Download luận án tiến sĩ với đề tài: Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu xuất khẩu lao động của Việt Nam đến năm 2020, cho các bạn tham khảo

1. i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng tôi.
Các k t qu nghiên c u trong lu n án là trung th c, các s
li u trong lu n án có ngu n g c rõ ràng.
Tác gi
Bùi S Tu n

2. ii
M C L C
TRANG PH BÌA
L I CAM ðOAN ......................................................................................................I
M C L C................................................................................................................ II
DANH M C CÁC CH VI T T T...................................................................VII
DANH M C CÁC B NG, BI U, SƠ ð VÀ H P.......................................VIII
M ð U.....................................................................................................................1
Chương 1 CƠ S LÝ LU N V CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C NH M
ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG....................................................8
1.1 NGU N NHÂN L CVÀ XU T KH U LAO ð NG.....................................8
1.1.1 Khái ni m v ngu n nhân l c .................................................................................8
1.1.2 Ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng và ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng......................10
1.1.2.1 Các khái ni m c a qu c t v ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng:........................10
1.1.2.2 Khái ni m ngư i Vi t Nam ñi xu t kh u lao ñ ng.......................................13
1.1.2.3 N i dung ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng......................................................13
1.1.2.4. M t s ngành ngh ch y u c a lao ñ ng Vi t Nam ñi xu t kh u...............14
1.1.3 Ngu n nhân l c ñáp ng nhu c u xu t kh u lao ñ ng.....................................15
1.1.4 Ch t lư ng ngu n nhân l c...................................................................................16
1.1.4.1 Ch t lư ng ngu n nhân l c ..........................................................................16
1.1.4.2 Ch t lư ng ngu n nhân l c trong b i c nh toàn c u hoá..........................21
1.1.5 Th trư ng xu t kh u lao ñ ng.............................................................................23
1.1.5.1 ð c ñi m c a th trư ng xu t kh u lao ñ ng ..............................................23
1.1.5.2 Cung - c u lao ñ ng xu t kh u ....................................................................25
1.1.5.3 Phát tri n th trư ng xu t kh u lao ñ ng.....................................................28
1.2 N I DUNG LIÊN QUAN ð N CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C ðÁP
NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG.......................................................28
1.2.1 Ch t lư ng ngu n nhân l c ñáp ng nhu c u xu t kh u lao ñ ng ...............28
1.2.2 Các y u t c u thành và tiêu chí ñánh giá ch t lư ng ngu n nhân l c nh m
ñáp ng nhu c u xu t kh u lao ñ ng............................................................................30
1.2.2.1 Y u t v th l c và các tiêu chí ñánh giá tr c ti p.....................................31
1.2.2.2 Y u t v giáo d c, ñào t o và tiêu chí ñánh giá tr c ti p...........................32
1.2.2.3 Y u t v ý th c xã h i và tiêu chí ñánh giá tr c ti p...................................33

3. iii
1.2.2.4 M t s tiêu chí ñánh giá gián ti p.................................................................35
1.2.3 Các nhân t ch y u nh hư ng ñ n ch t lư ng ngu n nhân l c ñáp ng
nhu c u xu t kh u lao ñ ng............................................................................................37
1.2.3.1 Công tác tuy n ch n lao ñ ng.......................................................................38
1.2.3.2 Trình ñ phát tri n c a giáo d c - ñào t o chung và ñ a phương...........40
1.2.3.3 Th ch , chính sách.......................................................................................40
1.2.3.4 Văn hoá ngh ................................................................................................41
1.2.3.5 Y t , chăm sóc s c kho c ng ñ ng...............................................................42
1.2.3.6 Trình ñ phát tri n kinh t c a ñ a phương.................................................42
1.2.3.7 V trí ñ a lý nơi ngư i lao ñ ng cư trú.........................................................43
1.3 HI U QU TRONG XU T KH U LAO ð NG ..........................................44
1.3.1 Chi phí cơ h i và m t s r i ro ñ i v i ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng............44
1.3.1.1 Chi phí cơ h i................................................................................................44
1.3.1.2 M t s r i ro có th g p nư c ngoài .........................................................45
1.3.2 ðánh giá hi u qu c a lao ñ ng ñi xu t kh u lao ñ ng...................................46
1.4 KINH NGHI M M T S NƯ C V ð M B O CH T LƯ NG NGU N
NHÂN L C ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG VÀ BÀI H C
ð I V I VI T NAM..............................................................................................49
1.4.1 Kinh nghi m c a Philippin....................................................................................49
1.4.2 Kinh nghi m c a Hàn Qu c.................................................................................52
1.4.3 Kinh nghi m c a n ð .........................................................................................55
1.4.4 Bài h c kinh nghi m có th v n d ng cho Vi t Nam .......................................59
Tóm t t chương 1 .............................................................................................................62
Chương 2 PHÂN TÍCH TH C TR NG CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C
ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG C A VI T NAM TRONG
TH I GIAN QUA............................................................................................................63
2.1 T NG QUAN V CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C C A VI T NAM
VÀ XU T KH U LAO ð NG..............................................................................63
2.1.1 ð c ñi m kinh t - xã h i nh hư ng ñ n ch t lư ng ngu n nhân l c .........63
2.1.2 Th c tr ng v ch t lư ng ngu n nhân l c Vi t Nam ......................................66
2.1.2.1 V y u t th l c............................................................................................66
2.1.2.2 V y u t giáo d c – ñào t o.........................................................................68

