lekts 2

1. H I G H R I S K P R E G N AN C Y
Э РСД ЭЛ И Х Т Э Й Ж И Р Э М СЛ ЭЛ Т
Т. САР У УЛ Т УЯ А
HIGH RISK MATERNITY
CARE
(ЭРСДЭЛ ИХТЭЙ ЖИРЭМСЭН ЭХИЙН СУВИЛГАА)

2. ЕРӨНХИЙ АГУУЛГА
• Эрсдэл ихтэй жирэмслэлт, төрөлтийн болон төрсний
дараах хүндрэлийн талаарх ерөнхий ойлголт
- Хэвийн жирэмслэлт , төрөлт, төрсний дараахи үеийн гажиг
- Жирэмсэн эмэгтэй, ураг, шинэ төрсөн нярайн эрүүл
мэндйин эрсдэл
- Жирэмслэлт , төрөлт, төрсний дараахи үеийн хавсарсан
өвчний зовиур
- Жирэмсэн эмэгтэй, ураг, гэр бүлийн дайрлага буюу огцом
хямрал
- Жирэмсэн эмэгтэй, ураг, нярайн үхлийн шалтгаан

3. 3
2000
Maternal deaths per 100,000 Live Births
Map of Maternal Mortality, Worldwide
Дэлхийн хэмжээнд жирэмсэн эхийн эндэгдэлийн байдал
Source: WHO, UNICEF, and UNFPA, Maternal Mortality in 2000: Estimates Developed by WHO, UNICEF, and
UNFPA, 2004.
2006 Population Reference Bureau

4. 4
Infections
халдварт өвчин
15%
Unsafe Abortion
аюултай үр
хөндөлт
13%
Eclampsia манас
таталт
12%
Obstructed Labor
төрөлтийн
хүндрэл
8%
Other Direct
Causes бусад
тодорхой
шалтгаан
8%
Severe Bleeding
цус алдалт
25%
Indirect Causes
тодорхой бус
шалтгаан
20%
Pregnancy and Childbirth-Related Deaths to Women, by Cause
Жирэмслэлт болон төрөлтийн эхийн эндэгдэлийн шалтгаан
Note: Total exceeds 100 percent due to rounding.
Source: World Health Organization, The World Health Report 2005: Making Every Mother and Child Count, Geneva,
2005.

5. • Чанартай эмнэлгийн тусламж авах, шийдвэр
гаргахад хожимдох
• Эмнэлгийн тусламжинд хүрэхэд хожимдох
• Эмнэлгийн тусламж хүлээж авахад хожимдох
Яагаад эмэгтэйчүүд энддэг вэ?

6. Чанартай эмнэлгийн тусламж авах, шийдвэр
гаргахад хожимдох
1. Мэдлэг дутуу
2. Нийгмийн болон соёлын саад
3. Эхийн үхлийг хүлээн зөвшөөрөх
4. Эмэгтэйчүүдийн нийгмийн байр суурь дорд

7. Эмнэлгийн тусламжинд хүрэхэд
хожимдох
1. Уул ус/арал
2. Малчин айл буюу эрүүл мэндийн байгууллагаас хол
3. Тээврийн хэрэгсэл хомс/мөнгө санхүү

8. Эмнэлгийн тусламж хүлээж
авахад хожимдох
1. Хангамж дутуу
2. Муу бэлтгэгдсэн ажилчид
3. Санхүүгийн гачигдал
4. Дотно бус хандлага

9. ЭРСДЭЛТ БҮЛГИЙН
ЖИРЭМСЛЭЛТ
1дэх үе
• Үр хөндөлт
• Умайн гадуурх жирэмслэлт
• Цулцант хураа
• Жирэмсэн үеийн хордлого
2 ба 3дах үе
• эхэс түрүүлэлт
• эхэс түрүүлж ховхрох
• PIH жирэмсэн үеийн даралт ихсэлт
- манас таталтын урьдал
- манас таталт
- HELLP-ийн хам шинж
Бусад өвчин
Чихрийн шижин
Зүрх судасны өвчин

