer gericht. Golvend blond haar tot op de schouders; onder de kin een geplooid wit dasje, waarover een zwarie strik. Is ietwat vlak geschilderd; toont verwantschap met het werk van de Zwolse schilderes Eva van Marle. Dit is het vroegst bekende schilderij van Ten Oever; hij moet toen 18 of 19 jaar zijn geweest' Rabo Hêrman Schele werd in 1622 geboren op het riddergoed Welbergen bij Steinfurt en overleed i¡ 1662 ongehuwd op het landgoed Weleveld bij Borne. De Overijsselse dichter en predikant Johannes Vollenhove dithtte op hem een lijkdicht en enkele grafschriften. In het eerste komen de volgende merkwaardige regels voor: ,,Een edelman, volleert, volmaakt in allen dele; en berg en bosch en beek weergalmen: Schele! Schele!" wat Prof. G. Kalf in zijn Nederl. Litteratuurgeschiedenis de opmerking ontlokte, datVollenhove blijkbaar alle gevool voot humor miste en zich- zelf zeer serieus nam. Verkocht Amsterdam 30 Oct. 1885 voor f 96,- aan R. W. P. do Vries (Maes. Ic. Bat. no' 6867). Prov. Overijssels Geschiedk. Museum, Zwolle. 2,* Kìnderportret. (Afb. 2.) Paneel, 67/2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666' Vermoedelijk een der kinderen van Joachim Adolf van Rechteren toe Rechteren en Margaretha van Haersolte tot Westervelt en Wolfshagen. In aanmerking kunnen komen: Josina Agnes, geb. 1661, overl'1752; Gerrit Borchard, toen 4 jaar, of Frederik Rudolf (toen 2 jaar)' Vgl' v' Doorninck. Geslachtk. Aant. 1871. pag. 139. Merkwaardig is, dat in het betrokken document de loeltijden worden genoemd in het jaar 1666' Tentoonst. v. Kinderportretten A'dam, 1910' nt.29. Eigend. A. R. Z. Graaf van Rechteren Limpurg Kasteel Rechteren' Met een sterretje gemerkle nummers: aanwezig op de tentoonstellíng van de werken van Heidr¡ck ten Oever, Aug. 1957 Zwolle, t): alleen als foto' 20
  • 21. 3.1) Familíeportrer. (Ãîb. 3.) Doek i¿ gesneden lijst, 194 x 208. Gesigneerd en gedateerd Ao. 1669. Aanzienlijke heer en dame, zittend; de vrouw houdt een der kinderen een appel voor en heeft de andere hand gelegd om een naast haar staand meisje; zij is gekleed in zwaar brokaten rok. Terzijde nog een kind. Tussen de ouders een dienstmaagd met een kind op de arm, die een schaal vruchten ophoudt. Zwart-wit geblokte marmervloer, rechts een gedrapeerde pilaar; links doorkijk in een tuin met een tuinvaas. Op de grond geheel rechts een hond. Magislraal doek waarin Ten Oever op volle kracht is. Rijksmuseum te Amsterdam Cat. 1785. Aant. Vermoedelijk zal het schilderij voor langere tijd aan het Prov. Overijssels Geschiedk. Museum in bruikleen worden afgestaan. De ge- beeldhouwde lijst, waarin het zicln bevond, is van dezelfde houtsnijder als het beeldhouwwerk op de Zwolse Stadskast in het Museum en de Schrijn van Thomas a Kempis in de St. Michaelskerk. Ook in het Vrouwen- huis op de Melkmarkt kan men pilasters met dit snijwerk vinden. Men zie ook de nrs. l2 en 45, eveneens in gebeeldhouwde lijst, vermoedelijk van dezelfde maker. 4.1) Dame met tv,ee kínderen. (Afb. 4.) Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek). Dame in zijden jak met brokaatzijden rok; zrj laat haar rechterhand rusten op de leuning van een stoel. Donkere vrouw met linten in het haar en een paarlencollier. Naast en achter haar staan twee kinderen, meisjes, van wie de grootste enkele rozen in de hand heeft. Het kleine meisje houdt een appel tegen de borst geklemd. Achter de moeder een zwaar gordijn, op de achtergrond enkelo wolken. De wijze, waarop de beide kinderen geschilderd zün, steunt do toewijzing aan Ten Oever; het stuk heeft verwantschap met het grote familieportret. Het is niet bekend, waar het zich bevindt. Geveild bij Fievez, Brussel, 29 Mei 1899 als B. van der Helst. Waarschijnlijk identiek met nr. 104 van de Veiling Berkeley Vincent e.a. te Londen 27 April l9l7 nr. i04 als werk van Ten Oever (50 x 35Vz inch.). 5,* Portret von onbekende dame. (Ãfb. 5.) Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686. Naar links gewend portret van een zittende dame; zij draagt een paar grote paarlen oorhangers en om de hals een paarlencollier, een grote peer- vormige parel hangt aan haal crrsage. De linkorarm laat zij rusten op de stoelleuning, de re:hter rust op de knie. Achter haar een draperié; links achter doorkijk op een landschap met bomen en een koepelvôrmig torentje. Vermoedelijk een freuJe Ludema; met de drie volgende portretten afkom- 2t
  • 22. r- stig van Jhr. Mr. J. F. Lewe van Nijenstein; deze waren ook vroeger reeds aanwezig op Do Menkemaborg te Uithuizen. Menkemaborg, Uithuizen. 6.* Portret von onbekend heet. (Afb' 6). Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd H. ten Oever 1686' Pendant van het vorige. Heer rnet lang blond haar, dat hem weerszijden over de schouders valt, en kanten bef, het gelaat iets naar rechts gewend' De rechterhand wordt betogend opgehouden. Wijd zwart gewaad, kan- ten lubben aan de mouwen. De linkerhand mst op de knie Acl-rter hem een gordijn, en rechts door een raam hst gezicht op een buitenhuis, ver- moeãelüli de Menkemabotg. Zou een De Hertoghe voorstellen' Menkemaborg, Uithuizen. 7.* Portret van onbekende dame. (Afb. 7.) Doek, 112,5 x 90. Volgens traditie een werk van Ten Oever. Voo-rname dame, naar links gewend zittend in een leunstoel; de linker- hand tegen de stoelleuning, de rechter op de knie. Paarlen oorbellen, om de hals f,aarlensnoer; het ñaar afhangend in kurketrekke¡krullen' Aan de bovenrand van de japon een hangende parel. Achter haar een draperie, daarachter een baluìtrade met pilaal en de doorkijk op een berglandschap' vermoedelijk een freule Ludema. onn-riskenbaar een werk van Hendrick ten Oever. Menkemaborg, Uithuizen' 8.* Portret vctn onbekend heer. (Afb. 8.) Doek, 112,5 x 90. Pendant van het vorige. Volgens traditie een werk van Ten Oever. Heei met lang, tot op de schouders vallend haar en korte snor, iets naar rechts gewenã gelaai. Witte bef en witte boorden aan de mouwen' De linkerhãnd houãt hi¡ voor zich, de rechter houdt de stoelleuning' Achter hem een gordijn, réchts door een raam eenzelfde rotslandschap als op het portret van de dame. Menkemaborg. Uithuizen. 9.a Portreî von een dame. (Afb. 9.) Doek, 109 x 95. Voluit gesign. r.o. gedateerd 1683. Vermoedelijk een lid van de fam. Cantor. Eigendom van mevr, Canter-Cremers te Wassenaar. 10.* Portt'et van Bqrend Holfloort, cotechíseermeesler te Zh'olle' (Afb' 10') Paneel,67,5 x 57,5. Gesigneerd linksmidden: H. ten Oever f'; links- boven: Aet. 34.1686. 22
