500 AÑOS DE LA REFORMA EXPOSICION GRAFICA.pdf2. 3 4
Titulo: “500 AÑOS DE LA REFORMA”EXPOSICIÓN
GRÁFICA
Autor: Manuel Díaz
ASOCIACIÓN DE MINISTROS EVANGÉLICOS DE LAS
ISLAS CANARIAS – G.C.
FACULTAD TEOLÓGICA CRISTIANA REFORMADA
Fuentespina, 20, Esc. Izq. Bajo A/B
28031 – MADRID
Email: ftcr_es ahoo.es
Impreso en España
Clasifíquese: Historia
3. 5
INDICE
PRÓLOGO..........………………………………… 7
INTRODUCCION……………………………….. 11
PARTE I.
INTRODUCCIÓN GENERAL
“500 AÑOS DE LA REFORMA”
EXPOSICIÓN GRÁFICA
I. LA REFORMA DE MARTÍN LUTERO.... 15
II. LA TEOLOGÍA DE LA REFORMA: LAS 5
SOLAS ......................................
III. ASCENDIENTES DE MARTÍN Y
CATALINA LUTERO ............................... 25
IV. HIJOS DE MARTÍN Y CATALINA
LUTERO ................................................. 37
V. LUGARES DONDE RESIDIÓ MARTÍN
LUTERO.................................................. 51
VI. LA BIBLIA Y PRIMEROS ESCRITOS
ABÁSICOSA DE MARTÍN LUTERO….......... 67
VII. SELLOS CONMEMORATIVOS DEL V
CENTENARIO DE LA REFORMA..……… 73
VIII. MONEDAS CONMEMORATIVAS DEL
V CENTENARIO DE LA REFORMA........ 83
6
PARTE II.
INTRODUCCIÓN DE LA
REFORMA EN ESPAÑA
IX. CISNEROS PRECURSOR DE LA
REFORMA (sin pretenderlo) .................. 93
X. LOS REFORMISTAS ESPAÑOLES
TRADUCTORES DE LA BIBLIA ............ 103
XI. LAS BIBLIAS DE LA REFORMA
ESPAÑOLA Y LA SEPTUAGINTA ........... 113
XII. PAISES QUE ALCANZÓ LA REFORMA
.............................................................. 121
XIII. CANARIAS EN LA REFORMA
ESPAÑOLA DEL SIGLO XVI...................
XIV. LAS MUJERES Y LA REFORMA .... 131
PARTE III.
CONFERENCIA
LA REFORMA Y SU IMPACTO EN LA
SOCIEDAD ............................................ 141
APÉNDICE. 18 Frases Explosivas y
Honestas de Martín Lutero.....................
BIBLIOGRAFÍA…………….……………….... 155
INFORMACIÓN AMEIC G.C. ................. 157
INFORMACIÓN FACULTAD…………...... 159
4. 7
PRÓLOGO
!"
# # # #
$%&" ' # # (
# '
) ( )( * )+ , - " #
' # #
# # # # " .
# # # " #
# ' # / #
/ 0 " # '
# # 0 (
# 1 + & #
& # " + ,
# # , '
# / (
/ 2 # "
! " " # # #
# 13& ( 4* ' 5 678(
3 ' + # / #
' # * #+
3 # # "
$%&
# # . ' # "
+ #
' # " # % '
" " ' 9 && '
8
& 0 , ' :
# "
" # # ,
#
(
# ) ( )+ , -
# +
!
# # 1 (
3 # #
+ " "
# #
' #
# 0
+ "
# (
# # #
# # 2 #
0 '
# (
; . 3 # "
# # "
# +
# (
# / # 0
# " #
# 0 / # " #
" ' # .
# . (
5. 9
0 0
0 # "
0 # #
# ( # # '
# # 0. ' # (
# " 0 #
9 < . , 1
3 # # (
3 0
# " "
-
' / #
' #
" # #
' " 2 ' (
3 0
2 0 ' + # '
0 # '
# (
) 5 6= - 9
# . !" / > ? ' # !
# # , # ,
# # "
' (
" # + '
# " - "
+ # " '
+ # (
10
1 + 0
# # '
0 # "
' / ) * " #
# + (
* 0 # (
) ( ) * " )()(
6. 11
INTRODUCCION
5 67
* #+ 3 #
@ ## " " A #
4
8 '
& . (
) # # # %
- # # #
' # "
#
; " 1 "
* ' & # + ' # # "
!"
5 B / " #
; # * < < . ,(
- # # 55 / " 6A(B 0 "
# 1 / #+# C3
' # C '
# 1 # 1 # 9
1 # !( #
< ( 3 1
* )+ ," # 9 #
; 1 # "
# # ' #
# (
# # # "
! ; "
. # % # ! 43
- 8: 1 # 3 3 ' #
1 , ; 4; 8 - #
12
49 # # 8: * : 3 & # !
43 - 8: ' 43 , # 8(
# 1
# 9 # " ' 0
1 # 1 # 9 1 # (
3 . # ,
# ' #
# " ' # #
, # " " '
# " # "
" 0 #
" # '
' " # / # # "
# ' # "
# # '
# (
8. 15
I. LA REFORMA DE
MARTÍN LUTERO
16
Martín Lutero
* #+ 3 # 0 6 66
6DEB '
6E 6 D=" =5
( - + (
0 / #
0 ( 9 / # "
# ' " ' # #
# . (
5 67
- # # # # * #+ 3 #
'
#
' # # ' # (
* 0 0 # "
+ #
# (
) 3 # "
# 3 # ' #
# # 1 # . # !" '
" " 0 0
3 # # + '
)
0 !: 3 # + & ( F
+ !: C # * #+
3 # # C: 3 # )
!(
3
3 # #
0
) '
9. 17
# # ' #
0
' # (
18
Lutero clavando las 95 Tesis
El Cuestionamiento al poder y eficacia de
las indulgencias" 3 # 4
#+ > # $ " %
$ 8" 3 A # "
# 3 # &
" # #
(
# " #
& ; # 4
C& # C8 @ ## 4 #
.
# 8 B6 #
6 67( 0 #
+ (
3 # # A # #
# # " # ! # (
1 +
# # " . # 0 +
3 # (
, * #+ 3 # ,
* " # G #
# # # ( 3
A # (
; # ' #
" # # "
, + + # # #
0 # + (
10. 19
3 # #
) ( 3 #
' G
# # (
20
Las 95 tesis
? * #+ 3 #
B6 H # 6 67 A #
# # @ ## (
# + > C- '
," # @ ##
# / (
-( * #+ 3 # " * # # '
# ' - H # 2 #
( - # , "
# # ' #
# # " 0 "
# " # C" +
# (
& # # . + # '
# # #
" # #
2 # (
Protesta: I " * #+ 3 # " # "
H * / @ ## "
2 # #
# # "
" 0 # +( 0 "
" 0 # # # " 0 '
. ' # "
# # " 0 "
" 0 '" 2 "
0 , ' , + # " #
0 / " # 0 '
# # ( - #
((( # 0 " 1 # "
11. 21
((( # / ) '
& ( - ' ' # #
" 2 #
# 0 " #
# # # "
) # ,
" , 0 (
# A
" # #
4
# 8 & 1 #
(
# # , A #
# . "
# # # "
# # (
3 # / # "
# >
< # " '
(
6 67" 0 + #
# " 3 , "
J ' G "
( #
# +
B " ' (
5 67" # #
- # # # " G # # #
G + 0
# #
# + A # * #+
3 # (
22
12. 23
LA ROSA DE LUTERO
# + " * #+
3 # # # ,
1 " # # /
) # 46 B 8(
3 # * #+ 3 # #
# # ' # '
, '
# # + (
3 # # #
# # #
3 , /
# " + >
/
/ " # # # # + # ' 0
# # # '
# # # ' ,
. , # +
4' , 8 ((( # " $
& ! K # + L!(
# # 3 # 3 , " #
E / 6 B " # "
@ H 3 #
3 # (
6 # 6 B " # 3 #
* 0#
0 +
+ < 9 / "
# # 3 # " 0 +
( 3 #
24
# + ' " # ,
# '
# (
13. 25 26
3 #
# 6 ( “Martinus Luder ex
Mansfeld” . +
, , / (
14. 27
II. LA TEOLOGÍA DE LA
REFORMA: LAS 5 SOLAS
Las Cinco solas / #
#+ #
- # # # '
# #
(
3 # !
# !( 3
# "
# + 4 # ,
# >
/ # / #
1 # " # ' # # ) " '
28
# # 8 '
# # >
68 " :
58 !& :
B8 ' :
D8 ( $ : 8
# ' (
“SOLA SCRIPTURA”
¿Qué significa?
# ! #
4 G 8 # # " #
# # ' # ( 3
# # #
) ( ; / " " #
' , # / # #
# "
# ) ' #
# ' # (
15. 29
¿Porque surge?
# !
# 1 #
# " # '
# # "
# + # # # '
# (
1 # # #+
# + # / #
# ' " # " #
# ' # + # / #
- ) (
¿Que no significa “Sola Scriptura”?
6( # ! #
# # !
2 # # ' # (
#
.
# # # # # 4
# ' + 8"
# # # + (
5( # ! # #
G " # ( 0 0
0 # #
- ) 0
# #
' # ( 3 # #
/ # #
# 4? 6 >5 8(
30
“SOLA GRATIA”
¿Qué significa?
