Clasicos de bolsillo: Isocrates 3 http://mibibliotecagriega.blogspot.com.es/2016/03/clasicos-de-bolsillo-isocrates.html

1. γέσθαι περὶ τῶν Ἑλένῃ προσόντων ἀγα-
θῶν τῆς Θησέως διανοίας. ἵνα δὲ μὴ δοκῶ
δι᾽ ἀπορίαν περὶ τὸν αὐτὸν τόπον διατρί-
βειν, μηδ᾽ ἀνδρὸς ἑνὸς δόξῃ καταχρώμενος
ἐπαινεῖν αὐτήν, βούλομαι καὶ περὶ τῶν
ἐχομένων διελθεῖν.
[39] μετὰ γὰρ τὴν Θησέως εἰς Ἅιδου κα-
τάβασιν ἐπανελθούσης αὖθις εἰς Λακεδαί-
μονα καὶ πρὸς τὸ μνηστεύεσθαι λαβούσης
ἡλικίαν ἅπαντες οἱ τότε βασιλεύοντες καὶ
δυναστεύοντες τὴν αὐτὴν γνώμην ἔσχον
περὶ αὐτῆς· ἐξὸν γὰρ αὐτοῖς λαμβάνειν ἐν
ταῖς αὑτῶν πόλεσι γυναῖκας τὰς πρωτευού-
σας, ὑπεριδόντες τοὺς οἴκοι γάμους ἦλθον
ἐκείνην μνηστεύσοντες. [40] οὔπω δὲ κε-
κριμένου τοῦ μέλλοντος αὐτῇ συνοικήσειν
ἀλλ᾽ ἔτι κοινῆς τῆς τύχης οὔσης οὕτω
πρόδηλος ἦν ἅπασιν ἐσομένη περιμάχητος
ὥστε συνελθόντες πίστεις ἔδοσαν ἀλλήλοις
ἦ μὴν βοηθήσειν, εἴ τις ἀποστεροίη τὸν
ἀξιωθέντα λαβεῖν αὐτήν, νομίζων ἕκαστος
20
ΙΣΟΚΡΑΤΟΥΣ
ΛΟΓΟΙ
1
δὲ τοὺς ἐπιχειροῦντας καθ᾽ ὑπερβολήν τι-
νας ἐπαινεῖν μὴ τοῦτο μόνον ἐπιδεικνύναι,
μὴ πονηροὺς ὄντας αὐτούς, ἀλλ᾽ ὡς
ἁπάσαις ταῖς ἀρεταῖς καὶ τῶν τότε καὶ τῶν
νῦν διήνεγκαν. ἅπερ ἔχοι τις ἂν καὶ περὶ
τῶν προγόνων τῶν ἡμετέρων εἰπεῖν. [124]
οὕτω γὰρ ὁσίως καὶ καλῶς καὶ τὰ περὶ τὴν
πόλιν καὶ τὰ περὶ σφᾶς αὐτοὺς διῴκησαν,
ὥσπερ προσῆκον ἦν τοὺς ἀπὸ θεῶν μὲν γε-
γονότας, πρώτους δὲ καὶ πόλιν οἰκήσαντας
καὶ νόμοις χρησαμένους, ἅπαντα δὲ τὸν
χρόνον ἠσκηκότας εὐσέβειαν μὲν περὶ τοὺς
θεοὺς δικαιοσύνην δὲ περὶ τοὺς ἀνθρώπους,
ὄντας δὲ μήτε μιγάδας μήτ᾽ ἐπήλυδας,
ἀλλὰ μόνους αὐτόχθονας τῶν Ἑλλήνων,
[125] καὶ ταύτην ἔχοντας τὴν χώραν τρο-
φὸν ἐξ ἧς περ ἔφυσαν, καὶ στέργοντας
αὐτὴν ὁμοίως ὥσπερ οἱ βέλτιστοι τοὺς πα-
τέρας καὶ τὰς μητέρας τὰς αὑτῶν, πρὸς δὲ
τούτοις οὕτω θεοφιλεῖς ὄντας, ὥσθ᾽ ὃ δοκεῖ
χαλεπώτατον εἶναι καὶ σπανιώτατον, εὑρε-
118
μένοις, [93] οὐ μόνον ἠλευθερώσαμεν τῶν
Ἑλλήνων τοὺς μεθ᾽ ἡμῶν ὄντας ἀλλὰ καὶ
τοὺς ἀναγκασθέντας γενέσθαι μετ᾽ ἐκεί-
νων, καὶ ταῦτ᾽ ἐπράξαμεν Πλαταιέας λα-
βόντες μόνους Βοιωτῶν συναγωνιστάς· οὓς
οὐ πολὺν χρόνον διαλιπόντες Λακεδαι-
μόνιοι, χαριζόμενοι Θηβαίοις, ἐκπολιορκή-
σαντες ἅπαντας ἀπέκτειναν πλὴν τῶν ἀπο-
δρᾶναι δυνηθέντων.
περὶ οὓς ἡ πόλις ἡμῶν οὐδὲν ὁμοία γέγονεν
ἐκείνοις· [94] οἱ μὲν γὰρ περὶ τε τοὺς εὐερ-
γέτας τῆς Ἑλλάδος καὶ τοὺς συγγενεῖς
τοὺς αὑτῶν τὰ τοιαῦτ᾽ ἐξαμαρτάνειν ἐτόλ-
μησαν, οἱ δ᾽ ἡμέτεροι Μεσσηνίων μὲν τοὺς
διασωθέντας εἰς Ναύπακτον κατῴκισαν,
Πλαταιέων δὲ τοὺς περιγενομένους πολί-
τας ἐποιήσαντο καὶ τῶν ὑπαρχόντων αὐτο-
ῖς ἁπάντων μετέδοσαν. ὥστ᾽ εἰ μηδὲν εἴχο-
μεν ἄλλο περὶ τοῖν πολέοιν εἰπεῖν, ἐκ τού-
των ῥᾴδιον εἶναι καταμαθεῖν τὸν τρόπον
ἑκατέρας αὐτῶν, καὶ ποτέρα πλείους
103

2. 2
νοτέραν εἶναι τὴν ἐκείνου μοναρχίαν τῆς
αὑτῶν δημοκρατίας. οὐ γὰρ ὥσπερ ἕτεροι
τοὺς μὲν πόνους ἄλλοις προσέταττε, τῶν δ᾽
ἡδονῶν αὐτὸς μόνος ἀπέλαυεν, ἀλλὰ τοὺς
μὲν κινδύνους ἰδίους ἐποιεῖτο, τὰς δ᾽ ὠφε-
λείας ἅπασιν εἰς τὸ κοινὸν ἀπεδίδου. [37]
καὶ γάρ τοι διετέλεσε τὸν βίον οὐκ ἐπιβου-
λευόμενος ἀλλ᾽ ἀγαπώμενος, οὐδ᾽ ἐπακτῷ
δυνάμει τὴν ἀρχὴν διαφυλάττων, ἀλλὰ τῇ
τῶν πολιτῶν εὐνοίᾳ δορυφορούμενος, τῇ
μὲν ἐξουσίᾳ τυραννῶν, ταῖς δ᾽ εὐεργεσίαις
δημαγωγῶν· οὕτω γὰρ νομίμως καὶ καλῶς
διῴκει τὴν πόλιν ὥστ᾽ ἔτι καὶ νῦν ἴχνος
τῆς ἐκείνου πραότητος ἐν τοῖς ἤθεσιν ἡμῶν
καταλελεῖφθαι.
[38] τὴν δὴ γεννηθεῖσαν μὲν ὑπὸ Διός, κρα-
τήσασαν δὲ τοιαύτης ἀρετῆς καὶ σωφροσύ-
νης, πῶς οὐκ ἐπαινεῖν χρὴ καὶ τιμᾶν καὶ
νομίζειν πολὺ τῶν πώποτε γενομένων διε-
νεγκεῖν; οὐ γὰρ δὴ μάρτυρά γε πιστότερον
οὐδὲ κριτὴν ἱκανώτερον ἕξομεν ἐπαγα-
19
πόλεις καὶ μείζους ἀναστάτους πεποίηκεν.
[95] αἰσθάνομαι δὲ πάθος μοι συμβαῖνον
ἐναντίον τοῖς ὀλίγῳ πρότερον εἰρημένοις·
τότε μὲν γὰρ εἰς ἄγνοιαν καὶ πλάνον καὶ
λήθην ἐνέπεσον, νῦν δ᾽ οἶδα σαφῶς ἐμαυ-
τὸν οὐκ ἐμμένοντα τῇ πραότητι τῇ περὶ
τὸν λόγον, ἣν εἶχον ὅτ᾽ ἠρχόμην γράφειν
αὐτόν, ἀλλὰ λέγειν τ᾽ ἐπιχειροῦντα περὶ ὧν
οὐκ ᾤμην ἐρεῖν, θρασύτερόν τε διακείμενον
ἢ κατ᾽ ἐμαυτόν, ἀκρατῆ τε γιγνόμενον ἐνί-
ων ὧν λέγω διὰ τὸ πλῆθος τῶν εἰπεῖν ἐπιρ-
ρεόντων.
[96] ἐπειδή περ οὖν ἐπελήλυθέ μοι τὸ παρ-
ρησιάζεσθαι, καὶ λέλυκα τὸ στόμα, καὶ
τοιαύτην τὴν ὑπόθεσιν ἐποιησάμην ὥστε
μήτε καλὸν εἶναί μοι μήτε δυνατὸν παραλι-
πεῖν τὰς τοιαύτας πράξεις, ἐξ ὧν οἷόν τ᾽
ἐστὶν ἐπιδεικνύναι πλέονος ἀξίαν τὴν πόλιν
ἡμῶν γεγενημένην περὶ τοὺς Ἕλληνας τῆς
Λακεδαιμονίων, οὐ κατασιωπητέον οὐδὲ
περὶ τῶν ἄλλων κακῶν τῶν οὔπω μὲν εἰρη-
104
λόντων ἀνοσιότητι καὶ δεινότητι πεπραγ-
μένον ἐν ταῖς ἄλλαις πόλεσι, καὶ μάλιστ᾽ ἐν
ταῖς μεγίσταις καὶ τότε νομιζομέναις καὶ
νῦν εἶναι δοκούσαις; οὐ φόνους ἀδελφῶν
καὶ πατέρων καὶ ξένων παμπληθεῖς γεγε-
νημένους; [122] οὐ σφαγὰς μητέρων καὶ
μίξεις καὶ παιδοποιίας ἐξ ὧν ἐτύγχανον
αὐτοὶ πεφυκότες; οὐ παίδων βρῶσιν ὑπὸ
τῶν οἰκειοτάτων ἐπιβεβουλευμένην; οὐκ
ἐκβολὰς ὧν ἐγέννησαν, καὶ καταποντισμο-
ὺς καὶ τυφλώσεις καὶ τοσαύτας τὸ πλῆθος
κακοποιίας, ὥστε μηδένα πώποτε ἀπο-
ρῆσαι τῶν εἰθισμένων καθ᾽ ἕκαστον τὸν
ἐνιαυτὸν εἰσφέρειν εἰς τὸ θέατρον τὰς τότε
γεγενημένας συμφοράς;
[123] ταῦτα δὲ διῆλθον οὐκ ἐκείνους λοιδο-
ρῆσαι βουλόμενος, ἀλλ᾽ ἐπιδεῖξαι παρὰ
τοῖς ἡμετέροις οὐ μόνον οὐδὲν τοιοῦτον γε-
γενημένον· τοῦτο μὲν γὰρ ἂν σημεῖον ἦν
οὐκ ἀρετῆς ἀλλ᾽ ὡς οὐχ ὅμοιοι τὰς φύσεις
ἦσαν τοῖς ἀνοσιωτάτοις γεγενημένοις· δεῖ
117

