1. PROJEKT
LENDA : Histori .
TEMA : Ndryshimet qe solli Revolucioni I & II Industrial
ne jeten e njerezve.
2. QELLIMI :
Te identifikojme ndikimet qe paten keto revolucione
industriale ne jeten ekonomike dhe sociale te qyteterimeve
boterore .
NENTEMAT:
Koncepti i REVOLUCIONI INDUSTRIAL .
Pershkrimi i faktoreve qe paraprijne revolucionin I & II
industrial .
Kushtet qe ben Angline , atdheun e revolucioneve
industriale .
Shpikjet e reja gjate revolucionit I & II industrial .
Ndikimi i revolucioneve industriale ne jeten e shoqerise.
Tregu Boteror .
Tregu , Shkenca dhe Teknologjia .
3. REVOLUCIONI INDUSTRIAL
Permbysje e thelle ne ekonomi , ne teknologji dhe ne
industri , ku zoteron makina dhe nje prodhim i larte.
Revolucioni Industrial eshte revolucioni me i madh ekonomik i kohes
moderne. Baze per zhvillimin e revolucioneve industriale jane shpikjet
teknologjike,qe sjellin perdorimin e forcave te reja energjitike levizese. Fuqia
e re energjitike levizese premtonte prodhim me te madh.Mbi te gjitha ajo
mundesonte ngritjen e fabrikave jo vetem aty ku kishte uje dhe ere,por afer
vendburimeve te lendeve te para dhe te tregjeve.Me nje fuqi te tille u kalua
nga punishtet artizanale ku perdorej puna e dores, ne fabrika ku
perdoreshin makinerite.Keshtu, me revolucionin industrial filloi edhe
sistemi i fabrikave.
Nje sistem i tille kerkonte dy kushte themelore:
Kapital i domosdoshem ne trajten e mjeteve financiare per te bere
investime.
Fuqia punetore e lire nga çdo vemprimtari tjeter jashte fabrikave .
6. REVOLUCIONI AGRAR PARAPRIN REVOLUCIONIN
INDUSTRIAL
Shnderrimet e para teknike u bene ne bujqesi ,e cila mbizoteronte ekonomine. Fillimi i
perdorimit te plugut ,veglave per mbjelljen ne seri te bimeve, qarkullimi bujqesor
rriten se tepermi prodhimet bujqesore. Kjo ndikoi ne ushqimin me te mire te
popullsise,por edhe per shtimin e popullsise dhe jetegjatesise. Por perdorimi i
teknikave te reja kerkonte me pak fuqi punetore ne ekonomine bujqesore. Keshtu
ne fshatra kishte me shume punetore, se sa nevojiteshin per bujqesi. Keta punetore
filluan te largoheshin nga fshati dhe ishin ata qe u bene “burim ” per punetore ne
fabrika dhe ne miniera. Keta u kthyen ne punetore te industrise. Rruga tjeter per
krijimin e fuqise punetore te lire , sidomos ne Britani,ishte “gardhimi”. Me
gardhimin tokat bujqesore u kthyen ne kullota per rritjen e deleve ,me leshin e te
cilave punonin fabrikat tekstileve. Shtimi i ketij prodhimi çoi ne shtimin e parave .
Me to u blene makineri dhe pajisje industriale. Gardhimi u be ne kurriz te
fshatareve ,te cilet ose u shpronesuan ose u detyruan ta shisnin token me çmim te
lire.Fshataret qe mbeten pa prone dhe pa pune ,u detyruan te largoheshin nga
fshati e t’u drejtoheshin qyteteve. Keshtu ne qytete u rrit numri i punetoreve me
meditje.Tashme ,keta punetore ishin teresisht te varur nga puna ne ndermarrje dhe
nga tregu. Jo te gjithe gjenin pune. Mjaft prej tyre u bene endacake .
7. Britania,atdheu i Revolucionit 1 Industrial
Ishin disa arsye pse Britania u be atdheu i Revolucionit 1 Industrial :
Me procesin e gardhimit ; ne Britani u krijua fuqi e lire punetore mjaft e
madhe ne numer ,e cila do te punesoj ne fabrika dhe miniera .
Britania ishte nje vend i pasur me qymyr ,hekur dhe minerale te tjera, lende
e pare e domosdoshme per fabrikat e reja .
Britania kishte nje rrjet te dendur lumor dhe shume kanale qe lehtesonin
transportin e lendeve te para dhe te mallrave .
Fitime te madhe vinin nga kolonite ,si nga sigurimi i lendes se pare ashtu
edhe nga shitja e mallrave te gatshme.
Qeverisja britanike nxiste edhe ndihmonte realizimin e shpikjeve
teknologjike ,ndersa sundimi i ligjit siguronte te drejtat dhe lirite e
endacakeve.