  • 23. Naar rechts gewend borststuk van een nog jonge man met lang zwart haar tot op de schouders, een dun knevoltje, in zwart kleed met witte beL Het gelaat is iets naar rechts gewend maar zieT de beschouwer aan. Rechts achter hem op een plank twee kerkboeken en een foliant met koperen sloten. Links boven een wapen: op gouden veld een losstaande balk met 3 (2 + l) opstijgende vogels (leeuweriken?) in zwart. Een van Ten Oever's beste portretten. Berend Hakvoort, 1652-1'735, was boekverkoper, voorlezet eÍ cate- chiseermeester Íe ZwolIe; hij publiceerde een aantal godsdionstige ver- handelingen, o.a. enige, die de stol begrijpelijker konden maken voor de jeugd. Vooruitstrevend en idealist, kwam hij in botsing met de Synode; hij werd in zijn ambt geschorst en zijn boeken werden verboden. Het geding duurde twin{ig jaar. Bruikleen van het Rijksmuseum te Amsterdam, sedert 1928. Veiling Ploos van Amstel e.a. Amst. 24 Oct. 1899 nr.2j . Prov. Ov. Geschk. Museum Zwolle. ll.* Portret van de dichter-predikant fohannes Vollenhove. (Afb. lt.) Doek, 130 x 90. Gesigneerd rechtsboven: H. ten Oeve¡ 1687. De geleerde zit, het lijf naar rechts gewend, aan een tafel, waarover een rood kleed. Hij is in een blauw morgengewaad, met loshangende w;tte halsdoek; zijn linkerhand rust op de knie, de rechterarm ligt op de taflel, de hand om de tafelrand. Op de tafel enkele boeken. Achter herleen door- kijk naar €en zwart en wit getegelde hal, waar een hond, de rechter voor- poot opgeheven, door een deuropening kornt kijken. Geschenk van de Wed. Lemker te Kampen 1884. Afkomstig uit de fam. Vollenhove. Johannes Vollenhove, broe¡ van de schilder-schrijver Bernard Volle- hove, werd in 1631 te Vollenhove geboren, was van 1655-1665 predikant Ie Zwolle en woonde later in Den Haag. Hij was bevriend met Vondel en Huygens. In zijn bundel Poëzij (1686) trelt men verzen aan op de Zwolse Vroedschap en het rùy'eeshuis, op de ,,schriklyken val van den groten Kerktoren te Zwol" en lijkdichten, o.a. op Vondel en Schele. Prov. Ov. Geschk. Museum Zwolle. 12. Portret yan Jan van Muyden, Burgemeester van Zwol. (1652-1722). Doek iz gesneden lijst,15 x 60. Aantekening in oud handschriflt aan de keerzijde. Veiling O. A. Spitzen, Zwolle 15 Oct. 1889, nr. 24. Moes, Ic. Bat. 5244. ln het Prov. Ov. Geschiedk. Museum te Zwolle bevindt zich een portret van een heer met gepoederde allongepruik in bruinejas, witte jabot en rode mantel, gevat in een ovale gebeeldhouwde lijst. Doek 78 x 63, dat tot dusver niet geïdentificeerd is. De Zwolse verzameling bevat zeer veel materiaal afkomstig van Mgr. O. A. Spitzen. Er is enigo waarschijnlijk- 23
  • 24. t--I heid, dat bovenstaande vermelding dit portret betreft. Het is echter weinig interessant en sterk overschilderd. Indien deze identificatie juist zou zijn, betreft het hier een laat werk, vermoedelijk omst-reeks. 1710' De lijst is bovenaan voorzien van een niot geÏdentificeerd flamiliewapen' 13. Familieportret met iochtbuit' In zijn trant een groot familietafreel: vader' moeder en vÜf kinderen, met jachtbuit. Gezien door H.d'G. Familie Coenen op Oosterhof bij Rijssen. 14. PoÌ'tret von een dame met wolier, Paneel, 39 x 32. Gesigneerd en gedateerd 1690. Portret ,,Damy Z. Wachlarzem". Muzeum Nar. w. Rapperswilu; dep. muz. w. Warschau 1929 nt' 34175' J. Ovens zie nr. 281. National-Museum Warschau cat. 1938. In de laatste wereldoorlog verbrand. 15.* De Zwolse Predílcanten. (Afb. 12.) Doek, 324 x 250. Gesigneerd en gedateerd: 1691. Rondom een tafel met op de achtergrond een deur of schouw zitten vijf predikanten in ambtsgewaad: Jacobus Groothuis (1 65 1-171 3); Johannes Altius (1645-1696); Frederik van Leenhof (1647-1712), tweede van rechts; Mattheus Noppen (1643-1633) en Adam van D riescl¡.(l646-1722) Zie: i. Geesink. Uir Zwolle's Verleden. 1946 (TijD. Achter de predi- kanten, die breedgerande hoeden dragen, staat de koster' Op de tafel een opengeslagen foliant en enkele boeken' Grote Kerk fe Zwolle. Eigendom Ned. Herv' Gemeente. 16.* Portret van Hendríno ten Oever. (Afb. 13.) Doek, 106 x 98. Was vroeget gesigneerd H' ten Oever. (Afb. 12)' Naar rechts gewende jonge vrouw; zij is gekleed in een donker gewaad met rode wijde mouwen en kijkt ons aan. In de linkerhand houdt ze een palet en enige pensolen, de rechter is opgeheven en houdt een penseel. -Op het hoofd een lauwerkrans, het haar hangt af in kurketrekkerkrullen' Op de ezel staat een doek met een tot halverwege ontblote vrouwenfiguur, die zich in een handspiegel bekijkt en naast een tafel zit, waarovet een geel kleed ligt. Op de achtergrond een berglandschap; links geboomte' in 1886 aangekocht en te Almelo gerestaureerd door Van der Aa. Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle' Vóór de restauratie zou op de achterzijde vermeld zijn geweest: ,,H. ten Oever. Portret van zijn schilderende dochter Wilhelmina' aet. 21, 1693". De drie was vermoedelijk een acht. Hendrina was geboren 1676; eerr Wilhelmina is er nooit geweost. 24
  • 25. 17.* 18. 19. 20. 27.* Portret ran Baron van Lijnden. (Afb. 14.) Doek, 86 x 68/2. Voluit gesign.: aetat. 65. Gedateerd: 1?02. R'b' tevens het wapen van Van Lijnden. Ten halven lijve uitgebeeld heer met iets gebogen neus, een humoristische t¡ek om de mond, in lange bruine pruik. Hall naar rechts gewend, steu- nend op de rechterhand; met de linker, waaraan een ring, houdt hij zijn bruine mantel losjes bijeen. Misschien identiek met nr. 95, hier inge- kort met verlies van signatuur? Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle 1889. Poïtret van een deftige dame. Doek, 50 x 40. Gesigneerd H. ten Oever ft. Ao. 1705. Vrouw van ongeveer veertig jaar, ten halven lijve. Damastzijden japon, de armen bloot. Veiling Amsterdar¡ 1881 (50x40) nr. 85. Veiling Wed. G. J. Schouten. Veiling H. Hollander Cz., H. Pino e.a. Amsterdam 14 Oct. 1884 nr' 62. Veiling van Pappelendam 1l Juni 1889 nr. 138. Veiling Fred. Muller, Amsterdam, 16 April 1901, nr. 118 (aan Lewie, Den Bosch). Familieportret, Doek, 156 x 192. Gezin van ouders met drie kinderen. Een jongen en twee meisjes' De vader zit links met de benen over elkaar geslagen. Nr. 76. Veiling Heeswijk, Den Bosch, i9 Juni 1900. Gezien door H.d'G. Deze vindt merkwaardige overeenkomsten met J. A. Rotius. Latere restauratie leverde een signatuur op van Herman van Aldewereld (1628-1699). Een kind met druiven. Inventaris nalatenschap Cornelis deBie 1664, nr. 102. ,,Een kint met druy- ven van Hendrik ten Oever". Zie tekening (nr. 93). Jachtstilleven. (Afb. 15.) Doek,6O/2 x 71. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever f. 1670. Op een tafel twee dode vogels, een weitas met een geweer, een kruithoorn, een schrootzak. Een der vogels hangt met een poot aan een dode tak. Veiling 1e ged. E. Moll Sr. e.a. Amsterdam 15 Dec. 1908. Veiling collectíe W. M. Helmich door Fred. Muller, A'dam, 15 Dec. 1908, nr. 103. Aant. H. d. G.: Voor den meester niet slocht. Men herkent er den leer- ling van Van Noort wel in. Cat.: Beau tableau d'un maitre rare. Rijksmuseum Amsterdam Cat. (1903) nr. 17854. (In het Prov. Ov. Geschiedk. Mus. te Zwolle bevindt zich een ander jacht- stuk, dat naar vern:elding v. H. d. G. vroeger een gesigneerd stuk van Den Oever werd geacht. Het is echter van zo geheel ander karakter dan het stilleven in het Rijksmuseum, en het is zo sterk verwant, naar opvatting, 25