3. ταφρονήσας καὶ νομίσας οὐκ ἄρχοντας
ἀλλὰ νοσήματα τῶν πόλεων εἶναι τοὺς
τοιούτους, ἐπέδειξεν ὅτι ῥᾴδιόν ἐστιν ἅμα
τυραννεῖν καὶ μηδὲν χεῖρον διακεῖσθαι τῶν
ἐξ ἴσου πολιτευομένων. [35] καὶ πρῶτον
μὲν τὴν πόλιν σποράδην καὶ κατὰ κώμας
οἰκοῦσαν εἰς ταὐτὸν συναγαγὼν τηλικαύ-
την ἐποίησεν ὥστ᾽ ἔτι καὶ νῦν ἀπ᾽ ἐκείνου
τοῦ χρόνου μεγίστην τῶν Ἑλληνίδων εἶναι·
μετὰ δὲ ταῦτα κοινὴν τὴν πατρίδα κατα-
στήσας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν συμπολιτευο-
μένων ἐλευθερώσας ἐξ ἴσου τὴν ἅμιλλαν
αὐτοῖς περὶ τῆς ἀρετῆς ἐποίησε, πιστεύων
μὲν ὁμοίως αὐτῶν προέξειν ἀσκούντων
ὥσπερ ἀμελούντων, εἰδὼς δὲ τὰς τιμὰς
ἡδίους οὔσας τὰς παρὰ τῶν μέγα φρονού-
ντων ἢ τὰς παρὰ τῶν δουλευόντων. [36]
τοσούτου δ᾽ ἐδέησεν ἀκόντων τι ποιεῖν τῶν
πολιτῶν ὥσθ᾽ ὁ μὲν τὸν δῆμον καθίστη κύ-
ριον τῆς πολιτείας, οἱ δὲ μόνον αὐτὸν ἄρ-
χειν ἠξίουν, ἡγούμενοι πιστοτέραν καὶ κοι-
18
EΛEΝΗ
Eἰσί τινες οἳ μέγα φρονοῦσιν, ἢν ὑπόθεσιν
ἄτοπον καὶ παράδοξον ποιησάμενοι περὶ
ταύτης ἀνεκτῶς εἰπεῖν δυνηθῶσι· καὶ κα-
ταγεγηράκασιν οἱ μὲν οὐ φάσκοντες οἷόν τ᾽
εἶναι ψευδῆ λέγειν οὐδ᾽ ἀντιλέγειν οὐδὲ
δύω λόγω περὶ τῶν αὐτῶν πραγμάτων
ἀντειπεῖν, οἱ δὲ διεξιόντες ὡς ἀνδρία καὶ
σοφία καὶ δικαιοσύνη ταὐτόν ἐστι, καὶ φύ-
σει μὲν οὐδὲν αὐτῶν ἔχομεν, μία δ᾽ ἐπιστή-
μη καθ᾽ ἁπάντων ἐστίν· ἄλλοι δὲ περὶ τὰς
ἔριδας διατρίβουσι τὰς οὐδὲν μὲν ὠφελού-
σας, πράγματα δὲ παρέχειν τοῖς πλη-
σιάζουσι δυναμένας.
[2] ἐγὼ δ᾽ εἰ μὲν ἑώρων νεωστὶ τὴν περιερ-
γίαν ταύτην ἐν τοῖς λόγοις ἐγγεγενημένην
3
προγόνων ποιήσομαι τοὺς λόγους, ἐκείνων
τῶν χρόνων ἐπιλαβόμενος ὅτ᾽ οὐκ ἦν οὔτ᾽
ὀλιγαρχίας οὔτε δημοκρατίας ὄνομά πω
λεγόμενον, ἀλλὰ μοναρχίαι καὶ τὰ γένη τὰ
τῶν βαρβάρων καὶ τὰς πόλεις τὰς Ἑλληνί-
δας ἁπάσας διῴκουν. [120] διὰ τοῦτο δὲ
προειλόμην πορρωτέρωθεν ποιήσασθαι τὴν
ἀρχήν, πρῶτον μὲν ἡγούμενος προσήκειν
τοῖς ἀμφισβητοῦσιν ἀρετῆς εὐθὺς ἀπὸ γε-
νεᾶς διαφέροντας εἶναι τῶν ἄλλων, ἔπειτ᾽
αἰσχυνόμενος εἰ περὶ ἀνδρῶν ἀγαθῶν μὲν
οὐδὲν δέ μοι προσηκόντων πλείω διαλεχθε-
ὶς τῶν μετρίων περὶ τῶν προγόνων τῶν
τὴν πόλιν κάλλιστα διοικησάντων μηδὲ μι-
κρὰν ποιήσομαι μνείαν, [121] οἳ τοσοῦτον
βελτίους ἐγένοντο τῶν τοιαύτας δυναστεί-
ας ἐχόντων, ὅσον περ ἄνδρες οἱ φρονι-
μώτατοι καὶ πραότατοι διενέγκοιεν ἂν θη-
ρίων τῶν ἀγριωτάτων καὶ πλείστης
ὠμότητος μεστῶν.
τί γὰρ οὐκ ἂν εὕροιμεν τῶν ὑπερβαλ-
116
μένων ἐν δὲ τοῖς Ἕλλησι γεγενημένων,
ἀλλ᾽ ἐπιδεικτέον τοὺς μὲν ἡμετέρους ὀψι-
μαθεῖς αὐτῶν γεγενημένους, Λακεδαιμονί-
ους δὲ τὰ μὲν πρώτους τὰ δὲ μόνους ἐξα-
μαρτόντας.
[97] πλεῖστοι μὲν οὖν κατηγοροῦσιν ἀμφο-
ῖν τοῖν πολέοιν, ὅτι προσποιούμεναι κινδυ-
νεῦσαι πρὸς τοὺς βαρβάρους ὑπὲρ τῶν Ἑλ-
λήνων οὐκ εἴασαν τὰς πόλεις αὐτονόμους
εἶναι καὶ διοικῆσαι τὰ σφέτερ᾽ αὐτῶν ὅπως
ἑκάστῃ συνέφερεν, ἀλλ᾽ ὥσπερ αἰχμα-
λώτους εἰληφυῖαι διελόμεναι κατεδου-
λώσαντο πάσας αὐτάς, καὶ παραπλήσιον
ἐποίησαν τοῖς παρὰ μὲν τῶν ἄλλων τοὺς
οἰκέτας εἰς ἐλευθερίαν ἀφαιρουμένοις, σφί-
σι δ᾽ αὐτοῖς δουλεύειν ἀναγκάζουσιν.
[98] τοῦ δὲ λέγεσθαι ταῦτα καὶ πολὺ πλείω
καὶ πικρότερα τούτων οὐχ ἡμεῖς αἴτιοι γε-
γόναμεν, ἀλλ᾽ οἱ νῦν μὲν ἐν τοῖς λεγομένοις
ἡμῖν ἀντιτεταγμένοι, τὸν δ᾽ ἄλλον χρόνον
ἐν τοῖς πραττομένοις ἅπασιν. τοὺς μὲν γὰρ
105

4. καὶ τούτους ἐπὶ τῇ καινότητι τῶν εὑρη-
μένων φιλοτιμουμένους, οὐκ ἂν ὁμοίως
ἐθαύμαζον αὐτῶν· νῦν δὲ τίς ἐστιν οὕτως
ὀψιμαθής, ὅστις οὐκ οἶδε Πρωταγόραν καὶ
τοὺς κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον γενομένους
σοφιστάς, ὅτι καὶ τοιαῦτα καὶ πολὺ τού-
των πραγματωδέστερα συγγράμματα κα-
τέλιπον ἡμῖν; [3] πῶς γὰρ ἄν τις ὑπερ-
βάλοιτο Γοργίαν τὸν τολμήσαντα λέγειν
ὡς οὐδὲν τῶν ὄντων ἔστιν, ἢ Ζήνωνα τὸν
ταὐτὰ δυνατὰ καὶ πάλιν ἀδύνατα πειρώμε-
νον ἀποφαίνειν, ἢ Μέλισσον ὃς ἀπείρων τὸ
πλῆθος πεφυκότων τῶν πραγμάτων ὡς
ἑνὸς ὄντος τοῦ παντὸς ἐπεχείρησεν ἀποδεί-
ξεις εὑρίσκειν; [4] ἄλλ᾽ ὅμως οὕτω φανε-
ρῶς ἐκείνων ἐπιδειξάντων ὅτι ῥᾴδιόν ἐστι,
περὶ ὧν ἄν τις πρόθηται, ψευδῆ μηχανήσα-
σθαι λόγον, ἔτι περὶ τὸν τόπον τοῦτον δια-
τρίβουσιν· οὓς ἐχρῆν ἀφεμένους ταύτης
τῆς τερθρείας, τῆς ἐν μὲν τοῖς λόγοις ἐξε-
λέγχειν προσποιουμένης, ἐν δὲ τοῖς ἔργοις
4
θάψαι παρέδωκε, τὴν δ᾽ ἄλλην ἀρετὴν καὶ
τὴν σωφροσύνην ἔν τε τοῖς προειρημένοις
καὶ μάλιστ᾽ ἐν οἷς τὴν πόλιν διῴκησεν.
[32] ὁρῶν γὰρ τοὺς βίᾳ τῶν πολιτῶν ἄρ-
χειν ζητοῦντας ἑτέροις δουλεύοντας καὶ
τοὺς ἐπικίνδυνον τὸν βίον τοῖς ἄλλοις καθι-
στάντας αὐτοὺς περιδεῶς ζῶντας, καὶ πο-
λεμεῖν ἀναγκαζομένους μετὰ μὲν τῶν πολι-
τῶν πρὸς τοὺς ἐπιστρατευομένους, μετὰ δ᾽
ἄλλων τινῶν πρὸς τοὺς συμπολιτευο-
μένους, [33] ἔτι δὲ συλῶντας μὲν τὰ τῶν
θεῶν, ἀποκτείνοντας δὲ τοὺς βελτίστους
τῶν πολιτῶν, ἀπιστοῦντας δὲ τοῖς οἰκειο-
τάτοις, οὐδὲν δὲ ῥᾳθυμότερον ζῶντας τῶν
ἐπὶ θανάτῳ συνειλημμένων, ἀλλὰ τὰ μὲν
ἔξω ζηλουμένους, αὐτοὺς δὲ παρ᾽ αὑτοῖς
μᾶλλον τῶν ἄλλων λυπουμένους· [34] τί
γάρ ἐστιν ἄλγιον ἢ ζῆν ἀεὶ δεδιότα μή τις
αὑτὸν τῶν παρεστώτων ἀποκτείνῃ, καὶ μη-
δὲν ἧττον φοβούμενον τοὺς φυλάττοντας ἢ
τοὺς ἐπιβουλεύοντας; τούτων ἁπάντων κα-
17
ἡμετέρους προγόνους οὐδεὶς ἂν ἐπιδείξειεν
ἐν τοῖς ἐπέκεινα χρόνοις τοῖς ἀναριθμήτοις
οὐδεμιᾶς πόλεως οὔτε μείζονος οὔτ᾽ ἐλάτ-
τονος ἄρχειν ἐπιχειρήσαντας· Λακεδαιμο-
νίους δὲ πάντες ἴσασιν, ἀφ᾽ οὗ περ εἰς Πε-
λοπόννησον εἰσῆλθον, οὐδὲν ἄλλο πράττο-
ντας οὐδὲ βουλευομένους πλὴν ὅπως μάλι-
στα μὲν ἁπάντων ἄρξουσιν, εἰ δὲ μή, Πελο-
ποννησίων.
[99] ἀλλὰ μὴν καὶ τὰς στάσεις καὶ τὰς
σφαγὰς καὶ τὰς τῶν πολιτειῶν μεταβολάς,
ἃς ἀμφοτέροις τινὲς ἡμῖν ἐπιφέρουσιν, ἐκε-
ῖνοι μὲν ἂν φανεῖεν ἁπάσας τὰς πόλεις
πλὴν ὀλίγων μεστὰς πεποιηκότες τῶν
τοιούτων συμφορῶν καὶ νοσημάτων, τὴν δ᾽
ἡμετέραν πόλιν οὐδεὶς ἂν οὐδ᾽ εἰπεῖν τολ-
μήσειε πρὸ τῆς ἀτυχίας τῆς ἐν Ἑλλη-
σπόντῳ γενομένης ὡς τοιοῦτον ἐν τοῖς
συμμάχοις τι διαπραξαμένην. [100] ἄλλ᾽
ἐπειδὴ Λακεδαιμόνιοι κύριοι καταστάντες
τῶν Ἑλλήνων πάλιν ἐξέπιπτον ἐκ τῶν
106
πρότερον εἶπον. [117] ἀλλ᾽ ὅμως οὐδὲν
ἀγνοοῦντες τῶν προειρημένων ἐνόμιζον τῇ
πόλει τῇ τηλικαύτῃ μὲν τὸ μέγεθος, τοιαύ-
την δ᾽ ἐχούσῃ δόξαν, λυσιτελεῖν καὶ
πρέπειν ἁπάσας ὑπομεῖναι τὰς δυσχερείας
μᾶλλον ἢ τὴν Λακεδαιμονίων ἀρχήν· δυοῖν
γὰρ πραγμάτοιν προτεινομένοιν μὴ σπου-
δαίοιν, κρείττω τὴν αἵρεσιν εἶναι τοῦ δεινὰ
ποιεῖν ἑτέρους ἢ πάσχειν αὐτοὺς καὶ τοῦ
μὴ δικαίως τῶν ἄλλων ἄρχειν μᾶλλον ἢ
φεύγοντας τὴν αἰτίαν ταύτην ἀδίκως Λα-
κεδαιμονίοις δουλεύειν. [118] ἅπερ ἅπα-
ντες μὲν ἂν οἱ νοῦν ἔχοντες ἕλοιντο καὶ
βουληθεῖεν, ὀλίγοι δ᾽ ἄν τινες τῶν προ-
σποιουμένων εἶναι σοφῶν ἐρωτηθέντες οὐκ
ἂν φήσαιεν. αἱ μὲν οὖν αἰτίαι δι᾽ ἃς μετέλα-
βον τὴν πολιτείαν τὴν ὑπό τινων ψεγο-
μένην ἀντὶ τῆς ὑπὸ πάντων ἐπαινουμένης,
διὰ μακροτέρων μὲν αὐτὰς διῆλθον, αὗται
δ᾽ οὖν ἦσαν.
[119] ἤδη δὲ περὶ ἧς τε ὑπεθέμην καὶ τῶν
115