8. SHPIKJET E REJA E REVOLUCIONIT I
INDUSTRIAL .
Revolucioni i Pare Industrial perfshiu :
Industrine tekstile
Revolucioni ne industrine tekstile filloi ne vitet 1733~1770 . Shpikjet jane:
1. Makina tjerrese
2. Tezgjahu mekanik
9. Industrine e hekurit
Revolucioni ne industrine e perpunimit te hekurit filloi me perdorimin e
qymyrit te paster pershkrirjen e hekurit .
10. Industrine e ndertimit te makinave
Keto makina punonin me avull ,kjo ishte si pasoje e zbulimit me te
rendesishem ne 1769 ,nga Xhejms Vati. Makina me avull vuri ne levizje
pajisje te renda qe me pare ngriheshin me dore apo kuaj etj. Filloi ndertimi
i lokomotivave dhe avulloreve qe perbenin nje zhvillim te ri ne transport.
11. NJEREZ TE SHQUAR
(R.INDUSTRIAL)
Robert Fulton
Robert Fulton (14 nëntor 1765 - 24 shkurt 1815) ishte
një inxhinier kolonial amerikan dhe shpikës i
suksesshm. Në 1800, ai është autorizuar nga
Napoleon Bonaparte për të hartuar "Nautilus", e
cila ishte nëndetëse i parë praktik në histori. Ai ka
shpikur disa nga silurët hershme detare në botë
për përdorim nga ana e Marinës Mbretërore
Britanike. Fulton u bë i interesuar në motorët me
avull dhe përdorimin e tyre në avulloreve në 1777
kur ai ishte rreth moshës 12 ,i cili kishte mësuar
më parë për shpikësi James Watt dhe motorin me
avull në një vizitë në Angli.
JAMES WATT
James Watt, njeriu i cili ka përmirësuar motorin me
avull dhe revolucionit industrial i dha shtytje të
madhe përpara. Ai ka lindur në 19 janar 1736
në Skoci dhe vdiq me 19 gusht 1819.
Kur James ishte 19 vjeç ai shkoi në Londër për
të mësuar inxhinieri, por për disa arsye ai shkoi
në shtëpi para se edukimi i tij ishte i plotë. Kur
ai mori në shtëpi ai e kishte shumë të vështirë
për të marrë një pune sepse ai nuk e kishte
mbaruar shkollimin e tij. Por ai ishte me fat që
ai u punësuar në një universitet inxhinieri
matematike. Tani Watts kishte ardhur në
kontakt me botën akademike Kur ai filloi të flas
me një fizikant ai u përpoq për të gjetur një
rrugë per te permiresuar motorin. James Watt
kishte studiuar karakterin e avullit, se si për të
bërë një motor më të efektshme me avull. Me
1765 ai kishte gjetur një zgjidhje, në qoftë se uji
ngrohet me avull në pjesën e jashtme të motorit
atehere cilindër mund të ndizet pa ngrohje me
avull.
12. NDIKIMI I REVOLUCIONIT I INDUSTRIALE NE JETEN E
SHOQERISE.ANET NEGATIVE
SHOQERI E RE
Zhvillimi i pare i madh ndodhi me rritjen e qyteteve. Kjo shenoi kalimin
nga shoqeria rurale ne ate urbane. Karakteristike kryesore e
qyteteve ishte struktura e re klasore. U krijua nje shtrese nje e re e
popullsise qe u quajt klasa e mesme ose borgjezia. Borgjezia
perbehej :
nga shtresa e pasur ,qe mbahej si klasa e mesme e shtreses se larte
ose borgjezia e madhe
Nga klasa e mesme e shtreses se ulet ose borgjezia e vogel.
Pjesa tjeter e popullsise qe punonte me meditje ne sipermarrjet kapitaliste
u quajt klasa punetore .
PROBLEMET SOCIALE
Procesi i zhvendosjes se popullsise nga fshati ne qytet krijoi edhe veshtiresi
.Gjate asaj kohe problemet sociale ishin te shumta dhe te ndryshme .
Kishte mungese strehimi dhe kushtet higjeno – sanitare shume te
keqija .
Semundjet ; tifoja dhe tuberkulozi perhapeshin çdo dite edhe me
shume.
Kushtet e veshtira te punes .
Punetoret punonin 12-15 h ne dite .Paga ishte e ulet. Mjaft e perhapur
ishte puna e femijeve dhe e grave , e cila paguhej me pak se puna e
burrave . Ne fillim punetoret fajesonin perdorimin e makinerive. Po
ata u ndergjegjesuan per shkaqet e verteta te gjendjes se tyre te
veshtire.
Ndotja mjedisore
Te gjitha keto probleme sociale sollen rritjen e pakenaqesise te popullsise.
Punetoret u ngriten ne greva e ne sindikata per mbrojtjen e te
drejtave te punetoreve dhe per te bere presion ndaj borgjezise .