4. iv
2.1.2.3 V y u t ý th c xã h i ..................................................................................69
2.1.3 Khái quát v xu t kh u lao ñ ng c a Vi t Nam...............................................69
2.1.3.1 Xu t kh u lao ñ ng c a Vi t Nam th i kỳ 1980 ñ n 1990............................69
2.1.3.2 Xu t kh u lao ñ ng t năm 1991 ñ n nay ...................................................71
2.2 TH C TR NG CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C VI T NAM ðÁP
NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG.......................................................75
2.2.1 Nhu c u nh n lao ñ ng và th c tr ng lao ñ ng Vi t Nam t i m t s th
trư ng ch y u..................................................................................................................75
2.2.1.1 Th trư ng ðài Loan .....................................................................................75
2.2.1.2 Th trư ng Malaysia.....................................................................................80
2.2.2.3 Th trư ng Hàn Qu c...................................................................................85
2.2.2.4 Th trư ng Nh t B n .....................................................................................90
2.2.2 Phân tích ch t lư ng ngu n nhân l c nh m ñáp ng nhu c u xu t kh u lao
ñ ng và các nhân t nh hư ng .....................................................................................94
2.2.3.1 Phân tích ch t lư ng ngu n nhân l c ñáp ng nhu c u xu t kh u lao ñ ng....95
2.2.3.2 Phân tích các nhân t nh hư ng ñ n ch t lư ng ngu n nhân l c ñáp ng
nhu c u xu t kh u lao ñ ng ....................................................................................108
2.2.3 Th c tr ng v công tác ñào t o lao ñ ng trư c khi xu t c nh......................111
2.3 HI U QU TRONG XU T KH U LAO ð NG .......................................115
2.3.1 Phòng ng a và tránh ñư c r i ro c a lao ñ ng Vi t Nam nư c ngoài góp
ph n nâng cao hi u qu trong xu t kh u lao ñ ng...................................................115
2.3.2 ðánh giá hi u qu kinh t - xã h i c a ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng...........117
2.3.2.1 S lao ñ ng và vi c làm ñư c t o ra qua xu t kh u lao ñ ng góp ph n gi m
s c ép vi c làm trong nư c .....................................................................................117
2.3.2.2 C i thi n thu nh p c a ngư i lao ñ ng và ngu n thu ngo i t c a nhà nư c..118
2.3.2.3 Hình thành l c lư ng lao ñ ng có, tay ngh và l i s ng công nghi p ......120
2.3.2.4 Qu ng bá hình nh lao ñ ng Vi t Nam trên th trư ng lao ñ ng qu c t ......122
2.4 NH NG ƯU ðI M, H N CH VÀ NGUYÊN NHÂN V CH T LƯ NG
NGU N NHÂN L C ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG
NƯ C TA ..............................................................................................................122
2.4.1 Nh ng ưu ñi m.....................................................................................................122
2.4.2 M t s h n ch .......................................................................................................124

5. v
2.4.3 Nguyên nhân c a nh ng h n ch .......................................................................126
Tóm t t chương 2 ...........................................................................................................130
Chương 3 GI I PHÁP NÂNG CAO CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C
NH M ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG C A VI T NAM
ð N NĂM 2020..............................................................................................................132
3.1 XU HƯ NG PHÁT TRI N C A DI CƯ LAO ð NG QU C T ............132
3.1.1 Xu hư ng di cư lao ñ ng qu c t .......................................................................132
3.1.1.1 Tình hình chung...........................................................................................132
3.1.1.2 ð c ñi m ....................................................................................................132
3.1.1.3 Xu th phát tri n.........................................................................................134
3.1.1.4 ð c ñi m lu t pháp v di cư lao ñ ng qu c t c a m t s nư c...............135
3.1.2 Xu hư ng nh n lao ñ ng c a m t s nư c .......................................................141
3.1.2.1 Xu hư ng chung ..........................................................................................141
3.1.2.2 Xu hư ng m t s th trư ng nh n lao ñ ng................................................142
3.2 QUAN ðI M VÀ M C TIÊU XU T KH U LAO ð NG........................146
3.2.1 Quan ñi m c a ð ng và Nhà nư c ....................................................................146
3.2.2 Quan ñi m c a tác gi trong phát tri n ho t ñ ng XKLð ............................146
3.2.3 M c tiêu ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng trong th i gian t i ..........................147
3.3 GI I PHÁP NÂNG CAO CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C NH M
ðÁP NG NHU C U XKLð C A VI T NAM ð N NĂM 2020....................148
3.3.1 Nhóm gi i pháp nâng cao ch t lư ng tuy n ch n và ñào t o lao ñ ng........150
3.3.2 Nhóm gi i pháp v cơ ch chính sách c a Nhà nư c ......................................155
3.3.3 Nhóm gi i pháp phát tri n th trư ng xu t kh u lao ñ ng............................162
3.3.4 Nhóm gi i pháp v tuyên truy n, nâng cao nh n th c v yêu c u ch t lư ng
k năng ngh trong ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng ..................................................166
3.3.5 Nhóm gi i pháp ñ y m nh phát tri n – kinh t xã h i và nâng cao ch t lư ng
y t , chăm sóc s c kho c ng ñ ng...............................................................................169
3.4 ðI U KI N ð M B O TH C HI N CÁC GI I PHÁP NÂNG CAO
CH T LƯ NG LAO ð NG XU T KH U C A VI T NAM........................170
3.4.1 Ki n ngh v i Qu c h i.........................................................................................171
3.4.2 Ki n ngh v i Chính ph ......................................................................................171
3.4.3 Ki n ngh v i B Lao ñ ng Thương binh và Xã h i ......................................172

6. vi
3.4.4 Ki n ngh v i các B , Ngành liên quan..............................................................173
3.4.5 Ki n ngh v i các c p chính quy n ñ a phương.............................................173
3.4.6 ð i v i ngư i lao ñ ng ........................................................................................174
Tóm t t Chương 3 ..........................................................................................................175
K T LU N............................................................................................................176
NH NG CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U ðà CÔNG B .................................179
C A TÁC GI LIÊN QUAN ð N ð TÀI LU N ÁN ...................................179
DANH M C TÀI LI U THAM KH O.............................................................180
PH L C

7. vii
DANH M C CÁC CH VI T T T
Ch vi t t t Ch vi t ñ y ñ
BLðTBXH B Lao ñ ng – Thương binh và Xã h i
CNH-HðH Công nghi p hoá, Hi n ñ i hoá
HðLð H p ñ ng lao ñ ng
HTLð H p tác lao ñ ng
IOM T ch c Di cư Qu c t (International Organization
for Migration)
ILO T ch c Lao ñ ng Qu c t (International Labour
Organization)
Lð Lao ñ ng
LLLð L c lư ng lao ñ ng
NNL Ngu n nhân l c
NLð Ngư i lao ñ ng
SLð S c lao ñ ng
TTLð Th trư ng lao ñ ng
XHCN Xã h i ch nghĩa
XKLð Xu t kh u lao ñ ng
UNIFEM Qu Phát tri n Ph n Liên h p qu c (United
Nations Development Funds for Women)