5. λαξεν, αἰσθάνομαι δ᾽ ἐμαυτὸν ἔξω φερόμε-
νον τῶν καιρῶν καὶ δέδοικα μή τισι δόξω
περὶ τούτου μᾶλλον σπουδάζειν ἢ περὶ ἧς
τὴν ἀρχὴν ὑπεθέμην. [30] ἐξ ἀμφοτέρων
οὖν τούτων αἱροῦμαι τὰ μὲν πλεῖστα παρα-
λιπεῖν διὰ τοὺς δυσκόλως ἀκροωμένους,
περὶ δὲ τῶν ἄλλων ὡς ἂν δύνωμαι συντο-
μώτατα διελθεῖν, ἵνα τὰ μὲν ἐκείνοις, τὰ δ᾽
ἐμαυτῷ χαρίσωμαι, καὶ μὴ παντάπασιν ἡτ-
τηθῶ τῶν εἰθισμένων φθονεῖν καὶ τοῖς λε-
γομένοις ἅπασιν ἐπιτιμᾶν.
[31] τὴν μὲν οὖν ἀνδρίαν ἐν τούτοις ἐπεδεί-
ξατο τοῖς ἔργοις ἐν οἷς αὐτὸς καθ᾽ αὑτὸν
ἐκινδύνευσε, τὴν δ᾽ ἐπιστήμην ἣν εἶχε πρὸς
τὸν πόλεμον, ἐν ταῖς μάχαις αἷς μεθ᾽ ὅλης
τῆς πόλεως ἠγωνίσατο, τὴν δ᾽ εὐσέβειαν
τὴν πρὸς τοὺς θεοὺς ἔν τε ταῖς Ἀδράστου
καὶ ταῖς τῶν παίδων τῶν Ἡρακλέους ἱκε-
τείαις, τοὺς μὲν γὰρ μάχῃ νικήσας Πελο-
ποννησίους διέσωσε, τῷ δὲ τοὺς ὑπὸ τῇ
Καδμείᾳ τελευτήσαντας βίᾳ Θηβαίων
16
πολὺν ἤδη χρόνον ἐξεληλεγμένης, τὴν ἀλή-
θειαν διώκειν, καὶ περὶ τὰς πράξεις ἐν αἷς
πολιτευόμεθα, [5] τοὺς συνόντας
παιδεύειν, καὶ περὶ τὴν ἐμπειρίαν τὴν τού-
των γυμνάζειν, ἐνθυμουμένους ὅτι πολὺ
κρεῖττόν ἐστι περὶ τῶν χρησίμων ἐπιεικῶς
δοξάζειν ἢ περὶ τῶν ἀχρήστων ἀκριβῶς
ἐπίστασθαι, καὶ μικρὸν προέχειν ἐν τοῖς
μεγάλοις μᾶλλον ἢ πολὺ διαφέρειν ἐν τοῖς
μικροῖς καὶ τοῖς μηδὲν πρὸς τὸν βίον ὠφε-
λοῦσιν.
[6] ἀλλὰ γὰρ οὐδενὸς αὐτοῖς ἄλλου μέλει
πλὴν τοῦ χρηματίζεσθαι παρὰ τῶν νεω-
τέρων. ἔστι δ᾽ ἡ περὶ τὰς ἔριδας φιλοσοφία
δυναμένη τοῦτο ποιεῖν· οἱ γὰρ μήτε τῶν
ἰδίων πω μήτε τῶν κοινῶν φροντίζοντες
τούτοις μάλιστα χαίρουσι τῶν λόγων οἳ
μηδὲ πρὸς ἓν χρήσιμοι τυγχάνουσιν ὄντες.
[7] τοῖς μὲν οὖν τηλικούτοις πολλὴ συγ-
γνώμη ταύτην ἔχειν τὴν διάνοιαν· ἐπὶ γὰρ
ἁπάντων τῶν πραγμάτων πρὸς τὰς περιτ-
5
τοῖς ἑλομένοις αὐτήν· οὐ γὰρ διήμαρτον
τῶν ἐλπίδων, οὐδ᾽ ἠγνόησαν οὐδὲν οὔτε
τῶν ἀγαθῶν οὔτε τῶν κακῶν τῶν προ-
σόντων ἑκατέρᾳ τῶν δυνάμεων, ἀλλ᾽ ἀκρι-
βῶς ᾔδεσαν τὴν μὲν κατὰ γῆν ἡγεμονίαν
ὑπ᾽ εὐταξίας καὶ σωφροσύνης καὶ πειθαρ-
χίας καὶ τῶν ἄλλων τῶν τοιούτων μελετω-
μένην, τὴν δὲ κατὰ θάλατταν δύναμιν οὐκ
ἐκ τούτων αὐξανομένην, [116] ἀλλ᾽ ἔκ τε
τῶν τεχνῶν τῶν περὶ τὰς ναῦς καὶ τῶν
ἐλαύνειν αὐτὰς δυναμένων καὶ τῶν τὰ
σφέτερα μὲν αὐτῶν ἀπολωλεκότων, ἐκ δὲ
τῶν ἀλλοτρίων πορίζεσθαι τὸν βίον εἰθι-
σμένων· ὧν εἰσπεσόντων εἰς τὴν πόλιν οὐκ
ἄδηλος ἦν ὅ τε κόσμος ὁ τῆς πολιτείας τῆς
πρότερον ὑπαρχούσης λυθησόμενος, ἥ τε
τῶν συμμάχων εὔνοια ταχέως ληψομένη
μεταβολήν, ὅταν οἷς πρότερον χώρας ἐδί-
δοσαν καὶ πόλεις, τούτους ἀναγκάζωσι συ-
ντάξεις καὶ φόρους ὑποτελεῖν, ἵν᾽ ἔχωσι μι-
σθὸν διδόναι τοῖς τοιούτοις οἵους ὀλίγῳ
114
πραγμάτων, ἐν τούτοις τοῖς καιροῖς στα-
σιαζουσῶν τῶν ἄλλων, πόλεων δύ᾽ ἢ τρεῖς
τῶν στρατηγῶν τῶν ἡμετέρων, οὐ γὰρ
ἀποκρύψομαι τἀληθές, ἐξήμαρτον περί τι-
νας αὐτῶν ἐλπίζοντες, ἢν μιμήσωνται τὰς
Σπαρτιατῶν πράξεις, μᾶλλον αὐτὰς δυνή-
σεσθαι κατασχεῖν. [101] ὥστε δικαίως ἂν
ἐκείνοις μὲν ἅπαντες ἐγκαλέσειαν ὡς ἀρ-
χηγοῖς γεγενημένοις καὶ διδασκάλοις τῶν
τοιούτων ἔργων, τοῖς δ᾽ ἡμετέροις, ὥσπερ
τῶν μαθητῶν τοῖς ὑπὸ τῶν ὑπισχνουμένων
ἐξηπατημένοις καὶ διημαρτηκόσι τῶν ἐπί-
δων, εἰκότως ἂν συγγνώμην ἔχοιεν.
[102] τὸ τοίνυν τελευταῖον, ὃ μόνοι καὶ
καθ᾽ αὑτοὺς ἔπραξαν, τίς οὐκ οἶδεν ὅτι κοι-
νῆς ἡμῖν τῆς ἔχθρας ὑπαρχούσης, τῆς πρὸς
τοὺς βαρβάρους καὶ τοὺς βασιλέας αὐτῶν,
ἡμεῖς μὲν ἐν πολέμοις πολλοῖς γιγνόμενοι
καὶ μεγάλαις συμφοραῖς ἐνίοτε περιπίπτο-
ντες καὶ τῆς χώρας ἡμῶν θαμὰ πορθου-
μένης καὶ τεμνομένης οὐδεπώποτ᾽ ἐβλέψα-
107

6. τότητας καὶ τὰς θαυματοποιίας οὕτω δια-
κείμενοι διατελοῦσι· τοῖς δὲ παιδεύειν προ-
σποιουμένοις ἄξιον ἐπιτιμᾶν, ὅτι κατηγο-
ροῦσι μὲν τῶν ἐπὶ τοῖς ἰδίοις συμβολαίοις
ἐξαπατώντων καὶ μὴ δικαίως τοῖς λόγοις
χρωμένων, αὐτοὶ δ᾽ ἐκείνων δεινότερα
ποιοῦσιν· οἱ μὲν γὰρ ἄλλους τινὰς ἐζημίω-
σαν, οὗτοι δὲ τοὺς συνόντας μάλιστα
βλάπτουσιν. [8] τοσοῦτον δ᾽ ἐπιδεδωκέναι
πεποιήκασι τὸ ψευδολογεῖν ὥστ᾽ ἤδη τινές,
ὁρῶντες τούτους ἐκ τῶν τοιούτων ὠφελου-
μένους, τολμῶσι γράφειν ὡς ἔστιν ὁ τῶν
πτωχευόντων καὶ φευγόντων βίος ζηλω-
τότερος ἢ τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, καὶ ποιο-
ῦνται τεκμήριον, ὡς εἰ περὶ πονηρῶν πραγ-
μάτων ἔχουσί τι λέγειν, περί γε τῶν καλῶν
κἀγαθῶν ῥᾳδίως εὐπορήσουσιν. [9] ἐμοὶ δὲ
δοκεῖ πάντων εἶναι καταγελαστότατον τὸ
διὰ τούτων τῶν λόγων ζητεῖν πείθειν ὡς
περὶ τῶν πολιτικῶν ἐπιστήμην ἔχουσιν,
ἐξὸν ἐν αὐτοῖς οἷς ἐπαγγέλλονται τὴν ἐπί-
6
καὶ προῦπτον καὶ πενθουμένους ἔτι
ζῶντας, οὕτως ἠγανάκτησεν ὥσθ᾽ ἡγήσατο
κρεῖττον εἶναι τεθνάναι μᾶλλον ἢ ζῆν ἄρ-
χων τῆς πόλεως τῆς οὕτως οἰκτρὸν τοῖς
ἐχθροῖς φόρον ὑποτελεῖν ἠναγκασμένης.
[28] σύμπλους δὲ γενόμενος, καὶ κρατήσας
φύσεως ἐξ ἀνδρὸς μὲν καὶ ταύρου μεμιγ-
μένης, τὴν δ᾽ ἰσχὺν ἐχούσης οἵαν προσήκει
τὴν ἐκ τοιούτων σωμάτων συγκειμένην,
τοὺς μὲν παῖδας διασώσας τοῖς γονεῦσιν
ἀπέδωκε, τὴν δὲ πόλιν οὕτως ἀνόμου καὶ
δεινοῦ καὶ δυσαπαλλάκτου προστάγματος
ἠλευθέρωσεν.
[29] ἀπορῶ δ᾽ ὅ τι χρήσωμαι τοῖς ἐπιλοί-
ποις· ἐπιστὰς γὰρ ἐπὶ τὰ Θησέως ἔργα καὶ
λέγειν ἀρξάμενος περὶ αὐτῶν ὀκνῶ μὲν με-
ταξὺ παύσασθαι καὶ παραλιπεῖν τήν τε
Σκίρωνος καὶ Κερκύονος καὶ τῶν ἄλλων
τῶν τοιούτων παρανομίαν, πρὸς οὓς ἀντα-
γωνιστὴς γενόμενος ἐκεῖνος πολλῶν καὶ
μεγάλων συμφορῶν τοὺς Ἕλληνας ἀπήλ-
15
μεν πρὸς τὴν ἐκείνων φιλίαν καὶ συμμαχί-
αν, ἀλλ᾽ ὑπὲρ ὧν τοῖς Ἕλλησιν ἐπεβούλευ-
σαν μισοῦντες αὐτοὺς διετελέσαμεν μᾶλλον
ἢ τοὺς ἐν τῷ παρόντι κακῶς ἡμᾶς ποιο-
ῦντας· [103] Λακεδαιμόνιοι δ᾽ οὔτε πάσχο-
ντες κακὸν οὐδὲν οὔτε μέλλοντες οὔτε δε-
διότες εἰς τοῦτ᾽ ἀπληστίας ἦλθον, ὥστ᾽
οὐκ ἐξήρκεσεν αὐτοῖς ἔχειν τὴν κατὰ γῆν
ἀρχήν, ἀλλὰ καὶ τὴν κατὰ θάλατταν δύνα-
μιν οὕτως ἐπεθύμησαν λαβεῖν, ὥστε κατὰ
τοὺς αὐτοὺς χρόνους τούς τε συμμάχους
τοὺς ἡμετέρους ἀφίστασαν, ἐλευθερώσειν
αὐτοὺς ὑπισχνούμενοι, καὶ βασιλεῖ περὶ φι-
λίας διελέγοντο καὶ συμμαχίας, παρα-
δώσειν αὐτῷ φάσκοντες ἅπαντας τοὺς ἐπὶ
τῆς Ἀσίας κατοικοῦντας, [104] πίστεις δὲ
δόντες τούτοις ἀμφοτέροις καὶ καταπολε-
μήσαντες ἡμᾶς, οὓς μὲν ἐλευθερώσειν ὤμο-
σαν, κατεδουλώσαντο μᾶλλον ἢ τοὺς Εἵλω-
τας, βασιλεῖ δὲ τοιαύτην χάριν ἀπέδοσαν
ὥστ᾽ ἔπεισαν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ Κῦρον
108
ἀλλ᾽ ἐπειδή περ αὐτοὺς οἴομαι τὸν λόγον
τὸν περὶ τῶν πολιτειῶν εἰς τὸ μέσον ἐμβα-
λεῖν, οὐκ ὀκνήσω διαλεχθῆναι περὶ αὐτῶν·
οἶμαι γὰρ ἐν αὐτοῖς τούτοις τὴν πόλιν
ἡμῶν ἐπιδείξειν πλέον διενεγκοῦσαν ἢ τοῖς
ἤδη προειρημένοις.
[114] καὶ μηδεὶς ὑπολάβῃ με ταῦτ᾽ εἰρη-
κέναι περὶ ταύτης, ἣν ἀναγκασθέντες μετε-
λάβομεν, ἀλλὰ περὶ τῆς τῶν προγόνων, ἧς
οὐ καταφρονήσαντες οἱ πατέρες ἡμῶν ἐπὶ
τὴν νῦν καθεστῶσαν ὥρμησαν, ἀλλὰ περὶ
μὲν τὰς ἄλλας πράξεις πολὺ σπουδαιο-
τέραν ἐκείνην προκρίναντες, περὶ δὲ τὴν
δύναμιν τὴν κατὰ θάλατταν ταύτην χρησι-
μωτέραν εἶναι νομίζοντες, ἣν λαβόντες καὶ
καλῶς ἐπιμεληθέντες οἷοί τ᾽ ἐγένοντο καὶ
τὰς ἐπιβουλὰς τὰς Σπαρτιατῶν ἀμύνασθαι
καὶ τὴν Πελοποννησίων ἁπάντων ῥώμην,
ὧν κατήπειγε τὴν πόλιν περὶ ἐκεῖνον τὸν
χρόνον μάλιστα περιγενέσθαι πολεμοῦσαν.
[115] ὥστ᾽ οὐδεὶς ἂν δικαίως ἐπιτιμήσειε
113