ANET POZITIVE
U pakesua uria dhe lodhja .
U perhap arsimi ,shpikjet dhe zbulimet.
U zgjat jeta e njerezve.
Revolucioni u siguroi njerezve dhe vendeve
te industrializuara komoditetdhe lehtesi te
papershkrueshneme pare.
30. PSE NISI REVOLUCIONI II INDUSTRIAL ?
Revolucioni i Dyte Industrial i njohur si Revolucioni Teknologjik nisi rreth
shek.19 –ne Luften I Boterore.
Revolucioni i Dyte Industrial erdhi si pasoje e nje sere shkaqesh te ndryshme ;
ekonomike ,teknike ,sociale ,kulturore etj,.
Por ishin dy shkaqet themelore :
• Ishin zbuluar burimet kryesore te energjise ; nafta dhe energjia elektrike .
• Zbulimet e medha tekniko – shkencore ; shpikja e motorit me djegie (motori
Dizel ), si dhe elektriciteti (zbatimi i gjeneratorit elektrik -1880) e perdorimi i tij
per prodhimin e mallrave e kryerja e sherbimeve ,persosja e motorit me avull
(shpikja e turbines me avull -1883) shenuan Revolucionin II Industrial .
Revolucioni i dyte industrial eci ne 4 trase rruge :nafta ,çeliku, energjia elektrike ,
hekurudhat .
31. SHPIKJET E REJA E REVOLUCIONIT II INDUSTRIAL
.
U zbulua motori me benzine e me nafte te paster,sepse pastrohej dhe ndahej ne
elemente.Ky ishte motori me djegie te brendshme.
Amerikani Henri Ford themeloi shoqerine me te madhe te automobilave.Me 1886 u
ndertua automobili i pare me shpejtesi 15km/ore.
U ndertuan avulloret. Ato ndertoheshin me tinazhe me te medha dhe pershkonin linja te
gjata detare.Ato ishin te pajisura edhe me frigorifer.
U zgjerua rrjeti hekurudhor :ne Evrope nga 38 mije km (1850) ,ne 580 mije km (1890).
Me 1879 Thomas Edison shpiku llamben elektrike .Ndertoi kameren e pare filmike dhe
aparatin projektues.
Aleksander Bill e paraqiti shpikjen e telefonit ne ekspoziten e Filadelfias ,1876.
U modernizua telegrafi.Nevitin 1895 Xhuzepe Markoni dergoi mesazhin e pare
nepermjet valeve elektromagnetike.
Gei-Lysak zbuloi teorine e atomeve,te perberjes se materies, te cilat grupuhon ne
molekula.
Cifti Kyrie zbuluan radiumin ,elementin radioaktiv,1898.
32. ARRITJET NE SHKENCE DHE MJEKESI
Robert Koh zbuloi mikrobin e tuberkulozit .
Aleksander Fleming vuri re ndarjen e kromozoneve.
Lui Paster eksperimentoi vaksinen kunder terbimit ,me 1885 .
Vilhem Rentgen zbuloi rrezet X ,me 1899.
Sigmund Frojd publikoi Interpretimin e endrrave dhe lindi Psianaliza.
Filloi ndertimi i frigorifereve gjigande per ruajtjen e mallrave .
Ndertimi i grataçieleve.
Ne vitet 1895 u vu ne shfrytezim traktori i pare .
Filloi perdorimi i plehrave kimike qe shtuan sasine e prodhimeve bujqesore.
Nje revolucion te vertet beri vepra e Carls Darvinit.Evolucionizmi i tij ,origjina
e njeriut nga majmuni dhe e seleksionimit natyror perbenin nje zbulim te madh.
34. NJEREZ TE SHQUAR
(R.INDUSTRIAL)
Pierre Curie lindi më 15 maj 1859 në Paris dhe vdiq
më 19 prill 1906 në Paris. Ishte fizikan dhe
kimist françez. Në vitin 1903 së bashku më
bashkëshorten e tij Marie Curie mori çmimin
Nobel në sferën e fizikës .
Maria Curie( 7 Nëntor 1867 në Varshavë - 4 Korrik
1934 Savoie) ishte kimiste dhe fizikane polake.
Për punën e saj mbi radioaktivitetin ajo mori
çmimin në Nobel në lëminë e fizikës si dhe të
kimisë.
Joseph Louis Gay-Lussac lindi më 6 dhjetor 1778
në Saint-Léonard-de-Noblat, Francë dhe vdiq
më 9 maj ose 10 maj 1850 në Paris. Ishte
fizikan dhe kimist francez. Shquhet për dy ligjet
e tij mbi gazrat.
Robert Koch ,mikrobiolog i famshëm europian.