8. viii
DANH M C CÁC B NG, SƠ ð , BI U VÀ H P
CÁC B NG
B ng 1.1: M t s so sánh v yêu c u ch t lư ng Lð xu t kh u và lao ñ ng trong nư c ......29
B ng 2.1: Các ch s phát tri n con ngư i c a Vi t Nam qua các năm.........................................67
B ng 2.2: S lao ñ ng ñi làm vi c các nư c XHCN t 1980 - 1990 ...........................................70
B ng 2.3: S lư ng lao ñ ng ñi làm vi c nư c ngoài t 1991-1995...................................................71
B ng 2.4: S lư ng lao ñ ng ñưa ñi XKLð t năm 1996 - 2000.....................................................72
B ng 2.5: S lư ng Lð ñưa ñi làm vi c nư c ngoài t 2001 - 2010 ...........................................73
B ng 2.6 : M t s ñơn hàng ðài Loan nh n lao ñ ng Vi t Nam.......................................................78
B ng 2.7: M t s h p ñ ng c a Malaysia ti p nh n lao ñ ng Vi t Nam.......................................84
B ng 2.8: M t s h p ñ ng c a Nh t B n ti p nh n lao ñ ng Vi t Nam......................................93
B ng 2.9: ðánh giá v ch t lư ng lao ñ ng xu t kh u c a Vi t Nam.............................................95
B ng 2.10: ðáp ng yêu c u th trư ng XKLð c a lao ñ ng Vi t Nam .......................................96
B ng 2.11 : Trình ñ chuyên môn k thu t c a lao ñ ng ñư c kh o sát ......................................97
B ng 2.12: ðánh giá c a Lð v n i dung h c trư c khi ñi XKLð...................................................99
B ng 2.13: T ñánh giá v b n thân so v i yêu c u c a th trư ng..................................................99
B ng 2.14: Khó khăn ñ i v i NLð khi ñi làm vi c nư c ngoài .................................................100
B ng 2.15: M t s nh n xét c a Lð Vi t Nam so v i Lð các nư c..............................................103
B ng 2.16: Lý do ch s d ng Malaysia tuy n d ng lao ñ ng Vi t Nam...................................105
B ng 2.17: ðánh giá ch t lư ng lao ñ ng Vi t Nam c a 30 nhà máy Malaysia (t ng ñi m
t i ña là 300 ñi m)..................................................................................................................................................106
B ng 2.18: Các nhân t nh hư ng ñ n ch t lư ng NNL ñi XKLð...............................................109
B ng 2.19: Ý ki n v phương th c tuy n ch n lao ñ ng....................................................................110
B ng 2.20: N i dung t ng quát và phân ph i th i gian.......................................................................112
B ng 2.21: T ng h p phát sinh liên quan ñ n lao ñ ng Vi t Nam m t s nư c trong th i
gian v a qua...............................................................................................................................................................115
B ng 2.22: T tr ng c a XKLð trong t ng s vi c làm hàng năm.............................................117
B ng 2.23: S ti n ngư i lao ñ ng ñi xu t kh u g i v ......................................................................119
so v i kim ng ch xu t kh u hàng năm (2000 - 2010)............................................................................119
B ng 2.24: S lư ng Lð ñưa ñi theo th trư ng tr ng ñi m (2000-2010)..................................123

9. ix
CÁC SƠ ð
Sơ ñ 1.1: Các y u t c u thành ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð.............31
Sơ ñ 1.2: Các nhân t ch y u nh hư ng ñ n ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u
XKLð .....................................................................................................38
Sơ ñ 1.3: H th ng qu n lý lao ñ ng ngoài nư c c a Hàn Qu c.........................52
Sơ ñ 1.4: Quy trình xu t kh u lao ñ ng c a Hàn Qu c ..........................................54
CÁC BI U ð
Bi u ñ 2.1: T ng GDP tăng trư ng trung bình hàng năm 2000-2008 .................63
Bi u ñ 2.2: H s co giãn vi c làm v i GDP các nư c, 2004, 2008 ....................64
Bi u ñ 2.3: Lao ñ ng Vi t Nam ñưa ñi làm vi c t i ðài Loan hàng năm t năm
2000-2010 ................................................................................................................77
Bi u ñ 2.4: S li u th ng kê v Lð nư c ngoài làm vi c t i ðài Loan (tính ñ n
tháng 4/2010) ...........................................................................................................79
Bi u ñ 2.5: Cơ c u ngành ngh lao ñ ng Vi t Nam làm vi c t i ðài Loan tính ñ n
tháng 4/2010..............................................................................................................80
Bi u ñ 2.6: Lð Vi t Nam ñưa ñi làm vi c hàng năm t i Malaysia 2000-2010 .....83
Bi u ñ 2.7: Lð Vi t Nam ñi làm vi c t i Hàn Qu c 2000-2010 ..........................88
Bi u ñ 2.8: Lð Vi t Nam ñưa ñi làm vi c t i Nh t B n (2000-2010)....................94
CÁC H P
H p 2.1 : Xu t kh u lao ñ ng Hưng Yên....................................................................118
H p 2.2 : Xã s ng b ng... ngo i t ..........................................................................120
H p 2.3 : 'Ôsin' x ðài thành bà ch chè s ch........................................................121