7. ἤμελλεν ἢ τῶν Ἑλλήνων ἢ τῆς αὑτοῦ πα-
τρίδος εὐεργέτης γενήσεσθαι. καὶ τόν τε
ταῦρον τὸν ἀνεθέντα μὲν ὑπὸ Ποσειδῶνος,
τὴν δὲ χώραν λυμαινόμενον, ὃν πάντες οὐκ
ἐτόλμων ὑπομένειν, μόνος χειρωσάμενος
μεγάλου φόβου καὶ πολλῆς ἀπορίας τοὺς
οἰκοῦντας τὴν πόλιν ἀπήλλαξεν· [26] καὶ
μετὰ ταῦτα Λαπίθαις σύμμαχος γενόμε-
νος, στρατευσάμενος ἐπὶ Κενταύρους τοὺς
διφυεῖς, οἳ καὶ τάχει καὶ ῥώμῃ καὶ τόλμῃ
διενεγκόντες τὰς μὲν ἐπόρθουν, τὰς δ᾽
ἤμελλον, ταῖς δ᾽ ἠπείλουν τῶν πόλεων,
τούτους μάχῃ νικήσας εὐθὺς μὲν αὐτῶν
τὴν ὕβριν ἔπαυσεν, οὐ πολλῷ δ᾽ ὕστερον τὸ
γένος ἐξ ἀνθρώπων ἠφάνισεν. [27] περὶ δὲ
τοὺς αὐτοὺς χρόνους τὸ τέρας τὸ τραφὲν
μὲν ἐν Κρήτῃ, γενόμενον δ᾽ ἐκ Πασιφάης
τῆς Ἡλίου θυγατρός, ᾧ κατὰ μαντείαν δα-
σμὸν τῆς πόλεως δὶς ἑπτὰ παῖδας ἀποστελ-
λούσης, ἰδὼν αὐτοὺς ἀγομένους καὶ πανδη-
μεὶ προπεμπομένους ἐπὶ θάνατον ἄνομον
14
δειξιν ποιεῖσθαι· τοὺς γὰρ ἀμφισβητοῦντας
τοῦ φρονεῖν καὶ φάσκοντας εἶναι σοφιστὰς
οὐκ ἐν τοῖς ἠμελημένοις ὑπὸ τῶν ἄλλων,
ἀλλ᾽ ἐν οἷς ἅπαντές εἰσιν ἀνταγωνισταί,
προσήκει διαφέρειν καὶ κρείττους εἶναι
τῶν ἰδιωτῶν. [10] νῦν δὲ παραπλήσιον
ποιοῦσιν. ὥσπερ ἂν εἴ τις προσποιοῖτο
κράτιστος εἶναι τῶν ἀθλητῶν ἐνταῦθα κα-
ταβαίνων, οὗ μηδεὶς ἂν ἄλλος ἀξιώσειεν.
τίς γὰρ ἂν τῶν εὖ φρονούντων συμφορὰς
ἐπαινεῖν ἐπιχειρήσειεν; ἀλλὰ δῆλον, ὅτι δι᾽
ἀσθένειαν ἐνταῦθα καταφεύγουσιν. [11]
ἔστι γὰρ τῶν μὲν τοιούτων συγγραμμάτων
μία τις ὁδός, ἣν οὔθ᾽ εὑρεῖν οὔτε μαθεῖν
οὔτε μιμήσασθαι δύσκολόν ἐστιν· οἱ δὲ κοι-
νοὶ πιστοὶ καὶ τούτοις ὅμοιοι τῶν λόγων
διὰ πολλῶν ἰδεῶν καὶ καιρῶν δυσκαταμα-
θήτων εὑρίσκονταί τε καὶ λέγονται, καὶ το-
σούτῳ χαλεπωτέραν ἔχουσι τὴν σύνθεσιν,
ὅσῳ περ τὸ σεμνύνεσθαι τοῦ σκώπτειν καὶ
τὸ σπουδάζειν τοῦ παίζειν ἐπιπονώτερόν
7
νται τοὺς τόπους ἅπαντας προκατειλημ-
μένους καὶ μηδὲ πρὸς ἓν ἀντειπεῖν ἔχωσι
τῶν εἰρημένων, ἐπὶ τὸν λόγον οἶμαι τρέψε-
σθαι τὸν περὶ τῶν πολιτειῶν, καὶ παραβάλ-
λοντας τἀκεῖ καθεστῶτα τοῖς ἐνθάδε, καὶ
μάλιστα τὴν σωφροσύνην καὶ πειθαρχίαν
πρὸς τὰς παρ᾽ ἡμῖν ὀλιγωρίας, ἐκ τούτων
ἐγκωμιάσειν τὴν Σπάρτην.
[112] ἢν δὴ τοιοῦτον ἐπιχειρῶσί τι ποιεῖν,
προσήκει τοὺς εὖ φρονοῦντας ληρεῖν νομί-
ζειν αὐτούς. ἐγὼ γὰρ ὑπεθέμην οὐχ ὡς
περὶ τῶν πολιτειῶν διαλεξόμενος, ἀλλ᾽ ὡς
ἐπιδείξων τὴν πόλιν ἡμῶν πολὺ πλείονος
ἀξίαν Λακεδαιμονίων περὶ τοὺς Ἕλληνας
γεγενημένην. ἢν μὲν οὖν ἀναιρῶσί τι τού-
των, ἢ πράξεις ἑτέρας κοινὰς λέγωσι περὶ
ἃς ἐκεῖνοι βελτίους ἡμῶν γεγόνασιν,
εἰκότως ἂν ἐπαίνου τυγχάνοιεν· ἢν δὲ
λέγειν ἐπιχειρῶσι περὶ ὧν ἐγὼ μηδεμίαν
μνείαν ποιησαίμην, δικαίως ἂν ἅπασιν
ἀναισθήτως ἔχειν δοκοῖεν. [113] οὐ μὴν
112
ὄντα νεώτερον ἀμφισβητεῖν τῆς βασιλείας,
καὶ στρατόπεδον αὐτῷ συναγαγόντες καὶ
στρατηγὸν Κλέαρχον ἐπιστήσαντες
ἀνέπεμψαν ἐπ᾽ ἐκεῖνον· [105] ἀτυχήσαντες
δ᾽ ἐν τούτοις καὶ γνωσθέντες ὧν ἐπεθύ-
μουν, καὶ μισηθέντες ὑπὸ πάντων, εἰς
πόλεμον καὶ ταραχὰς τοσαύτας κατέστη-
σαν ὅσας εἰκὸς τοὺς καὶ περὶ τοὺς Ἕλλη-
νας καὶ τοὺς βαρβάρους ἐξημαρτηκότας.
περὶ ὧν οὐκ οἶδ᾽ ὅ τι δεῖ πλείω λέγοντα
διατρίβειν, πλὴν ὅτι καταναυμαχηθέντες
ὑπό τε τῆς βασιλέως δυνάμεως καὶ τῆς
Κόνωνος στρατηγίας τοιαύτην ἐποιήσαντο
τὴν εἰρήνην, [106] ἧς οὐδεὶς ἂν ἐπιδείξειεν
οὔτ᾽ αἰσχίω πώποτε γενομένην οὔτ᾽ ἐπο-
νειδιστοτέραν οὔτ᾽ ὀλιγωροτέραν τῶν Ἑλ-
λήνων οὔτ᾽ ἐναντιωτέραν τοῖς λεγομένοις
ὑπό τινων περὶ τῆς ἀρετῆς τῆς Λακεδαιμο-
νίων· οἵ τινες, ὅτε μὲν αὐτοὺς ὁ βασιλεὺς
δεσπότας τῶν Ἑλλήνων κατέστησεν, ἀφε-
λέσθαι τὴν βασιλείαν αὐτοῦ καὶ τὴν εὐδαι-
109

8. ἐστιν. σημεῖον δὲ μέγιστον· [12] τῶν μὲν
γὰρ τοὺς βομβυλιοὺς καὶ τοὺς ἅλας καὶ τὰ
τοιαῦτα βουληθέντων ἐπαινεῖν οὐδεὶς
πώποτε λόγων ἠπόρησεν, οἱ δὲ περὶ τῶν
ὁμολογουμένων ἀγαθῶν ἢ καλῶν ἢ τῶν
διαφερόντων ἐπ᾽ ἀρετῇ λέγειν ἐπιχειρήσα-
ντες πολὺ καταδεέστερον τῶν ὑπαρχόντων
ἅπαντες εἰρήκασιν. [13] οὐ γὰρ τῆς αὐτῆς
γνώμης ἐστὶν ἀξίως εἰπεῖν περὶ ἑκατέρων
αὐτῶν, ἀλλὰ τὰ μὲν μικρὰ ῥᾴδιον τοῖς
λόγοις ὑπερβαλέσθαι, τῶν δὲ χαλεπὸν τοῦ
μεγέθους ἐφικέσθαι· καὶ περὶ μὲν τῶν
δόξαν ἐχόντων σπάνιον εὑρεῖν, ἃ μηδεὶς
πρότερον εἴρηκε, περὶ δὲ τῶν φαύλων καὶ
ταπεινῶν ὅ τι ἄν τις τύχῃ φθεγξάμενος
ἅπαν ἴδιόν ἐστιν.
[14] διὸ καὶ τὸν γράψαντα περὶ τῆς
Ἑλένης ἐπαινῶ μάλιστα τῶν εὖ λέγειν τι
βουληθέντων, ὅτι περὶ τοιαύτης ἐμνήσθη
γυναικός, ἣ καὶ τῷ γένει καὶ τῷ κάλλει καὶ
τῇ δόξῃ πολὺ διήνεγκεν. οὐ μὴν ἀλλὰ καὶ
8
Ἡρακλεῖ γενόμενος ἐνάμιλλον τὴν αὑτοῦ
δόξαν πρὸς τὴν ἐκείνου κατέστησεν. οὐ
γὰρ μόνον τοῖς ὅπλοις ἐκοσμήσαντο παρα-
πλησίοις, ἀλλὰ καὶ τοῖς ἐπιτηδεύμασιν
ἐχρήσαντο τοῖς αὐτοῖς, πρέποντα τῇ συγ-
γενείᾳ ποιοῦντες. ἐξ ἀδελφῶν γὰρ γεγο-
νότες, ὁ μὲν ἐκ Διός, ὁ δ᾽ ἐκ Ποσειδῶνος,
ἀδελφὰς καὶ τὰς ἐπιθυμίας ἔσχον. μόνοι
γὰρ οὗτοι τῶν προγεγενημένων ὑπὲρ τοῦ
βίου τοῦ τῶν ἀνθρώπων ἀθληταὶ κατέστη-
σαν. συνέβη δὲ τὸν μὲν ὀνομαστοτέρους
καὶ μείζους, [24] τὸν δ᾽ ὠφελιμωτέρους
καὶ τοῖς Ἕλλησιν οἰκειοτέρους ποιήσασθαι
τοὺς κινδύνους. τῷ μὲν γὰρ Εὐρυσθεὺς
προσέταττε τάς τε βοῦς τὰς ἐκ τῆς Ἐρυ-
θείας ἀγαγεῖν καὶ τὰ μῆλα τὰ τῶν Ἑσπερί-
δων ἐνεγκεῖν καὶ τὸν Κέρβερον ἀναγαγεῖν
καὶ τοιούτους ἄλλους πόνους, ἐξ ὧν ἤμελ-
λεν οὐ τοὺς ἄλλους ὠφελήσειν ἀλλ᾽ αὐτὸς
κινδυνεύσειν· [25] ὁ δ᾽ αὐτὸς αὑτοῦ κύριος
ὢν τούτους προῃρεῖτο τῶν ἀγώνων ἐξ ὧν
13
μονίαν ἅπασαν ἐπεχείρησαν, ἐπειδὴ δὲ κα-
ταναυμαχήσας ταπεινοὺς ἐποίησεν, οὐ μι-
κρὸν μέρος αὐτῷ τῶν Ἑλλήνων παρέδω-
καν ἀλλὰ πάντας τοὺς τὴν Ἀσίαν οἰκο-
ῦντας, διαρρήδην γράψαντες χρῆσθαι τοῦθ᾽
ὅ τι ἂν αὐτὸς βούληται, [107] καὶ οὐκ
ᾐσχύνθησαν τοιαύτας ποιούμενοι τὰς ὁμο-
λογίας περὶ ἀνδρῶν, οἷς χρώμενοι συμ-
μάχοις ἡμῶν τε περιεγένοντο καὶ τῶν Ἑλ-
λήνων κύριοι κατέστησαν καὶ τὴν Ἀσίαν
ἅπασαν ἤλπισαν κατασχήσειν, ἀλλὰ τὰς
τοιαύτας συνθήκας αὐτοί τ᾽ ἐν τοῖς ἱεροῖς
τοῖς σφετέροις αὐτῶν ἀνέγραψαν καὶ τοὺς
συμμάχους ἠνάγκασαν.
[108] τοὺς μὲν οὖν ἄλλους οὐκ οἴομαι
πράξεων ἑτέρων ἐπιθυμήσειν ἀκούειν, ἀλλ᾽
ἐκ τῶν εἰρημένων ἱκανῶς μεμαθηκέναι νο-
μιεῖν ὁποία τις τοῖν πολέοιν ἑκατέρα περὶ
τοὺς Ἕλληνας γέγονεν· ἐγὼ δ᾽ οὐχ οὕτω
τυγχάνω διακείμενος, ἀλλ᾽ ἡγοῦμαι τὴν
ὑπόθεσιν ἣν ἐποιησάμην ἄλλων τε πολλῶν
110
προσδεῖσθαι λόγων, καὶ μάλιστα τῶν ἐπι-
δειξόντων τὴν ἄνοιαν τῶν ἀντιλὲγειν τοῖς
εἰρημένοις ἐπιχειρησόντων· οὓς οἴομαι
ῥᾳδίως εὑρήσειν. [109] τῶν γὰρ ἀποδεχο-
μένων ἁπάσας τὰς Λακεδαιμονίων
πράξεις, τοὺς μὲν βελτίστους αὐτῶν ἡγο-
ῦμαι καὶ πλεῖστον νοῦν ἔχοντας τὴν μὲν
Σπαρτιατῶν πολιτείαν ἐπαινέσεσθαι καὶ
τὴν αὐτὴν γνώμην ἕξειν περὶ αὐτῆς ἥνπερ
πρότερον, περὶ δὲ τῶν εἰς τοὺς Ἕλληνας
πεπραγμένων ὁμονοήσειν τοῖς ὑπ᾽ ἐμοῦ λε-
γομένοις, [110] τοὺς δὲ φαυλοτέρους οὐ
μόνον τούτων ὄντας ἀλλὰ καὶ τῶν πολλῶν,
καὶ περὶ ἄλλου πράγματος οὐδενὸς ἂν
οἵους τε γενομένους ἀνεκτῶς εἰπεῖν, περὶ
δὲ Λακεδαιμονίων οὐ δυναμένους σιωπᾶν,
ἀλλὰ προσδοκῶντας, ἢν ὑπερβάλλοντας
τοὺς ἐπαίνους περὶ ἐκείνων ποιῶνται, τὴν
αὐτὴν λήψεσθαι δόξαν τοῖς ἁδροτέροις
αὐτῶν καὶ πολὺ βελτίοσιν εἶναι δοκοῦσι·
τοὺς δὴ τοιούτους, [111] ἐπειδὰν αἴσθω-
111