# !
) " #
# ( ) 0
, "
#
) (
¿Porque surge?
# 0 +
"
# < 2 "
# # .
0 #
) " . # ) #
0 # (
3
0 #
# #
' 1 # ' 0 / # #
) " #
16. 31
) ' 0 + # "
. 0
) "
1 # (
¿Que no significa “Sola Gratia”?
6( # ! )
( )
+ ' )
" 0
( J ; # #
0 . ' # ,
# # '
1 # < 2 '
4* 6>6 : * =>65: ? 0 B>6A: 6 <
B>5B: 6 < >6B" # (8(
5( # ! #
# ( #
# . # # "
# : # ) 0 /
0 0 ' ,
# " #
+ # (
32
“SOLA FIDE”
¿Qué significa?
9 !
/ # # ) 1 # < 2 "
, # (
3 # # / #
4? 5>D: 6>67: # B>668"
' 1 # 0
/ # # )
4 B>5E: >6: # 5>6=8(
¿Porque surge?
0 ' # + * #
3 # # / #
( ; #, / '
0 , #
( M
# +
(
) # "
+ 4 # , '
. # 1 # '
# 8 # # 4 #
# 8" ' "
' # # " ' +
' 4 , 8
# (
¿Que no significa “Sola Fide”?
6( 9 ! # +
/ # #
17. 33
) ( # 0
/ # " "
# " 1 # (
5( 9 !
# #
1 # < 2 "
' # # (
+, # "
# 4 # 8
0 ' # #
' # ) (
“SOLUS CHRISTUS”
¿Qué significa?
10 # ! 1 #
2 # ) ' 0 46
; # 5> 8" ' . 0 ' (
1 # 2 ) 4< 6D>=8:
. 0 ' 0 #
) (
J # " & # # "
# , 0 :
34
" # ' < #
# , ' # (
# 1 # # "
' # (
¿Porque surge?
3 # #
# # + 1 #
+ (
1 # #
, ' "
# . #
(
# # # # ' #
# + +
4# # # "
# ' " ' #
8(
3 # , 0 '
# ) ' 0 " ' 0 '
0
# ' # >
1 # < 2 ( 9 F
0 ' " 0 ' " 0 ' , (
¿Que no significa “Solus Christus”?
6( 10 # !
# " # " # +
# # ( ; # "
# # # 4 # ' # 8"
# ' # " '
18. 35
) # " /
# # ' # '
# # ( -
(
“SOLI DEO GLORIA”
¿Qué significa?
) ! )
# ' , 4
6=>578( # 0 + "
# " # # " + #
# ) (
3 # # #
F " 0 0 " ' 4
66>B=8" # # ) #
' # # #
( 1 # #
) 46 1 # 6 >B68(
36
¿Porque surge?
0 + # #
# " #
" + (
. 0 + #
# # " '
# # #
" "
(
1 # # # # # # "
#+ ) 4
. 8 # ' #
# (
¿Que no significa “Soli Deo Gloria?
6( ) !
0 /
) # ( * #
) "
G # ,
# / ) (
# - 4 #
) 8" # # # +
# /
1 # ' 0 # # . #
# 4 6=: 9 5>5 N5A:
1 D>7N6E" # (8(
19. 37
* #+ 3 # / #
#+ '
( 3 # " # # # "
# + O
P ' O P , (
3 < # 0 0
) " / # # 3 '
) " / # # 1 # "
1 # (
3 # > C1 #+
/ # " # # . C( ) >
C # #+ # " 0
# # C( # > C #
#+ " # " # ' " # '
) : ' .
) # 0 C(
38
G # $%& 3 #
# # O/ # P" '
O P P 4 8 3 #
" P(
/ # " - " O #
# 1 # " # # '
P 4 5B
5 E8
# # # # #
+ # < 2 #
0 ' ) ' #
) ' 0 " < # 0 ! 45
; # 5> 8(
21. 41 42
* Hans Luther, 3 # " *Q0
4; 8 " 0 / ( ) /
# # / "
' 4# + # 8
* #0 3 46D= N6 B68(
? 0 # # '
# / " " '
" (
? # + ,
( ; / , ' #
# " # + # " 0 #
0 # # " / '
( " + #
# ( " 0 #
+ ( % #
# " + '
' /
* (
3 # # . # + "
+ (
23. 45 46
Martín Lutero. ? / ? '
* #0 3 " * #+ 3 # 0
6 66 6DEB
4 / 8 '
6E 6 D=" =5 (
? 3 0 /
0
( 1 # " / * #+
> # # * (
#
# * ' 0,
( 6 6" 67
" M #
# 0 ' # + # '
# 2 # 0 #
0 (
6 #
# " #
/ # ' #
# ( 3 # / "
" ' " + "
# ( + "
# (
6 E
@ ## " .
/ ( + ' # ' ,
# #+ ( 6 A
# + ' #( 6 6 /
# # #
# ( 3
(
24. 47
6 65 # ' # # +
+ M @ ## 0 #
# ( 3 #
* #+ 3 # # #
( & 0 #
$ 4R # S8"
# G ' & # (* #+
3 # + '
# * + @ ## (
B6 # 6 67 #
2 #
; # @ ## A #
# #+ # #
<
&& ' 3 $> # +
- (
# 3 $
46 / 6 5 8 # G )
# , '
6 56
G # " * " (
" #
1 % ) # @ (
" # 9
' # 4@ # 8"
# J
; # # (
1 # / # 57 / 6 5
1 # G " # / "
# ( 3 # #
# 0 / ' # 0 / @ ## >
< 0 46 5=N6 7 8" #0 46 57N6 5E8"
48
* 46 5AN6 D58" * # 46 B6N6 = 8" -
46 BBN6 AB8 ' * # 46 BDN6 7 8(
* #+ 3 # 6E 6 D=
" ( 9 #
& - @ ## (
3 " ' # # #
. ( * #+ 3 # #+
- # # # " #
0 # # (
# " # '
# ' / #
0 ' "
# # # # '
# (
25. 49 50
Katharina de Bora
3 4 / 8 6DAA(
, (
6 D" # + " '
'
# # G 0 " ? (
6 A" #
# * #0
J 0 " #+ ( +
2 / , # / "
# ( 9 # # 0 #
6 6 " 6= " # # '
# ( #
" ' #+ (
3 # 3 # T #0 '
# / # "
+ - 6 5B( 6B /
6 5 * #+ 3 # ( #
# = 0 / ( 5 6 5"
# + B (
26. 51
IV. LOS HIJOS
DE MARTÍN Y
CATALINA LUTERO
52
MARTÍN LUTERO EN FAMILIA
57 / 6 5 * #+ 3 #
/ T #0 G " # .
45A 6DAA3 " / N 5
6 5" ; " / 8(
) . + # /
# # # #
@ ## " ! "
" T #0
# # #
# 0 (
. # ' # + # "
# " 0 # " # "
' # # (
T #0 ' * #+ # 0 / >
* Johannes 4? 8 46 5=N6 7 8"
* Elizabeth 46 57N6 5E8
* Magdalena 46 5AN6 D58"
* Martín 46 B6N6 = 8"
* Paul 46 BBN6 AB8 '
* Margarete 46 BDN6 7 8
" 3 # #
0 . ' 9 " 1 # (
27. 53
Catalina con su hijo de Juan Lutero (Junio
1526 WittembergAOctubre 1575
Königsberg), Cranach,1547.
54
*Johannes 4? 8 46 5=N6 7 8" '
0 * #
3 # ' T #0 (
3 # + > R1 # ' 0
# / U U" < #
( 1 0 "
# ( 1 # " # "
# " # ' # ( )
" # '
# (S
; + # 6 D=(
# + ' ( ) .
" ? /
" #
# V @ ' # # '
+ # "
TQ " # /
# .
# #0 T #, " 0 /
# ' # T T #, (
9 6 7 y # #
# " TQ (
28. 55
Elisabet Lutero (Diciembre 1527A agosto
1528, Wittenberg)
56
* Elizabeth 46 57N6 5E8 0 /
# # B
# 6 5E" 0 " @ ## '
# &
@ ## (
3 #
> C + 0 / *( 3 #0 "
#0!(
3 # 0 , #
> J 0 '
# ( ; 0 '
#
/ ( #
# : 0 # '
0 # (
29. 57
Magdalena Lutero (Mayo 1529A1542
Wittenberg). Pintura de Lucas Cranach el
Viejo(
58
* Magdalena 46 5AN6 D58" # 0 / '
0 / * # 3 # ' "
1 # G ( * #
# ( # # # " ' (
+ # # 0 '
, # ' 0 / (
* # 6 D5(
' 0 + # #
# 0 (
# " , 5
# 6 D5( # '
3 # ' 1 # (
M # #
# . ( 1
T # " #
" ,
# # " 3 #
# " # " '
(
3 # .
# # 3 # '
> 1 0 /
0 , " / " ' 0 ( -
# # # " ) " # .
# # # (
) . # / 0 / " # #
" # * "
0 / " # + # # # + " #
( WM # # . # # #
- X!3 > +"
- " ) (!