10. 1
M ð U
1. Lý do ch n ñ tài
Ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng (XKLð) ñư c ð ng và Nhà nư c ta xác ñ nh là
lĩnh v c kinh t ñ i ngo i quan tr ng, m t b ph n c a chính sách gi i quy t vi c
làm, ch tiêu XKLð ñư c Qu c h i ñưa vào k ho ch hàng năm. Ch trương này ñã
ñư c th hi n c th Báo cáo v phương hư ng, nhi m v phát tri n kinh t - xã
h i 5 năm (2006 - 2010) t i ð i h i ñ i bi u toàn qu c l n th X c a ð ng là:“ Ti p
t c th c hi n chương trình XKLð, tăng t l lao ñ ng xu t kh u ñã qua ñào t o,
qu n lý ch t ch và b o v quy n l i chính ñáng c a ngư i lao ñ ng”. Trong nh ng
năm qua ho t ñ ng XKLð ñã thu ñư c m t s k t qu kh quan, góp ph n t o vi c
làm, xoá ñói, gi m nghèo, c i thi n ñ i s ng cho ngư i lao ñ ng và gia ñình h .
M t b ph n lao ñ ng ñã ti p thu kinh nghi m, k thu t, công ngh tiên ti n trong
s n xu t c a nư c b n. Theo th ng kê chưa ñ y ñ , hi n có trên 500.000 lao ñ ng
Vi t Nam ñang làm vi c có th i h n nư c ngoài (t i hơn 46 qu c gia và vùng lãnh
th ) v i nhi u lo i ngành ngh và trình ñ khác nhau. H ng năm s lao ñ ng này
chuy n v nư c g n 2 t USD, nâng cao thu nh p cho b n thân, gia ñình và xã h i,
tăng ngu n v n ñ u tư phát tri n s n xu t. So v i m t s ngành khác, thu nh p c a
ngư i lao ñ ng ñi làm vi c nư c ngoài có hi u qu cao, v n ñ u tư ít, ñem l i l i
ích nhi u m t… Tuy nhiên l c lư ng lao ñ ng (LLLð) Vi t Nam ñi XKLð ph n
l n xu t thân là nông dân. H ñư c g i là nh ng lao ñ ng “3 không” : không ngh ,
không ngo i ng , không tác phong công nghi p và k lu t lao ñ ng. Cho ñ n nh ng
năm g n ñây, dù ñã có chuy n bi n nhưng t l ngư i ñi XKLð có ngh v n r t
th p so v i yêu c u th c t , hơn n a tác phong công nghi p và k lu t lao ñ ng,
cũng như hi u bi t v phong t c t p quán và pháp lu t c a nư c s t i còn r t kém,
t l lao ñ ng vi ph m k lu t và ph i v trư c th i h n thư ng cao hơn so v i các
nư c phái c khác, ví d như s vi c hơn 200 công nhân n ngành may c a Vi t
Nam ñình công không ñúng quy ñ nh Jordan năm 2008, t l lao ñ ng Vi t Nam
b h p ñ ng ra ngoài làm ăn cư trú b t h p pháp m t s th trư ng còn tương ñ i

11. 2
cao như ðài Loan hơn 10%, Nh t B n có lúc lên ñ n hơn 50%, Hàn Qu c có th i
ñi m hơn 30%....
Trong nh ng năm t i, n n kinh t th gi i ph c h i sau kh ng ho ng, xu
hư ng nh p kh u lao ñ ng c a các nư c trên th gi i v n r t cao, ñ c bi t là nh ng
nư c khu v c Trung ðông, các nư c khu v c châu Âu, Nh t B n, Hàn Qu c... . các
th trư ng ñ u có nhu c u v lao ñ ng có tay ngh , ngay c nh ng nư c nh n nhi u
lao ñ ng như Malaysia, ðài Loan, Trung ðông... Nh t là, nh ng th trư ng có thu
nh p cao và nhi u ti m năng (Nh t B n, Hàn Qu c, M , Australia, ðông Âu) thì
ngoài có tay ngh ngư i lao ñ ng còn ph i có m t trình ñ ngo i ng nh t ñ nh.
Nhu c u tuy n d ng lao ñ ng Vi t Nam t i th trư ng nư c ngoài cũng ñang
có chi u hư ng tăng, nh t là lao ñ ng ch t lư ng cao. Ch t lư ng ngu n nhân l c là
y u t quy t ñ nh năng l c c nh tranh trên th trư ng lao ñ ng qu c t , m r ng th
ph n và tăng thu nh p cho ngư i lao ñ ng. Trong khi ñó ch t lư ng ngu n nhân l c
(NNL) c a Vi t Nam còn th p - ðó là thách th c l n nh t ñ i v i công tác XKLð
trong th i gian t i.
T i kho n 5 ði u 5 Lu t Ngư i lao ñ ng Vi t Nam ñi làm vi c nư c ngoài
theo h p ñ ng nêu rõ: “ Khuy n khích ñưa nhi u ngư i lao ñ ng có trình ñ chuyên
môn, k thu t ñi làm vi c nư c ngoài, ñưa ngư i lao ñ ng ñi làm vi c th trư ng
có thu nh p cao…”. M c tiêu ñưa ngư i lao ñ ng (NLð) có ngh ñi làm vi c
nư c ngoài là 95 % vào năm 2015 và 100% vào năm 2020. ð th c hi n quy ñ nh
c a Lu t và m c tiêu trên c n có s chu n b và ph i có chi n lư c nâng cao ch t
lư ng NNL nói chung – ñó cũng là ngu n cho XKLð.
Do v y, vi c nghiên c u nâng cao ch t lư ng NNL c a nư c ta ñi XKLð
trong th i gian t i là r t c n thi t, mang tính th c ti n và lý lu n cao, vì v y tác
gi l a ch n ñ tài: "Nâng cao ch t lư ng ngu n nhân l c nh m ñáp ng nhu
c u xu t kh u lao ñ ng c a Vi t Nam ñ n năm 2020" làm ñ tài lu n án ti n s
c a mình.
2. ð i tư ng nghiên c u
Ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð.

