2. พระมหากษัตริย์
มีอานาจสูงสุดและเด็ดขาด
สมุหพระกลาโหม สมุหนายก
จตุสดมภ์
(เวียง วัง คลัง นา)
อัครเสนาบดี
เสนาบดี

3. แบ่งการปกครองพระราชอาณาเขตเป็น 3 ส่วน
การปกครองราชธานี
การปกครองหัวเมือง
การปกครองประเทศราช

4. 1.การปกครองราชธานี
สมุหพระกลาโหม
“เจ้าพระยามหาเสนา”
ตราคชสีห์
มีอานาจบังคับบัญชาหัวเมืองฝ่ายใต้
ทั้งด้านทหารและพลเรือน
สมุหนายก
“เจ้าพระยาจักรี, เจ้าพระยาบดินทรเด
ชานุชิต เจ้าพระยารัตนาพิพิธ ฯลฯ”
ตราราชสีห์
- มีหน้าที่ปกครองดูแลราชการ
ฝ่ายพลเรือนทั่วไป
- มีอานาจบังคับบัญชาหัวเมืองฝ่าย
เหนือทั้งด้านทหารและพลเรือน

5. 1.การปกครองราชธานี
จตุสดมภ์
กรมเมือง เวียง หรือนครบาล
เจ้าพระยายมราช
ตราพระยมทรงสิงห์
มีหน้าที่รักษาความสงบเรียบร้อยในพระนคร
กรมวัง
เจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์
ตราเทพยดาทางพระนนทิการ (พระโค)
มีหน้าที่ดูแลพระราชวัง พระราชพิธี
พิจารณาคดีที่ King วินิจฉัย
ดูแลความยุติธรรมทั่วราชอาณาจักร

6. 1.การปกครองราชธานี
จตุสดมภ์
กรมคลัง
เจ้าพระยาพระคลัง
ตราบัวแก้ว
-มีหน้าที่จัดเก็บภาษีอากร หารายได้เข้า
ท้องพระคลัง ค้าขาย ใช้จ่าย
เก็บรักษาพระราชทรัพย์
- ติดต่อกับต่างประเทศ เจรจาการทูต
กรมนา
เจ้าพระยาพลเทพ
ตราพิรุณทรงนาค
มีหน้าที่ดูแลที่นาหลวง เก็บภาษีข้าว
พิจารณาคดีเกี่ยวกับที่นา

7. 2.การปกครองหัวเมือง
หัวเมืองชั้นใน
หัวเมืองที่รายรอบเมืองหลวง เป็นเมือง
บริวาร ไม่มีเจ้าเมือง มีผู้รั้ง (ผู้รักษาเมือง)
ต้องฟังคาสั่งจากเมืองหลวง ไม่มีอานาจ
แบ่งเป็นเมืองชั้นเอก โท ตรี ตามขนาด จานวน
พลเมือง และความสาคัญ
เจ้าเมืองมีอานาจสิทธิ์ขาด
แต่ต้องปฏิบัติตามคาสั่งจากเมืองหลวง
หัวเมืองชั้นนอก

8. พระมหากษัตริย์
สมุหนายก
ราชธานี
จตุสดมภ์
เวียง วัง คลัง
กรมคลัง
หัวเมือง (ชายฝั่งทะเล
ตะวันออก)
นา
หัวเมือง(ฝ่ายเหนือ)
สมุหพระกลาโหม
ราชธานี (ทหาร) หัวเมือง (ฝ่ายใต้)

9. 3.การปกครองประเทศราช
ล้านนา ลาว เขมร หัวเมืองมลายู
มีกษัตริย์ชาวพื้นเมือง
ส่งเครื่องราชบรรณาการและต้นไม้เงินต้นไม้ทอง เงินทอง
และสินค้าไปให้เมืองหลวง ช่วยราชการทหาร
ภารกิจกรุงเทพ : ปกป้ องไม่ให้ข้าศึกโจมตีประเทศราช!!

10. การศาล
การตัดสินใช้ผู้พิพากษา เป็นพราหมณ์ผู้เชี่ยวชาญกฎหมาย 12
คน เรียกว่า ลูกขุน ณ ศาลหลวง จากนั้นส่งให้ตุลาการลงโทษตามที่
ศาลตัดสิน

11. การไต่สวน “จารีตนครบาล”

13. การศาล
การถวายฎีกา
กลองวินิจฉัยเภรี (สมัย ร.3)