  • 26. objecten en compositie zowel als naar kleur met het grote jachtstillev€n met zelfportret van P. van Noort, dat in de Hal van het Raadhuis te Zwolle hangt, dat toeschrijving aan de laatste volkomen gerechtvaardigd is. Vermoedelijk berustte de toeschrijving aan Ten Oever op een mis- verstand. Het stuk werd in 1956 gerestaureerd daar hre| zwaar gehavend was en een handtekening van Ten Oever is nimmer gevonden.) 22. Iachtstuk ntet dode arend. Doek, 8l x 66. Op de grond ligt, bloedbevlekt, een neergeschoten adelaar. De jeugdige jager staat er achter, het geweer aan de schouder. Links een vierkante dorpstoren tegen een rode avondhemel. Veiling J. D. Kruseman, A'dam 11 Febr. l9t9; ingezet f 200, verk. à f 425 aan Mak van Bever. Gez. H. d. G. Veiling Dols en Koning e.a. Amsterdam 25 Jan. 1921,nr.792' Yet' moedelijk hetzelfde stuk al worden de maten iets anders opgegeven: 79 x 59 (inkorting na restauratie?) Veiling Julius Schwalbe e.a. A'dam 13 Nov. 1923, nr. 43. 23. Jachtstuk met dode arend. Doek, 80 x 64. Een adelaar met een schotwond in de borst waardoor de vederen hier en daar rood gekleurd zijn, ligt aan de voet van eon met struikgewas begroeide berg. Een jager gaat achter de heuvel langs, waarop de adelaar ligt' Veiling Dr. C. F. J. Esser e.a. nr. 69. Amsterdam 4 Nov. 1919. (Ofschoon de maten weinig verschillen, mogelijk niet hetzellde stuk als het vorige.) 24. Jager met honden. Doek, 64 x 76. Voluit gesigneerd. Heuvelachtig landschap met op de voorgrond een jager en zijn honden' Veiling Jac. Zon e.a. Amsterdam, Mac van Waay, 28 Nov. 1933. 25. De visser. Doek, 141 x 122. Gesign. Hen. t. Oever 1679. Landschap met visser, die zijn visnet op de grond leegschudt: een grote snoek, karpers, palingen en baarzen. (Invloed van v. Noort? Zie de zijn ton vis leegschuddende figuur (zelfportret) op het stuk in het Zwolse Raadhuis). Veiling C. Ekama e.a. Amsterdam 19 Mei 1891, nr. 18. Veiling J. H. Teixeira de Mattos e.a. Amsterdam 6 Nov. 1894, nr' 37. 26. De verliefde visser. Een verliefde visser, die een jeugdige dienstmeid met een visbord in de hand liefkoost. Twee levensgrote figuren tot aan de knieën. Vermoedelijk juiste toeschrijving (R. v. K' D.)' Veiling Raedt van Oldenbarneveld, nr.99. Gekocht door Kunsthandel Duits v. f 115. 26
  • 27. 21. 28. 29. 30.* 30ct. 31. 32. Visser met patíng. Doek, TOVz x 56. Een visser die met beide handen een paling vasthoudt. Halve naar links gewende figuur tegen een onbewolkte hemol, n.ìot een blonde baard in een bruine mantel en een donkere pelsmuts, zittend op een houten stoel. Toeschrijving door Dr. H. d. G. Museum te Dresden, cat. 1887. Visser. ,,Levensgrote man met vissen, in een donkergrijze toon. Heet in de cata- logus P. Aertsen, maar is veel later en waarschijnlijk Hollandse school. Hangt te hoog om te beslissen, maar ik ken dergelijke stukken van Ten Oevel." (Dr. H. d. G.) Museum te Bergues (Belgiö), cat. 1878. Aan de visbank, Doek, 110 x 160. Nadere beschrijving niet vermeld. Kunsthandel Erica, Den Haag, 1933 (nr.2Al, 1934 (nr. 110). Witte hcton met kíppen. Doek, 89 x ll3. Gesign. H. ten Oever f 1703. Op de voorgrond staat een forse witte haan, links van hem twee kippen, rechts nog een. Op de achtergrond het hok. Parf. bez. Mr. J. W. W. van der Hoeven, Rotterdam. Tentoonstelling Rott. Kunstkring 1907. J. Verbeek (Prentenkabinet Rijksmus.): aant. in Moes Cat. Rijksmus. coll. Abr. v. Stolk: zaer goed. Het is niet onmogelijk, dat Ten Oever in dit werk beïnvloed is geweest door Gijsbert Gillisz. Hondecoeter (1604-1653). Hondecoeter en A. Cuyp, die elkaar wederzijds beïnvloedden, zullen aan Ten Oever niet on- opgemerkt zijn voorbijgegaan. Enkele werken van Ten Oever zÙn een tijdlang gehouden voor schildorijen van Cuyp. (S.) Een stql met ltippen. Veiling 30 Oct. 1871, Rotterdam, nr. 96. (Identiek met het vorige?) Veclttencle hactn. Vermeld als nr. 67 in de inventaris der nalatenschap van Cornelis de Bio in 1664: ,,Een haen met geveght van Hendrick ten Oever." Bredius, Künstlerinventara bldz. 92. De spinster. Doek, 7l X 57. Ondelaan gesign. Parijs (Drouot), 10 December 1937, nr. 62, en 2 April 1941 (frs. 6000). 27
  • 28. 33.* Gezicht op de Keizersgracht te Amsterdam. (Afb. 16.) Paneel,37,2 x 42. Gesigneerd, niet godateerd. Door de leuning van een brug heen ziet men een Amsterdamse gracht met een brug. Rechts op de voorgrond een grote boom. Onder die boom een koopvrouw, die achter haar stalletje haar middagmaaf zit te gebrui- ken en iets rechts een aardig doorkijkje met mooi geobserveerd gezicht op de huizen aan de gracht. Een heer en dame, goed getekend en zonnig geschilderd, alsof ze van de hand van Berkheyde waren. In de takken naïel gedane vogeltjes. Dit schilderij bevond zich reeds in 1664 ten huize van de kunstschilder Cornelis de Bie en wordt in de boedel-inventaris vermeld:,,106. De keizets graft na't leven geschilderd van Hendrick ten Oever". (H.d.G.) Veiling: D. Ietswaard, Amsterdam 22 April 1749; gekocht door H. Bos voor I 18. Moselijk Herengracht bij Leliegracht (?) Aldus aangeduid op Histor. Tentoonst. Amsterdam 1925. Mauritshuis 's-Gravenhage, Cat. nr. 681 (1914). 34, Gezicht op een Amsterdamse gracht, Dr. Hofstede de Groot zag ir 1907 bij de kunsthandelaar Hense te Londen een gezicht op een Amsterdamsche Gracht, naar een brug met vijf bogen, op de voorgrond hoge bomen. Links een helder verlicht poortje, op de brug rechts een echtpaar en een bedelaar. Links een man in het zwart, een wegrijdend rijtuig en een hondje. In het midden een jongen die aan een natuurlijke behoelte voldoet, met een hond; in de gracht twee zwanen. Links sporen van een handtekening en een jaartal. Lijkt volkonen op het schilderijtje in het Mauritshuis, doch is alleen viermaal zo groot. Op paneel. ,,lk heb den eigenaar aangeraden het aan het Museum te Amsterdam to koop aan te bieden, hetgeen hij ook gedaan heeft, doch het is bij de ramp van de Berlin te gronde gegaan." (Rijksbureau v. Kunsthistorische Documentatie). 35. Amsterdams stadsgezicht. ,,Gezichf langs een vermoeCelük Amsterdams grachtje, dat op een dwars- gracht uitkomt en waarover op het punt van samenkomst een brug met drie bogen leidt. Langs het water een rij zware bomen. Op de voorgrond een groentevrouìv met een kruiwagen, die een kool te koop aanbiedt aan eene vrouw die onder rechts uit haar huis komt. Daarbü eene tweede vrouw met een klein kind en een hondje. Aan de rand van het water is een kui- por bezig met zijn werk. Een heer staat op de hoge stoep van zijn huis, een tweede wandelt naar de achtergrond too. Heet Emmanuel de Witte en werd vroeger aan Metsu toegeschreven. Dit laatste is onzin, de toe- schrÜving aan de Witte heeft wel iets voor zich maar het stuk deed mij het 28
  • 29. meeste denken aan de ten Oever in hot Mauritshuis en het soortgolijke rchilderij dat ik in 1907 bij Hense zag en dat kort daarop met treisc-hlp de Berlin te gronde is gegaan. lk ben evenlvel niet volkomen overtuigd.;' (Aant. Dr. H. d. c. 1907.) Verzameling Lilienfeld, Wenen. 36. Stadsgezicht. Doek, 109 x l22.Gezien doorDr. H. d. G. nov.22. Dr. G. Aug. 1927. Vrij behandeld gezicht van W.zijde Damrak naar de Oude-Keä<toren. (Aug. 1927) (is later gebleken de Stadhuistoren te Leiden v/d Rijn af ge- zien te zijnt¡ Aan beide zijden van het water een straat met bômen in herflsttinten. De stenen brug en de Z.afsluiting zijn fantasie. Op ,t water beurtschepen waa¡onder met rood, wit, gele vlag. ln ,t plaveiselèen wind_ roos en een rij witte stenen op bepaalde afstand genummerd VII en VIII. Mooie stoffage met veel bruingeel, lichtblauw en grijs. Het meest valt in het_oog een groep van twee heren en een schipper met blauwe muts, twee spelende knapen en een man, die met een schep aan lange steel op de voor_ grond toekomt. De huizen in een wa¡m bruinrode toon. De irond lijkt erg op die in het Mauritshuis. Op het schip links een valse handtekening van A. Cuyp. De A. oversnijdt raar de paden der planken. Toch zeei Cuyp-achtig van licht, ook in de lucht. De bomen helemaal niet Cuyp. Voor ten Oever spreken o.a. de schilderijen op Rechteren wat de kteur_ schakeringen aangaaf. Volgens J. Verbeek geen Ten Oever maar een Joris van der Hagen. Cat. 33, Tent. J. Goudstikker, A,dam. 1927. 37. Stadsgezicht. Paneel, 37 x 42. Gesigneerd. Gezicht op een Hollandso stad met figuren en honden. Veiling Lady Page Turner e.a. 2l Febr. 1903, nr. lll. Waarschijnlijk identiek met nr. 33. 38.1') Het geslachte .varken. (Afb. 17.) Doek, 105 x 95. Op grond van een vermelding uit lgll o.i. terech.t toe_ geschreven aan Hendrick ten Oever. Een dienstmaagd en drie kinderen staan bij een geslacht varken, dat aan een ladder is opgehangen. De ladder staat tegen een huismuur, waar_ op een pestkruis is aangebracht. Het toneeltje speelt zich af te Zwolle aan het uiteinde van de Rode Leeuwsteeg; men ziet links op de achter- grond de brug van de B¡ouwerssteeg en de Aa, die langs het H. Geest Gasthuis stroomt. Dit stadsbeeld is hetzelfde als op een in het Museum aanwezig schilderij (t. Nr. 471) te zien is. Rotterdam. Veiling Casp. van Citters, 1 Juli lgll: nr. 145. 29