12. 3
3. Ph m vi nghiên c u
N i dung: Ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð c a Vi t Nam.
Không gian: Trên ph m vi c nư c, trong ñó t p trung ch y u Hà N i, TP
H Chí Minh và H i Phòng là các ñ a phương có nhi u doanh nghi p XKLð. V th
trư ng nghiên c u ch y u là Malaysia, ðài Loan, Hàn Qu c và Nh t B n – ðây là
nh ng th trư ng XKLð ch y u c a Vi t Nam, chi m kho ng 70% s lư ng lao
ñ ng ñưa ñi xu t kh u hàng năm c a nư c ta. Lu n án ch nghiên c u lao ñ ng xu t
kh u ra nư c ngoài, không nghiên c u ñ i tư ng ñư c coi là xu t kh u lao ñ ng t i
ch . Lu n án ch t p trung phân tích ñ i v i lao ñ ng (lao ñ ng ph thông và lao
ñ ng có ngh ) lo i tr ñ i tư ng chuyên gia, tuy nhiên có h i c u giai ño n h p tác
lao ñ ng, lu n án có ñ c p ñ n ñ i tư ng chuyên gia ñ có nh n xét t ng th .
Th i gian: Th c tr ng ñ n h t năm 2010 và ñ xu t gi i pháp cho th i kỳ
2011-2020.
4. M c tiêu nghiên c u
M c tiêu t ng quát c a lu n án là trên cơ s nghiên c u th c tr ng v ch t
lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð c a nư c ta trong th i gian v a qua ñ ñ xu t
nâng cao ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð c a nư c ta trong th i gian t i,
do ñó lu n án s hư ng ñ n các m c tiêu c th sau:
- Làm rõ các n i dung v ch t lư ng ngu n nhân l c nh m ñáp ng nhu c u
XKLð, cung - c u c a th trư ng lao ñ ng nói chung và XKLð nói riêng.
- Phân tích các v n ñ th c ti n c a ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð
c a nư c ta trong th i gian v a qua. Phân tích nh ng h n ch v ch t lư ng NNL
ñáp ng nhu c u XKLð c a nư c ta và nguyên nhân c a nh ng h n ch ñó.
- ð xu t gi i pháp nâng cao ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð c a
Vi t Nam ñ n năm 2020 và các ñi u ki n ñ tri n khai, ng d ng trong th c ti n.
5. T ng quan nghiên c u
Trư c ñây, ñã có m t s công trình nghiên c u liên quan ñ n XKLð như:
(1) Lu n án c a ti n s Tr n Văn H ng (1996) “Các gi i pháp nh m ñ i m i
qu n lý nhà nư c v xu t kh u lao ñ ng Vi t Nam trong giai ño n 1995-2010”.

13. 4
Lu n án thu c chuyên ngành kinh t , qu n lý và k ho ch hóa qu c dân ñã làm rõ
v n ñ liên quan ñ n qu n lý nhà nư c v XKLð theo cơ ch th trư ng, phân tích
th c tr ng qu n lý nhà nư c v XKLð và nh ng bài h c kinh nghi m t th c ti n
c a XKLð Vi t Nam ñ ng th i ñ xu t quan ñi m, gi i pháp ñ i m i qu n lý Nhà
nư c v XKLð.
(2) Công trình c a PGS. TS Tr n Th Thu (2006): “Nâng cao hi u qu qu n lý
xu t kh u lao ñ ng c a các doanh nghi p trong ñi u ki n hi n nay”. Công trình
nghiên c u ñư c PGS.TS Tr n Th Thu ti n hành trên cơ s th c ti n XKLð t i
Công ty Cung ng nhân l c qu c t và Thương m i (SONA) và m t s doanh
nghi p v i m c ñích làm rõ khái ni m và s c n thi t nâng cao hi u qu qu n lý
XKLð t i các doanh nghi p XKLð c a Vi t Nam, ñưa ra m t s ch tiêu ñánh giá
hi u qu qu n lý XKLð c a các doanh nghi p XKLð Vi t Nam và ki n ngh các
gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý XKLð c a các doanh nghi p XKLð.
(3) Lu n văn chuyên ngành kinh t thương m i c a th c s Thái Th H ng
Minh (2003): “Hoàn thi n qu n lý d ch v XKLð c a B Lao ñ ng - Thương binh
và Xã h i”. Lu n văn ñã phân tích cơ s lý lu n v qu n lý d ch v XKLð, ñánh giá
th c tr ng c a ho t ñ ng qu n lý d ch v XKLð c a B LðTBXH giai ño n 1996-
2002 và ñ xu t các gi i pháp hoàn thi n công tác qu n lý d ch v XKLð c a B
LðTBXH.
(4) Lu n văn chuyên ngành kinh t lao ñ ng c a th c s Bùi S Tu n (2007):
“M t s gi i pháp tăng cư ng công tác qu n lý nhà nu c v XKLð c a nư c ta
trong giai ño n hi n nay”. Lu n văn ñã khái quát lý lu n qu n lý nhà nư c v
XKLð, phân tích t ng khâu trong qu n lý nhà nư c ñ i v i XKLð như ho ch ñ nh
chính sách, ban hành văn b n quy ph m pháp lu t, hư ng d n th c hi n ñ n công
tác thanh tra, ki m tra trong XKLð. ð ng th i phân tích th c tr ng công tác qu n lý
nhà nư c v XKLð c a nư c ta giai ño n t năm 2000-2006 và ñưa ra các gi i
pháp tăng cư ng qu n lý ñ n năm 2010.
(5) ð tài c a TS Nguy n Th H ng Bích (2007): Xu t kh u lao ñ ng c a m t
s nư c ðông Nam Á: Kinh nghi m và bài h c…ð tài ñã phân tích s d ch chuy n