Konsiderohet si një ndër themeluesit e
mikrobiologjisë moderne. I famshëm për
zbulimin e bakterit të tuberkulozit dhe formulimin
e Postulateve të Kohut. Çmimi Nobel për
Mjekësinë në vitin 1905.
Thomas Alva Edison (11 Shkurt 1847 – 18 Tetor 1931)
ishte një shpikës amerikan, shkencëtar dhe
biznesmen i cili ka zhvilluar shumë pajisje që
ndikuan në jetë në të gjithë botën, duke përfshirë
gramofononin, kamerën e filmit, dhe llampën
elektrike.Nga një reporter i një gazete, ai ishte një
nga shpikësit e parë që ka zbatuar parimet e
prodhimit në masë dhe punën e madhe të
përbashkët në procesin e shpikjes, dhe për këtë
arsye është kredituar shpesh me krijimin e
laboratorit të parë të hulumtimit industrial.Edison
është konsideruar si shpikësi i tretë më pjellor në
histori, duke mbajtur 1.093 patenta të SHBA në
emrin e tij, si dhe shumë patentave në Mbretërinë e
Bashkuar, Francë dhe Gjermani. Ai është kredituar
me shpikje të shumta që kanë kontribuar në
komunikim masiv dhe, në veçanti,
telekomunikacion. Këto përfshinin një regjistrues
vote mekanik, bateri për makinë elektrike, energji
elektrike, muzikë të regjistruar dhe filma. Puna e tij
e përparuara në këto fusha ishte rezultat i karrierës
së tij të hershme si një operator telegrafi. Edison i
dha rrugë konceptit dhe zbatimit të energjisë
elektrike dhe shpërndarjes në shtëpi, biznese, dhe
fabrikat - një zhvillim i rëndësishëm në
industrializimin e botës moderne. Stacioni i tij i
parë i prodhimit të energjisë elektrike ishte në
Manhattan Island, New York.
35.
36. NJEREZ TE SHQUAR (R.INDUSTRIAL)
Vilhelm Rëntgen (Wilhelm Röntgen), fizikani i famshëm gjerman, u bë i madh për zbulimin, në vitin 1895, të
rrezeve X. Lindi në vitin 1945 në Lenep të Rinlandit, Gjermani, në një familje tregtarësh. E ëma ishte
kushërira e parë e të atit; Vilhelmi ishte djalë i vetëm. Rëntgeni, në vitin 1868, diplomohet në Shkollën
Politeknike Federale të Zyrihut dhe po aty mbron doktoratën. Pranohet si asistent në Universitetin e
Vurcburgut dhe më pas në atë të Strasburgut. Ishte 34 vjeç kur bëhet profesor i fizikës në Universitetin e
Gisenit. Në vitin 1887 ftohet të bëhet profesor i fizikës dhe drejtor i Institutit të Fizikës të Universitetit të
Vurcburgut që sapo ishte hapur. Atë ditë të famshme të 8 nëntorit 1895, Vilhelm Rëntgeni mori një tub katodik
në formën e dardhës, e mbështolli me karton të zi, errësoi plotësisht dhomën dhe realizoi një shkarkesë të
tensionit të lartë nëpër të. Afro një metër larg tubit pa një vezullim drite. Ndezi një shkrepse për të parë se nga
vinte. Pa që ishte një karton i vogël i mbuluar me platinocianid të bariumit që po lëshonte dritë lumineshente,
pavarësisht nga fakti se ishte plotësisht e izoluar nga tubi katodik me anë të një kartoni të trashë. Shuajti
tubin: kartoni i veshur me barium pushoi së vezulluari. E ndezi dhe ai filloi të vezullojë përsëri. Rëntgeni kishte
zbuluar rreze depërtuese, të cilave u dha emrin X, meqenëse ky është simboli i zakonshëmme të cilin
fizikanët shënojnë të panjohurat. Fillon të studiojë vetitë e rrezatimit X. Disa javë më pas dha leksionin e parë
publik për këtë zbulim; në këtë leksion i kërkoi leje një anatomisti të vjetër e të njohur që t’i fotografonte dorën.
Ai pranoi; kur pak më vonë Rëntgeni ngriti pllakën e zhvilluar që tregonte strukturën e kockave të të
moshuarit, të pranishmit shpërthyen në brohoritje. Lajmi shpërtheu në të gjithë botën. Është i njohur fakti që
brenda katër ditëve nga mbërritja në Amerikë i raportit mbi eksperimentin e Rëntgenit, rrezet X u përdorën
për të gjetur vendndodhjen e një plumbi në këmbën e një njeriu. Shumë shpejt rrezet X u përdorën, në të
gjitha mënyrat e mundshme, në mjekësi për të vrojtuar trupin e njeriut. Më vonë u gjet se përdorimi i tepruar i
rrezeve X mund të shkaktonte djegie të lëkurës, dëmtim të shikimit dhe dëmtime të tjera. Rëntgeni nuk e
patentoi aparatin e tij dhe as nuk kërkoi përfitime financiare nga zbulimi i tij. Paratë e Çmimit të tij Nobel ia
dha Universitetit të Vurcburgut për t’i përdorur për zhvillimin e shkencës. Rrezet që ai zbuloi u quajtën
“Rreze Rëntgen”. Rëntgeni u martua me Berta Ludig. Nuk patën fëmijë të tyre, por rritën mbesën e Bertës.