  • 30. Voor eene woning ziet men een geslagt varken op een laddor, voorts eene vrouw, bii zig hebbendo dtie kinderen, met do blaas spelende en ander bijwelk. Ongemeen natuurlijk en n-reesterlijk uitgevoerd' Door ten Oever. Doek 40 x 36 duim. Het werk werd vóór 1930 als P. de Hoogh in de kunsthandel Van Diemen te Berlijn aangeboden. Ook toegeschreven geweest aan Gabriël Metsu' Er bestâat sterke verwantschap in de wijze waarop de kinderen worden uitgebeeld tussen dit stuk en het familieportret van 1669. Waarschijnlijk *"ik.,it de vroege periode' In 1668 was pest in Zeeland; in 1669 een pest- achtige epider¡ie in vele steden. uet ñ nièt bekend, waar het schildelij zich thans bevindt' Zie ook inventarislijst de Bie. 39. Het paard van cle prins t'ctn Oranie, Doek, 71 x 52. Gemerkt. Tentoonstelling te Brussel nr. 175 (Arenberg)' !g.t) landschap met ruine. (Afb. 18.) Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gedateerd: 1660' Een áoor grote bomen en struikgewas overwoekerde ruïne; op de voor- grond in di schaduw zit een herder met een hond en drie schapen' Het buitengemeenknappestukademteensfeervanZomersewarmtoenVer. stilde landelijkheid. Museum Bredius, Den Haag' Cat. nr. 203. 41.1) Irolknns landschop' (Afb. 19.) Doek, 64 x 105. Wijd open landschap met rechts een watorval, waarachter op een hoogte een kasteelruine mei een ronde toren en enkele hoge bomen' Op de ach- tergrond een andere, hogere toren van dezellde vorm met platconisch dak. Op de voorgrond wãter; op de oever een jager met hond, een koe; verderweg iandlieden en koeien. Het schiiãerij werd door Dr. Bredius toegeschreven aan Hendrick ten oever, maar-deze toeschrijving lijkt ons betwistbaar. Juist hier is sterke verwantschap met werk vân Joris v. d. Hagen (vgl' diens landschap in Rijksmuseum Twenthe. S.) 42.1) Tuitl tnet roas. (Afb. 20.) Doek, afm. ? Landúuis met buitentrap tussen het groen; op de voorgrond rechts een tuinvaas tussen planten; lints in de verte eon grasvlakte met bosrand. Op het bovengedèelte van de trapstoep staat een man, beneden een vrouw' Links op de grond een wachtende windhond. Afgebeeld in Pantheon 1942, afl.6. 30
  • 31. 43*. 44.1) 45. 46.1) Duits particulier bezit. Vroeger in Rheinisches Landesmuseum te Bonn als Wynants en Lingelbach. Toeschrijving aan Ten Oever door Dr. Eduard Plietzsch. Landschap bij Zwolle met badenden. (Afb. 21.) Doek,66/2 x 87. Voluit gesigneerd, gedateerd: 1675. Weilanden waardoorheen zich de Vecht slingert. De hemel ís doo¡ de ondergaande zon rood gekleurd en daartegen ziet men het silhouet van de stad Zwolle met de beide torens. De ,,Peperbus', mist de lantaarn (was afgebrand en nog niet herbouwd). Op de voorgrond een badende -aà "r,vrouw, iets verder nog enkele baders, Links op do voorgrond rustend vee. Afkomstig uit collectie Torrie. Heette vtoeger een A. Cuyp, later J. van Ossenbeeck, totdat Dr. Bredius de volle handtekening ontdekte; er is volgens H. d. G. invloed van Cuyp in op te merken. In Benezit vermeld als: met de stad Kampen op de achtei_ grond, wat fout is. National Gallery ol Scotland. Edinburgh, cat. 1900 nr. 5. Londschop nobij Zwolle. (Afb. 22.) Doek, 78 x 104. Vals gesigneerd: A. C. Cuyp. Een zelfde landschap als no. 43; in plaats van de badende man en vrouw nu de man (de schilder zelf'l) bezig zijn kousen aan te trekken terwijl de vrouw naast hem op de grond geknieid ligt met een mand voor zich; rondom enkele koeien. Op de achtergrond het silhouet van Zwolli, met de beide torens. Datering dus vóór 1682, toen de spitse toren instortte; vermoedelijk uit dezelfde periode als het zich in the National Gallery of Scotland bevindende stuk. Vroeger in de collectie F. Kramer te Keulen. Veiling Coll. C. von Schleinitz, bij W. Drugulin, Leipzig 4 Oct. 1858, nr.37. Thans met zekerheid toegeschr. aan Ten Oever. Verblijfplaats onbekend. Koeien in de weide. Doek, 40 x 52,5, gebeeldhouwdo lijst. Gesigneerd links onder. Een bruine koe en haar kalf liggen voor een 2warte koe in een weide, waa¡in verderop nog meer vee. Stadssilhouet op de achtergrond. fell.ing Erven N. Katz, 2de verk. parijs, Galeiie Charpentier, I April 1f51 nr. 57. Gereproduceerd in cat. p1. XXXVI. (fr. 80 OtjO_fr. 100 0ô0). Veiling Princesse de X.'e.a. Parijs, Galerio Chàrpentier 12 Juni 1953. Koeien in de weide. (Afb. 23.) Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben: paulus potter. Rechts een hek met knotwilg, waaronder een witte koe, daarachter een koe die graast. Verderop enkele staande en liggende koeien. Aan de hori- zon het stadssilhouet van Zwolle met de, evenals op nr. 43 en 44, afge- 3l tí
  • 32. knotte ,,Peperbus" toren, maar nu zonder de spitse toron (die in 1682 instortte). Ongetwljfeld werk van Ten Oever, na 1682' Verzameling O' Werner (als Paulus Potter), 1935' 47. Landschap met paard en wagen. (Afb' 24') Doek, 77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645' 2anaíge weg met'dubbei*agett.poot, waarlangs een kar nadert, gemond dàot Jutt viouw. Zij passeert een man met een jongen' Rechts verd-erop "e.t und".e *u.. Op^ de achtergrond een gehucht tussen bomen, links verweg een windmolèn. Links op de voorgrond een boom waarbij een koe. Toescñrijving aan Ten Oever d. Prof. J. G' van Gelder; Volgens Dr' G.rdlarrgssott werk van Joris v' d, Hagen. Voor ten Oever pieiten o'a' aìtehaiOeling van het loof der bomçn, de wijze waarop de koe is geschil- derd en de lichtval' (S.) Veiling George Petit, Parijs 5 Juni 1924' Verz. Richardson Detroit 1955. Detroit Inst. of Art. 48. Negen lcoeien in een weide. Negen koeien in een weide, voor een kasteeltje met een achtkante tofen, ioãg.r"tl."u"tt aan Ten Oever door Ehrich' Dr' H' d' G' acht de toe- schri¡ving twüfelachtig; er was ook veel van Job Berckheyde in. Tussen ãã tä"i"n hier en daãr vijf personen' Waarschijnlijk Berkhevde (J'VJ' Veiiine coltectie J. G' Johnson, 1913, nr. 561; nu: Museum Philadelphia' 49. LandschaP met koeien. Doek,42 x 52' Veiling Jacob Spex, 2l }Llei 1'777, nr. 162' rvrÁÁeri.;r. net lan¿sótrapjo met koeien van Ten_oever, dat in het Raadhuis i.2ît;n"" hing en bij de laatste oorlogshandelingen met het gebouw in vlammen is oPgegaan. 5O.* Paarden en koeien in een wed. (Afb. 25') Doek, 6lVz x ?4. Gesigneerd: H. ten Oever fc' Licht'heuvelig landschãp met drie spichtige bomen' Op de voorgrord trekken zes kõeien en twèe paarden door een wed; op een van de Paarden zit een man; links een wachtende hond. (Doet denken aan een Doomer' ff . ¿. C.l O;k dit stuk moet vóót 1664 geschilderd zijn, daar het voor- komt op de inventaris van Cornelis de Bie' vàiit"gLon¿"" t7 Juni192l (nr. 105). Gekocht door Kunsrhandel Duirs. Rijksmuseum Twenthe te Enschede. 51. Landschap met Yee en schaPen. 27 x 33. Veiling Lady Arbuthnot e'a. Londen 25 Juni 1923, t' 96' 32