14. 5
qu c t v s c lao ñ ng, kinh nghi m c a các nư c: Philippines, Indonesia, Thái
Lan và Malaysia theo b i c nh kinh t , th c tr ng XKLð và th trư ng XKLð, tác
ñ ng c a XKLð c a t ng nư c ñ rút ra bài h c cho XKLð c a Vi t Nam.
(6) Ngày 19 và 20/7/2010, t i Hà N i, B Lao ñ ng – Thương binh và Xã h i
ñã t ch c Di n ñàn lao ñ ng di cư ASEAN l n th 3 v i s h tr v tài chính và
k thu t c a T ch c Lao ñ ng qu c t (ILO), T ch c Di cư qu c t (IOM) và
Nhóm công tác (TAFW). Ch ñ c a Di n ñàn lao ñ ng di cư l n th 3 là “Nâng
cao nh n th c và d ch v thông tin nh m b o v quy n c a lao ñ ng di cư”, di n
ñàn quy t nhi u chuyên gia ñ n t các t ch c qu c t và các nư c trong khu v c
ASEAN v i n i dung c a di n ñàn là: thúc ñ y di cư an toàn và h p pháp cho vi c
làm b n v ng; Tăng cư ng vi c làm b n v ng cho Lð di cư thông qua D ch v
thông tin nơi ñ n và thông qua các chương trình ñào t o trư c phái c và Tăng
cư ng d ch v thông tin t i ch nh m nâng cao nh n th c v Vi c làm b n v ng và
di cư an toàn nh m b o v quy n c a lao ñ ng di cư.
(7) M i ñây, nghiên c u v "Tình hình và xu hư ng xu t kh u lao ñ ng Vi t
Nam - Situation and Trends of Vietnamese Labor Export" tác gi Kannika
Angsuthanasombat ñã phân tích th c tr ng XKLð Vi t Nam trong ñó nêu rõ, Lð
Vi t Nam nư c ngoài tương ñ i thông minh, năng ñ ng, chăm ch làm thêm, tuy
nhiên tác phong công nghi p kém, nh ng ngư i ñi XKLð ch y u t nông thôn và
nghèo, trình ñ văn hoá th p, ngo i ng không ñ ñ giao ti p và làm vi c nu c
ngoài. Tác gi cũng nêu khuy n ngh là Vi t Nam c n nâng cao ch t lu ng Lð ñi
làm vi c nu c ngoài – tăng kh năng c nh tranh XKLð c a Vi t Nam, ñ c bi t là
tăng s lư ng Lð k thu t, Lð có ngh .
Các nghiên c u nêu trên ñã khái quát lý lu n v xu t kh u lao ñ ng và th c
tr ng ho t ñ ng XKLð và qu n lý nhà nư c v XKLð, qu n lý ho t ñ ng xu t kh u
lao ñ ng c a các doanh nghi p nư c ta và ñưa ra m t s gi i pháp nh m hoàn
thi n và ñ i m i h th ng t ch c và cơ ch qu n lý ho t ñ ng XKLð c a nư c ta
như gi i pháp hoàn thi n pháp lu t và chính sách, phát tri n th trư ng lao ñ ng
ngoài nư c, ch n ch nh, s p x p, t ch c l i các doanh nghi p XKLð, tăng cư ng

15. 6
công tác thanh tra, ki m tra ho t ñ ng XKLð, c n thi t ph i nâng cao ch t lư ng
ngu n nhân l c ñi làm vi c nư c ngoài. ð ng th i, cũng ñúc rút m t s kinh
nghi m c a các nư c trong khu v c ðông Nam Á trong ho t ñ ng XKLð nói
chung. Tuy nhiên, ñ phát tri n ho t ñ ng XKLð trong tương lai, nâng cao s c
c nh tranh c a lao ñ ng Vi t Nam trên th trư ng lao ñ ng qu c t , theo tác gi thì
ñi u ki n tiên quy t ñây là ph i nâng cao ch t lư ng NNL c a Vi t Nam ñáp ng
nhu c u XKLð, v n ñ này chưa có công trình nghiên c u nào ñ c p ñ n m t cách
có h th ng và phân tích ñ tìm gi i pháp nâng cao ch t lư ng NNL nh m ñáp ng
nhu c u XKLð c a nư c ta.
6. Phương pháp nghiên c u
Lu n án s d ng m t s phương pháp sau ñây:
- Phương pháp lu n duy v t bi n ch ng, xem xét NNL ñáp ng nhu c u
XKLð trong xu th v n ñ ng c a di cư lao ñ ng qu c t và xu th phát tri n c a th
trư ng lao ñ ng Vi t Nam và ñi u ki n phát tri n kinh t - xã h i c a nư c ta;
- Phương pháp t ng h p, phân tích, so sánh: T ng h p s li u lao ñ ng Vi t
Nam ñi XKLð qua các th i kỳ ñ so sánh s tăng trư ng và phân tích xu th phát
tri n chung cũng như phát tri n riêng ñ i v i t ng th trư ng;
- Phương pháp ñi u tra xã h i h c (ñư c th c hi n t tháng 6 ñ n tháng 9 năm
2010): kh o sát v ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð t i 21 doanh nghi p,
lao ñ ng ñang làm vi c và ch s d ng lao ñ ng t i 4 th trư ng chính là Malaysia,
ðài Loan, Hàn Qu c và Nh t B n, thông qua b ng h i ñ i v i 4 nhóm ñ i tư ng
g m; Cán b xu t kh u lao ñ ng (bao g m: cán b qu n lý Nhà nư c, cán b th
trư ng c a doanh nghi p XKLð, cán b ñào t o c a doanh nghi p): 190 ngư i;
Ngư i lao ñ ng chu n b ñi làm vi c nư c ngoài: 355 ngư i; Ngư i lao ñ ng
nư c ngoài (Malaysia, ðài Loan, Nh t B n): 20 lao ñ ng; Ch s d ng lao ñ ng
nư c ngoài (Malaysia, Nh t B n): 31 ch s d ng lao ñ ng nư c ngoài.
- T ng k t kinh nghi m th c ti n thông qua tr c ti p ph ng v n, các h i ngh ,
h i th o chuyên ñ ñ trao ñ i v i m t s cá nhân, t ch c có liên quan như: cán b
qu n lý các c p, các doanh nghi p trong nư c và ngoài nư c, các ñ a phương, ngư i