Pëlqenin shumë ngjitjet në male. Rëntgeni ishte i dhënë shumë dhe mbas gjuetisë, edhe pse nuk dallonte
ngjyrat gjë që ia vështirësonte vrojtimin e kafshëve.Miqtë e kujtonin si një njeri të fortë, të ndershëm, të
37. NDIKIMI I REVOLUCIONIT II INDUSTRIALE NE JETEN E
SHOQERISE
ANET NEGATIVE
Rritja e qyteteve dhe problemet sociale .
Gjysma e dyte e shek.XIX solli rritjen dhe perqendrimin e
popullsise.Brenda 50 vjetesh popullsia u dyfishua dhe ne
1900 arriti 401 milione .Shkaqet e rritjes se popullsise jane :
mungesa e lufterave dhe permiresimi i ushqimit.Hekurudhat
,rruget e reja automobilistike , transportet e zhvilluara rriten
qytetet ,i dhane karakter dinamik popullsise.Kjo u be tregues i
zhvillimt te shoqerise njerezore .Ne qytetet : Londra , Paris,
Milano, Mançester, Vjene, Berlin,Prage, Budapest ,Nju Jork
,Tokio,Boston et., e bene qendra te medha industriale,
kulturore , ekonomike, tregtare, kapitalesh dhe ndertuese.
Problemet sociale
a. Keqesimi i kusheve te jeteses dhe te punes
b. Pagat ishin shume te uleta
c. Rritja e fitimeve
d. Puna e papaguar e femijeve
e. Shfrytezimi i proletariatit
f. Ndotja e ajrit dhe e mjedisit
g. Perhapja e semundjeve ne qytet tek femijet
ANET POZITIVE
Ky revolucioni solli disa ndryshime
kryesisht zhvilloi ;
a. Disa dege te industrise ;
të çelikut , te gizes , mekanike, kimike.
a. Transportin .
b. Bujqesine .
c. Telekomunikacionin .
d. Tregtine .
38.
39. TREGU BOTEROR
Tregu botëror, është një shkëmbim në mbarë botën mall dhe qarkullimi i mallrave, nëpërmjet shkëmbimit të
mallrave të lidhura ngushtë me tregun kombëtar në përgjithësi. Ajo origjinën në gjysmën fund të 15-të dhe
fillim të shekullit të 16-të, zbulimi gjeografik, i formuar në mesin e shekullit të 19-të. Historia e formimit
të saj, është zgjerimi i forcave kapitaliste nga Evropa në historinë e botës, është që të gjitha vendet dhe
rajonet e ekonomisë kapitaliste në ndarjen ndërkombëtare të punës historisë.
Tregun botëror mund të klasifikohet sipas kritereve të ndryshme.
1) Ndahet nga drejtimi gjeografik. Tregun botëror me kontinentin apo rajonin mund të ndahet
në tregun e Evropës Perëndimore, , Amerika e Veriut, Afrika, Azia Juglindore dhe kështu me
radhë; Ju gjithashtu mund të shtypni vendi është i ndarë në tregun e SHBA, tregun japonez,
tregu gjerman, të tregut në Mbretërinë e Bashkuar, tregun kinez, etj ;
Kombeve të Bashkuara në statistikat përkatëse shpesh vënë botën në tregjet e vendeve të
zhvilluara, tregjet në zhvillim dhe tregjet e ekonomive të planifikuara nga qendra tre kategori.
2) Objekti i ndarë nga treg. Tregu botëror mund të ndahet në tregjet e mallrave, tregjeve të
parasë dhe tregut të punës. Cila është tregjet kryesore mall. Gjithashtu mund të ndahen në
kategori të tregut të tekstilit, tregun e grurit, makineri e tregut, tregjet kimike; thyer gjithashtu
poshtë nga specie të tregut të tregut të grurit, kafe, çaj, tregjet e tregut të automobilave.
3) Shtypni ndarjen e konsumatorit. Sipas gjinisë, moshës, të ardhurave dhe ndarjen okupimit,
të tilla si mallra tregu grave, tregu i mallrave për fëmijë, furnizimet tregjet e punës.