  • 33. 52. 53. 54.1) 55. 56. 57. 58. 59. Boer met vee ín een landschap. 34 x 39. Veiling te Londen, (Christie), 18 Febr. 1949, nr.9l. Een boer tnet qssen. 50V2 x 40Y2. Veiling G. C. Gotding e.a. (bij de anonieme stukken), nr. 134, Londen, Christie, 30 Maart 1951. Jong paar uitríjdend ter jocht. (Afb. 26.) Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op de leuning van de stenen trap:1674. Heer in het rood en dame in het blauw rijden op lraaie paarden een park uit. Rechts stenen trap naar hoogommuurde tuin met cypressen. Op de achtergrond een spuitende bron in de muur. Verderop een galopperende ¡uiter en een weids landschap. Veiling Coll. L. Fischhof, Wenen, 1l Nov. 1891, nr. 47 (Tweemaal gesign.) D. 92 x 80. Veiling Coll. Dr. H. Schulhof, Berlijn, R. Lepke, 17 Mei 1892, nr. 10 (D. 90 x 79). Gezien door Dr. Hofstede de Groot bij Huldschinsky te Berlijn 1894 (Aant. Rijksb. v. Kunsthist. Doc.). Veil. R. Lepke, Berlijn,20 Mrt. 1900. nr.41 (gesign.) D.93 x 81. Afb. in Pantheon 1942. H. 6 (Plietzsch). Verblijfplaats onbekend. Londschap nt(t vee, Doek, 80 x 98. Voluit gesigneerd. Een kudde schapen in een heuvelachtig landschap. Onder een boom staat de herder en een heer met jachthond. Veiling vanAschvanWijke.a. Amsterdam(MakvanWaay), 24 Junt 1941. Landschap met figuren en vee, Paneel, 28 x 36. Gesigneerd en gedateerd: 1665. Veiling L. Rosenthal e.a. (anoniem gedeelte). Londen Sotheby 29 April 1937 nr.62. Landschap met figuren en vee. Paneel, 28 x 36. Gesigneerd en gedateerd: 1665. Pendant van het vorige. Zellde veiling; tezamen f, 7.10.0. Koeien ín een weide, 47 x 39y2. Veiling W. Fuller Maitland. Londen 14 ltli' 1922, nr. 96. Landschap met beelden en paarden, Veiling D. Ietswaard, Amsterdam 22 April 1749, nr.585, Dalens f 7,10. (Maten niet vermeld. Mogelijk identiek me| 54't) JJ {
  • 34. 60. Een kudde vee in een berglandschap. Paneel,49 x 62. Veiling l0 Oct. 1855, Amsterdam. Dirksen f 10,50. In de cat.:,,School van Cuyp". 61. Melktijd. 65 x 80. Veiling Earl ol Lathom o.a. Londen I I Juni 1926, nr. 95. 62. Melktijd. 74 x 92. Veiling Londen (Christie, 3 Maart 1933). 63. Herder en herderin bij een dorp. Paneel, 28/2 x 104. Sporen van signatuur. Veiling . . . . . nr. 552 als ,,Maitre flamand du XVIIo S." Toeschrijving Dr. H. Gerzon. 64. Londschap bíj avond. Doek,52 x 69. Landschap mot figuren en vee. Rechts voor de deur van een woning, waar twee kinderen spelen, een staande vtouw in blauwe rok, rood keurs en witte kraag en muts bezig groenten op een bak te stapelen. Midden en links lammeren, een geit en een jonge pater, die iets aan de vrouw vraagt' Op de achtergrond links twee zwanen in een vijver. Daarachter heuvelig landschap en bos, rechts een soort eilandje met een terp, waarop eon molen. Avondhemel bij ondergaande zon. Toeschrijving door Dr. Bredius. Afkomstig uit de collectie Thieme fe Leipzig, waar het stuk als een Van der Herp vermeld stond. Collectie Semenow, St. Petersburg 1906. 65. Landschap. Dook, 63 x 76. Gesigneerd. Houvelachtig landschap met op voorgrond jager en honden. Veiling Mak van Waay, A'dam 28 November 1933, nr.344. Tentoonstelling Vaarties, Rotterdam Sept.-Oct. 1935 nr. 34. 66. Boer met vee. 48 x 26. Een boor, die vee voor zich uit drijft. Veiling Londen 15 April 1912, nr. 143. 67. Boerderij met vee en figuren. 66 x 87. Veiling Londen 18 Maart l9l2 nr. 103. 34
  • 35. 68. Landschap rnet boeren, koeien, schapen en een geit, Paneel, 46 x 61. Gesigneerd. Veiling E. J. Wythes e.a. (anoniem gedeelte), Londen, Christie 1 Maart 1946 nr. 52. 69. Berglandschap met rtguren. Doek, 100 x 117; zwarte lijst. Bergachtig rivierlandschap. Op de voorgrond twee herdors en vrouwen met koeion en schapen. In het midden een landtong met een vrouw in een bootje die de was doet. Schepen en vrachtschuiten op het water, op het land karren met paarden. Tegen de hoge berghellingen wederzijds ge- bouwen, rotsblokken en bos. Op de achtergrond hoge bergen. Veiling Rheinischer Privatbesitz 14 Oct. 1907, München. (Vroeger Suminsky in Tharandt.) '70. Rivierlondschap met boeren en vee op de voorgrond. 92 x 117. Veiling Lady Berwick, e.a., Londen, Christie 21 Oc| 1949 nr.'74 (f,6.6) (Mogelijk identiek met het vorige.) '71 . Landschap. Ovaal eiken paîeel,42 x 62. Bij een bron rechts onder bomen een kudde van koeien, geiten en schapen met een herder. Links vergezicht. Veiling Goudstikker, Berlijn (H. W. Lange) 3 en 4 Dec. 1940. (l 100 RM) 72. Landschap met ltoeien. 46 x 63Y2. ,,Een Landschap met verscheiden Beesten, door H. Oever". Vsiling J. B. Krauth e.a. Den Haag,7 Oct. 17'11. Aan Benouzy v. f 4,15, nr. 75. 73. Landschap. Doek, 60 x 74. Beboste berghelling met verspreide kudde schapen; rechts een met stro gedekte schuur en een stapel boomstammen, waarop een man zit. In het midden een wandelend paar, heel in de verte nog een paartje. Links vergezicht dalwaarts met een huis tegen de helling. Tent. P. de Boer, Amsterdam (Boschgezicht; 60 x 73) 1932, nr.95. Veiling München (Helbing) 13 en 14 Nov. 1934 (60 x'74 cm), nr. 387. Veiling Berlijn (R. Lepke) 15 Maart 1935 (57 x 71 cm), nr. 123. Veiling C. U. Palm e.a. Stockholm (H. Bukowski) 11 December 1935, nr. 91. (59x73.) Blijkens de beschrijvingen dematen gaat hethier omhetzelfde schilderij. (S.) 35
  • 36. 74. Koeien in een laildschap. 53t7, x 66. Veiling T. J. Goodlake e.a. (anoniem gedeelte). Londen (Christie) 28 Nov. 1938 nr. 117. 75. Il'eide bij Utrecht met rustende koeien. 40 x 51. Veiling A. I. S. de Vahl e.a. Londen, 20 Febr. 1920, nr. 120. Mogelijk identiek mot nr. 49. 76. Landschap met slapende boer en koeien op een h)eg. Paneel,28 x 42. Veiling G. H. Bryant e.a. (Anoniem ged.). Londen, Christie, 6 Mrt. 1953, nr. 125. 77. Landschap met wagen. Doek, 50 x 62. Gesigneerd. Veiting K. v. Winkel e.a.20 Oct. 1791, Rotterdam nr.4. Beschrijving: ,,In de manier van Lingelbach eon capitaal Landschap, op de voorgrond ziet men een Voerman met een gelade Kar met Koopmansgoederen, een Turk heeft een der Paarden bij den toom; ter zijde zoo in de hoogte als in de laagte ziet men enige Schapen en Bokken &c, kragtig geschilderd op doek, gemerkt J. ten Oover." 1) Veiling L. Brasser e.a. 7 April 1794, Rotterdam, nr. l: ,,Een kapitaal Landschap, waar in een Voerman met een Kar, geladen met Goederen, verder Schapen, Bokken en andere Figuren, uitvoerig en kragtig geschilderd door J. ten Oever, f 48." 78. Bergachtiglandschap. 63V2 x 48. ,,Een Bergagtig Landschap, met een Vrouwtje op een Wit Paard en voorts nret eenige beesten door J. ten Over." Veiling H. Houtkamp, Alkmaar 19 l|lIrt. 1'776. 79. Landschap. Op paneel geplakt doek, 42 x 38. ,,Op de voorgrond staat een Osje, daar nevens twee leggende Schaepen (sic!), op de Tweede Grond een Veehoeder, en wel in het verschiet een Duin, waar by een Boerenhuis; natuurlük en wel behandeld van Jan Ten Oever." Veiling S. Stinstra, Amsterdam 26 Maar| 1783. Verk. v. f 4,10. 1) Opm. De naam J. olJan ten Oever wordt in de l8de eeuw enkele malen in catalogi vermeld. Vermoedelijk is dit een misinterpretatie van de signatuur (de H wordt ook nu nog wel verkeerd gelezen als een J met een C). Van het bestaan van een J. ten Oever is niets bekend. De vermelding in Benezit, die ver- wijst naar Siret, berust op ditzelfde misverstand. 36 (