16. 7
lao ñ ng ñã ñi làm vi c nư c ngoài; H c t p kinh nghi m c a m t s nư c v
nâng cao ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð.
7. ðóng góp c a lu n án
7.1. V lý lu n:
- T p h p m t cách có h th ng các v n ñ liên quan ñ n ch t lư ng NNL ñáp
ng nhu c u XKLð;
- Phân tích nh ng nhân t nh hư ng t i ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u
XKLð, kh o sát ñ ch ng minh s nh hư ng và m c ñ nh hư ng c a các nhân
t ñ n ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð;
- Phân tích bài h c kinh nghi m c a m t s nư c trong vi c nâng cao ch t
lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð.
7.2. V th c ti n:
- Phân tích tình hình th c tr ng c a ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð
c a Vi t Nam.
- Phân tích nh ng h n ch v ch t lư ng NNL ñáp ng nhu c u XKLð c a
nư c ta và nh ng nguyên nhân c a h n ch ñó;
- Ki n ngh m t s gi i pháp góp ph n nâng cao ch t lư ng NNL c a Vi t
Nam ph c v XKLð.
8. C u trúc c a Lu n án
Lu n án g m các ph n: M ñ u; n i dung; k t lu n, danh m c các công trình
c a tác gi , tài li u tham kh o, ph l c, n i dung chính c a lu n án có 3 chương:
- Chương 1: C s lý lu n v ch t lư ng ngu n nhân l c nh m ñáp ng nhu
c u xu t kh u lao ñ ng
- Chương 2: Phân tích th c tr ng ch t lư ng ngu n nhân l c ñáp ng nhu c u
xu t kh u lao ñ ng c a Vi t Nam trong th i gian v a qua
- Chương 3: Gi i pháp nâng cao ch t lư ng ngu n nhân l c nh m ñáp ng
nhu c u xu t kh u lao ñ ng c a Vi t Nam ñ n năm 2020

17. 8
Chương 1
CƠ S LÝ LU N V CH T LƯ NG NGU N NHÂN L C
NH M ðÁP NG NHU C U XU T KH U LAO ð NG
1.1 NGU N NHÂN L CVÀ XU T KH U LAO ð NG
1.1.1 Khái ni m v ngu n nhân l c
Theo ñ nh nghĩa c a Liên hi p qu c, ngu n nhân l c là trình ñ lành ngh , là
ki n th c và năng l c c a toàn b cu c s ng con ngư i hi n có th c t ho c ti m
năng ñ phát tri n kinh t - xã h i trong m t c ng ñ ng.
Ngu n nhân l c theo nghĩa h p và ñ có th lư ng hoá ñư c trong công tác k
ho ch hoá, nư c ta ñư c quy ñ nh là m t b ph n c a dân s , bao g m nh ng
ngư i trong ñ tu i lao ñ ng có kh năng lao ñ ng theo quy ñ nh c a B lu t Lao
ñ ng Vi t Nam (nam ñ 15 ñ n h t 60 tu i, n ñ 15 ñ n h t 55 tu i).
Theo GS.VS Ph m Minh H c (2001), NNL là t ng th các ti m năng Lð c a
m t nư c hay m t ñ a phương s n sàng tham gia m t công vi c Lð nào ñó. [47,
tr.78]
Ngu n nhân l c (human resources) là ngu n l c con ngư i, là y u t quan
tr ng, năng ñ ng nh t c a tăng trư ng và phát tri n kinh t - xã h i. Ngu n nhân
l c có th xác ñ nh cho m t qu c gia, vùng lãnh th , ñ a phương (t nh, thành ph )
và nó khác v i các ngu n l c khác (tài chính, ñ t ñai, công ngh ) ch ngu n l c
con ngư i v i ho t ñ ng lao ñ ng sáng t o, tác ñ ng vào th gi i t nhiên, bi n
ñ i gi i t nhiên vào trong quá trình lao ñ ng n y sinh các quan h lao ñ ng và
quan h xã h i. C th hơn, ngu n nhân l c c a m t qu c gia bi u hi n các khía
c nh sau ñây:
- Trư c h t v i tư cách là ngu n cung c p s c lao ñ ng (SLð) cho xã hôi,
nghĩa r ng nh t thì NNL bao g m toàn b dân cư có kh năng Lð, không phân bi t
ngư i ñó ñang ñư c phân b vào ngành ngh , lĩnh v c, khu v c nào và có th coi
ñây là NNL xã h i.
- V i tư cách là kh năng ñ m ñương Lð chính c a xã h i thì NNL ñư c hi u
theo nghĩa h p hơn, bao g m nhóm dân cư trong ñ tu i Lð có kh năng Lð (do

18. 9
pháp lu t Lð quy ñ nh). Hi n nay, trong lĩnh v c Lð còn có khái ni m "ngu n Lð"
là toàn b dân s trong ñ tu i Lð có kh năng Lð. do ñó, v i khái ni m này thì
NNL tương ñương v i khái ni m ngu n Lð.
- NNL th hi n toàn b nh ng con ngư i c th tham gia vào quá trình Lð,
v i cách hi u này NNL bao g m nh ng ngư i t gi i h n dư i c a ñ tu i Lð tr
lên và có kh năng Lð ( nư c ta hi n nay là nh ng ngư i ñ 15 tu i tr lên có kh
năng lao ñ ng – theo quy ñ nh c a B Lu t lao ñ ng hi n hành). [65, tr.7-8].
Theo quan ni m m i, NNL ñư c coi là m t ngu n l c, cũng như ngu n l c v t
ch t khác, nhưng có ý nghĩa r t ñ c thù.
Theo Begg, Fischer và Dornbusch, khác v i ngu n l c v t ch t khác, NNL
ñư c hi u là: toàn b trình ñ chuyên môn mà con ngư i tích lu ñư c, nó ñư c
ñánh giá cao vì ti m năng ñem l i thu nh p trong tương lai. Gi ng như ngu n l c
v t ch t, NNL là k t qu ñ u tư trong quá kh v i m c ñích t o ra thu nh p trong
tương lai. Theo Mc Shane, NNL khác v i ngu n l c v t ch t khác là ch m i con
ngư i trong lao ñ ng có nh ng năng l c (bao g m tư ch t, ki n th c và k năng),
tính cách, nh n th c vai trò và s khác bi t v kinh nghi m, ñ ng cơ và s cam k t,
mà ngu n l c v t ch t khác không có [20, tr 11-12].
Theo Giáo trình kinh t ngu n nhân l c c a Trư ng ð i h c kinh t qu c dân
thì NNL là ngu n l c con ngư i, có quan h ch t ch v i dân s , là b ph n quan
tr ng trong dân s , ñóng vai trò t o ra c a c i v t ch t và tinh th n cho xã h i. Tuỳ
theo cách ti p c n khái ni m NNL có th khác nhau, do ñó quy mô NNL cũng khác
nhau.
V i cách ti p c n d a vào kh năng Lð c a con ngư i: NNL là kh năng Lð
c a xã h i, c a toàn b nh ng ngư i có cơ th phát tri n bình thư ng có kh năng
lao ñ ng.
Trong tính toán và d báo NNL c a qu c gia ho c c a ñ a phương g m hai b
ph n: nh ng ngư i trong ñ tu i Lð có kh năng Lð và nh ng ngư i ngoài ñ tu i
Lð th c t có tham gia Lð.