9. οὐκ ἄν πω δῆλος ἦν ὁ λόγος, πότερον
Ἑλένης ἔπαινος ἢ κατηγορία Θησέως
ἐστίν· νῦν δὲ τῶν μὲν ἄλλων τῶν εὐδοκιμη-
σάντων εὑρήσομεν τὸν μὲν ἀνδρίας, τὸν δὲ
σοφίας, τὸν δ᾽ ἄλλου τινὸς τῶν τοιούτων
μερῶν ἀπεστερημένον, τοῦτον δὲ μόνον
οὐδ᾽ ἑνὸς ἐνδεᾶ γενόμενον, ἀλλὰ παντελῆ
τὴν ἀρετὴν κτησάμενον. [22] δοκεῖ δέ μοι
πρέπειν περὶ αὐτοῦ καὶ διὰ μακροτέρων
εἰπεῖν· ἡγοῦμαι γὰρ ταύτην μεγίστην εἶναι
πίστιν τοῖς βουλομένοις Ἑλένην ἐπαινεῖν,
ἢν ἐπιδείξωμεν τοὺς ἀγαπήσαντας καὶ θαυ-
μάσαντας ἐκείνην αὐτοὺς τῶν ἄλλων θαυ-
μαστοτέρους ὄντας. ὅσα μὲν γὰρ ἐφ᾽ ἡμῶν
γέγονεν, εἰκότως ἂν ταῖς δόξαις ταῖς ἡμε-
τέραις αὐτῶν διακρίνοιμεν, περὶ δὲ τῶν
οὕτω παλαιῶν προσήκει τοῖς κατ᾽ ἐκεῖνον
τὸν χρόνον εὖ φρονήσασιν ὁμονοοῦντας
ἡμᾶς φαίνεσθαι.
[23] κάλλιστον μὲν οὖν ἔχω περὶ Θησέως
τοῦτ᾽ εἰπεῖν, ὅτι κατὰ τὸν αὐτὸν χρόνον
12
τοῦτον μικρόν τι παρέλαθεν· φησὶ μὲν γὰρ
ἐγκώμιον γεγραφέναι περὶ αὐτῆς, τυγχάνει
δ᾽ ἀπολογίαν εἰρηκὼς ὑπὲρ τῶν ἐκείνῃ πε-
πραγμένων. [15] ἔστι δ᾽ οὐκ ἐκ τῶν αὐτῶν
ἰδεῶν οὐδὲ περὶ τῶν αὐτῶν ἔργων ὁ λόγος,
ἀλλὰ πᾶν τοὐναντίον· ἀπολογεῖσθαι μὲν
γὰρ προσήκει περὶ τῶν ἀδικεῖν αἰτίαν
ἐχόντων, ἐπαινεῖν δὲ τοὺς ἐπ᾽ ἀγαθῷ τινὶ
διαφέροντας.
ἵνα δὲ μὴ δοκῶ τὸ ῥᾷστον ποιεῖν, ἐπιτιμᾶν
τοῖς ἄλλοις μηδὲν ἐπιδεικνὺς τῶν ἐμαυτοῦ,
πειράσομαι περὶ τῆς αὐτῆς ταύτης εἰπεῖν,
παραλιπὼν ἅπαντα τὰ τοῖς ἄλλοις εἰρη-
μένα.
[16] τὴν μὲν οὖν ἀρχὴν τοῦ λόγου ποιήσο-
μαι τὴν ἀρχὴν τοῦ γένους αὐτῆς. πλείστων
γὰρ ἡμιθέων ὑπὸ Διὸς γεννηθέντων μόνης
ταύτης γυναικὸς πατὴρ ἠξίωσε κληθῆναι.
σπουδάσας δὲ μάλιστα περί τε τὸν ἐξ Ἀλ-
κμήνης καὶ τοὺς ἐκ Λήδας, τοσούτῳ μᾶλ-
λον Ἑλένην Ἡρακλέους προὐτίμησεν ὥστε
9
τούς τε τὰς νήσους κατέχοντας τῶν βαρ-
βάρων καὶ τοὺς ἐφ᾽ ἑκατέρας τῆς ἠπείρου
τὴν παραλίαν κατοικοῦντας καταστρε-
φόμενοι, καὶ πάντας ἐκβαλόντες, τοὺς
μάλιστα βίου δεομένους τῶν Ἑλλήνων κα-
τῴκιζον. καὶ ταῦτα πράττοντες καὶ τοῖς
ἄλλοις ὑποδεικνύοντες διετέλουν, ἕως
ἤκουσαν Σπαρτιάτας τὰς πόλεις τὰς ἐν Πε-
λοποννήσῳ κατοικούσας, ὥσπερ εἶπον, ὑφ᾽
αὑτοῖς πεποιημένους· μετὰ δὲ ταῦτα τοῖς
ἰδίοις ἠναγκάζοντο προσέχειν τὸν νοῦν.
[167] τί οὖν ἐστὶ τὸ συμβεβηκὸς ἀγαθὸν ἐκ
τοῦ πολέμου τοῦ περὶ τὰς ἀποικίας καὶ
πραγματείας; τοῦτο γὰρ οἶμαι μάλιστα πο-
θεῖν ἀκοῦσαι τοὺς πολλούς. τοῖς μὲν Ἕλ-
λησιν εὐπορωτέροις γενέσθαι τὰ περὶ τὸν
βίον καὶ μᾶλλον ὁμονοεῖν τοσούτων τὸ
πλῆθος καὶ τοιούτων ἀνθρώπων ἀπαλλαγε-
ῖσι, τοῖς δὲ βαρβάροις ἐκπίπτειν ἐκ τῆς
αὑτῶν καὶ φρονεῖν ἔλαττον ἢ πρότερον,
τοῖς δ᾽ αἰτίοις τούτων γεγενημένοις εὐδο-
140
μὲν ὡς οἷόν τ᾽ ἦν ἀνεμνήσαμεν, πρότερον
δ᾽ ἁπάσας αὐτοῦ τὰς πράξεις οὐκ ἀμελῶς
διήλθομεν· περὶ δὲ τῶν παραλαβόντων τὴν
τῆς πόλεως διοίκησιν, ἣν ἐκεῖνος παρέδω-
κεν, οὐκ ἔχω τίνας ἐπαίνους εἰπὼν ἀξίους
ἂν εἴην εἰρηκὼς τῆς ἐκείνων διανοίας. οἵτι-
νες ἄπειροι πολιτειῶν ὄντες, οὐ διήμαρτον
αἱρούμενοι τῆς ὑπὸ πάντων ἂν ὁμολογηθεί-
σης οὐ μόνον εἶναι κοινοτάτης καὶ δικαιο-
τάτης, ἀλλὰ καὶ συμφορωτάτης ἅπασι καὶ
τοῖς χρωμένοις ἡδίστης. [131] κατεστήσα-
ντο γὰρ δημοκρατίαν οὐ τὴν εἰκῇ πολιτευο-
μένην, καὶ νομίζουσαν τὴν μὲν ἀκολασίαν
ἐλευθερίαν εἶναι, τὴν δ᾽ ἐξουσίαν ὅ τι βού-
λεταί τις ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ τὴν τοῖς
τοιούτοις μὲν ἐπιτιμῶσαν, ἀριστοκρατίᾳ
δὲ χρωμένην· ἣν οἱ μὲν πολλοὶ χρησιμω-
τάτην οὖσαν ὥσπερ τὴν ἀπὸ τῶν τιμη-
μάτων ἐν ταῖς πολιτείαις ἀριθμοῦσιν, οὐ
δι᾽ ἀμαθίαν ἀγνοοῦντες, ἀλλὰ διὰ τὸ μηδὲν
πώποτ᾽ αὐτοῖς μελῆσαι τῶν δεόντων. [132]
121

10. τῷ μὲν ἰσχὺν ἔδωκεν, ἣ βίᾳ τῶν ἄλλων
κρατεῖν δύναται, τῇ δὲ κάλλος ἀπένειμεν, ὃ
καὶ τῆς ῥώμης αὐτῆς ἄρχειν πέφυκεν. [17]
εἰδὼς δὲ τὰς ἐπιφανείας καὶ τὰς λαμπρότη-
τας οὐκ ἐκ τῆς ἡσυχίας, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν πο-
λέμων καὶ τῶν ἀγώνων γιγνομένας, βου-
λόμενος αὐτῶν μὴ μόνον τὰ σώματ᾽ εἰς θε-
οὺς ἀναγαγεῖν ἀλλὰ καὶ τὰς δόξας ἀειμνή-
στους καταλιπεῖν, τοῦ μὲν ἐπίπονον καὶ φι-
λοκίνδυνον τὸν βίον κατέστησε, τῆς δὲ πε-
ρίβλεπτον καὶ περιμάχητον τὴν φύσιν ἐποί-
ησεν.
[18] καὶ πρῶτον μὲν Θησεύς, ὁ λεγόμενος
μὲν Αἰγέως, γενόμενος δ᾽ ἐκ Ποσειδῶνος,
ἰδὼν αὐτὴν οὔπω μὲν ἀκμάζουσαν, ἤδη δὲ
τῶν ἄλλων διαφέρουσαν, τοσοῦτον ἡττήθη
τοῦ κάλλους ὁ κρατεῖν τῶν ἄλλων εἰθι-
σμένος, ὥσθ᾽ ὑπαρχούσης αὐτῷ καὶ πατρί-
δος μεγίστης καὶ βασιλείας ἀσφαλεστάτης
ἡγησάμενος οὐκ ἄξιον εἶναι ζῆν ἐπὶ τοῖς
παροῦσιν ἀγαθοῖς ἄνευ τῆς πρὸς ἐκείνην
10
οἰκειότητος, [19] ἐπειδὴ παρὰ τῶν κυρίων
οὐχ οἷός τ᾽ ἦν αὐτὴν λαβεῖν, ἀλλ᾽ ἐπέμενον
τήν τε τῆς παιδὸς ἡλικίαν καὶ τὸν χρησμὸν
τὸν παρὰ τῆς Πυθίας, ὑπεριδὼν τὴν ἀρχὴν
τὴν Τυνδάρεω καὶ καταφρονήσας τῆς
ῥώμης τῆς Κάστορος καὶ Πολυδεύκους καὶ
πάντων τῶν ἐν Λακεδαίμονι δεινῶν ὀλιγω-
ρήσας, βίᾳ λαβὼν αὐτὴν εἰς Ἄφιδναν τῆς
Ἀττικῆς κατέθετο, [20] καὶ τοσαύτην
χάριν ἔσχε Πειρίθῳ τῷ μετασχόντι τῆς ἁρ-
παγῆς, ὥστε βουληθέντος αὐτοῦ μνηστε-
ῦσαι Κόρην τὴν Διὸς καὶ Δήμητρος, καὶ
παρακαλοῦντος ἐπὶ τὴν εἰς Ἅιδου κατάβα-
σιν, ἐπειδὴ συμβουλεύων οὐχ οἷός τ᾽ ἦν
ἀποτρέπειν, προδήλου τῆς συμφορᾶς οὔσης
ὅμως αὐτῷ συνηκολούθησε, νομίζων ὀφεί-
λειν τοῦτον τὸν ἔρανον, μηδενὸς ἀποστῆναι
τῶν ὑπὸ Πειρίθου προσταχθέντων ἀνθ᾽ ὧν
ἐκεῖνος αὐτῷ συνεκινδύνευσεν.
[21] εἰ μὲν οὖν ὁ ταῦτα πράξας εἷς ἦν τῶν
τυχόντων ἀλλὰ μὴ τῶν πολὺ διενεγκόντων,
11
ἐγὼ δὲ φημὶ τὰς μὲν ἰδέας τῶν πολιτειῶν
τρεῖς εἶναι μόνας, ὀλιγαρχίαν, δημοκρατί-
αν, μοναρχίαν, τῶν δ᾽ ἐν ταύταις οἰκού-
ντων ὅσοι μὲν εἰώθασιν ἐπὶ τὰς ἀρχὰς κα-
θιστάναι καὶ τὰς ἄλλας πράξεις τοὺς ἱκα-
νωτάτους τῶν πολιτῶν καὶ τοὺς μέλλοντας
ἄριστα καὶ δικαιότατα τῶν πραγμάτων
ἐπιστατήσειν, τούτους μὲν ἐν ἁπάσαις ταῖς
πολιτείαις καλῶς οἰκήσειν καὶ πρὸς σφᾶς
αὐτοὺς καὶ πρὸς τοὺς ἄλλους· [133] τοὺς
δὲ τοῖς θρασυτάτοις καὶ πονηροτάτοις ἐπὶ
ταῦτα χρωμένους, καὶ τῶν μὲν τῇ πόλει
συμφερόντων μηδὲν φροντίζουσιν, ὑπὲρ δὲ
τῆς αὑτῶν πλεονεξίας ἑτοίμοις οὖσιν ὁτιο-
ῦν πάσχειν, τὰς δὲ τούτων πόλεις ὁμοίως
οἰκήσεσθαι ταῖς τῶν προεστώτων πονηρί-
αις· τοὺς δὲ μήθ᾽ οὕτω μήθ᾽ ὡς πρότερον
εἶπον, ἀλλ᾽ ὅταν μὲν θαρρῶσι, τούτους
μάλιστα τιμῶντας, τοὺς πρὸς χάριν λέγο-
ντας, ὅταν δὲ δείσωσιν, ἐπὶ τοὺς βελτί-
στους καὶ φρονιμωτάτους καταφεύγοντας,
122
μόνην καλῶς διοικουμένην, οὐχ ἡγήσαντο
δεῖν τοὺς ἄμεινον τῶν ἄλλων φρονοῦντας
καὶ πράττοντας ἀμελεῖν οὐδὲ περιορᾶν τὰς
τῆς αὐτῆς συγγενείας μετεχούσας ἀπολλυ-
μένας, ἀλλὰ σκεπτέον εἶναι καὶ πρακτέον
ὅπως ἁπάσας ἀπαλλάξουσι τῶν κακῶν τῶν
παρόντων. [165] ταῦτα δὲ διανοηθέντες
τῶν μὲν ἧττον νοσουσῶν πρεσβείαις καὶ
λόγοις ἐξαιρεῖν ἐπειρῶντο τὰς διαφοράας,
εἰς δὲ τὰς μᾶλλον στασιαζούσας ἐξέπεμπον
τῶν πολιτῶν τοὺς μεγίστην παρ᾽ αὐτοῖς
δόξαν ἔχοντας, οἳ περί τε τῶν παρόντων
πραγμάτων αὐταῖς συνεβούλευον καὶ συγ-
γιγνόμενοι τοῖς τε μὴ δυναμένοις ἐν ταῖς
αὑτῶν ζῆν καὶ τοῖς χεῖρον γεγονόσιν ὧν οἱ
νόμοι προστάττουσιν, οἵπερ ὡς ἐπὶ τὸ
πολὺ λυμαίνονται τὰς πόλεις, ἔπειθον μεθ᾽
αὑτῶν στρατεύεσθαι καὶ βίον ζητεῖν βελ-
τίω τοῦ παρόντος. [166] πολλῶν δὲ γιγνο-
μένων τῶν ταῦτα βουλομένων καὶ πειθο-
μένων, στρατόπεδα συνιστάντες ἐξ αὐτῶν,
139