  • 37. 80. Kindergroep. Doek, 107 x 128. Veiling Brussel (Palais des Beaux Arts; J. de Mul) 6 en 7 Mei 1952, nr.l75 81. Allegorische kindergroep Doek 105 x 136. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever L 1676. Veiling Mogelij Zie ook Comte Cavens, Brussel 7 ll4ei 1923, nr. 153. k identiek met nr. 80 ? de lijst der tekeningen (nr. 91). 82. De Godin Venus. Doek, 4OVz x 31. Gesign.: H. ten Oever fecit 1697. Venus gezeten op een rots, aan haar voeten een paar trekkebekkende duiven en een pijlkoker. Veiling Arnhem 17 Mei 1912, nr. l1j. Veiling C. M. C. Obreen e.a.4 December 1912, A'dam, nr. 239. (f lt0.) Hofstede de Groot was over dit stuk niet enthousiast; het is uit de late periode van verval; ten Oever zal toen een slecht gezichtsvermogen hebben gehad (veel van de late werken, vooral mythologische stukken, zljn zeer groot van aflmetíng). 83. Vertumnus en Pomon¿t. Hierover is niets naders bekend. Zie inventaris De Bie, pag. 40. Veiling S. J. Roosdorp e.a. Amsterdam 4 Febr. 1873, nr. j6O, voor f l,- aan Bunte. 84. Mercurius en Argus. Paneel, 57 x 70. Gesigneerd rechtsonder. Veiling G. J. A. Roeters van Lennep e.a. Amsterdam 23 Ãpril 1923. Veiling de Vries e.a. Amsterdam 12 Mei 1914, nr. 526. Veiling Dr. R. C. A. van Buren e.a. Den Haag 29 Nov. 1916. nr. 139. 85.4 Mercuríus en Argus bewaken Io. (Afb. 27.) Doek, 130 x 137, gesigneerd r.o.: H. ten Oever. In een Italiaans landschap wordt Argus, die met de rug naar de beschouwer zit, door Hermes met fluitspel in slaap gespeeld; tussen hen ligt een hond. Rechts, de in een staande koe veranderde Io; daarachter een liggende koe. Overijssels Geschiedk. Tentoonst. 1882. Provinciehuis Zwolle - 1949-1957. Kasteel Rechteren te Dalfsen, eigendom van A. R. Z. Graaf van Rech_ teren Limpurg. 86.* De roof von Europcr. (Afb. 2S.) Doek, 131 x 145. Gesigneerd r.o. Hendrik ten Oever f. Dit schitderij is een pendant van het vorige; het werd blijkens een 37
  • 38. op het Provinciale Archiel berustende kwitantie tezamen met Andromeda en Mercuríus en Argus in 1699 gescbilderd voor de baron van Rechteren' Deze kwitantie luidt als volgt: ,,Anno 1669 den 22 April gelevert twee stucken schilderij en sijn gestelt in voors. zaal op Rechteren boven twee deuren; ins het eene van Europa end het ander van joo heb daer mede anverdient alsoo het geen copijen, maar principalen zijn met onkosten het stuck 40 guld." t) Europã, dochter van de Phoenicische koning Agenor en zuster van Kad- mos, werd door Zeus, met wie zij een liefdesverhouding had, ontvoerd, waartoe Zeus de votm van een stier aannam. Hij bracht haar naar Kreta, waar zij hem Minos, Rhodamanthys en Sarjedon schonk. Ten Oever schildert op de achtergrond het Italiaanse landschap en de ver- schrikte gezellinnen van Europa; de stiermet de ontvoordejonkvrouwneemt de voorgrond in. Eigendom van A. R. Z. Graaf van Rechteren Limpurg. Tentoonstelling te Zwolle (O.G.T.) in 1882; Provinciehuis Zwolle 1949 tol. 1957; thans Kasteel Rechteren, Dalfsen. 87.x Andromeda. (Afb. 29,) Doek,156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever F 1698. Andromeda voorgesteld door een naaktfiguur met om de lendenen een wapperende doek; de linkerhand boven het hoofd, geketend aan de rots, de rechterhand klagend iets opgeheven. Achter haar rijst uit de zee een monster op; daarboven daalt op een gevleugeld paard Perseus neer om de draak te verslaan. Afkomstig uit Kasteel Rechteren te Dalfsen, eigondom van A. R' Z. Graaf van Rechteren Limpurg; nu Collectie Dr. D. Hannema, Kasteel WelJam, Goor. 88.* Rinaldo en Armida. Doek, 144 x 181,5. (Vermoedelijk uit dezelfde tijd, omstreeks 1699). Fluitspelende, achterover liggende herder in eon Italiaans berglandschap' Achter hem zit een jonge vrouw, tegen wier knieën hij leunt, die hom voor- draagt uit een boek: ,,Een nieuw Liedt, genaamd Rosemont . . .". Vermoe- delijk een toespeling op een in de galante tijd zeer bekend en geliefd muziekspel van Philippe Quinault (1635-1688) met muziek van Lully; waarmee Ten Oevor geheel aan de mode van de tijd meedeed. Het doek was als schoorsteenstuk aanwezig in het nu afgebroken patri- ciërshuis in de Bloemendalstraat fe Zwolle, dat later meisjeshuis was en waat nu het gebouw van Sociale Zaken staat, Sedert 1887 in het Museum te Zwolle. 1) Zie vitrine. 38 t
  • 39. 89. Vee en schapen in een landschap. Doek, 52 x 56 cm. Veiling Christie's, Londen, van collectie P. J. Westwood, 29 April 1955. 90. De visserij. Doek. Op HistorischeTentoonstelling te Zwolle 1882 onder nr. 1256, uit col lectie Mr. W. M. Helmich. 9l Gezelschap, zich gereedmakend voor de jacht. Doek, 57 x 7l cm. Voiling Christie's, Londen, van collectie H. W. Cholmley, 8 Mei 1908, nr. l0l. 92. Zilveren huwelijlcsfeest. Doek, 48 x 42. Gesigneerd: H. ten Oever, Zwolle 1681 Veiling Leo Schidlof, Wenen, 23 Febr. 1922, nr. 37. 93. Portret von jonge edelman, Doek,122 x 94. Gesigneerd en gedateerd: 1674. Veiling Wenen van collectie Prins van Bourbon, 2 April 1906, nr. 84, met de volgende omschrüving: Holländischer Groszpensionar. Junger Edelmann mit blonder kurzer Allongeprticke und swachem Bartanflug. Mantel schwarz mit breitem, weiszem Leinonkragen. Fond rote Draperie und Steinsäule. Ausblick in den Park. 94 Hoenders, fazanlen en toekqn, Doek, 85 x 147. Gesigneerd. Veiling A. Mak, Dordrecht, 24 April 1917, nr. 140, waarbij signatuur gelezen werd als ,,T. Sermover". 95. Mensportret met ring met brillanten, Doek,68 x 57. Veiling Zwolle van collectie O. A. Spitzen, l5 Oct. 1889, nr. 32. 96. Knaap met díeren. Vermeld in ,,Voorlopigo lijst der Nederlandsche Monumenten van Geschiodenis en Kunst" (1923) als aanwezig zijnde Koestraat 36, Zwolle. 97 Familiegroep met gezicht op Ztvolle. Aanwezig (?) in Zwols Oudemannen- en vrouwenhuis. 39 I
  • 40. TEKENINGEN 98.1) ZelfporÍret (frontispiece). Tekening in het Album Amicorum van ProL Jacobus Heyblock, rector van het gymnasir:m te Amsterdam, met het volgende onderschrift: ,,Tot soen van dit mijn Ruw, En onversoght gekladt: soo bid ich, Heer, slaet mij niet met u heyblock plat van u geleertheits konst, wijl pallas gonst mij veer is: noch heb geen hulp van taal, dogh het wel mijn begeer is' H. ten Oever 1663" Koninklijke Bibliotheek,'s-Gravenhage. 99. Kind met druiven. (Afb. 30.) Roodkrijt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hieronymus ten Oever ?) Naakt jongetje, dat eendruiventros ophoudt. Links onder een gebroken vaas. Prov. Overijssels Geschiedk. Museum, Zwolle. 100. Allegorische kindergroep. (Afb. 31.) Roodkrijt, 18V2 x 25. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hiero- nymus ten Oever?) Zeven cherubijntjes op en rondom twee dolfijnen in zee. Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle. l0l. Jonge yrouv, met ltengselmancl. (Afb. 32.) Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. (Hieronymus ten Oever ?) Jonge vrouw met hoofddoek, iets opgeschorte kleren en op blote voeten houdt een hengselmand, waarin enkele bloemen. Prov. Ov. Geschk. Museum, Zwolle. 102. Naakrfigua¡. (Afb. 33.) Roodkrijt,43 x 35. Gesigneerd linksond.: H. ten Oever L 1684. Naakte man, gezien van terzijde en gekeerd naar rechts, met de handen steunend op een vierkante zuil, het linkerbeen gebogen rustend op een bed of bank, het gelaat driekwart naar de beschouwer gewend, de blik naar boven geslagen. Prov. Ov. Geschiedk. Museum, Zwolle. 1) Alleen als reproductie op de tentoonstelling aanwezig. 40