40. FORMIMI I TREGUT BOTEROR
Fillimisht formuar nga britanikët filluan të shpejt të zgjerohet në Evropën kontinentale dhe Shteteve
të Bashkuara. Pas 1840, britanikët zëvendësuar makinat e mëdha industriale seminar themelore
artizanat, e parë për të përfunduar revolucionin industrial. Së shpejti, Franca dhe Shtetet e
Bashkuara kanë përfunduar edhe revolucionin industrial. Zgjerimi i revolucionit industrial në një
farë mase ka kontribuar në zgjerimin e tregut botëror. Makine kapitaliste produktet shtetërore të
prodhimit nuk janë më të kënaqur me tregjet e tyre, ju keni nevojë për të shitur në tregun e gjerë
botëror, dhe materialeve të papërpunuara industriale kanë ardhur nga e gjithë bota. Më të mirë
në botë borgjezisë për të kapur materialet e papërpunuara është qëllimi dhe shkalla e tregtisë
botërore zgjeruar me shpejtësi. Zhvillimi i tregtisë ndërkombëtare, si në formimin e tregjeve
botërore. Ndërkohë lokomotiva me avull dhe anijet ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme
të trafikut dhe transportit situata është më e ngushtë e lidhur me botën. Përveç kësaj, me anë të
revolucionit industrial, borgjezia ka sjellë fuqi të fortë ekonomike dhe ushtarake, me forcën e
luftës, Afrikë dhe Amerikën Latine dhe vende të tjera për të bërë më shumë dhe më shumë të
përfshira në tregun kapitalist botëror dhe të bëhet kolonitë dhe gjysmë-kolonitë.
Përfundimisht formuan në të dytë, njerëzimi revolucionit industrial në "moshën elektrike."
Aspektet organizative të ekonomisë, duke bërë monopoleve shfaqjen, një epokë të madhe
biznesi, ndarja e pronësisë dhe kompanitë e menaxhimit; kompanitë bëhen gjithnjë e më
ndërkombëtare, shfaqja e kompanive multinacionale. Sektori industrial, ka pasur një seri të
sektorëve të reja industriale, të tilla si industria e energjisë, prodhimit të automobilave, industria
e industrisë kimike të naftës. Revolucioni i dytë industrial për të përshpejtuar më tej procesin e
urbanizimit, tregu botëror është formuar në fund.
41. 1760 në revolucionin industrial Britanisë filloi, duke shënuar fitoren e mënyrës kapitaliste të prodhimit. Pozita Industriale kapitali
zëvendëson kryeqyteti tregtar, filloi të dominojë në tregun botëror. Zhvillimi tregun botëror ka hyrë në një epokë të re.
1) Vetëm makina të mëdha industriale shpesh zgjerimin e prodhimit, kapin kushtet e reja të tregut në mënyrë që të mbijetojnë, në mënyrë
që presioni për të zgjeruar prodhimin përtej treg ekzistues borgjez shtyrë qëllimin për të gjetur tregje të reja. Teknologjisë dhe
procesin e prodhimit zhvillimi dhe progresi do të thotë një treg më të madh për të akomoduar nevojat e këtij produktivitetit të ri.
Faktet tregojnë se 19 vendet kapitaliste të shekullit të ri çdo rritja e shpejtë industrial, janë të lidhura me hapjen e tregjeve të reja
jashtë vendit, përkatësisht zgjerimin e tregjeve botërore njëkohësisht.
2) Makina të mëdha industriale kërkon të dyja zgjerimin e shitjes tregun botëror, por gjithashtu duhet të vazhdojë të zgjerojë burimet e
saj të furnizimit të lëndëve të para. Makina të mëdha industriale të bëhet absorbuar të gjitha llojet e materialeve të papërpunuara
bujqësore dhe minerale treg të madh. Britania dhe vendet e tjera pas rritjes së shpejtë industrial Revolucioni industrial, duke i bërë
ata më shumë e më shumë në tregun botëror, veçanërisht në koloniale dhe gjysmë-koloniale për të blerë lëndën e parë të nevojshme
për prodhimin në shkallë të gjerë. Kështu, industria kapitalist makinë për të sjellë më shumë burime të lëndëve të para të përfshira në
tregun botëror të dalë.
3) Pas revolucionit industrial, madhësia bimore dhe numri i popullsisë vazhdon të zgjerohet në qytetet në vendet e zhvilluara
kapitaliste, formimi i qytetit shumë të madh industrial qendër. Këto qendra industriale të qytetit të kërkohet një shumë të ushqimit
dhe mallrave të tjera të konsumit, ka qenë e pamundur të mbështetet vetëm në prodhimin e brendshëm dhe furnizimin, dhe kështu
duhet të vazhdojnë për të blerë inpute nga tregu botëror.
