lekts-3

1. Ulaanbaatar University,
School of Nursing
Saruultuya

2.  Нөхөн үржихүйн эрүүл мэнд гэдэг нь нөхөн
үржихүйн эрхтэн тогтолцоо төдийгүй бие
бялдар,оюун ухаан,нийгмийн талаар бүрэн
төгс эрүүл, хосуудын найдвартай хангалуун
аюулгүй бэлгийн харьцаа,хэзээ хэдэн хүүхэд
төрүүлэхээ эрх чөлөөтэйгээр шийдэх эрхтэй
байхыг хэлнэ.

3. The uterus
Умай •Жирэмсэн бус байх үеийнхээс
20 дахин томордог
•Умайн эс болон булчингийн
ширхэгүүд хэт өсөж, томордог
•Умайн хана нимгэрдэг

4.  3дахь сард буюу 12 долоо хоногтой болоход
сав аарцагны хөндийд бүхлээрээ
багтахааргүй томорсон байдаг тул дээгүүр
мэдрэгддэг.
 20 дахь долоо хоног гэхэд жирэмсний зураас
хүйнд хүрнэ.
 36 дахь долоо хоног гэхэд аймхад хүрнэ.
 Умайн хана нимгэрнэ.

6. The cervix
Умайн хүзүү
•Цусны судас болон эдүүд
нэмэгддэг.
•Жирэмсний эхэн үед умайн
хүзүүгээр салсархаг зүйлс
нэмэгдэнэ.
•Төрөх дөхөхөд умайн хүзүү
зөөлөрнө.

7. The Ovaries
Өндгөвч
•Өндгөн эс гадагшлахад хүүдий бий
болно.
•LH and FSH даавартай холбоотой.
•Эстроген болон прогестерон нь LH
and FSH-ийн үйл ажиллагааг дэмждэг.
•Luteinizing hormone LH
•Follicle-stimulating hormone (FSH)

8. The Vagina
Үтрээ
•Цусны судас нэмэгдсэн учир
өнгө хөх болдог.
•Хучуур эс болон уян эд
нэмэгддэг.
•Салсархаг шүүрэл их ялгарна.
mucus(pH is 3.5 to хүчилшил)

9. The Vulva
Гадна бэлэг эрхтэн
•Цусны судас
нэмэгдсэний улмаас
хөх өнгөтэй болно
•Гадна тал нь томорно

10. •Үр тогтсоны дараа хөндүүр
болно.
•Томорч эхэлнэ.
•Хөхний толгой томорч, харлана.
•Хөхний толгой тойргоор
гөвдрүү шиг зүйл гарна.

11.  Хэвлийн шугам –
хэвлийн дунд
шугамнаас хүйрүү
бараан зураас.
Жирэмсний эхэн үед
энэхүү зураас нь
умайн өндөртэй
тэнцдэг. Давтан
төрөлтийн хувьд
зураас жирэмсний
эхэн үед нилээн тод
байна.

12. Язралт / тэлэлтийн
тэмдэг/ хэвлий, хөх,
гуя зэргээр улаан
зураас. / төрсний
дараа хөхөлбөр
өнгөтэй болдог.
Арьсан дээр тууралт
гарах
загатнасан улаана.

13. Weight Gain
Averages
Биеийн жингийн
дундаж
нэмэгдэлт
 11.5 to 16 Kg
(25 to 35 lb)
kg = lb
2.2046
Fetus 3.2-3.4 7.0-7.5
Placenta / ихэс 0.5-0.7 1.0-1.5
Amniotic fluid/
ургийн шингэн
0.9 2.0
Uterus /умай 1.1 2.5
Breast tissue /
хөхний эд
0.7-1.4 1.5-3.0
Blood volume
/цусны хэмжээ
1.6- 2.3 3.5- 5.0
Maternal stores /
эхийн жин
1.8-4.3 4.0-9.5
Area /Хэсэг Kg /кг Lb /

14. 1. Жирэмсэн үедээ дундажаар эмэгтэйн бие 6-8
л усаар нэмэгддэг.
2. Эсийн гаднах зайд 4-6 л ус хуримтлагдана.
Иймээс физиологийн цусны хэмжээ
нэмэгдэнэ.
3. Ихэнхи жирэмсэн эмэгтэйчүүд хөл болон
шагайгаараа хавагнадаг.

15. 1. Жирэмсэн үед цусны улаан эс 40-50 хувиар
нэмэгддэг тул өдөрт 20-40 мг төмөр
шаардлагатай болдог. Ихэвчлэн хоол хүнсээрээ
авна.
2. Жирэмсэн үед болон хөхөөр хооллолтын дараа
төмөрийг ууж хэрэглэх нь сайн
3. Жирэмсний сүүлийн хагаст төмөр урагт болон
ургийн элгэнд хадгалагддаг.