  • 41. 103. Mercurìus doet Argus inslapen. (Afb. 34.) Penseel met O.l. inkt 20,8 x 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor een clavecimbeldeksel. Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam 1895 nr. A. 3092 recto 104.t)Vee in een weide. (Afb. 35.) Penseel met O.l. inkt. 20,8 x 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor clavecimbeldeksel. Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam Nr. A. 3092 verso. 105. Mercurius doet Argus inslapen. (Afb. 36.) Penseel met O.I. inkt, 20.6 x 31.5. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam nr. A. 3093 recto. 106.1)Orpheus en de dieren. (Afb. 37.) Penseel met O.l. inkt. 20,6 x 31,5. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijksmuseum, Amsterdam, nr. A. 3093 verso l) Alleen als reproductie op de tentoonstelling aanwezig. In: Dr. A. Bredius Künstler-inventare (Quellenstudien zur Holl. Kunst- geschichte V.) 1915, vindt men de volgende belangwekkende gegevens: Bldz. 89: ,, . . . weil Cornelis de Bie der Lehrer von bekannteren Meistern u.a. von Johann Heinrich Roos und von Hendrick ten Oever gewesen ist." In de dan volgende inventaris van den schilder Cornelis de Bije (Bie), Opge- maakt te Amsterdam 29 Oct. 1664 vindt men onder I en 2 een paar visstukken van Pieter van Noort vermeld, onder nr. 53 ,,Een Pomona (wahrscheinich Vertumnus und Pomona) van de Bie. Vgl. de Pomona of Fortuna, toegeschr. aan Joh. van Noort in het Overijssels Museum; onder 70: Eon geslaght vercken van Hendrick Bogaert. Dan vinden we op bladz. 92: 67. Een haen met ggveght van Hendrick ten Oever. 68. Een kint met druyven na Hendrick ten Oever gedaen. (Vergl. Nr. 102) Es ist bemerkenswert, dass Werke des wahrscheinlich noch jungen Ten Oever bereits kopiert wurden; vorgl. auch die Nrn. 8l und 100). 81. Een lantschap met paerties (paardjes) na Hendrick ten Oevor. 91. Een Pomona van do Bie (Vergl. nr. 53). 100. Eenige beelties te paert na ten Oever gedaen. 102. Een kint met druyven van Hendrick ten Oever. 106. De keizers graft (Keizersgracht in Amsterdam) na 't leven geschilderd van Hendrick ten Oever. Op bldz, 94 vindt men een genealogisch schema: ,,Vermutliche Familienbozie- hungen zwischen den Ten Oevers und don De Bies". 4t rí
  • 42. a- Liist van afbeeldingen 1. Portret van Rabo Herman Schele, drost van llsselmuiden, heer t,an Veen' brugge en lleleveld. Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 165'7. Museum Zwolle. 2. Kinderportret. Paneel, 67V2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666. Kasteel Rechteren, Dalfsen. 3. Familieportret. Doek in gosnedon lijst, 194 x 208. Gesigneord en gedateerd: Ao. 1669. Rijksmuseum Amsterdam. 4. Dame met th)ee kinderen. Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek). Veiling Londen 1917 als Ten Oever. 5, Portret van onbekende dame. Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686. Menkemaborg, Uithuizen, Groningen. 6, Portret van onbekend heer. Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever 1686. Menkemaborg, Uithuizen, Groningen. 7, Portret von onbekende dame. Doek, ll2Vz x 90. Menkemaborg, Uithuizen, Groningen. 8, Portret van onbekend heer. Doek,112/2 X 90. Pendant van het vorige. Menkemaborg, Uithuizen, Groningen, 9, Portret vsn een dame. Doek, 109 x 95. Voluit gesigneord en linksonder gedateord: 1683. Eigend. mevr. Canter-Cremers, Wassenaar. 1O, Portret van Barend Hakvoort, catechiseermeester te Zwolle. Paneel, 67/2 x 57y2. Gesigneerd linksmidden: H. ten Oever f.; links- boven: Aet. 34.1686. Museum Zwolle (bruikl. Rijksmuseum). 17. Portret van de dichter-predikant fohannes Vollenhove. Doek, 130 x 90. Gesigneerd rechtsboven: H. ten Oever 1687. Museum Zwolle. 12. De Zwolse predikanten. Doek,324 x 250. Gesigneord en gedateerd: 1691. Groto Kork, Zwolle. 42 t
  • 43. 13, Portret van Hendrina ten Oever. Doek, 106 x 98. Was vroeger gesigneerd H. ten Oever, met de vermelding: Portret van Wilhelmina(?) ten Oever, aeÍ. 21, 1693 ('98?). Museum Zwolle. 14. Portret van Baron van Lìinden, Doek, 86 x 68V2. Voluit gesigneerd: aetat. 65. Gedateerd: 1702. Rechts boven tevens het wapen van Van Lijnden. Museum Zwolle. 15. Iachtstilleven. Dook, 6OVz x 71. Gesigneerd en gedateerd: H. ten Oever f' 1670. Rijksmuseum, Amsterdam. 16. Gezicht op de Keizersgracht le Amsterdam. Paneel,37,2 x 42. Gesigneerd, niet gedateerd. M auritshuis,'s-Gravenhage. 17. Het geslachte varken. Doek, 105 x 95. Op grond van een vermelding uit 1811 o'i. terecht toe- geschreven aan Hendrik ten Oever. 18. Landschap met ruïre. Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gedateerd: 1660. Museum Bredius, Den Haag. 19, Italiaans landschap. Doek,64 x 105. Museum Bredius, Den Haag. 20. Tuin met vaas Dook, afmetingen? Duits particulier bezit. 21. Landschap bij Zwolle met badenden. Doek,66lz x 87. Voluit gesigneerd. gedateerd: 1675. National Gallery of Scotland, Edinburgh. 22, Lundschap bij Zwolle. Doek, 78 x 104. (Vals) gesigneerd: A. C. Cuyp. 23. Koeien in een weide. Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben.: Paulus Potter. Gebeeldhouwde lijst. 24. Landschap met paard en tt)dgen. Doek, 77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645. Detroit Institute of Art. 25, Paarden en koeien in een wed. Doek, 6lt/z x 74. Gesigneerd: H. ten Oover fc. Rijksmuseum Twentho, Enschede. 43 I ti
  • 44. 26. Jong paar uitrijdend ter jacht. Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op leuning van de stenen lrapi 1674. 2'7. Mercurius en Argus bewaken Io. Doek, 130 x 137. Gesign. rechtsonder. Kasteel Rechteren, Dalfsen. 28, De roof van Europa. Doek, 131 x 145. Gosign. rechtsonder. Kasteel Rechteren, Dalfsen. 29. Andromeda. Doek, 156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: 1698. Kasteel Weldam, Coll. Dr. Hannema. 3O. Kind met druiven. Roodkrijt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: H(ieronymus?) ten Oever f, Museum Zwolle. 31. Allegorísche kindergroep. Roodkrijt, l8/2x25. Gesigneerd linksonder: H(ieronymus?) ten Oever f, Museum Z;wotla. 32, Jonge vrouw met hengselmand. Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksondor: H(ieronymus?) ten Oever I Museum Zwolle. 33. Naakffiguur. Roodkrijt, 48 x 35. Gesigneerd linksonder: H. ten Oever f. 1684. Museum Zwolle. 34. Mercurius doet Argus inslopen. Penseel met 0.I. inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor clavecimbel-deksel. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092 recto. 35. Vee in de weide. Penseel met O.I.-inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor clavecimbel-deksel. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092 verso. 36. Mercurius doet Argus ìnslapen. Penseel met O.I. inkt, 20,6 x 31,5. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam, nr. A. 3093 recto. 37. Orpheus en de dieren. Pensesl met O.I. inkt, 20,6 x 31,5. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam nr. A. 3093 verso. 44
  • 45. Henrik ten Oever (te dmsterdm) Tibbetgen Selis 1628 Merchen Henrickz Molckenbuyr fn.1658 T Cornelis de Bie Sara I + I v.1627 lv. I co*"ti.ld" ¡i" 1622-1664Ir1 rllJenneken Hendrickien Hen¡ichen Merchen Henilrick Gærtruit "- i*"162911714 I * in 1674 I Peter Winters f v. l70s 163112 16331'.! 16361? t639lt7t6 164t11724 llliliTi-l*.r,rur l rn ,uzs Jun ,J, uor", I Geenruyt l. o. "o^, t sara 1664 Jm s*01,." 16761 ? 1677 | 2 ? 16811? Jacob van Telgen Dirk Catharina Mtria
  • 46. 1, Portret van Rabo Herman Schele, drost yatt lJsselmuiden, heer van Veen- brugge en lI/eleveld. .l Paneel, 69 x 59. Linksboven gesigneerd en gedateerd: fec. 1657. Museum ZwolIe.