30. 59
Martín Lutero" 0 / 46 B6 @ ## N6 =
@ 0 8(
60
* Martín 46 B6N6 = 8" @ ## "
A 6 B6" + #
(
# # (
; #
, #0 ' * " 0 / " * #
3 # > C* 0 /
4 8 ' # C" ' C
' K L(
* #+ 6 D=
# + 6 ( 6( 5
" * # , # # +
# @ ## " /
# #
(
6 = * # ? "
0 / @ ## ;0 ? (
# # 0 / ' "
0 # # # * # " D ,
6 = BD ( 9 #
0 # / @ ## (
31. 61
Pablo Lutero. Médico (Enero 1533
WittebergAMarzo 1583 Leipzit) Grabado de
Mentzel.
62
* Paul 46 BBN6 AB8( 9 # 0 /
- # + # "
" /
# + ( #
@ V" 0 / # # ' /
% # @ V ' G @ "
0 / (
- # ' #+ ( # "
/ * 0#0 #
M @ ## ( 5A
/ 6 7 # (
# E 6 E
M < (
9 . < 0 9 0 &&(
) @ 0 # # ' #
# G < + &&"
? # # B 6 76(
# " # .
# # / ) "
# # 3 , '
+ 6 A5 .
# (
; . # + '
# " # + )
" , " " , "
' - . "
/ (
* E , 6 AB 3 , "
# +
3 # # < # " # +
67 A(
32. 63
Margarita Lutero (diciembre
de 1534 Wittenberg, 1570 Morag, Prusia).
Pintura de Lucas Cranach el Viejo.
64
* Margarete 46 BDN6 7 8 0 /
* # 3 # ' 1 # G ( 3
"
# 6E 6 D=(
# + 65 (
# 6 * # 3 # '
T 0 " '
# " / / #
" * 0 (
, # 0 / ' 0 / "
# ( ) . 6
, # " B ,
6 7 " , 0 / "
B= (
# # 0 / " #
" #
* 0 "- (
2 / 3 # # 0 #
# (
33. 65
V. LUGARES
DONDE RESIDIÓ
MARTÍN LUTERO
66
) . ' ,
* " #
. ' @ ## "
3 # (; # #. #
# # 0
MJ 1H 6AA=
(
Casa donde nacio Lutero en Eislebend
* * #+ 3 # 6 6DEB"
" / " #
# 0 ' #
5 ( 0 # # "
# ' 4
# "
# : # ,
# 0 # ' 0 #
$&$8(
34. 67
La Casa de Lutero, donde vivió entre los 14
y 17 años mientras asistía a una escuela
privada en Eisenach.
* ? 3 # " " #
* " # /
# ( 1 #
" ' la familia
pudo librarse de las penurias económicas.
? 3 # 0 /
0
(
1 # " / * #+
# ' .
# *
6DA7 ' 0 # (
# " 0
# # '
Turingia" # #
# 0 (
68
Monasterio Augustino de Erfurt donde
ingresó Lutero
* 67 / 6 6" 67 "
M #(
" 9 #
) 0 " " # ,
" # 9 # 9 + (
35. 69
5A # #
0 " (
# " 6 "
# + (
- # # # # . #
6 ( M ' ' . #
# (
# , " # > R/. $ . 0 /, & 1
2 0S( "
# H
# # 6 (
3 # 3 #
" ' " '
# / ( + 0 ,
B( 0 ( #
# 3 # ( +
# 0 G #
# , # / ' # (
9 #+ " #
# # ' 5D " 6 7"
# #(
, # # + #( #
# (
6 A 3 # # #+#
3 "" 3 - " " +
0 # . +
2 # (9 # /
; + G+ M @ ## (
- # 0 # 6 6 ( #
# 0 , 0 # 0 .
## (
70
El Augusteum, la residencia de Lutero en
Wittenberg, al fondo la Iglesia de todos los
santos.
* 6 6 # # #
# @ ## ( 9 "
' " # @ ## "
# # + 6E # 6 65"
G
C3 C @ ## ( 3 # #
# G+ M 4 '
0 ' # 8( ) # #
46 6DY6 8" + #
46 6 Y6=8" + # # 46 6=Y678 '
+ # ? 46 67Y6E8(
36. 71
-
# # " +
# " 0 +
' " #
' # #
@ ## (
) # # . # ' 0
, ' #
# , # (
" * #+ 3 # +
' #
* + ( - 0 # #
" # . C ;
# C(
# # # 0
# # ( ? + #
# # #
1 # > 0 + ,
/ # ) " '
# 4 ( 6"678> 4 2
% % 5 4
# 3 # 0 +
# # . # J
4J V 8 ' . 1 # #
4 G # 8( 6 6D" 3 #
@ ## (
9 # # /
# # #
( 3 #
# #
72
" # " "
# # " +
# ' # (
+ # # # "
+ 0 #
(
Puerta de Iglesia de Todos los Santos en
Wittenberg, donde Lutero clavó su Noventa
y cinco tesis el 31 de octubre de 1517, que
provocó la Reforma.
37. 73
3 # #
# # # 6 7"
' # G
4 0# G 8"
" # +
, ' (
3 # # #
6 6= ' 6 67( - /
'" 2 # " B6
# 6 67" , + " A
" # #
# " # #
# @ ## ( # 4
# 8 # # # #
>
68 # " 3 # +
# " " ' :
58 '
# " 3 # (
B8 # # "
# # # # . #
1 # ' # ( 3 #
. # 1 # ' # # # ' #
# (
3 A # * #+ 3 # #
# ' #
( 0 +
# '"
" # (
74
Castillo de Wartburg en Eisenach(
* - 3 $" . 0
3 # 4- "& 5
6 " - 7 4 ' 4" $
1 - " - 5 $ " 4"
6 6E # + #
* ,, # # ( F #
3 # + + #
# - #+ " #
"
3 # 0 / ' #
. # (
- 3 $ 3 # B
6 56 # # "
* " ( ' #
) # @ 6 56(
38. 75
D ' 6 56" + 9
0 , 3 # # @ #
0" ; ( 9
/ # # 3 # "
# "
(
# " 3 # #
# > 0 C) < C ' C
' C(
- 3 # / # C
/ C " ' /
( ; .
0 # " . ' # 0 "
# # "
0 # . (((
Escritorio de Lutero en el castillo
de Wartburg, en Eisenach.
76
* 3 # # @ #
# " # # "
, # G "
# J ; # #
( 3 "
# # * 0#0 ' #
# " ' 6 55(
# + C; # # # C
#
. " # .
# # 0 "
3 # 0 #
0 , # (
# #
# ; # # " ' # " 6 BD"
# G
" # ( #
# (
) # # " 3 # #
' #
# # 2 (
0 0 " +
# / (
# / # 3 # '
# , & U
# +
$&$U '
# # (
39. 77
Casa donde murió Lutero en Eislebend
78
*3 # , / *
0
' 0 " #
" # ,
# 1 0# *
# # (
5B 3 # / @ ##
# 0 / " '
"
" # ( ) + #
# # " 67 '
. # (
6E 6 D="
# 0 ( 0
# , > 4 $ 2 8
9: & % $ # 4 ' #
# " + =5 (
6A 9 . #
. " 3 # 0 +
2 # " ' < # <
2 ( 5 9 " # "
. # " / "
# (
) . # 3 # " < G 0
0 , 0 / (
0 # , '
, # #
3 # (
40. 79
Tumba de Lutero en la Iglesia del Castillo
de Wittemberg
* # # 55
; # 4 1 #
@ ## 8" / 2 # " 0 +
0 (
80
Monumento a Martín Lutero en Erfurt.
** # * #+ 3 # F #( 3 #
#+ - # # # "
# 0 #
# (
# " # '
# ' /
# 0 ' ( -
# G " " 3 #
(
41. 81
VI. LA BIBLIA Y PRIMEROS
ESCRITOS BÁSICOS DE
MARTÍN LUTERO
Páginas originales auténticas de la
BIBLIA DE LUTERO,
Alemania, edición de 1534
82
LA BIBLIA DE
MARTÍN LUTERO
3 G 3 # #
G # # #
# @ # 46 56Z6 558(
* #+ 3 # # J
; # # 0
# # ( M 46 6A8
J ; # # "
# # +
9 ) " (
- ' # " 3 # 0 +
' 0
# 0 ( [ +
#
# (
# # # (
3 #
6 56" + "
# # " #
/ ' # . # #
. 0 0 (
# 0 # #
$&$ -0 0 > ; 5 " $
$ < - - 5
: $ $ % $ $ "" 7
$ % 9 %1 $ " %7
2 $ ! . 7
" 7 $
$ "" 7 " % $ (
42. 83
- " " 7 $ % = 6
3 - - $ -
" & >(
3 G 3 # " # /
" # "
+ " ' # #
# 0 3 # " 1
1 #, 46 DN6 DE8" Q 46DA5N6 78 '