4) Rritja e shpejtë e produktivitetit shoqëror, të përshpejtojë zhvillimin e njerëzve në shkretëtirë shterpë. 19 Ndërkombëtare shekullit
lëvizjet migratore ka qenë një zhvillim i madh, dhjetëra miliona imigrantëve evropianë në Amerikën e Veriut, Oqeania dhe gjetkë.
Kina, India dhe vende të tjera janë edhe një numër i madh i fuqisë punëtore u zhvendos në forma të ndryshme në të gjithë botën.
Zhvillimi i tregut ndërkombëtar të punës, nuk ka dyshim promovimin e tregtisë midis vendeve të botës kanë qenë duke zgjeruar.
5) Makina të mëdha industriale, për të forcuar e brendshme dhe ndërkombëtare në mes të lidhjeve korrente ekonomike ndërmjet
mjeteve të transportit të kërkuara, duke siguruar bazën materiale dhe teknike. Industri e madhe ka nevojë për një sasi të madhe të
lëndëve të para dhe produkteve për transportin e distancave të gjata. Shpikja e motorit me avull dhe aplikacionet, dhe për të
promovuar zhvillim të madh të hekurudhës; vapor zëvendësohet me vela; shpikjen e telegrafit lehtësuar në masë të madhe në mes
pjesëve të ndryshme të lidhjeve të tregut botëror. Prodhimi Mallrave dhe gjithnjë e këmbimit një shkallë botërore, lidhjet ekonomike
mes vendeve në botë, si dhe shkallën e tyre të ndërvarësisë mes janë forcuar.
42. ROLI HISTORIK I TREGUT BOTEROR
Kjo është formimi i rritjes kombëtare, rajonale ekonomike dhe forcimin e marrëdhënieve ndërkombëtare të
krijuara rol. Së pari, vendet e botës për të promovuar zhvillimin e shpejtë të forcave shoqërore
produktive. Së dyti, për të nxitur më tej zhvillimin e kapitalizmit perëndimor, vendet lindore objektive për
të promovuar strukturën socio-ekonomike të zhvillimit të ri dhe rritjen ekonomike. Edhe një herë, bota
përforcuar lidhjet sociale dhe ekonomike, duke rezultuar në formimin e sistemit ekonomik botëror.
Nën sundimin e zhvillimit të tregut kapitalist botëror ka një rol të dyfishtë:
1 Nga njëra anë, si një mjet të përparuara të prodhimit u Modeli kapitalist i prodhimit dhe shkëmbimin
ndërkombëtar, duke thyer vendet prapambetur dhe rajone në ekonominë botërore dhe veçimit të
natyrshme për shpërndarja Bota e shkencës dhe teknologji të përparuar dhe kulturës, dhe për të nxitur
zhvillimin e tregtisë botërore dhe produktivitetit. Nga 1720 ~ 1820 100 vjet, tregtisë botërore u rrit me
1,74 herë; 1820 ~ 1870 është rritur me 6.7 herë; 1820 ~ 1870 prodhimi industrial botëror u rrit me 9
herë.
2) Nga ana tjetër, tregu botëror është në vendet perëndimore zgjerimi kolonial dhe plaçkitjen kolonial
formuar, jo vetëm vendet afro-aziatike dhe latino-amerikane vuajnë nga shkëmbimi pabarabartë të
shfrytëzimit, dhe i vuri në varësinë ekonomike një vend të zhvilluar kapitalist-së. Formimi i historisë
tregut kapitalist botëror, që është, shfrytëzimi i vendit industriale të vendit bujqësore, historia e Lindjes
dominimit perëndimor.
43. KEMBIMI I MALLRAVE
Këmbimi i mallrave është pjesë e ekonomisë i cili nënkupton ndërimin e mallrave për mall ose për para.
Këmbimi i mallrave është veprim ekonomik i nevojshëm, më që në një vend nuk mund te prodhohen
të gjitha prodhimet e nevojshme për jetën e njerëzve.
Këmbimi ndërkombtar i mallrave ka kaluar nëpër disa faza
faza parakapitaliste
faza kapitaliste dhe
faza e këmbimit bashkëkohor.
Në fazën parakapitaliste : këmbimi i mallrave ishte i vogël dh ebëhej me prodhime te shtrenjta:
pëlhurë, ari, diamante, qelibar, melmesa. Në ekonominë subsistante prodhohej kryesisht për veti,
prandaj teprica për treg kishte pak.
Në fazen kapitaliste : kur prodhimtaria e disa produkteve u shumëfishuar dhe kur u tejkaluan
kërkesat e vetprodhuesve, u paraqit nevoja për këmbimin e mallrave jo vetëm në tregun e
brendshëm, por edhe të jashtëm.