11. ης τῆς Ἐπάφου τοῦ Διός, ἥν φασι πρώτην
γυναῖκα βασιλεύσασαν ὁμώνυμον αὑτῇ τὴν
χώραν καταστῆσαι. τυχὼν δὲ τοιούτων
προγόνων οὐκ ἐπὶ τούτοις μόνοις μέγ᾽
ἐφρόνησεν, ἀλλ᾽ ᾠήθη δεῖν καὶ τῆς ἀρετῆς
τῆς αὑτοῦ μνημεῖον εἰς ἅπαντα τὸν χρόνον
καταλιπεῖν.
[11] τὴν μὲν οὖν μητρῴαν ἀρχὴν ὑπερεῖδεν
ἐλάττω νομίσας ἢ κατὰ τὴν αὑτοῦ φύσιν
εἶναι, πλείστους δὲ καταστρεψάμενος καὶ
μεγίστην δύναμιν κτησάμενος ἐν Αἰγύπτῳ
κατεστήσατο τὴν βασιλείαν, οὐκ ἐκ τῶν
παρουσῶν μόνον ἀλλ᾽ ἐξ ἁπασῶν προκρί-
νας τὴν ἐκεῖ πολὺ διαφέρειν οἴκησιν. [12]
ἑώρα γὰρ τοὺς μὲν ἄλλους τόπους οὐκ
εὐκαίρως οὐδ᾽ εὐαρμόστως πρὸς τὴν τοῦ
σύμπαντος φύσιν ἔχοντας, ἀλλὰ τοὺς μὲν
ὑπ᾽ ὄμβρων κατακλυζομένους, τοὺς δ᾽ ὑπὸ
καυμάτων διαφθειρομένους, ταύτην δὲ τὴν
χώραν ἐν καλλίστῳ μὲν τοῦ κόσμου κει-
μένην, πλεῖστα δὲ καὶ παντοδαπώτατα
40
τὴν ἐπικουρίαν ταύτην αὑτῷ παρα-
σκευάζειν. [41] τῆς μὲν οὖν ἰδίας ἐλπίδος
πλὴν ἑνὸς ἀνδρὸς ἅπαντες ἐψεύσθησαν, τῆς
δὲ κοινῆς δόξης ἧς ἔσχον περὶ ἐκείνης
οὐδεὶς αὐτῶν διήμαρτεν. οὐ πολλοῦ γὰρ
χρόνου διελθόντος, γενομένης ἐν θεοῖς περὶ
κάλλους ἔριδος ἧς Ἀλέξανδρος ὁ Πριάμου
κατέστη κριτής, καὶ διδούσης Ἥρας μὲν
ἁπάσης αὐτῷ τῆς Ἀσίας βασιλεύειν, Ἀθη-
νᾶς δὲ κρατεῖν ἐν τοῖς πολέμοις, [42]
Ἀφροδίτης δὲ τὸν γάμον τὸν Ἑλένης, τῶν
μὲν σωμάτων οὐ δυνηθεὶς λαβεῖν διάγνω-
σιν ἀλλ᾽ ἡττηθεὶς τῆς τῶν θεῶν ὄψεως,
τῶν δὲ δωρεῶν ἀναγκασθεὶς γενέσθαι κρι-
τής, εἵλετο τὴν οἰκειότητα τὴν Ἑλένης
ἀντὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων, οὐ πρὸς τὰς ἡδο-
νὰς ἀποβλέψας, -- καίτοι καὶ τοῦτο τοῖς εὖ
φρονοῦσι πολλῶν αἱρετώτερόν ἐστιν, [43]
ἀλλ᾽ ὅμως οὐκ ἐπὶ τοῦθ᾽ ὥρμησεν, ἀλλ᾽
ἐπεθύμησε Διὸς γενέσθαι κηδεστής, νομί-
ζων πολὺ μείζω καὶ καλλίω ταύτην εἶναι
21
τὰς ἄλλας πόλεις ἀπολλύουσαι νῦν τε τῶν
μὲν Ἑλλήνων ἄρχειν ἀξιοῦσαι, πρὸς δὲ τὸν
βασιλέα πρέσβεις πέμπουσαι περὶ φιλίας
καὶ συμμαχίας· οἱ δὲ τότε τὴν πόλιν οἰκο-
ῦντες οὐδὲν τούτων ἔπραττον, [163] ἀλλὰ
πᾶν τοὐναντίον· τῶν μὲν γὰρ Ἑλληνίδων
πόλεων οὕτως αὐτοῖς ἀπέχεσθαι σφόδρα
δεδογμένον ἦν ὥσπερ τοῖς εὐσεβέσι τῶν ἐν
τοῖς ἱεροῖς ἀνακειμένων, τῶν δὲ πολέμων
ὑπελάμβανον ἀναγκαιότατον μὲν εἶναι καὶ
δικαιότατον τὸν μετὰ πάντων ἀνθρώπων
πρὸς τὴν ἀγριότητα τῶν θηρίων γιγνόμε-
νον, δεύτερον δὲ τὸν μετὰ τῶν Ἑλλήνων
πρὸς τοὺς βαρβάρους τοὺς καὶ φύσει πολε-
μίους ὄντας καὶ πάντα τὸν χρόνον ἐπιβου-
λεύοντας ἡμῖν.
[164] τοῦτον δ᾽ εἴρηκα τὸν λόγον οὐκ
αὐτὸς εὑρών, ἀλλ᾽ ἐκ τῶν ἐκείνοις πεπραγ-
μένων συλλογισάμενος. ὁρῶντες γὰρ τὰς
μὲν ἄλλας πόλεις ἐν πολλοῖς κακοῖς καὶ πο-
λέμοις καὶ ταραχαῖς οὔσας, τὴν δ᾽ αὑτῶν
138
τοὺς δὲ τοιούτους ἐναλλὰξ τοτὲ μὲν χεῖρον
τοτὲ δὲ βέλτιον πράξειν.
[134] αἱ μὲν οὖν φύσεις καὶ δυνάμεις τῶν
πολιτειῶν οὕτως ἔχουσιν, ἡγοῦμαι δὲ τα-
ῦτα μὲν ἑτέροις πολὺ πλείους λόγους πα-
ρέξειν τῶν νῦν εἰρημένων, ἐμοὶ δ᾽ οὐκέτι
περὶ ἁπασῶν αὐτῶν εἶναι διαλεκτέον, ἀλλὰ
περὶ μόνης τῆς τῶν προγόνων· ταύτην γὰρ
ὑπεσχόμην ἐπιδείξειν σπουδαιοτέραν καὶ
πλειόνων ἀγαθῶν αἰτίαν οὖσαν τῆς ἐν
Σπάρτῃ καθεστηκυίας. [135] ἔσται δ᾽ ὁ
λόγος τοῖς μὲν ἡδέως ἂν ἀκούσασι πολιτεί-
αν χρηστὴν ἐμοῦ διεξιόντος οὔτ᾽ ὀχληρὸς
οὔτ᾽ ἄκαιρος, ἀλλὰ σύμμετρος καὶ προσή-
κων τοῖς πρότερον εἰρημένοις, τοῖς δὲ μὴ
χαίρουσι τοῖς μετὰ πολλῆς σπουδῆς εἰρη-
μένοις, ἀλλὰ τοῖς ἐν ταῖς πανηγύρεσι μάλι-
στα μὲν λοιδορουμένοις, ἢν δ᾽ ἀπόσχωνται
τῆς μανίας ταύτης, ἐγκωμιάζουσιν ἢ τὰ
φαυλότατα τῶν ὄντων ἢ τοὺς παρανομω-
τάτους τῶν γεγενημένων, τούτοις δ᾽ αὐτὸν
123

12. τὴν τιμὴν ἢ τὴν τῆς Ἀσίας βασιλείαν, καὶ
μεγάλας μὲν ἀρχὰς καὶ δυναστείας καὶ
φαύλοις ἀνθρώποις ποτὲ παραγίγνεσθαι,
τοιαύτης δὲ γυναικὸς οὐδένα τῶν ἐπιγιγνο-
μένων ἀξιωθήσεσθαι, πρὸς δὲ τούτοις
οὐδὲν ἂν κτῆμα κάλλιον καταλιπεῖν τοῖς
παισὶν ἢ παρασκευάσας αὐτοῖς ὅπως μὴ
μόνον πρὸς πατρὸς ἀλλὰ καὶ πρὸς μητρὸς
ἀπὸ Διὸς ἔσονται γεγονότες. [44] ἠπίστατο
γὰρ τὰς μὲν ἄλλας εὐτυχίας ταχέως μετα-
πιπτούσας, τὴν δ᾽ εὐγένειαν ἀεὶ τοῖς αὐτοῖς
παραμένουσαν, ὥστε ταύτην μὲν τὴν αἵρε-
σιν ὑπὲρ ἅπαντος τοῦ γένους ἔσεσθαι, τὰς
δ᾽ ἑτέρας δωρεὰς ὑπὲρ τοῦ χρόνου μόνον
τοῦ καθ᾽ αὑτόν.
[45] τῶν μὲν οὖν εὖ φρονούντων οὐδεὶς ἂν
τοῖς λογισμοῖς τούτοις ἐπιτιμήσειεν, τῶν
δὲ μηδὲν πρὸ τοῦ πράγματος ἐνθυμου-
μένων ἀλλὰ τὸ συμβαῖνον μόνον σκοπου-
μένων ἤδη τινὲς ἐλοιδόρησαν αὐτόν· ὧν
τὴν ἄνοιαν ἐξ ὧν ἐβλασφήμησαν περὶ ἐκεί-
22
μὲν ἐξ Ἅιδου τοὺς τεθνεῶτας ἀνῆγεν, ὁ δὲ
πρὸ μοίρας τοὺς ζῶντας ἀπώλλυεν. ὥσθ᾽
ἡδέως ἂν εἰδείην τί ποτ᾽ ἂν ἐποίησεν, εἰ
καταφρονῶν αὐτῶν ἐτύγχανεν, ὃς θαυ-
μάζων τὴν ἀρετὴν τὴν ἐκείνων ἅπαντα
φαίνεται τἀναντία διαπραττόμενος. ὃ δὲ
πάντων ἀτοπώτατον, ὅτι περὶ τὰς γενεαλο-
γίας ἐσπουδακὼς ἐτόλμησας εἰπεῖν, ὡς
τούτους ἐζήλωσεν ὧν οὐδ᾽ οἱ πατέρες πω
κατ᾽ ἐκεῖνον τὸν χρόνον γεγονότες ἦσαν.
[9] ἵνα δὲ μὴ δοκῶ τὸ προχειρότατον ποιε-
ῖν, ἐπιλαμβάνεσθαι τῶν εἰρημένων μηδὲν
ἐπιδεικνὺς τῶν ἐμαυτοῦ, πειράσομαί σοι
διὰ βραχέων δηλῶσαι περὶ τὴν αὐτὴν
ὑπόθεσιν, καίπερ οὐ σπουδαίαν οὖσαν οὐδὲ
σεμνοὺς λόγους ἔχουσαν, ἐξ ὧν ἔδει καὶ
τὸν ἔπαινον καὶ τὴν ἀπολογίαν ποιήσα-
σθαι.
[10] περὶ μὲν οὖν τῆς Βουσίριδος εὐγενείας
τίς οὐκ ἂν δυνηθείη ῥᾳδίως εἰπεῖν; ὃς πα-
τρὸς μὲν ἦν Ποσειδῶνος, μητρὸς δὲ Λιβύ-
39
οἶμαι δόξειν πολὺ μακρότερον εἶναι τοῦ
δέοντος. [136] ἐμοὶ δὲ τῶν μὲν τοιούτων
ἀκροατῶν οὐδὲν πώποτ᾽ ἐμέλησεν, οὐδὲ
τοῖς ἄλλοις τοῖς εὖ φρονοῦσιν, ἐκείνων δὲ
τῶν ἅ τε προεῖπον πρὸ ἅπαντος τοῦ λόγου
μνημονευσόντων, τῷ τε πλήθει τῶν λεγο-
μένων οὐκ ἐπιτιμησόντων, οὐδ᾽ ἢν μυρίων
ἐπῶν ᾖ τὸ μῆκος, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ αὑτοῖς εἶναι νο-
μιούντων τοσοῦτον ἀναγνῶναι μέρος καὶ
διελθεῖν ὁπόσον ἂν αὐτοὶ βουληθῶσιν,
πάντων δὲ μάλιστα τῶν οὐδενὸς ἂν ἥδιον
ἀκουόντων ἢ λόγου διεξιόντος ἀνδρῶν ἀρε-
τὰς καὶ πόλεως τρόπον καλῶς οἰκουμένης,
[137] ἅπερ εἰ μιμήσασθαί τινες βουληθεῖεν
καὶ δυνηθεῖεν, αὐτοί τ᾽ ἂν ἐν μεγάλῃ δόξῃ
τὸν βίον διαγάγοιεν καὶ τὰς πόλεις τὰς
αὑτῶν εὐδαίμονας ποιήσειαν.
οἵους μὲν οὖν εὐξαίμην ἂν εἶναι τοὺς ἀκου-
σομένους τῶν ἐμῶν, εἴρηκα, δέδοικα δὲ μὴ
τοιούτων γενομένων πολὺ καταδεέστερον
εἴπω τῶν πραγμάτων περὶ ὧν μέλλω ποιε-
124
πέμπομεν ὡς ἐκεῖνον, ἐλπίζοντες, ὁπο-
τέροις ἂν οἰκειότερον διατεθῇ, κυρίους τού-
τους γενήσεσθαι τῆς ἐν τοῖς Ἕλλησι πλεο-
νεξίας, κακῶς εἰδότες ὡς τοὺς μὲν θερα-
πεύοντας αὑτὸν ὑβρίζειν εἴθισται, πρὸς δὲ
τοὺς ἀντιταττομένους καὶ καταφρονοῦντας
τῆς ἐκείνου δυνάμεως ἐκ παντὸς τρόπου
διαλύεσθαι πειρᾶται τὰς διαφοράς. [161]
ταῦτα δὲ διῆλθον οὐκ ἀγνοῶν ὅτι λέγειν τι-
νὲς τολμήσουσιν ὡς ἔξω τῆς ὑποθέσεως
τοῖς λόγοις τούτοις ἐχρησάμην. ἐγὼ δ᾽
οὐδέποτ᾽ ἂν οἶμαι τοῖς προειρημένοις
οἰκειοτέρους λόγους ῥηθῆναι τούτων, οὐδ᾽
ἐξ ὧν ἄν τις σαφέστερον ἐπιδείξειε τοὺς
προγόνους ἡμῶν φρονιμωτέρους ὄντας
περὶ τὰ μέγιστα τῶν τήν τε πόλιν τὴν ἡμε-
τέραν καὶ τὴν Σπαρτιατῶν μετὰ τὸν πόλε-
μον τὸν πρὸς Ξέρξην διοικησάντων. [162]
αὗται μὲν γὰρ ἂν φανεῖεν ἐν ἐκείνοις τε
τοῖς χρόνοις πρὸς μὲν τοὺς βαρβάρους
εἰρήνην ποιησάμεναι, σφᾶς δ᾽ αὐτὰς καὶ
137