% #) # 0 46 =N6 DA8" ' ' ,
0 # # / .#
' , # # ' #
(
3 # # G
# 6 BD"
. 65 # / ( - # #
# 0 #
6 D # G (
# # + # #
# # " 3 # +
# #.
. (
3 # 3 # # + #
# " . + 0 '
# # # " # 0 0
/ # ' # #
# + ( #
# # G +
(
3 # "
# # ' J ; # # "
'
84
# # #
# # .# 0 (
J # # #
# ; # # 6 5B" '
#+# > ?. 7" @ -
" $ "
: - $ A G 6 BD(
3 # * #+ 3 # G #
# # # # # '
# # #
( 0 0 0 # "
G 3 # " -
) " + 0 #
(
# G # # G 0#"
# # " #
> M # , + > G (
3 # 3 # # . # # (
? ' , # >
68 F # # / (
# # ' " '
2 # + # (
G # # # # #
# (
58 3 # # . # 0 #
# # , 0 (
+"
# , #
0 (
43. 85
B8 ; . + #
# #
# # " ' +
# # (
D8 3 # < 0
# 6DD # . " # "
# #
G 3 # (
3 # # # #
# # , (
9 # " 3 # # ,
# ' #
# G (
# 6 55" J
; # # " ' # 3 #
# # 46 D=8" B
G ( 3 #
/ " # ,
0 # (
) # # ; "
>3 # (((
G , #
M @ # (((
G #
# # ( -
# "
# + " # # ((( (((
/ #+ (((!(
# ' . 3 # 0 # #
# # (
86
- 0 ' ' #
# # / # !"
3 # (
+ # #
# # # ' ' # "
# . # ' 0 ,
# / # (
1 / 9 > 3 # 0
- )
!" #
# # '
G " ' # " '
# , # # "
0 # #
# ' #+ (
44. 87
LOS PRIMEROS ESCRITOS –BÁSICOSA DE
LUTERO
? # A # #
@ ## 6 67" 3 # '
0 + #
46 6BY6 6 8 ' 46 6 Y6 6=8(
3 # ,
+ # # "
# + # 6 6A( 3 #
# ' ' ( # #
# 0 / # "
'" 1 # 45>6=8(
3 #
# 6 67 ' 6 56"
# @ " 3 # / , '
& 2 / # # ( -
+ # . 0+ " " "
# (
1. Entre las obras de Lutero que fueron
condenadas en el edicto se destacan:
# 6 6A(
# # < 2 #
# # # ' #
1 # ( # # , < #
2 # ' (
# # # #
# 3 #
' 6 5 ( # #
! '
88
# (
0 ) '
/ (
45. 89
2. En el año de 1520 fueron preparadas
otras tres grandes obras por Lutero.
#
# 6 5 (
# ,
# # ' # (
# # # # >
/ " + ' "
' (
# # , #
# # +
1 #
# , (
& # # ' # .
# # # 4 "
# # '
#
& 8( .
# # # :
" ' #2
# ' #
# (
# # "
# #. ' +
# ' # 0
(
+ #
/ " ' 3 # #
'
( ) . 0
90
" ' # / /
' # ( , # (
,
46. 91
) . 3 # #+
43 #
8" # # (
4 3 , 8" /
@ ## (
# # #
,
0 + # (
# 3 # # # #
# ' #
1 # ( +
# # #
# # # 1 # (
3 # #
1 # '
) ( J # ( *
' # "
# ( J / #
2 # ( 3 / #
1 # " ' ) 0 0
(
- # "
#
( 0 0
# # # "
# + ) (
J # ' (
92
3 #
47. 93
3 # #
" #
# # ' 4 #+ > # -
"& " $ ( & &
!& "& 8 #+#
* #+ 3 # #
B # (
3 # # # # #
) " 0 +
2 # 6 5 "
# / , = + D6
3 A # @ ## . #
#
- # # # ( 2 #
3 # " ? *0 #" #
4 8 ]^ V / (
3 # #
# ' # # ( +
# . # # ' #
# " " # # #
/ # 1 # " ' # /
'( # " #
# ) (
# # .
) # 46 /
6 5 8 3 $( 3
# 3 #
2 # ( 3
#
'
# @ ## (
94
3 # #
48. 95
3 # 6 5 '
# # ( ) #
3 # # # @ 6 56"
+
" /
0 / ( " 3 #
# # "
# 1 # (
96
50. 99 100
SELLOS V CENTENARIO
Alemania dedica un sello a la Biblia de
Lutero( # # # * # 57
# 0 0 * #+ 3 # ( 3
#
# # # "
(
# # # #
G # 3 # "
" # / G
" #
6 D6( 1 # 5"= (
H# + # . 0
% #
# " # #
0 # # " >
* África: 2 1 # : 3 :
2 G + : J : G :
* América: G :
_ Europa: 3 # : - : # : 1
% # 4 # 8(
" . 0 + #
# %
# , #
3 - $ " # 1
9 #. 1 0 , (
52. 103
M , Guinea Bissau
3 # (
* #+ 3 # # Lituania
104
# Austria
Benín # . 0 /
54. 107
VIII. MONEDAS
CONMEMORATIVAS
DEL V CENTENARIO
DE LA REFORMA
108
MONEDAS V CENTENARIO
Alemania se ha volcado en la emisión de
monedas oficiales:
* Moneda de oro de 50 euros, con el motivo
de la “Rosa de Lutero”: #
, 0 # 2 9
( 3 0
(
* Moneda de plata de 20 euros "500 años de
la Reforma". * # # 3 # "
# 3 1 0" # # A # '
> C + # '" 0 #
: # # ( a[ ) ' bC
0 #
# #
' # : + # ' # (
H# + 0 #
# % # "
# 0 # #
" >
* Europa: , :
*África: 2 : 2
* : 2 : 2
1 (
58. 115 116
MARTIN LUTHER, Biblia Nano Chip, 500
años de la Reforma, Moneda Chapada en
Plata, 100 Francos, Cameroon 2017
# 0 10 - # #
* # 3 # '
- # # # ( 3 #
0 ," # J 10
# # # # # G "
# # ' # /
# " / # 1 # # # (
; # 6 , b
61. 121 122
Francisco Jiménez de Cisneros
(Torrelaguna, 1436 – Roa, 1517)
, " "
, ; " " #
1 # " # #
H 9 " ' 1 # 1
1 # (
) ' #
1 > redacción de la Biblia
Políglota Complutense y
Universidad Cisneriana
? 4 M 1 # !8(
1) La Biblia Políglota Complutense +
" 0 "
" " / # # # ( -
# # >
* ? + # > " - 1 '
]
_ ? # > ) # ) " J # 9 #
' ? J2 ,
_ 3 # # > < % " ) 3 ,
]2 ' # J /
(
3 G - + # # 6 6D ' 6 67
. G ,
# (
62. 123
2) La “Universidad Complutense”
6DAA" # # $
' ? " #
# # " #
0 # ' ( ) # # #
/ # 4 0 M
- + 8 ' # +
# 2 #
# ' ( 6 E
. (
#
1 ' # / #
# "
1
(
124
La Biblia Políglota Complutense
3 G - + # 1 #
+ # 4
8 G # (
# # #
0 # # '
' # # #
. (
M
$%&( & '
9 < . ,
1 (
+ "
0 " " " / # #
# >
3 # 6 volúmenes" " #
# # #
1
# #
Los volúmenes 1 al 4 # + #
; # # " #
# # # >
0 # " % # # '
# # # (
- # # " # # 4
; H V 8 ' # #+
# (
El volumen 5 # J ; # # "
"
" + # : '
63. 125
# " #+ "
% # (
El volumen 6 # 0 '
" # #
' " ' # 0 "
# # # (
6 56 , # " '
" = / # '
= # (
126
La Universidad Complutense del Cardenal
Cisneros
3 M 1 #
1 " G
; " >" # / %&"
6B 6DAA" +
' # 1
? (
1 ,
M ( - # #
+ 1
& " # /
' # ( 6 E
# 1
& ( ' # 1
2
' ' " 0 # # (
3 " # 0 + # '
# 4 # " * " ) 0 ' ; + 8"
, ,
# # "
0 # M
- + : # + " #
# + # ' # '
# # #
# (
1
M + ,
. > # '
# N0 " ' #+ N"
64. 127
# G " +
6 5E 1 ; (
# # >
9 , : 1 # # -
9 # : < ' % . : < )+ ,:
#+ 1 , : 9 : <
4) ( 8: < 3 , 1 : <
c : #
(
Sello conmemorativo del V centenario del
fallecimiento del Cardenal Francisco
Jiménez de Cisneros
128
65. 129
X. LOS REFORMISTAS
ESPAÑOLES DEL SIGLO XVI
TRADUCTORES DE LA BIBLIA
130
Juan de Valdés
41 6 N J 6 D68
3 3 # !( - #
# # (
9 % . " # 0
4 + 8 '
0 # 1 %"
% . (
.
' # # # # - * #
+ " #
? ( # 0 #
9 % " # + " 0 '
# " #+ " ' 0 (
? # " # " # '
# # G : ' #
# "
# # (
# . % "
# 0 # # / #
+ # "
( 6 5E
## (
) # # 4
6 5A" anticipándose en tres meses a los
Catecismos de Lutero8" #
& " # &# "
# 1 # %&&( M
66. 131
. # + J "
# " 0 # # (
0 # #
# " # / "
.# " # G '
# # '
# +
# # # #
# " +
#
) + # # #
4 , " C
C8 % . # + #
- ' # # #
" ' # R
1 # S" 0 , # #
# # #
> # 5 $ # " !
46 5A8" # 5 $ 46 B=8"
46 DA8" ! # ! $ "
# % 46 E8" 8 $ * -
46 =8" * $ !