Ne fazen e kembimit bashkekohor: Me zhvillimin e komunikacionit tokësor (hekurudhor e
automobilistik), ujor e ajror, tregtia mori përmasa ndërkombtare. Pra, zgjerimi i revolucioneve
industrial solli edhe zgjerimin e tregut boteror. Ne kapitalizëm rriten kërkesat për lëndet e para (xehet,
prodhimet bujqësore), lëndet energjetike (qymyr, naftë, gaz natyror), për prodhimet industriale
(metale, makina, prodhime konsumi). Tregu bëhet vend për këmbimin e mallrave dhe vendi ku
takohen oferta e kërkesa, te cilat ia caktojnë çmimin e mallit.
Me paraqitjen e socializmit në një pjesë të botës, diferencohen tregjet dhe metodat e tregtisë
ndërkombtare. Gjatë një kohe gati 50 vjeçare (pas Luftës së Dytë botërore deri në vitet 90-ta) u
formuan grupacionet e shteteve kapitaliste dhe socialiste, me interesa te ndryshme që e pengonin
tregtinë e lirë ndërkombtare.
Pas viteve te 90-ta fillon një fazë e re në këmbimin ndërkombtar, në të cilën u përfshi e tërë bota në
tregtinë botërore.
44. SI NDIKOI TREGU BOTEROR ?
Kapitali i madh e kishte jeten te pashkeputur nga qyteti per rritjen
e fuqise industrial , prodhuese , ekonomike , tregtare , kulturore
e shkencore . U ve re edhe perqendrimi industrial i organizimit
dhe i prodhimit .
Linden monopolet , trustet dhe kartelat .
Trustet ; ishin marreveshje midis industrive qe vepronin ne
sektore te ndryshem.Ato linden ne SHBA.
Kartela ; nje lloj marrveshje ,kur prodhuesit e te njejtit mall
merren vesh me njeri-tjetrin , per cmimet , cilesine e
prodhimeve , shperndarjen e mallit ne treg ,si dhe vete
stabilizimin e tregut .
Monopol ; kur nje industri e caktuar ka te drejte e prodhimin
dhe te tregtimit te nje malli pa konkurrence .
45. TREGU ,SHKENCA ,TEKNOLOGJIA
Tregu ,shkenca dhe teknologjia, zhvillimi i tregut bashkëkohore botërore një prirje e madhe. Çdo
revolucion i madh shkencor dhe teknologjik, të pashmangshme do të çojë në korresponduese
revolucionit industrial, duke rezultuar në revolucionin e tregut përkatës dhe të revolucionit të
konsumit. Në shekullin e njëzetë, veçanërisht që nga Lufta e Dytë Botërore, zhvillimi i shpejtë i
shkencës dhe teknologjisë, dhe aplikohet shpejt në praktikën e prodhimit, duke hedhur një valë e
revolucionit industrial përsëri dhe përsëri, tregu po ndryshon fytyrën e një shumëllojshmëri të
produkteve të reja, materiale të reja, të reja energji, shërbime të reja, ide të reja, teknologjive të reja,
mjete të reja, organizata të reja, elemente të reja tregjet në zhvillim ka ndryshuar në masë të madhe
jetën e njerëzve sociale, metodat e prodhimit dhe mënyra e të menduarit. Si një element i
rëndësishëm, shkencës produktivitetit dhe teknologjisë, likuiditetin e tregut dhe ndarjen e tregut,
duke rezultuar në një shkencë të orientuar drejt tregut dhe të teknologjisë, duke përfshirë qëllimet e
zhvillimit të teknologjisë në personelin e, tregut të shkencës dhe teknologjisë në financim, tregu
shkencës dhe teknologjisë për të orientuara nga tregu, të orientuara nga tregu arritjeve shkencore
dhe teknologjike , dhe kështu on. Teknologjisë në treg, tregu mënyrë të pashmangshme do të çojë
në shkencë dhe teknologji, duke përfshirë lojtarët e tregut të teknologjisë, objekt i tregut të
shkencës dhe teknologjisë, marrëdhëniet e tregut të shkencës dhe teknologjisë, dhe kështu me
radhë.
46. KRAHASIM : REVOLUCIONI I INDUSTRIAL & REVOLUCIONI II
INDUSTRIAL
a) Revolucioni I industrial
- Burimi i energjise : avulli
- Futen makinat e para : makina
tekstili , makina me avull
- Kerkohen tregje ku te shiten malli
- Bankat bejne parashikim dhe
ndertim – makinerite e fabrikes.
- Lindin “problemet sociale “ dhe
orvatjet per zgjidhjen e tyre
shpesh jane negative.
b) Revolucioni II industrial
- Burimi i energjise : nafta dhe
energjia elektrike.
- Makinat behen te shumta, te
shumellojta dhe me te
persosura.Perdoret motori me
djegie te brendshme dhe dinamo
qe shnderron energjine mekanike
ne elektrike dhe e kunderta.
- Marreveshjet midis industrialisteve
te cilet behen shume te forte brenda
nje shtet .