16. А. Зүрх
1. Жирэмсэн үед өрц дээшээ шахагдан зүрх зүүн
дээд талруугаа хэлбийж зүрхний орой хажуу
тийшээ хэлбийдэг.
2. Зүрхний чимээ - зүрхний эхний чимээ тод
сонсогдог, зүрхний 3р чимээ амархан
сонсогддог.
3. Зүрхний шуугиан- систолын чимээ сонсогдох
нь түгээмэл ба төрсний дараа ихэвчлэн
сонсогдохоо больдог.

17. Зүрхний нэг минутын шахалтын хэмжээ жирэмсэлснээс
төрөх хүртэл 40-50 хувиар нэмэгддэг ба зүрх бага
зэрэг томорч, зүрхний нэг минутын шахалт
нэмэгдэнэ.
 Жирэмсэн үед минутанд пульс 10-15 –аар нэмэгддэг.
 Цусны даралт – жирэмсний эхэн үед систолын
болон диастолын даралт бага зэрэг буурдаг.
Жирэмсний сүүлийн хагаст цусны даралт аажимаар
нэмэгдэж жирэмсний даралтын зохих хэмжээндээ
хүрдэг.

18. VARICOSE VEINS
ХУРААГУУР СУДАС ЗАНГИРАН
ӨРГӨСӨХ
Гуяны гүнийн венийн
даралт нэмэгддэг-учир
нь умай томорч
аарцагны вен болон
доод хөндийн венд
даралт учруулсны
улмаас доод мөчнөөс
ирэх цусны урсгал
саатдаг.

19. Түрүүлгээ харсан байрлалд, томорсон умай нь
биеийн доод хэсгээс зүрхрүү явах венийг дардаг
тул артерийн даралт ихэсдэг. Жирэмсэн эмэгтэй
түрүүлгээ харж хэвтэж байгаад зүүн талруугаа
эргэхэд зүрхний нэг шахалтын хэмжээ нэмэгддэг.

20. Жирэмсэн хүний умайн жин хөндийн венийг дардаг учир
умайд очих цусны урсгалыг багасгадаг тул эхэд цусны
даралт багасдаг.

21.  Red blood cell production increases (12g/dL)
 Цусны улаан эсийн нөхөн төлжилт нэмэгддэг
 Төмөр цусны төлжилтөндийг нэмэгдүүлдэг
Hb=11гемоглобин
 Цусны цагаан эс нэмэгддэг / 25000 аас их/
 Улаан эсээс илүүтэйгээр сийвэнгийн хэмжээ
илүү нэмэгддэг.
 Нийт цусны эзэлхүүн нэмэгддэг /сийвэнтэй/

23. Hemoglobin and Hematocrit decrease
Anemia =
Hemoglobin < 11g/dl
Hematocrit < 35%
Гемоглобин болон Гемотокрит нь буурдаг
Цус багадалт =
Гемоглобин < 11g/dl (12-16 g/dl)
Гемотокрит < 35% (36-48 %)

24.  Цусны нийт эзэлхүүн
нэмэгдсэнээр төрөх үед
гарах эрсдэлээс сэргийлдэг.

25.  Цус бүлэгнэлт нэмэгддэг
 Эмэгтэй хүн ердийнхөөсөө жирэмсэн
байхдаа цус бүлэгнэх эрсдэл өндөртэй
байдаг

26. Blood clots in the legs can be life threatening
Хөлөн дөх цус бүлэгнэлт нь амь насанд аюултай.

27.  Умай томорсонтой холбоотойгооор
өрц дээшээ өргөгддөг.
 Амьсгалын тоо олширдог.
 Жирэмсэн эмэгтэйчүүд гүнзгий
амьсгал авах нь олширдог.
 Нүүрстөрөгч их гадагшилдаг.
 Хүчил төрөгчийн хэрэгцээ нэмэгддэг.

28. Ураг томрох тусам өрцийг шахаж, өрц уушгийг
шахаж уушиг тэлэхэд хэцүү болгодог

29.  Давсагны агшилт сулардаг
 Шээсний хэмжээ нь 25 хувиар нэмэгдэнэ.
 Умай давсаганд даралт үүсгэж ойр ойрхон
шээдэг.
 Шээс заримдаа бөөрөнд саатдаг.
 Иймээс жирэмсэн эх бөөрний чулуу, бөөр
давсагны үрэвсэлтэй болох эрсдэлтэй
байдаг.