46 78" . - ! 46 D=8" 9 $
46 D 8" # " 2 * # "
1 # : 3 + #
* # + # (
; # / #
' # #
+ " , (
132
67. 133
Francisco de Enzinas
4G 6 6 6E N # B
6 58
J G 6 6E #
# - % $ ( " "
3 "
% " 0 +
# # G '
9 ( #+ -
3 " # 9 #
; + - + (
9 0 # ' # # # "
, # G "
# ' # #
- + " 1 * # ( )
D
/ 6 BA # # 1
; M 3 4 /
# 3 % 8(
57 # 6 D6 # #
M @ # ' + 0
' 9 * 0# "
' , #
% 9
# (
9 # J ; # #
" + "
# " # #
( 9 " 5
6 DB( # # "
134
#
/ " 5B 6 DB"
1 % G (
3 # '
# " '
( J # # . ' /
" #
+ ' # # # # # "
# / #
0 " , "
# " 0 +
# # #
G # (
; / # . #
; # # " #
1 # ( #
3 - $ (
> ,
.% " $ - 1 ( " " $
" - " 7 $ ( $ 7
$ 46 E8" = $ $ B
#8 46 D=8" " # " "
3 % " $ " 7 $ 7
!& 46 D 8( ." ! " 9 $ 46 D=8"
= $ $ $ * 8 3 2 $
7 $ 46 E8(
9 # #
1 " ' # / ' > ; #
3 46 8 ' - # 46 68( 3 9 '
3 46 B8( + 3 1 # (
68. 135 136
Juan Pérez de Pineda
4* # 41 8 6 N - + 49 8 6 =78
? 6 5 # /
( < -. ,
1 % '
# # # # #
# (
) / # "
" # # # + "
# 1 J ) #
" / '
: # 6 D " #
< ' 1 # # - ( 1 . #
& "
+ '" # 9 " 6 =
(
-. , -
# % 9 "
# " ' 6 =
4 # / 8"
' #
0 9 , ' < % . .
; + # #+ & " <
# #
" (
" ' # > C
" " $ B & *& $ & (C 3
<
1 (
69. 137
< -. , - 0 ,
0 # " ' #
9 , J
; # # ( - # "
#+#
C " 1 $ " $ $
" " C
1 ' G , " ' #
( 3
0 / "
# 9 * # 49 8( *
- + , " 6( =7"
/ #
G # (
- # #
1 ( 4 # # "
6 =8" # 0
46 78 4* . , - ' #
3 # 0 " 0 '
/ # ( #
# / " # " '
, + ' 0 !8 0
1 %" * + ? + " # - +
G / " ' J ; # # 9
, (
H# ' > + # 1 #
46 = 8 & # # ' 1 # 9 &&
46 78" G ; # ) # 46 = 8"
G ) # 1 # 46 =8" G
& ( - 1 #
- " < % . (
138
70. 139
Casiodoro de Reina
4* # + (6 5 N 9 # 6
, 6 AD8
J 6 5 * # + " #
" # #
G / ," # # 9
6 =5"
# G ' # #
9 #" > ! $
= = !" # " (
# M
(
& # / &
1 # 4 8
6 7" # # #
" / (
"
" 0 9 #(
- & " #
' # # N
# " 0 & # "
& &
"
6 =5 # & & #
# # * + ? (
1 0 # #
# # # 9 #"
? " 9 " G '
# ( 9 # " #
(
140
1 0 # 6 E "
# ' 9 &&
" ' # 9 #"
0 + + 6 7B(
# 0 # /
# ( ; '
7 " #
6 AB( - / # 0 "
0 # 6 , 6 AD(
, #
# G # "
G " 6 =A #
# / ( 6 7 " 5= / '"
6 7B" / G #
9 #" + ( #
G H +
# # "
# # , (
" , # .
? # ! . 4 "
6 E58( 9 # ! 7 $ (
"& 49 V #" 6 778: #
< '
* # 4 6 7B" 9 V #8 ' 1 #
46 E 8 ' . 8 $ ! " $ $
< - 46 E 8(
; . # # # #
' ' "
9 V #( #
0 ' # # 9 V #
6 7B(
71. 141 142
Cipriano de Valera
49 4G / ,8 6 B5N 3
6= 58
J % % / ? " #
# # " 6 B5"
9 " 0 ' #
G / ,(
# + M
4 + * # 8: #
0 " .
9 + " ' /
* # & 1 "
# 4 8(
6 7 0 ' / # #
1 " 1 ' #
; # "
6 =5 '
C& 3 - 0 C" #
" ' (
) 3
# # " 1 #
" # 0
' ^! *
1 M 1 (
" # " #
# 0 / (
56 6 =B
M H * # #
H (
72. 143
1 ' H ( # - + G /
# (
# , 0 # "
# 6= ="
3 " & # (
* # + # G
" " "
J ; # # 9 "
# / # < -. ," '
0 + 0 +
+ < ? ,
# + (
6 A7 # #
" 7 $ 7 " " 1 " '
3
G H ?
6= 5" 0 + #
G 1 "
G 1 # " c # ( ? +
# / # # (
3 # / *
J ' # - +
G / (
" % # #
1 " '
/ ' +# (
# # # +
# # # 0 (
1 % #
+ # # "
144
/ # "
N% ' % (
# # / > 3
# # ' 43 " 6 EE8:
; # #
G + 43 " 6 AD8: 1 # 43 "
6 A=8: / 43 "
6 AE8: /
43 " 6= 8(
# " # " #
" ' / . #
(
73. 145
XI. LAS BIBLIAS DE LA
REFORMA ESPAÑOLA
Y LA SEPTUAGINTA
3 # # # #
& ( "
# %
0 #
# # # #
# . # # # #
$%& (
3 + 0 &
' # #
/ # # # # #
' #
H ( 9 # #
' # "
# # #
# # ( 3
+ +
# # # # #
# # " / #
# (
3 # J
; # # ,
" ' #
, # #
+ # / &
# (
- " #
# # 4 9
146
" # G 6 DB8" #
2 # # (
6 = < -. , . "
0 0 % "
J ; # # (
< -. , 4 8" # # #
/ ' " <
? ,( # 0 " # # "
< "
# # # J
; # # (
" 1 " 0
# #
- ) ( 3 #
1 0
0 ( #
+ # ' .# /
N% " 0 #
# (
# 1
# 0 ' ( -
" / #
# # ( 3 ,
# # '
" # # (
3 G H 1 46 =A8 Z
# # G
Z ' G
1 # 46= 58 1 % "
'
# # # +
74. 147
0 0 "
( 3 G ' G 1 #
" G '
c # " # # (
# 0 " 1 ' 1
% # # #
# #
# (
BIBLIA DEL OSO
Edición facsímil del original
de Casiodoro de Reina, 1569.
148
LA BIBLIA DEL OSO
3 3 - $ " 1 "
# # G
# ' #
# # 40 '
8 + . " # #
0 .# 4 G " 6 5 8" ' # #
# (
# 0 0 3' 6 5E #
- " G # ]2 0 ' G #
1 # (
; . # # # #
# / G " <
% . " 9 , " < -. ,
- # / +
+ 4 0 0 8 G
9 / #
# (
# # # # >
# " # ; # # "
# . " ' J
; # # ( # +# #
# " ' # 0
' # (
" # ;0 "
G " / 6 =A( #
# G H
5(= / " #
# (
75. 149
9 3 - $ " '
# # + # ,
( ?
# # " / ' H
(9 #
G ( 0
# ' < (
BIBLIA DEL CANTARO
Edición facsímil del original
de Cipriano de Valera, 1602.
150
LA BIBLIA DEL CANTARO
1 % , 6 E5
G 4J
; # # 8 . #
1 " ' # G # '
Ámsterdam 4- M
- + G / " R 1 3 d & S8
6= 5(
1 % # 0 ,
# G " " 0 ,
# ' 3 - $
4 1 8(
# / ' # # # "
0 #
# + ( 3 3 - $ !5
3 - $ (
3 - $ !5
# # # > 0
# # " # #
0 # (
3 # # +
1 # B>=(
- # . #
#
1 # + #
G
+ # # (
1 + # #
" +
76. 151
' G % # (
" # 1 # +
G # 0 #
(
LA BIBLIA GRIEGA
SEPTUAGINTA
(Versión de los LXX (70)
Traducción griega, 280 a.C. – 100 d.C.
152
LA SEPTUAGINTA
# G " G
# # G # # # # '
4ἡZετάφρασις τῶνἑβδοZήκοντα8"
# 3$$" #
# # 0 ' # (
# # 7
2 # # 75 # # # (
3 ! $ . # 0 0
0 # #
" # -# &&
9 45EDN5D= ( 1(8"
# " 75 / +
# < . " # /
# # #
/ + (
G # / +
# # 0 (
# &&& (1( 4 ( 5E
(1(8" ' ' 0 &&
(1( 4 ( 6 (1(8( & # #
9 5" - $ * " ' #
# / # # # "
# # (
3 G # # # 55
/ + 40 N 8"
2 , # #
BA( & ' #
(
77. 153
# # > &
# # ! 4
# + "
# $%&"8 '
# # # ! 4 8(
3 G # # # # # ,
/ + # #
< " ' #
# " 0 ' # (
154
78. 155
XII. PAISES
QUE ALCANZÓ
LA REFORMA
156
PAISES QUE ALCANZÓ LA REFORMA
# # # # ,
# # #
# . "
- # # #
# (
/ #
" # # 0 +
+ " #
# 0 +
# (
" # # # #
. 4% "
3 " ? # " # (8( "
4 4 # 0 "
# # #
6 '
# (
# # # #
# # ' # "
" 9 " # " 3 # "
- + G / J # " ' # , "
" & # " # M " ' +
1 " ' # (
# , "
# # #
0 ( - # # " '
" / # #
# # (
79. 157 158
EXPANSIÓN DE LA REFORMA EN LOS
DIVERSOS PAÍSES
Alemania
3 3 # /
# # @ ## "
B6 H # 6 67(
3 # ' ] #
# # ' # # +
(
9 #
( ) . 1 0 +
# "
+ (
"
, "
# / & ( "
$ $ " - 7
!