  • 47. - 2. Kinderportret. Paneel,67/2 x 53y2. Gesigneerd en gedateerd 1666. Kasteel Rechteren, Dalfsen.
  • 48. 3. Familieportret. Doek in gesneden lijst, 194 x 208. Gosigneord eû godateord: Ao. 1669. .l Rijksmuseum Amsterdam.
  • 49. t f / q'r' ¿ * Ì : J", ¡*i tJ ft.ç .t ,: å *-{ 1 . I 4. Dame met twee kinderen, Doek, 128 x 90. Toeschrijving aan Ten Oever (J. Verbeek). Veiling Londen 1917 als Ten Oever.
  • 50. 5, Portret van onbekende dame, Doek, 120 x 95. Gesigneerd en gedatoerd: H, ten Oever 1686. Minkemaborg, Uithuizen, Groningen.
  • 51. 6. Portret van onbekend heer, Doek, 120 x 95, Gesigneerd en gedateerd: H, ton Oever 1686. Minkemaborg, Uithuizen, Groningen, *
  • 52. 7. Portret van onbekende dame, Doek, l12t/z x 9O, Minkomaborg, Uithuizen, Groningen.
  • 53. 8. Portret van onbekend heet' Doek,112/2 x 90. Pendant van het vorigo. Minkemaborg, Uithuizen, Groningen. t
  • 54. I 9. Portret van een dame. Doek, 109 x 95. Voluit gesigneerd en linksonder gedateerd: 1683 Eigond. mevr. Canter-Cremers, Wassenaar. ri
  • 55. 10. Porn'et van Barend Hakvoort, catechiseetmeester te Z¡volle. Paneel, 67r/z x 5'1V2. Gesigneercl linksmidden: H' ten Oevor f. links- boven: Aet. 34.1686. Museum Zwolle (bruikl. Rijksmuseum).
  • 56. I ll. Portret van de dichter-predikant Johannes Vollenhove, Doek, 130 x 90. Gesigneord rechtsboven: H. ten Oovor 1687 Museum Zwolla, I
  • 57.
  • 58. L 13. Portret van Hendrina ten Oever. Doek, 106 x 98. Was vrooger gesigneerd H. ten Oevor, met de vermolding Portret van Wilhelmina(?) ten Oover, aet. 21, 1693 ('981)' Museum Zwolle. t
  • 59. -vf I 14, Portret van Baron van Lijnden, Dook, 86 x 68y2. Voluit gesigneerd: aetat. 65. Gedateerd: 1702. Rechts- boven tevens het wapen van Van Lijnden. Museum Zwolle.
  • 60. 75. Jachtstilleven. Doak,60/2 x 71. Gosigneerd en gedateerd: H. ton Oevor f. 1670. Rijksmusoum, Amsterdam.
  • 61. 16. Gezícht op de Keizersgracht te Amsterdam. Paneel, 37,2 x 42. Gesigneord, niet gedateerd. Mauritshuis,'s-Gravenhage'
  • 62. 17. Het geslachte varken., Doek, 105 x 95. Mede op grond van een vermelding uit 1811 o.i. terecht toegeschreven aan Hendrik ten Oever. (
  • 63. 18, Landschap met ruine. Doek, 69 x 57. Gesigneerd en gêdateerd: 1660' Museum Brodius, Don Haag. t
  • 64. 19. Italiaans landschap. Doek,64 x 105. Museum Bredius, Den Haag. (Joris van der Hagen ?5.)
  • 65. 2O. Tuin met vaas. Doek, afmetingen? Duits particulier bezit./- t
  • 66. 2t Landschap bíj Zwolle met bodenden. Doek, 66 l, x Sl. Voluit gesigneerd, gedateerd: 1675 National Gallery of Scotland, Edinburgh. 22. Landschap bij Zwolle. Doek, 78 x 104. Vals gesigneerd: A. C. Cuyp.
  • 67. 23. Koeien in een weide. Doek, 59/2 x 71. (Vals) gesigneerd r.ben.: Paulus Potter Gebeeldhouwde lijst. t
  • 68. I 24, Landschap met paard en h,ogen, Doek,77 x 72. (Vals) gesigneerd: Paulus Potter f 1645. Detroit Institute of Art. (Joris van der Hagen ?)
  • 69. Paarden en koeien in een wed. Doek, 6l/2 x 74. Gesigneerd: H. ten Oever fc. Rijksmuseum Twenthe, Enschede. I 25
  • 70. I 26. Jong paar uitrijdend ter jacht. Doek, 93 x 81. Gesigneerd en gedateerd op ieuning van de stenen trap: 167 4. I
  • 71. L 27. Mercurius en Argus bewaken Io. Doek, 130 x 137. Gesign. rechtsonder Kasteel Rçchteren, Dalfsen' t
  • 72. 28. De roof von Europa. Doek, l3l x 145. Gesign. rechtsonder Kasteel Rechteren, Dalfsen. tí
  • 73. 29. Andromecla. Doek, 156 x 120. Gesigneerd en gedateerd: 1698. Kasteel Woldam, Coll. Dr. Hannema. (
  • 74. 3O. Kind met druíven. Roodkrüt, 29 x 19. Gesigneerd linksonder: Hioronymus ton Oover f' (?) Musoum Zwolle. t I
  • 75. l. j 31. Allegorische kindergroep. Roodkrijt, l8Y2 x 25. Gesigneord linksonCer: Hieronymus ten Oever f. ( ?) Museum Zwolle. 32, Jonge yrouu) met hengselmand. Roodkrijt, 25 x 15. Gesigneerd linksonder: Hioronymus ten Oever f. (?) Museum Zwolle, t
  • 77. 't t ç; b i '; !,t 33. Naalit.figuur. Roodklijt, 48 x 35. Cesigneerd iinksondcr: H ten Oever l. 1684. Museum Zwollc.
  • 78. :,' ld ¡ir.{+*ÊEn+i- ¡ ò.,..*¡frEf , "v¡ñ:*!!],.rÐ#.lñ¡* 34. Mercurius doet Argus inslapen. Penseel met O.I. inkt, 20,8 x 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor clavecimbel-deksel. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092. recto. L 35. Vee ín de weide. Penseel met O.I.-inkt, 20,8 X 16,3. Gesigneerd. Ontwerp voor clavecimbel-deksel. Prentenkabinet Rijksmuseum Amsterdam. 1895, nr. A. 3092. verso.
  • 79. 36. Mercurius doet Argus inslapen. Penseel met O.I.-inkt. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijks- museum Amsterdam, nr. A. 3093 recto. ¡1 t a-}ñ;; a"*'' ¿., 31. Orpheus en de dieren. Penseel met O.L-inkt. Gesigneerd. Prentenkabinet Rijks- museum Amsterdam nr. A. 3093 recto. 6Þ