30. Умай томрох болон бие махбодид гарах өөрчлөлтүүдтэй
холбоотойгоор бөөр, шээлгүүр болон давсагны үйл ажиллагаа
өөрчлөгддөг. Ялангуяа бөөрөнд ачаалал их ирдэг

31. Буйл хавдаж, зөөлөрч цус гарамтгай болж болно.
Гэдэсний гөлгөр булчин суларч, гүрвэлзэх хөдөлгөөн
буурна.
Иймд хоол хүнс гэдсэнд удаан байж шим тэжээл нь
шимэгдэж дуусдаг

32. Гүрвэлзэх хөдөлгөөн буурснаар өтгөн хатаж болно
Ихэнхи эмэгтэйчүүд жирэмсэн байхдаа огиулж,
бөөлжүүлдэг
Бөөлжиж огиулах нь жирэмсний 12 дахь долоо
хоногтойгоос гайгүй болдог.

33. Хоолоороо буцаж огиулах нь жирэмсний
төгсгөл үед нэмэгддэг /жирэмсний хожуу
үеийн хордлого/
Ураг томрох тусам ходоод гэдэс дээшээ
болон хажуу тийш шахагддаг.

34. Цагаан мах эргэж болно / шулуун гэдэснээс цусны
судаснууд товойн харагддаг/
Элгээр урсах цус нэмэгддэг
Цөсний хүдий сунаж, тонус нь алдагддаг. Үүнээс
үүдэн цөсний чулуутай болж болно.

35. Яс булчинд гарах
өөрчлөлт
Нурууны хотгор хэсэг /лордоз/
ихэнхи эмэгтэйчүүд нуруугаараа
өвдөлт мэдэрдэг.
Умдаг ясны үеэр бага зэрэг салах
тохиолдол байдаг.
Ууж байгаа эмээ зөв
хэрэглээгүйгээс шүд гэмтэх
тохиолдог гардаг.

36.  Аарцаг яс нь 4 хэсгээс бүрдэнэ.
 Сүүжний хоёр яс нь хажуу тал болон урд
хэсгийг эзэлдэг.
 Ууцны яс болон ахар сүүл нь ар талаар
байрлана.
 Аарцагны яснуудыг умдагны/ээрцэг/ ясны
мөгөөрс болон хэд хэдэн холбоос хамтад нь
барьж байдаг.

37. Их аарцаг яс - linea terminalis гэх хязгаарлах
шугамаас дэгүүр байна. Их аарцаг яс нь
умайг томроход аарцаг яс гадгаш тэлэх
боломжоор хангана.
Бага аарцаг яс нь linea terminalis –ын доогуур
байх ба ургийн заавал гарч өнгөрөх хэсэг
бөгөөд үүнийг 3 ангилна.
Хэсгүүд: орох хэсэг, дунд аарцаг, гарах хэсэг

39.  Бага аарцагны дээд ирмэг- урд талын суудал ясны дээд
хэсэг хоёр талын linea terminalis болон ууцны төвгөр
 Орох хэсэг нь энэ ясны хамгийн их хөндлөн огтлолтой (өргөн
хэсэг)
 Хамгийн бага диамертийг урдаас хойш хэсгээр хэмжиж олно.
 Энэхүү диаметр нь орох хэсгийн хамгийн чухал хэсэг нь
бөгөөд диагноль холбоосоор хэмжигдэнэ. – үений ясны
заагны доод хэсгээс ууцны төвгөр хүртэл /ихэвчлэн 12-5 см/
байдаг
 Төрөх холбоос / жинхэнэ холбоос/ - диагноль холбоосоос
1,5-2 см-ыг хасаж үений ясны доод гадаргуу болон ууцны
төвгөр хоорондын зай. Ихэвчлэн 11 см байдаг. 12,5-1,5 -11
см

40. Planes of the Pelvic Inlet

41.  Аарцаны хөндийд бага аарцагны дээгүүр
доогуур орох болон гарах хэсэг байна.
 Диаметрийг нь бодитоор хэмжих боломжгүй.
 Суудал ясны хэмжээгээр дүйцүүлэн хэмжинэ
 Ууц ясны төвгөрөөс дунд аарцагийг
хэмжинэ.

42. Бага аарцагны доод хязгаар
үений ясны доод зах, 2 ташаа ясны товгор
ууцны ясны арын хэсгээр хэмжинэ
Диаметр үзэхэд ихэнхдээ ташаа ясны
товгор хоорондын зайг хэмждэг

43. 43

44.  There are four main types of pelvic shapes (Fig.
34-4).
1. Gynecoid (normal female pelvis)
2. Android( male pelvis)
3. Anthropoid (monkey’s pelvis)
4. Platypelloid
Аарцагны 4 хэлбэр байдаг
1. Женекойд /Эмэгтэй хэвийн аарцаг
2. Андройд / эрэгтэй аарцаг
3. Антропойд / сармагчны аарцаг
4. Платипелойд

45. gynecoid Android(male)
anthropoid platypelloid