3 ?2
3 # ( 3 # #
] ' 1 "
1 (
Holanda
) # 1 %" 1 0 ,
" ' / , "
# "
80. 159
. 1
(
"
3 & #
# & 46 EN6= B8(
& #
# # "
# ' +#
+ # "
# 1 (
España
3 + '
# " .
# 0 #
160
. M 1 # (
" # # # #
# # ' # "
0 ' #
G (
$%&" + # '
/ ' # ' #
> < % . " < ' 9
" < 4) ( 8" 9
% " #+ 1 , ' 1 # # -
9 # (
< % . " # 1 " # #
M ' # "
, (
< % . 0
# " # 5 $
# " ! " # #
0 # " #
6D 6 5A 4
# #
# # # " #
6 57N6 5E8" # #
! " 3 # (
; # % . 6 D6"
% ' + ,
# # # ( % "
" # 3 / "
# ' )
, " # G 0 +
# 0 (
81. 161
) /
" 0 # " 0 #
# ( 1 #
. > ) ( 1 # # - 9 # "
) ( < ' ) ( % " ' " #
0 # # (
# 0
# > R #
# ' # 0 0
# '
# # (((
0 , S(
3 # 1 # # -
9 # " # 1 # * 0
41 8 ' ' 1
1 %" # 2
( ; . . R0 / S
' # H
1 # ; ( + .
# # ' # #
( #
" #
0 #
# / (
1 # ) 1
" & 1 # "
1 ; 4] 8" #
&# ' # " , /
' # ] "
% " - ' +# "
, # # - 1 , "
162
- " ' ) / " 0 /
* . - , " #
(
* # + #
1 # "
* # ' " + #
/ # 1 ' #
# G . % ( 3
3 % "
1 , ( M
) ( #+
1 , " # 1 %(
) % +
# . # 1 # 0 #
H ' 3 : # 2 #
, . 0 "
" '
% ( ; #
] , " ? " G # ' # 0
(
R # S # # # # #
#
' # % ' #
6 7" ' (
1 # #
# # '
(
# 0 # "
& "
# " " 1 " % " # (
82. 163
"
& '
# 9 #
% ' ( - # #
* " ; ' # ( ; #
+ # # " #
( "
" # /
( ; # # #
# # #
(
. ' # " &
# " '
+ ,
( 1 , "
+ ( # #
# #
# + ( 3 .
# 0 # 0 #
' (
3 # ! 0
" # #
# ' 0 # $&$" #
# # 0 # #
# # " +
# 2 # (
# + "
, #
# 2 # ' # " '
# # "
/ ,
$&$" # # (
164
? ' #
. # '
' # # # " #2
#
3 # " ' # : W #
#
# , G - )
+ " " '
# " 0 ' + 0 #
0 "
# ' # # '
) " # " #
' , #
# ' X(
" 0 # " '
# # (
83. 165
XIII. CANARIAS EN LA
REFORMA ESPAÑOLA DEL
SIGLO XVI
* 0 . 0 '
? # & '
# # # ( - 0 #
' & " 0 ,
) ( 3
# . # "
(
M ? # / # - # # #
1 + 2# '
+ ' # ,
# " ' ," #
' # # ' #
. # "
# ' + # '
#
# " # # # + 0 #
(
3 + ;
' 0 + ( 3
; & 1
, 6 " '
" ' / #
# R
# / S 1 (
# # 9 " 3
- $%&" . #
, , , 6 = 1 '
166
3 # ! 4 # , ," (> $ ! $
$ 9 - 6 * 8 $ CDEF CDGF CDGC
CHIC" M(J( ()(" * " 6AA ( 3 & 1
# $%&!" . $ $ . 5 " B5"
* N3 - " 6AE=8(
3 #
# # '
# # # # #
# # #
$%&(
# # # #
1 # $%&"
# # #
# / 0 "
# (
84. 167
? + / >
Fray Alonso Ruiz de Virués
- " # 9 " ;
- ' "
# & #
" # 0 "
' # " # # +
6 B #
, % . " 1 "
/ ' (
Fray Alonso Baptista
- # # #
" # & , 4
; 8 * # &
1 4 # " 8
0 / # ! & (
? ' 1 " 1
% ' # 1 " # # "
0 # # ! 6 #
6 E" ' 55 / 6 =A !" '
0 + # #
:
, 0 # # " # 0 (
( I
0 # "
% " 1 ' 9 + 4# .
168
# " ' 8 4 . 6= < "
0## >YY^^^( # # # ( #8
Diego Rodríguez de Ayala
) + ,
; ' # 55
/ 6 E7" # # "
/ ' # # "
# , #
# H (
+ , ' < "
/ # ' #
# #
# ' # !(
# #
" # " #
# ' # " # +
# 0 + #
0 / !( 43 % " *( "
$ $ % 1 "
$ " ( =6DN=6 8
Jacobo Monteverde
9 # # # 6 57
# #
# # & ' #
#
( 9 # (
# # . $ $
. 5 " 4 # , ," 6AE=" ( 6BE8
85. 169
0
# ( 43 % " *( "
$ $ % 1 " $
" ( =6=N=678
Licenciado Sarmiento
" # 3 ' #
3 - " #
" 5
# # H ' ' # + ' ,
# (
3 0 0
# 4W + # 0 # X8
0 + ' 0
' ( !( 43 % " *( "
$ $ % 1 " $ " (
=678
Sebastián de la Rosa
M 0 # G # , ," 0 +
# # # - 6
6 56" . +# #
" 3 - '
J # "
0 + # ( #
0 # + " #
- * (
# . 0 0 " /
0 # " "
& " / #
0 # ' . "
170
#
# 0 .# (
43 % " *( " $ $
% 1 " $ " ( =5D8
Fray Juan de Aguirre y Vergara
J # & 4 ; 8,
6 =B" ; #
; ' #
1 # - # 1 ,(
9 " # H # "
. ( ? '
& # ' # ( 9
G & 6 AA '
0 4E8 ( 4;0 " @("
M # # # > <
' % " ! 6 $ & "
" " 1 & 1 "
6AA=8
Fray Fulano de Riberol,
J # & 4 - 8"
" ' # "
0 + 0 #
' # ( 4. "& % $ ,
! 4 * 8" ! "" 7 3 " ( $%&& 4; #
6 7 N6= B8" ( B 7NB A> # # # 9
* " 3 - 6N&&&N6= B8
86. 171
Miguel González
2 #+ * ; "
# # # # H
1 + # " ) # '
# " *
, ," 6 7
# # 1 !"
# # ' # ( ( (
* ; " = $ 6 " 7
! " ( G 0 " 3 3 " 6AE6" 667N66E: (
# , ," 3 & 1 #
$%& 4M # + # 8!" . $
$ . " " J2 ( B5B 46AE=8" ( 6D5).
Fray Luis de la Cruz
; . # " 9 ' 3
1 ," " 0 # "
# # #
# ' # # (
3 # # # # #
6 E6N6 E
0 # 4 ( #
, ," 3 & 1 # $%&
4M # + # 8!" . $ $
. " " J2 ( B5B 46AE=8" ( 6DA8(
Pedro Bolinao
? # # ' 2
0 ' # #
# # # 1
# - G "
# # # ' #
172
& 1 6=5E( 49( 9 /
+ > %8" $ " " (
1 " 1 " 5 B" B 8(
Nicolás Durán
# # # " / ,
; & 1 #
6= ="
. / B5 "
H # " J ) (
Juan de Estrada
+ / 1 #
3 3 56 < # "
; &
# * #
6= / 0 / #
# # # # " 6 =7
# # # ( 4. != = 9J !
.! . " & " 3 ( 6 55"
1 # & 46= N6==78(
1 ) ( 9 # > * #
#
# # !"
/ # # , #
# # # # , #
# !( 43 % " *( "
$ $ % 1 " $ " (
=6E8
, # . # #
# / " 1
0 / !" 0 " " " # "
# ( H# # # #
87. 173
# + " #
(
# # 9 " 3
- 1 $%&" .