13. ἄν σοι τοσαύτην ἔχοι χάριν ὑπὲρ τῆς κατη-
γορίας, ὅσην οὐδενὶ τῶν ἐπαινεῖν αὐτὸν
εἰθισμένων, ὁ δ᾽ εἰ καὶ περὶ τοὺς ἄλλους
πραότατος ἦν, ἀλλ᾽ οὖν ἐπί γε τοῖς ὑπὸ σοῦ
λεγομένοις οὕτως ἂν ἀγανακτήσειεν ὥστε
μηδεμιᾶς ἀποσχέσθαι τιμωρίας. καίτοι
πῶς οὐκ αἰσχύνεσθαι μᾶλλον ἢ σεμνύνε-
σθαι προσήκει τὸν παρὰ τοῖς λοιδορου-
μένοις ὑφ᾽ αὑτοῦ μᾶλλον ἀγαπώμενον ἢ
παρὰ τοῖς ἐγκωμιαζομένοις;
[7] οὕτω δ᾽ ἠμέλησας εἰ μηδὲν ὁμολογού-
μενον ἐρεῖς, ὥστε φῂς μὲν αὐτὸν τὴν
Αἰόλου καὶ τὴν Ὀρφέως ζηλῶσαι δόξαν,
ἀποφαίνεις δ᾽ οὐδὲν τῶν αὐτῶν ἐκείνοις
ἐπιτηδεύσαντα. πότερα γὰρ τοῖς περὶ
Αἰόλου λεγομένοις αὐτὸν παρατάξωμεν;
ἀλλ᾽ ἐκεῖνος μὲν τῶν ξένων τοὺς ἐπὶ τὴν
χώραν ἐκπίπτοντας εἰς τὰς αὑτῶν πατρί-
δας ἀπέστελλεν, ὁ δ᾽ εἰ χρὴ τοῖς ὑπὸ σοῦ
λεγομένοις πιστεύειν, θύσας κατήσθιεν. [8]
ἢ τοῖς Ὀρφέως ἔργοις ὁμοιώσωμεν; ἀλλ᾽ ὁ
38
νου ῥᾴδιον ἅπασι καταμαθεῖν. [46] πῶς
γὰρ οὐ καταγέλαστον πεπόνθασιν, εἰ τὴν
αὑτῶν φύσιν ἱκανωτέραν εἶναι νομίζουσι
τῆς ὑπὸ τῶν θεῶν προκριθείσης; οὐ γὰρ δή
που περὶ ὧν εἰς τοσαύτην ἔριν κατέστησαν
τὸν τυχόντα διαγνῶναι κύριον ἐποίησαν,
ἀλλὰ δῆλον ὅτι τοσαύτην ἔσχον σπουδὴν
ἐκλέξασθαι, κριτὴν τὸν βέλτιστον, ὅσηνπερ
περὶ αὐτοῦ τοῦ πράγματος ἐπιμέλειαν
ἐποιήσαντο. [47] χρὴ δὲ σκοπεῖν ὁποῖός τις
ἦν καὶ δοκιμάζειν αὐτὸν οὐκ ἐκ τῆς ὀργῆς
τῆς τῶν ἀποτυχουσῶν, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν ἅπασαι
βουλευσάμεναι προείλοντο τὴν ἐκείνου
διάνοιαν. κακῶς μὲν γὰρ παθεῖν ὑπὸ τῶν
κρειττόνων οὐδὲν κωλύει καὶ τοὺς μηδὲν
ἐξημαρτηκότας· τοιαύτης δὲ τιμῆς τυχεῖν
ὥστε θνητὸν ὄντα θεῶν γενέσθαι κριτὴν,
οὐχ οἷόν τε μὴ οὐ τὸν πολὺ τῇ γνώμῃ δια-
φέροντα.
[48] θαυμάζω δ᾽ εἴ τις οἴεται κακῶς βεβου-
λεῦσθαι τὸν μετὰ ταύτης ζῆν ἑλόμενον, ἧς
23
λύουσαι καὶ τοὺς ἄλλους Ἕλληνας, πρὶν
κύριον ἐποίησαν τὸν κοινὸν ἐχθρὸν τὴν τε
πόλιν τὴν ἡμετέραν εἰς τοὺς ἐσχάτους κα-
ταστῆσαι κινδύνους διὰ τῆς δυνάμεως τῆς
Λακεδαιμονίων, καὶ πάλιν τὴν ἐκείνων διὰ
τῆς πόλεως τῆς ἡμετέρας. [159] καὶ τοσο-
ῦτον ἀπολειφθέντες τῆς τοῦ βαρβάρου φρο-
νήσεως, οὔτ᾽ ἐν ἐκείνοις τοῖς χρόνοις ἤλγη-
σαν ἀξίως ὧν ἔπαθον οὐδ᾽ ὡς προσῆκεν
αὐτούς, οὔτε νῦν αἱ μέγισται τῶν Ἑλληνί-
δων πόλεων αἰσχύνονται διακολακευόμεναι
πρὸς τὸν ἐκείνου πλοῦτον, ἀλλ᾽ ἡ μὲν Ἀρ-
γείων καὶ Θηβαίων Αἴγυπτον αὐτῷ συ-
γκατεπολέμησεν, ἵν᾽ ὡς μεγίστην ἔχων δύ-
ναμιν ἐπιβουλεύῃ τοῖς Ἕλλησιν, ἡμεῖς δὲ
καὶ Σπαρτιᾶται, συμμαχίας ἡμῖν ὑπαρχού-
σης, ἀλλοτριώτερον ἔχομεν πρὸς ἡμᾶς
αὐτοὺς ἢ πρὸς οὓς ἑκάτεροι πολεμοῦντες
τυγχάνομεν. [160] σημεῖον δ᾽ οὐ μικρόν·
κοινῇ μὲν γὰρ οὐδὲ περὶ ἑνὸς πράγματος
βουλευόμεθα, χωρὶς δ᾽ ἑκάτεροι πρέσβεις
136
ῖσθαι τοὺς λόγους. ὅμως δ᾽ οὕτως ὅπως ἂν
οἷός τ᾽ ὦ πειράσομαι διαλεχθῆναι περὶ
αὐτῶν. [138] τοῦ μὲν οὖν διαφερόντως τῶν
ἄλλων οἰκεῖσθαι τὴν πόλιν ἡμῶν κατ᾽ ἐκε-
ῖνον τὸν χρόνον δικαίως ἂν ἐπενέγκοιμεν
τὴν αἰτίαν τοῖς βασιλεύσασιν αὐτῆς, περὶ
ὧν ὀλίγῳ πρότερον διελέχθην. ἐκεῖνοι γὰρ
ἦσαν οἱ παιδεύσαντες τὸ πλῆθος ἐν ἀρετῇ
καὶ δικαιοσύνῃ καὶ πολλῇ σωφροσύνῃ, καὶ
διδάξαντες ἐξ ὧν διῴκουν, ἅπερ ἐγὼ φα-
νείην ἂν ὕστερον εἰρηκὼς ἢ κεῖνοι πράξα-
ντες, ὅτι πᾶσα πολιτεία ψυχὴ πόλεώς ἐστι,
τοσαύτην ἔχουσα δύναμιν ὅσην περ ἐν
σώματι φρόνησις· αὕτη γάρ ἐστιν ἡ βου-
λευομένη περὶ ἁπάντων, καὶ τὰ μὲν ἀγαθὰ
διαφυλάττουσα, τὰς δὲ συμφορὰς διαφεύ-
γουσα, καὶ πάντων αἰτία τῶν ταῖς πόλεσι
συμβαινόντων.
[139] ἃ μαθὼν ὁ δῆμος οὐκ ἐπελάθετο διὰ
τὴν μεταβολήν, ἀλλὰ μᾶλλον τούτῳ προσε-
ῖχεν ἢ τοῖς ἄλλοις, ὅπως λήψεται τοὺς ἡγε-
125

14. ἕνεκα πολλοὶ τῶν ἡμιθέων ἀποθνῄσκειν
ἠθέλησαν. πῶς δ᾽ οὐκ ἂν ἦν ἀνόητος, εἰ
τοὺς θεοὺς εἰδὼς περὶ κάλλους φιλονικο-
ῦντας αὐτὸς κάλλους κατεφρόνησε, καὶ μὴ
ταύτην ἐνόμισε μεγίστην εἶναι τῶν δωρε-
ῶν, περὶ ἧς κἀκείνας ἑώρα μάλιστα σπου-
δαζούσας;
[49] τίς δ᾽ ἂν τὸν γάμον τὸν Ἑλένης ὑπερε-
ῖδεν, ἧς ἁρπασθείσης οἱ μὲν Ἕλληνες
οὕτως ἠγανάκτησαν ὥσπερ ὅλης τῆς Ἑλ-
λάδος πεπορθημένης, οἱ δὲ βάρβαροι τοσο-
ῦτον ἐφρόνησαν, ὅσον περ ἂν εἰ πάντων
ἡμῶν ἐκράτησαν. δῆλον δ᾽ ὡς ἑκάτεροι διε-
τέθησαν· πολλῶν γὰρ αὐτοῖς πρότερον
ἐγκλημάτων γενομένων περὶ μὲν τῶν ἄλ-
λων ἡσυχίαν ἦγον, ὑπὲρ δὲ ταύτης τηλικο-
ῦτον συνεστήσαντο πόλεμον οὐ μόνον τῷ
μεγέθει τῆς ὀργῆς ἀλλὰ καὶ τῷ μήκει τοῦ
χρόνου καὶ τῷ πλήθει τῶν παρασκευῶν
ὅσος οὐδεὶς πώποτε γέγονεν. [50] ἐξὸν δὲ
τοῖς μὲν ἀποδοῦσιν Ἑλένην ἀπηλλάχθαι
24
ὑπαρχόντων ἀγαθῶν αὐτοῖς προσόντ᾽ ἀπο-
φαίνειν, τοὺς δὲ κατηγοροῦντας τἀναντία
τούτων ποιεῖν, [5] τοσούτου δεῖς οὕτω κε-
χρῆσθαι τοῖς λόγοις, ὥσθ᾽ ὑπὲρ μὲν Βουσί-
ριδος ἀπολογήσασθαι φάσκων, οὐχ ὅπως
τῆς ὑπαρχούσης αὐτὸν διαβολῆς ἀπήλλα-
ξας, ἀλλὰ καὶ τηλικαύτην αὐτῷ τὸ μέγεθος
παρανομίαν προσῆψας ἧς οὐκ ἔσθ᾽ ὅπως ἄν
τις δεινοτέραν ἐξευρεῖν δυνηθείη· τῶν γὰρ
ἄλλων τῶν ἐπιχειρησάντων ἐκεῖνον λοιδο-
ρεῖν τοσοῦτον μόνον περὶ αὐτοῦ βλασφη-
μούντων, ὡς ἔθυε τῶν ξένων τοὺς ἀφικνου-
μένους, σὺ καὶ κατεσθίειν αὐτὸν τοὺς ἀν-
θρώπους ᾐτιάσω· Σωκράτους δὲ κατηγορε-
ῖν ἐπιχειρήσας, ὥσπερ ἐγκωμιάσαι βου-
λόμενος Ἀλκιβιάδην ἔδωκας αὐτῷ μαθη-
τήν, ὃν ὑπ᾽ ἐκείνου μὲν οὐδεὶς ᾔσθετο παι-
δευόμενον, ὅτι δὲ πολὺ διήνεγκε τῶν ἄλ-
λων ἅπαντες ἂν ὁμολογήσειαν. [6] τοιγα-
ροῦν εἰ γένοιτ᾽ ἐξουσία τοῖς τετελευτηκόσι
βουλεύσασθαι περὶ τῶν εἰρημένων, ὁ μὲν
37
μόνας δημοκρατίας μὲν ἐπιθυμοῦντας, τὸ
δ᾽ ἦθος τοιοῦτον ἔχοντας οἷόν περ οἱ
πρότερον ἐπιστατοῦντες αὐτῶν, καὶ μὴ λή-
σουσι σφᾶς αὐτοὺς κυρίους ἁπάντων τῶν
κοινῶν καταστήσαντες οἷς οὐδεὶς ἂν οὐδὲν
τῶν ἰδίων ἐπιτρέψειεν, [140] μηδὲ πε-
ριόψονται πρὸς τὰ τῆς πόλεως προσιόντας
τοὺς ὁμολογουμένως ὄντας πονηρούς, μηδ᾽
ἀνέξονται τὴν φωνὴν τῶν τὰ μὲν σώματα
τὰ σφέτερ᾽ αὐτῶν ἐπονειδίστως διατιθε-
μένων, συμβουλεύειν δὲ τοῖς ἄλλοις ἀξιού-
ντων ὃν τρόπον τὴν πόλιν διοικοῦντες σω-
φρονοῖεν ἂν καὶ βέλτιον πράττομεν, μηδὲ
τῶν ἃ μὲν παρὰ τῶν πατέρων παρέλαβον
εἰς αἰσχρὰς ἡδονὰς ἀνηλωκότων, ἐκ δὲ τῶν
κοινῶν ταῖς ἰδίαις ἀπορίαις βοηθεῖν ζητού-
ντων, μηδὲ τῶν πρὸς χάριν μὲν ἀεὶ λέγειν
γλιχομένων, εἰς πολλὰς δ᾽ ἀηδίας καὶ λύ-
πας τοὺς πειθομένους ἐμβαλλόντων, [141]
ἀλλὰ τούς τε τοιούτους ἅπαντας ἀπείργειν
ἀπὸ τοῦ συμβουλεύειν ἕκαστος οἰήσεται
126
τὼ πόλεε τούτω πλείστων ἀγαθῶν αἰτίας
γεγενῆσθαι τοῖς Ἕλλησι καὶ μεγίστων κα-
κῶν μετὰ τὴν Ξέρξου στρατείαν, οὐκ ἔστιν
ὅπως οὐκ ἀληθῆ δόξειεν ἂν λέγειν τοῖς
εἰδόσι τι περὶ τῶν τότε γεγενημένων. [157]
ἠγωνίσαντό τε γὰρ ὡς δυνατὸν ἄριστα
πρὸς τὴν ἐκείνου δύναμιν, ταῦτά τε πράξα-
σαι, προσῆκον αὐταῖς καὶ περὶ τῶν ἐχο-
μένων βουλεύσασθαι καλῶς, εἰς τοῦτ᾽ ἦλ-
θον οὐκ ἀνοίας ἀλλὰ μανίας, ὥστε πρὸς
μὲν τὸν ἐπιστρατεύσαντα καὶ βουληθέντα
τὼ μὲν πόλεε τούτω παντάπασιν ἀνελεῖν,
τοὺς δ᾽ ἄλλους Ἕλληνας καταδουλώσα-
σθαι, [158] πρὸς μὲν τὸν τοιοῦτον, κρατή-
σασαι ῥᾳδίως ἂν αὐτοῦ καὶ κατὰ γῆν καὶ
κατὰ θάλατταν, εἰρήνην εἰς ἅπαντα συνε-
γράψαντο τὸν χρόνον ὥσπερ πρὸς εὐερ-
γέτην γεγενημένον, φθονήσασαι δὲ ταῖς
ἀρεταῖς ταῖς αὑτῶν, εἰς πόλεμον κατα-
στᾶσαι πρὸς ἀλλήλας καὶ φιλονεικίαν, οὐ
πρότερον ἐπαύσαντο σφᾶς τε αὐτὰς ἀπολ-
135