19. 10
V i cách ti p c n d a vào tr ng thái ho t ñ ng kinh t c a con ngư i: NNL
g m toàn b nh ng ngư i ñang ho t ñ ng trong các ngành kinh t , văn hoá, xã
h i...
V i cách ti p c n d a vào kh năng Lð c a con ngư i và gi i h n tu i Lð:
NNL g m toàn b nh ng ngư i trong ñ tu i Lð, có kh năng Lð không k ñ n
tr ng thái có vi c làm hay không. V i khái ni m này quy mô NNL chính là ngu n
Lð.
V i cách ti p c n d a vào ñ tu i lao ñ ng và tr ng thái không ho t ñ ng kinh
t ta có khái ni m NNL d tr g m nh ng ngư i trong ñ tu i Lð nhưng chưa tham
gia Lð vì nh ng lý do khác nhau; bao g m nh ng ngư i làm công vi c cho chính
gia ñình mình (n i tr ), h c sinh, sinh viên, ngư i th t nghi p, b ñ i xu t ngũ, Lð
ñi XKLð ñã h t h n h p ñ ng v nư c, ngư i hư ng l i t c và nh ng ngư i khác
ngoài các ñ i tư ng trên.
Như vây, m c dù có các bi u hi n khác nhau nhưng NNL m t qu c gia ph n
ánh các ñ c ñi m quan tr ng nh t sau ñây:
- NNL là ngu n l c con ngư i;
- NNL là b ph n c a dân s , g n v i cung Lð;
- NNL ph n ánh kh năng Lð c a m t xã h i.
1.1.2 Ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng và ho t ñ ng xu t kh u lao ñ ng
1.1.2.1 Các khái ni m c a qu c t v ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng:
Ngư i ñi xu t kh u lao ñ ng - thư ng ñư c g i b ng thu t ng "lao ñ ng di cư
– migrant worker" không ph i v n ñ m i n y sinh mà ñã xu t hi n t lâu và g n
li n v i l ch s phát tri n c a loài ngư i, ñ c bi t là di cư lao ñ ng qu c t . Có
nhi u nguyên nhân d n ñ n tình tr ng di cư lao ñ ng qu c t , nhưng lý do kinh t
v n là nguyên nhân ch y u. Di cư lao ñ ng qu c t thư ng ñư c th hi n hai
hình th c là di cư t do và di cư có t ch c. ði m m i trong di cư lao ñ ng qu c t
th i kỳ hi n ñ i là hình th c di cư có t ch c, ho c g i là ngư i ñi XKLð, có s can
thi p và qu n lý c a Chính ph các qu c gia.

20. 11
Hi n tư ng qu c t hoá s n xu t và ñ u tư bùng n vào nh ng th p k g n ñây
ñi ñôi v i vi c qu c t hoá th trư ng s c lao ñ ng. Di cư lao ñ ng qu c t tr thành
m t b ph n không th tách kh i c a h th ng kinh t th gi i hi n nay. Theo
th ng kê c a T ch c di cư th gi i (IOM), trong nh ng năm ñ u c a th p k 80
c a th k XX, s ngư i di cư m i ñ t ñ n 25 tri u ngư i thì ñ n nay có kho ng
192 tri u ngư i ñang làm vi c nhi u nư c khác nhau, chi m 3% t ng dân cư trên
toàn th gi i [81]. Ư c tính c a ILO, trung bình c 25 ngư i trên th gi i thì có 1
ngư i ñang làm vi c nư c ngoài. Như v y s lư ng lao ñ ng ñi làm vi c nư c
ngoài là r t l n và gia tăng nhanh chóng, s nư c ti p nh n lao ñ ng cũng ngày
càng nhi u.
Theo ñ nh nghĩa c a Liên h p qu c, thu t ng "lao ñ ng di cư" ñư c dùng cho
b t c ai làm vi c bên ngoài ñ t nư c c a h . Thu t ng này cũng có th ñư c s
d ng ñ mô t m t ngư i di chuy n trong m t nư c, ñ theo ñu i công vi c
như công vi c th i v . Tuy nhiên ñây chúng ta ch nghiên c u hi n tư ng lao
ñ ng làm vi c bên ngoài ñ t nư c c a h .
Theo ñ nh nghĩa t i ði u 2 công ư c c a Liên h p qu c v quy n c a NLð di
cư và các thành viên trong gia ñình h , thì: " Lao ñ ng di cư là m t ngư i ñã, ñang
và s làm m t công vi c có hư ng lương t i m t qu c gia mà ngư i ñó không ph i
là công dân".
Xét v ngh nghi p, ph m vi nh ng ñ i tư ng ñư c coi là Lð di cư khá r ng,
bao g m 8 d ng sau ñây:
- "Nhân công vùng biên" - ch nh ng Lð di cư thư ng trú t i m t nư c láng
gi ng nơi h thư ng tr v hàng ngày ho c ít nh t m i tu n m t l n;
- "Nhân công theo mùa" - ch nh ng Lð di cư làm nh ng công vi c có tính
ch t th i v và ch làm m t th i gian nh t ñ nh trong năm;
- "Ngư i ñi bi n" - ch nh ng Lð di cư ñư c tuy n d ng làm vi c trên m t
chi c tàu ñăng ký t i m t qu c gia mà h không ph i là công dân, bao g m c ngư
dân;

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52836
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562