# , , , 6D 1
' - # # # ! & 1 (
174
88. 175
XIV. LAS MUJERES Y LA
REFORMA
) # # 0 # 0 "
# / 0 '
' / # #
(
$%& # /
" # . # "
# /
# # '
' # # +#
# (
3 / # # # # 0 # " 0
/ # '
- # # # " / # # # /
# . # 0 # ( J
0
- # # # (
176
3 3 # , "
# # # # / "
# #
" # # '
' (
3 / +
# # # $%&( # #
# # "
+ " "
# "
# #
,
# (
M 2 / #
- # # # "
# # " # '
+ " &# " 9 "
& # (
_ * ) # . 46DA N6 =68 /
# + # # # (
# # # #
# # " # + (
" # # #
# # + / ( 1
# # ' # "
0 0 " +
# / # 0 "
G # # ( 1 + 1 '
9 : # " #
+ # (
_ e * # ( J # 6DA6N6DA '
6 BD( / 1 #
89. 177
* + * #
9 " / ( , #
# # # # "
# # #+ 3 # # (
? ' # 6 5A( 0 ,
# # / # # &
# ' !(
_ 1 # % G ( J 5A 6DAA"
/ # 1 #
* #0 , # , "
' # ( 6 5B" # + 5D
# / # # /
(
* #+ 3 # (
3 #
# /
# # # # ' / #
0 ( ) / ' /
0 + / ' #
# ' 3 #
(
_ #0 1 46 N6 B 8( - #
# 3 # ' * 0# "
/ # # (
0 " 0 / 2 !"
# / +
0 # ' #
# ' ^ T V (
_ #0 % G 46DE N6 8( 6 67
, #+
# # #
< 0 & +
178
# ( #0 0 '
# / +
( , '
( & ' # # #
) (
_ #0 G ^ V 46 6 N6 E8( #
# # # . 0
# # # 1 ( #
# '
#
. # (
_ 1 #0 ] 46DA7N6 =58( 9
/ - # # #
2 (
- / # (
' ' 0 ( ) .
# 0 / '
' # # ( + + >
" # + , " 0
# ' "
' # ( ? # '
# + 0 " '
0 0 ) !(
_ * # J 46 N6 758( & # #
# 1 ( ; / .
* # - J # 3 # (
) # " 9 #
' ( "
# '
J ' # # ( '
" # + # # " 0 #
0 , # # 0 (
90. 179
_ < # 46 5EN6 758( ? / '
# * # J "
' /
# J ; # # 3 f
J " + # '
1 " ' # +#
' # # #
# # # (
# # # # ( 9
(
) # # # #
# # # (
- " # ' "
# # + + '
# ) /
# (
_ # 9 46 6 N6 7 8( 1
# # # .
# ' # # #
&# ( ; '
1 # " # 0 /
# # # ' # ( 9
(
/ '
# " ' ( M
2 / #
- # # # " # # " '
# (
_ # 3 % "
#+ 1 , 1 %"
180
# 0 / !( 0
# + / # 0 "
# / * 9 "
0 + ,
/ " 5D #
# " #
1 (
_ H# / " * + 1 , "
0 +
' 3 # ( ) . # # #
, # # ' #
, # # # ' "
# # # ' 0
% #
< # ( 9
# '
M +
/ + # ' # + ( 9
# & ' # # 6 BD(
_ ; . #
# '
( + #
# 0
'
/ ( % #
# # 1 ' G . "
* ' 1 #
' , (
_ " # #
" & * #+ , G
# " # #
* + , ' #
91. 181
0 / " ; ' 3 + " 3 J2 ," /
. ' * + 1 (
3 * + G 0 ,"
$%&" # . # G "
# # #
# R0 /+
# , # S( 0 #
" #
" # +
# / # 0
& (
_ # #
- ' # & ( # 2 # # +
+ '
# 0 # 0
# & 0
# ( # # / 9
10
+
0 ' #
# ' (
# # ' #
# " #
# # & "
"
+ / # / #
# (
_ - # # - ' / #
* + % . " / + '
# * + G 0 "
0 + " +
182
0 ' #+
G " + (
1 # # #
# # '
# # # 3 # '
(
1
" ? #
# # #
/ ( * 0 # / +
# : " # 0
# + " / # '
( + 0 /
# + " '
# # # "
# , ' # +
#
' (
1
# #
( / # ' '
0 0
- # # # " # #
# " # . # (
/ # '
# " 0 # #
# # #
' "
# # # +
/ ' + (
92. 183
3 0 # - # # # # .
# # ' / ( 3
# # # ' #
/ ( # #
# M
' # ' + ) ( 3
/ # #
# # /
& ' (
184
94. 187
LA REFORMA Y
SU IMPACTO
EN LA SOCIEDAD
# # '
( 3 #
# # # (
3 # # # #
' #
0 # 0 # ( J 2
# 0 # # # # # #
, 0 ' (
0 # # ,
# # " 0
# #
# # 0 # 2 #
( 3 0 # # "
' # (
3 # # ' # # #
# + "
# > # +# "
# " #
4 ' .# 8(
# # # #
# $%&( 3
3 # 0 + #
# "
# . # # #
0 (
188
W1 #
# # # X +
# N +# " " # '
$%&(
Impacto socioApolítico
# #
# # >
_ - división entre IglesiaAEstado"
# 2 # # /
& 0 +
# # , # 4*
6AEB>6B8( " 0
&
" '
(
_ 3 "libertad" #
& .# +#
# # # '
+# 4* +
6AE >= N=68( # #
' # #
( # "
" # . # #
+# # (
_ 3 0 # # contra la injusticia
social # & ' . #
( ; +" # . -
$ " 7 " # #
95. 189
- C # ' 0 # ((( /
# ((((C 43 # H &
( (>AB8( / "
# # % # #
+ (
_ +# " # .
# la democracia
como un sistema de gobierno # #
" ' ( # # ,
# + ' ( - # "
# # ' # # #
( # ,"
# / # #
" ' # "
/ # ' / (
H# # " el fomento del
movimiento municipal #
/ # + ' # "
#
' # ( #
# # 4* +
6AE >BDNB=8(
_ - # # " # # # #
0 / " #
los
derechos humanos( G # "
# # + "
# +
0 + >
" # " " ' / # 4
190
9 8( ; /
# 0 0 (
Impacto económico
# ' F#
( # +
/ # 4 ' 8
, # #2 ' #
# " '
" # # "
# # (
3 # #
# .# ( ; / #
.# ' # # 0 #
.# (
_ 1 # # sistema
económico '
# ( # # #
# , +# # 9 "
'
' ' # +# $%&(
- # # " # - "
. # #
# ( # #
# " 3 # # # C
1 ' C 4* 6AEB>6D8(
_ # C 1 ' C
# # , # vida social y
comercial" # +# # >
96. 191
" '
# " . # ' , "
# # + "
# " #
' #
49 0 && ( (>6 8(
_ # la fianza en el
comercio 0 0 #
/ # " + + # #
+ ' + 4 ( 3 # H
&&" CM ' 8(
_ 9 # " nuevo sentido de
vocación (berut) al trabajo" #
# , # # # '
#
0 '
# 4 # 6AEB>6 8(
; # "
, # / " '
0 4* + 6AE >B=8( -
.# # "
# # (
) 0+" * @ #
C3 # C"
> C((( # 0
# # #+ "
#
C
46AEE>DE8(
192
* @ " 3 # "
) ' # "
# '
#
: # " # / '
'
) '
/ (
," # # ,
# # / "
( 1 " # /
#
' # 0 /
4 8 ) (
) @ "
F# - # # # ' "
# # . # '
0 "
# : ," #
0 0 " " # # "
' # (
Impacto cultural
. # 3 # #
# ' # # C
# C" '
" #
# leyeran "la Biblia"( - # # "
' # /
0 # ( ) 0+
# # (
97. 193
_ alto índice de analfabetismo
# " 4 #
6AEB>ENA8( ) 0 0 #
G ' #
# # 43 #
# # # 8"
#
# # , (
_ 9 lengua alemana # .
G " ' # .
# + + # 4* +
6AE >B=: # 6AEB>E8(
_ Democratizó la enseñanza '
" #
# ( 0 #
# " # #
- # # # 2 '
( - # # " # # '
#
# ' "
# I " ? " - # " # # (
$ - % $
$ " " 7 % 6 - 6 $
$ 8 6 " " "
" $ " " " 7 " # -
% $ $ " " 7 :- " 6 "
6 & -8 $
Los padres de familia" 2 #
"
194
0 / ( -
,
4 # # #
, " # # . "
# ' + 8(
I #
#
# # # 0 / " 3 #
# (
6 5D #
# /
(
3 #
, 0 # # # ,
# >
6( 3 # ' # #
0 # #
) ' #
5( # G #
#
B( 3 #
D( 3 # '
# 0
3 " 2 # +
3 # " + # ) " #
+ '
# ) (
98. 195
3 la educación para
las mujeres" "
'
# # '
0 / (
_ liberación ' , #
# de las artes y ciencias 0
0 , # " ' , +" 0
4 # 6AEB>A8( #
0 0 2
# ' ( ) +
, # # "
& ' # /
> * c : 3 % : # (
4H 6AEB> 5B8(
Impacto sobre la familia
2 #
# " # " # >
_ 1
+ / " #
# responsabilidad en la educación
0 / # # ( - "
4 #
6AEB>ENA8(
_ ,
relaciones hombreAmujer( [
# 0 /
+ " '
196
# +
' 4 # * + 6AE >B78(
1 " ,
# / >
0 , # '
# #
# # liberación de las mujeres(
3 , #0 0 > 3
3 # 0 /
# 0 0 0
) ' 1 # ( 1 #
3 # # # 0 +
/ # " ' +
, # '
) 0 !( 4;9" ( 67D8
W[ 0 ' 3 X
W[ . X
g
g ) 0 ?