15. ἐν τῷ παρόντι δυναίμην ἂν εὐεργετῆσαί σε,
ταῦτα δ᾽ ᾠήθην χρῆναι σοὶ μὲν ἐπιστεῖλαι,
πρὸς δὲ τοὺς ἄλλους ὡς οἷόν τε μάλιστ᾽
ἀποκρύψασθαι. [3] γιγνώσκω μὲν οὖν ὅτι
τοῖς πλείστοις τῶν νουθετουμένων ἔμφυτόν
ἐστι μὴ πρὸς τὰς ὠφελείας ἀποβλέπειν,
ἀλλὰ τοσούτῳ χαλεπώτερον ἀκούειν τῶν
λεγομένων, ὅσῳ περ ἂν αὐτῶν τις ἀκρι-
βέστερον ἐξετάζῃ τὰς ἁμαρτίας· ὅμως δ᾽
οὐκ ὀκνητέον ὑπομένειν τὴν ἀπέχθειαν
ταύτην τοῖς εὐνοϊκῶς πρός τινας ἔχουσιν,
ἀλλὰ πειρατέον μεθιστάναι τὴν δόξαν τῶν
οὕτω πρὸς τοὺς συμβουλεύοντας διακει-
μένων.
[4] αἰσθόμενος οὖν οὐχ ἥκιστά σε μεγαλαυ-
χούμενον ἐπί τε τῇ Βουσίριδος ἀπολογίᾳ
καὶ τῇ Σωκράτους κατηγορίᾳ, πειράσομαί
σοι ποιῆσαι καταφανὲς ὅτι πολὺ τοῦ δέο-
ντος ἐν ἀμφοτέροις τοῖς λόγοις διήμαρτες.
ἁπάντων γὰρ εἰδότων ὅτι δεῖ τοὺς μὲν
εὐλογεῖν τινὰς βουλομένους πλείω τῶν
36
τῶν παρόντων κακῶν, τοῖς δ᾽ ἀμελήσασιν
ἐκείνης ἀδεῶς οἰκεῖν τὸν ἐπίλοιπον χρόνον,
οὐδέτεροι ταῦτ᾽ ἠθέλησαν· ἀλλ᾽ οἱ μὲν πε-
ριεώρων καὶ πόλεις ἀναστάτους γιγνο-
μένας καὶ τὴν χώραν πορθουμένην, ὥστε
μὴ προέσθαι τοῖς Ἕλλησιν αὐτήν, οἱ δ᾽
ᾑροῦντο μένοντες ἐπὶ τῆς ἀλλοτρίας κατα-
γηράσκειν καὶ μηδέποτε τοὺς αὑτῶν ἰδεῖν
μᾶλλον ἢ 'κείνην καταλιπόντες εἰς τὰς
αὑτῶν πατρίδας ἀπελθεῖν. [51] καὶ ταῦτ᾽
ἐποίουν οὐχ ὑπὲρ Ἀλεξάνδρου καὶ Μενε-
λάου φιλονικοῦντες, ἀλλ᾽ οἱ μὲν ὑπὲρ τῆς
Ἀσίας, οἱ δ᾽ ὑπὲρ τῆς Εὐρώπης, νομίζο-
ντες, ἐν ὁποτέρᾳ τὸ σῶμα τοὐκείνης κατοι-
κήσειε, ταύτην εὐδαιμονεστέραν τὴν
χώραν ἔσεσθαι.
[52] τοσοῦτος δ᾽ ἔρως ἐνέπεσε τῶν πόνων
καὶ τῆς στρατείας ἐκείνης οὐ μόνον τοῖς
Ἕλλησι καὶ τοῖς βαρβάροις ἀλλὰ καὶ τοῖς
θεοῖς, ὥστ᾽ οὐδὲ τοὺς ἐξ αὑτῶν γεγονότας
ἀπέτρεψαν τῶν ἀγώνων τῶν περὶ Τροίαν,
25
Ἄρειον πάγον ἀναβήσεσθαι μελλόντων, ἔτι
δὲ καὶ τὴν δύναμιν αὐτοῖς περιθέντος τὴν
αὐτήν, ἥνπερ ᾔδει καὶ τὴν βουλὴν ἔχουσαν
τὴν παρ᾽ ἡμῖν.
[155] ὅτι μὲν οὖν τὸν αὐτὸν τρόπον τἀκεῖ
καθέστηκεν ὥσπερ εἶχε τὸ παλαιὸν καὶ τὰ
παρ᾽ ἡμῖν, παρὰ πολλῶν ἔσται πυθέσθαι
τοῖς εἰδέναι βουλομένοις· ὡς δὲ καὶ τὴν
ἐμπειρίαν τὴν περὶ τὸν πόλεμον οὐ πρότε-
ρον ἤσκησαν οὐδ᾽ ἄμεινον ἐχρήσαντο
Σπαρτιᾶται τῶν ἡμετέρων, ἐκ τῶν ἀγώνων
καὶ τῶν πολέμων τῶν ὁμολογουμένων γε-
νέσθαι κατ᾽ ἐκεῖνοι τὸν χρόνον οὕτως οἶμαι
σαφῶς ἐπιδείξειν, ὥστε μήτε τοὺς ἀνοή-
τως λακωνίζοντας ἀντειπεῖν δυνήσεσθαι
τοῖς ῥηθεῖσι, μήτε τοὺς τὰ ἡμέτερα ἅμα τε
θαυμάζοντας καὶ βασκαίνοντας καὶ μιμε-
ῖσθαι γλιχομένους.
[156] ποιήσομαι δὲ τὴν ἀρχὴν τῶν λεχθη-
σομένων ἀκοῦσαι μὲν ἴσως τισὶν ἀηδῆ, ῥη-
θῆναι δ᾽ οὐκ ἀσύμφορον. εἰ γάρ τις φαίη
134
δεῖν, καὶ πρὸς τούτοις ἐκείνους, τοὺς τὰ
μὲν τῶν ἄλλων κτήματα τῆς πόλεως εἶναι
φάσκοντας, τὰ δὲ ταύτης ἴδια κλέπτειν καὶ
διαρπάζειν τολμῶντας, καὶ φιλεῖν μὲν τὸν
δῆμον προσποιουμένους, ὑπὸ δὲ τῶν ἄλλων
ἁπάντων αὐτὸν μισεῖσθαι ποιοῦντας, καὶ
λόγῳ μὲν δεδιότας ὑπὲρ τῶν Ἑλλήων,
[142] ἔργῳ δὲ λυμαινομένους καὶ συκοφα-
ντοῦντας καὶ διατιθέντας αὐτοὺς οὕτω
πρὸς ἡμᾶς, ὥστε τῶν πόλεων τὰς εἰς τὸν
πόλεμον καθισταμένας ἥδιον ἂν καὶ θᾶττον
ἐνίας εἰσδέξασθαι τοὺς πολιορκοῦντας ἢ
τὴν παρ᾽ ἡμῶν βοήθειαν. ἀπείποι δ᾽ ἄν τις
γράφων, εἰ πάσας τὰς κακοηθείας καὶ πο-
νηρίας ἐξαριθμεῖν ἐπιχειρήσειεν.
[143] ἃς ἐκεῖνοι μισήσαντες καὶ τοὺς ἔχο-
ντας αὐτάς, ἐποιοῦντο συμβούλους καὶ
προστάτας οὐ τοὺς τυχόντας ἀλλὰ τοὺς
βελτίστους καὶ φρονιμωτάτους καὶ κάλλι-
στα βεβιωκότας, καὶ τοὺς αὐτοὺς τούτους
στρατηγοὺς ᾑροῦντο καὶ πρέσβεις, εἴ που
127

16. ἀλλὰ Ζεὺς μὲν προειδὼς τὴν Σαρπηδόνος
εἱμαρμένην, Ἠὼς δὲ τὴν Μέμνονος, Πο-
σειδῶν δὲ τὴν Κύκνου, Θέτις δὲ τὴν Ἀχιλ-
λέως, ὅμως αὐτοὺς συνεξώρμησαν καὶ συ-
νεξέπεμψαν, [53] ἡγούμενοι κάλλιον αὐτοῖς
εἶναι τεθνάναι μαχομένοις περὶ τῆς Διὸς
θυγατρὸς μᾶλλον ἢ ζῆν ἀπολειφθεῖσι τῶν
περὶ ἐκείνης κινδύνων. καὶ τί δεῖ θαυ-
μάζειν, ἃ περὶ τῶν παίδων διενοήθησαν;
αὐτοὶ γὰρ πολὺ μείζω καὶ δεινοτέραν ἐποι-
ήσαντο παράταξιν τῆς πρὸς Γίγαντας
αὐτοῖς γενομένης· πρὸς μὲν γὰρ ἐκείνους
μετ᾽ ἀλλήλων ἐμαχέσαντο, περὶ δὲ ταύτης
πρὸς σφᾶς αὐτοὺς ἐπολέμησαν.
[54] εὐλόγως δὲ κἀκεῖνοι ταῦτ᾽ ἔγνωσαν,
κἀγὼ τηλικαύταις ὑπερβολαῖς ἔχω χρήσα-
σθαι περὶ αὐτῆς· κάλλους γὰρ πλεῖστον
μέρος μετέσχεν, ὃ σεμνότατον καὶ τι-
μιώτατον καὶ θειότατον τῶν ὄντων ἐστίν.
ῥᾴδιον δὲ γνῶναι τὴν δύναμιν αὐτοῦ· τῶν
μὲν γὰρ ἀνδρίας ἢ σοφίας ἢ δικαιοσύνης
26
ΒΟYΣΙΡΙΣ
Tὴν μὲν ἐπιείκειαν τὴν σήν, ὦ Πολύκρα-
τες, καὶ τὴν τοῦ βίου μεταβολὴν παρ᾽ ἄλ-
λων πυνθανόμενος οἶδα· τῶν δὲ λόγων τι-
νὰς ὧν γέγραφας, αὐτὸς ἀνεγνωκὼς ἥδι-
στα μὲν ἄν σοι περὶ ὅλης ἐπαρρησιασάμην
τῆς παιδεύσεως περὶ ἣν ἠνάγκασαι διατρί-
βειν· ἡγοῦμαι γὰρ τοῖς ἀναξίως μὲν δυστυ-
χοῦσιν, ἐκ δὲ φιλοσοφίας χρηματίζεσθαι
ζητοῦσιν, ἅπαντας τοὺς πλείω πεπραγμα-
τευμένους καὶ μᾶλλον ἀπηκριβωμένους
προσήκειν ἐθελοντὰς τοῦτον εἰσφέρειν τὸν
ἔρανον· [2] ἐπειδὴ δ᾽ οὔπω περιτετυχήκα-
μεν ἀλλήλοις, περὶ μὲν τῶν ἄλλων, ἤν ποτ᾽
εἰς ταὐτὸν ἔλθωμεν, τόθ᾽ ἡμῖν ἐξέσται διὰ
πλειόνων ποιήσασθαι τὴν συνουσίαν, ἃ δ᾽
35
δεήσειεν, ἔπεμπον, καὶ πάσας τὰς ἡγεμονί-
ας τὰς τῆς πόλεως αὐτοῖς παρεδίδοσαν, νο-
μίζοντες τοὺς ἐπὶ τοῦ βήματος βουλο-
μένους καὶ δυναμένους καὶ δυναμένους τὰ
βέλτιστα συμβουλεύειν, τούτους καὶ καθ᾽
αὑτοὺς γενομένους ἐν ἅπασι τοῖς τόποις
καὶ περὶ ἁπάσας τὰς πράξεις τὴν αὐτὴν
γνώμην ἕξειν· ἅπερ αὐτοῖς συνέβαινεν.
[144] διὰ γὰρ τὸ ταῦτα γιγνώσκειν ἐν ὀλί-
γαις ἡμέραις ἑώρων τούς τε νόμους ἀναγε-
γραμμένους, οὐχ ὁμοίους τοῖς νῦν κει-
μένοις, οὐδὲ τοσαύτης ταραχῆς καὶ τοσού-
των ἐναντιώσεων μεστοὺς ὥστε μηδέν ἂν
δυνηθῆναι συνιδεῖν μήτε τοὺς χρησίμους
μήτε τοὺς ἀχρήστους αὐτῶν, ἀλλὰ πρῶτον
μὲν ὀλίγους, ἱκανοὺς δὲ τοῖς χρῆσθαι μέλ-
λουσι καὶ ῥᾳδίους συνιδεῖν, ἔπειτα δικαίους
καὶ συμφέροντας καὶ σφίσιν αὐτοῖς ὁμολο-
γουμένους, καὶ μᾶλλον ἐσπουδασμένους
τοὺς περὶ τῶν κοινῶν ἐπιτηδευμάτων ἢ
τοὺς περὶ τῶν ἰδίων συμβολαίων, οἵους περ
128
τῶν πεπραγμένων καὶ τῶν ἐπιτηδευμάτων
τῶν περὶ τὸν πόλεμον, οἷς οἱ πρόγονοι
χρώμενοι τῶν τε βαρβάρων περιεγένοντο
καὶ παρὰ τοῖς Ἕλλησιν εὐδοκίμησαν, οὐκ
ἔστιν ὅπως οὐ φήσουσί τινές με διεξιέναι
τοὺς νόμους οὓς Λυκοῦργος μὲν ἔθηκε,
Σπαρτιᾶται δ᾽ αὐτοῖς χρώμενοι τυγχάνου-
σιν.
[153] ἐγὼ δ᾽ ὁμολογῶ μὲν ἐρεῖν πολλὰ τῶν
ἐκεῖ καθεστώτων, οὐχ ὡς Λυκούργου τι
τούτων εὑρόντος ἢ διανοηθέντος, ἀλλ᾽ ὡς
μιμησαμένου τὴν διοίκησιν ὡς δυνατὸν
ἄριστα τὴν τῶν προγόνων τῶν ἡμετέρων,
καὶ τήν τε δημοκρατίαν καταστήσαντος
παρ᾽ αὐτοῖς τὴν ἀριστοκρατίᾳ μεμιγμένην,
ἥπερ ἦν παρ᾽ ἡμῖν, καὶ τὰς ἀρχὰς οὐ κλη-
ρωτὰς ἀλλ᾽ αἱρετὰς ποιήσαντος, [154] καὶ
τῶν γερόντων αἵρεσιν τῶν ἐπιστατούντων
ἅπασι τοῖς πράγμασι μετὰ τοσαύτης σπου-
δῆς ποιεῖσθαι νομοθετήσαντος, μεθ᾽ ὅσης
πέρ φασι καὶ τοὺς ἡμετέρους περὶ τῶν εἰς
133