g #
g # + #
g " ; " ; .
g ' $
g -
g
g # "
g 0+ #
; # ' 0+
+ H # " # " +
99. 197
# 3 ( ? + # '
# 0 " 3
(
) # # ,
$%& 0 #
# G " 0 #
0 # '
# 0 ' # . # 0
+ ' "
# -
) (
3 " # "
#. " # #
# '
0 0 ( ,
" # " # + " +#
# ' '
0 0 (
3 # 3 - # # #
' # 0
# # ( #
# " # '
# (
) # # # #
# ' ( % 0 .>
1) Educación. 1 - # # #
$%&" * #+ 3 # #
# ' G " ' #
0 # ,
# # ( - +
198
# '
# ( +" $%&&& & #
' ? # , , ' 7 h
" # - #
6 h(
2) Ciencia. 3 + "
# G " , #
# " # , '
# "
. " ' # # # ( J
# # ,
#+ # ( - +
& #
, #+ ' 0 / '
# / #
0 (
3) Ética en el trabajo. * #
+ # # / # ) N
+ N '
# #
# # " # # # # /
> 0 0 " ' # / ? #
. 4 . 5>6 8: #
/ ' # /
' .# # . 0
) ( * @ > # / " 0 '
, (
4) Capitalismo. - & 1 #
, # ' ,
0 ' , 4 #
# 8( # # # "
# " #
100. 199
+ 46 ; # =>6 8 '
0 0 #
' # : 0+ #
< ." * . " ) < " # # ( J
# " '
0 ' ,
+ (
5) Democracia. # # #
# # ' " '
# " / # '
/ ( ) # , "
# ( - # " +
' 2
0 + + # # "
" ' #
, ' # (
6) Separación de iglesiaAestado. * #
# # #
# " &
1 # # # 0 # 0
# ( +" ? # #
# # "
# ' # M
# ( " 0 # 0 '
9 9 /
(
7) Imperio de la ley. - # # #
' N " G Z # + +
# + + # #
4 & 8" 0 ' '
# # G ( -
# "
200
# & 1 # #
" 0 +
# ' 4
/ " 8(
CONCLUSION
- 9 / 3 C #
* #+ 3 # " 0 "
& " C( 0 0 C
# #
#. # " / #
' # # 1 #
C(
3 0 # # )
+
+ 0
# # & "
' 0
# # ( # 0 '
+ 0 (
101. 201
BIBLIOGRAFÍA
_ )+ , - " *("
" " "
# 1 " ; " 5 67(
_ 3 ," ;(" 4 (8 @ - " + "
" 6A778(
_ 3 ," ;(" 3 3 # >
# ' # # !" 1 " 9(<( 4 (8"
- 1 " " & # # #
? # ? # '
#+ # " 3 , " 5 67" ( N
AB(
_ + N% " (" , 8 " 3 - "
$ . ! , $ $ CKGL
_ #" <(9(" # # # ' # !"
& 1 % 33H" ( ' 10 # " ( 4 (8( =
$ " $ "" $ ( ; "
* > 6AA (
_ T " ;(" , 8 " % " "
" ; ## " * " 5 67(
_ 3 , " (" @ + % $ $ $ # "
# - " * " 5 67(
_ 3 , " (" G * #+ # 46DEBN
6 D=8" # # ( " 5 A(
_ 3 " *(T( " & $
" 3 # #
1 # " " 6AED(
3 % " *( "
$ $ % 1 " $
" # " (
_ 3 # " *(" , #
202
# ! 3M;? " *( " 8 " ( (
; " * > 6 5 45 E8(
_ 3 # " *(" - " " ( (
< . <( H # " - * > 6 5D
45 A8(
_ *i1 " ;("
" # # " 5 E
_ J " *( (" ;0 #- # # #
#0 # # "!<
9& " B
_ * , - ' " *(" = $
& $ ) ( % &( 1 &1" * >
6EE5 46AA58: % &&( 1 &1" * > 6EE5
46AA58(
_ * # 1 " &( 1(" - # # # "
# ' # ( 3 - L<
% 3 - 5 " $ ' 8 ! "
" ! K + L( G > M
G " 6 # 5 6 " % ( $$" `
6(6B5( K& J 66BENA7A=L(
j0## >YY^^^( ( Y #Y B^N66B5( k(
_ 9(" * # 3 #0
# ! ! % ( D7" J ( 6= 46AAE8(
_ ;0 " 3(" $ , 8
% " & ( ( - # ," >
5 B(
_ % " 1(" " " # " * "
5 E(
_ @ " *(" M " * 8 $
" " - + " G " 6A=A(
102. 203
APÉNDICE. 18 Frases
Explosivas y Honestas
de Martín Lutero
# '
0 # * #+ 3 # >
6( ) # # #
+!(
5( ? # 0 ' 0
# : - # 0 #
) " 2 !(
B( ? # 0 '
, ( I #
1 # ' > F < # !(
204
D( 3 / ,( J
+ l # i" 1 # (
W[ . 3 # X * # + ( I 0
m W1 " "
+" '
, " 0 / 1 # X
1 " " #
# ' # : #
" ' / #
# # " 2
# # !(
( 3
) ( '
# !(
=( M # #
" # . !(
7( [ # # " " '
# ' "
# 0
# m M #
" ' # # #
# "
# ' 0 + 0
0 / m . #
" 1 # "
# ' !(
E( ) ' ) # "
0
# # 1 # # !(
103. 205
A( ) # #
# # !(
6 ( I 1 #
' " # 0 ' ' !(
66( I + / # ' # ,
+ # " '
" ' " ' . # > I
# "
# , + 0 +
0 + 0
# ( - "
# # + "
, # " '
# # ' 0 # " ' / #
- ) " '
# # "
# 0 # ( ? +:
0 # ( a[ )
' b a . b! 4 / , '
# G 8(
65( 3 , 0 0
0 : " '
# !(
6B( #+
#
( #+ #
!(
6D( < #
"
206
# 0 "
#
< 2 !
6 ( < 2 ( ;2 / # + '
' # ( ? # ; #
' ' 0 ' # # ;2
( ; # ; ;2 ' #
' '!(
6=( #
#+ '
) ! 4# =58(
67( I # ' + + ,
@ ## / # -0 ' "
- # #
2 +
# # # ( I 0 >
- 0 , # !(
6E( J # # /
+ " ' ) +
, !(
104. ASOCIACIÓN DE M
EVANGÉLICOSD
ISLAS CANARIA
# 9 # * #
1 " # #
* # .
1 "
# "
(
* &1 1 #
# '
# # # " ' #
' #
1 (
J # #
" )
1 # " '
G 4
0 " ' " <
) " 0 ' " 0
' 0 ' (
- #
' #
207
MINISTROS
SDE LAS
IAS, G.C.
# * &1
- # ' #
" " '
# * &1
/ +
# ,
) " # -
'
- ) 8
< # ? /
0 ' , #
# " #
# "
208
' # " "
# . # # " 0 # " # ("
, '
# # '
(
, # ' # ,
# # "
* &1 1 #
(
9 # # # # "
# " " '
# # ( 1
# " '
# ) (
105. 209
FACULTAD TEOLÓGICA
CRISTIANA REFORMADA
INFORMACIÓN DE LOS PROGRAMAS DE
ESTUDIO
OBJETIVOS:
- + N# N #
' # , #
H (
; . 0
# # ' # "
# # # #
# + 0
# # (
FUNCIONAMIENTO:
3 #
# ( 1
# ' # # '
# + N# N #
' # ' #
# (
3 * # + # # # "
# # # (
3 * # + # #
" 0 (
210
# # #
# " , 2 # "
" ' "
# # (
, * # + # #
4 # 8"
4 # "
" " # ( # (8(
- , 0 # 4658 # #
" 46 # 8 #
# + , 4 65
8 , 65 # (
NIVELES DE ESTUDIOS:
Pregrado>
# $ " >
. 65 # # (
# $ " %
& > . 5D #
# (
# $ ' ( )
* > # . B= #
# (
3 # - # #
# # (
Grado>
# $ + * > 1 #
. DE # " ; (
/ # #
# ' ; + (
106. 211
3 # # ' # " ' #
+ " # '
# # 2 (
Posgrado>
# $ , * >
. 6= # ) # ( -
# # #
3 # ; + (
# $ * >
. E # " ; ( -
# # #
* # + ; + (
TITULACIÓN:
# # # # #
# " "
#+# 4 #+# # "
# 8 9 1M3; ) ; H3n &1
1 & ;& J 9H * )
REQUISITOS DE ADMISIÓN:
- ) # #
/ # (
- 3 # #
( - * # + #
3 # ' ) # #
* # + (
TASAS ACADÉMICAS
3 ; . 4 #
. # 8 #
" ' # >
212
_ B Y 4) " G 0 # '
3 # 8(
_ B= Y 4* # + 8(
_ D5 Y 4) # 8(
# # #
* # + (
1 # # ' # #
, ' / # "
# , 4 # # # + '
# # 8(
CONVALIDACIONES
3 9 # # # #
, # & # # "
# #
( 3 # . # #
# # , (
3 0 ' # #
1 # #
# # , " # #
# (
CONTACTO
; * > 664187089
@ > facultadteologica.es