10. ЭРСДЭЛТ БҮЛГИЙН ЖИРЭМСЛЭЛТИЙН БОДИТ
БАЙДЛЫГ МЭДЭХ
• Эрсдэлт бүлгийн жирэмслэлтийг тодорхойлж цар хүрээг
нь үнэлэх
• Жирэмслэлтийн эрсдэлт хүчин зүйлийг үнэлэх
• Эмэгтэйн өөрийгөө анхаарах арчилах чадврыг
дээшлүүлэх
• Жирэмсэн эмэгтэйг гэр бүлийхэн дэмжих тал дээр
нэгдүүлэх
• Эрүүл мэндийн эрсдэлт хүчин зүйлсийг бууруулах,
сувилахуйн тусламж авах талаар зөвлөх

11. ASSESSMENT TOOL ҮНЭЛЭХ ХЭРЭГСЭЛ
Prenatal Risk Indicator Form ургийн хөгжлйин үеийн хүндрэлтэй шинж тэмдгийн хэлбэр
Risk
Score
хүндрэлий
н зэрэг
Risk Indicator хүндрэлтэй шинж тэмдэг
Risk
Score
Risk Indicator хүндрэлтэй шинж тэмдэг
Demograpbic Factors 3
5
3
1
1
2
poor nutrition хоол тэжээлйин хомсдол
inadequate weight gain хангалтгүй жинтэй
(less than 12 Ib)
excessive weight gain илүүдэл жинтэй
(more than 48 Ib)
Smoking more than one pack/day өдөрт1 хайрцгаас илүү тамхи татах
Drug or alcohos abuse архи хэтхүүлж хэрэглэдэг: history of
this prenancy
2
1
2
1
1
1
2
Maternal Age: 15 or under, 35 or over эх 15аас доош 35с дээш настай
Parity байдал: Nulliparous төрж байгаагүй
grand multipara олон төрсөн
Race арьсны өнгө: Nonwhite цагаан биш
Marital status гэрлэлтийн байдал: Out of Wedlock гэрлээгүй
Economic status: эдийн засгийн байдал
Dependent on public assistance улсаас дэмжлэг авдаг
Prenatal care ургийн хяналт: First visit after 27 weeks 27 недельтэй анхны үзлэг
or less than 5 visits 5 ба түүнээс доош үзлэгт орсон
Medical Factors
Obstetric Factors эх барихын хүчин зүйл 1
2
2
7
2
7
2
5
7
7
3
7
1
7
1
5
3
1
3
2
5
1
1
1
5
Anemia цус багадалт: 8-10 g
under 8 g
Sickle cel trait
Sickle cell disease хадуур хэлбэрт эсийн өвчин
Hypertension даралт өгсөх: mild
severe
Heart disease зүрхийн өвчин: Class I or II
Class III or IV
Heart failure зүрхний дутагдал: History of
This pregnancy
Diabetes чихрийн шижин: gestational
overt
Thyroid disease бамбай булчирхайн өвчин: history of
this pregnancy
Venereal disease өнгөний өвчин
gonorrhea заг хүйтэн or syphilis тэмбүү: history of
this pregnancy
Cervical neoplasia
Urinary tract infection шээс бэлг ийн замын халдварт өвчин
afebrile: history of
this pregnancy
Urinary tract infection, шээс бэлг ийн замын халдварт өвчин
febrile: history of
this pregnancy
Psychilatric or neurologic problem:
history of
this pregnancy
Other medical condition(e.g., pulmonary уушиг
disease, severe influenzа ханиад томуу):
history of
this pregnancy
1
2
1
2
1
5
7
1
2
5
7
7
5
1
7
5
2
1
7
7
7
1
3
2
7
1
7
Infertility factors үргүйдлийн хүчин зүйл: less than 2 years 2 жил түүнээс бага
more than 2 years 2 жил түүнээс дээш
Previous abortion өмнөх үр хөндөлт: one
two or more 1,2 ба түүнээс дээш
Premature or low birth weight infant: дутуу төрсөн болон бага жинтэй
history of one 1
history of two or more 2 ба түүнээс дээш
this pregnancy одоогийн жирэмслэлт
Previous excessive size infant: өмнөх төрөлтийн нярай жин ихтэй
one 1
two or more 2 ба түүнээс дээш
Previous perinatal loss өмнөх ургийн эндэгдэл: one
two or more
Postterm, beyond 42 weeks илүү тээлт: this prenancy одоогийн жирэмслэлт
Previous cesarean delivery өмнө нь кесар хагалгаагаар төрсөн
previous congenital anomaly өмнөх нь төрөлхийн гажигтай
Incompetent cervix умайн хүзүүн
Uterine anomaly умайн гажигтай
Contracted pelvis уйтан аарцаг
Abnormal presentation хэвийн бус түрүүлэлт: history of
this pregnancy одоогийн жирэмслэлт
Rh negative, sensitized сөрөг, мэдрэг чанар
Polyhydramnios
Preeclampsia манас таталтын урьдал, mild хөнгөн, history of
this pregnancy
Preeclampsia манас таталтын урьдал, servere ноцтой, history of
this pregnancy
Multiple pregnancy олон жирэмслэлсэн: history of
this pregnancy
Miscelaneous Factors Risk Score
1
5
2
Nutrition хоол тэжээл : more than 20% overweight 20%с дээш илүүдэл жинтэй
massive obesity хуримлагдсан илүү жинтэй
more than 10% under-weight 10%с дээш тураалтай
At first visit
At 36 weeks
On admission to labor and delivery

12. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
1. Архаг даралт ихдэлт (жирэмслэхээс өмнө)
2. Жирэмсэн үеийн даралт ихдэлт
- Манас таталтын урьдал
- Манас таталтын урьдал хүнд
- Eclampsia Манас таталт
- HELLP Хам шинж

13. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
• Энэ өөрчлөлт ихэнхдээ жирэмсэн үед илэрдэг
• Жирэмсэн эмэгтэйчүүдийн 20%д нь тохиолдоно
• Энэ нь эхийн өвчлөх 1 шалтгаан болдог бөгөөд дэлхий
даяар үхлийн шалтгаан болдог

14. ЭМГЭГ ЖАМ, ШАЛТГААН
1. Нарийн шалтгаан тодорхойгүй
2. Дархлаа, ген болон дотоод шүүрлийн хүчин зүйлсээс шалтгаалж
болно
3. Энэ өвчин анхны төрөлтийн үед үзэгдэнэ
4. Архаг даралт ихдэлт, цулцант хураа, олон жирэмслэлт, ургийн
шингэний ихсэлт, чихрийн шижин зэрэг нь жирэмсэн үеийн
даралтын өөрчлөлтөнд нөлөөлдөг
5. Өсвөр насны болон 35с дээш настай бол жирэмсний өндөр
эрсдэлт
6. Дундажаар жирэмсний 6-8% нь өвчилдөг
7. Судас нарийссаны үр дүнд артерийн даралт ихсэнэ.
8. Даралт ихсэхийн өмнө судас агшаагч исгэгт мэдрэг болсон
байна.
9. Цус өтгөрөх болон судас нарийсах нь 2уулаа хосолсон үед
судасны нэвчих чанар ихсэнэ

15. PREGNANCY-INDUCED HYPERTENSION
(PIH)
ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ ИХСЭЛТ
Hийтлэг 3 хам шинж:
• Hypertension/Даралт ихдэх
• Edema/Хаван
• Protein urine/шээсэнд уураг илрэх

16. эмгэг жам:
1. Vasoconstriction/ Судас
нарийсах
2. Vasospasm/ Судас агчих
3. Endothelial damage/
Судасны дотор ханын гэмтэл

17. эмгэг жам
Цусны судас гэмтэх нь капиллярын
нэвчимтгий чанарыг ихэсгэж эд эс
сэлбэгдэх нь буурдаг

19. ЭМНЭЛЗҮЙН ШИНЖ ТЭМДЭГ
1. Hypertension, 6 цагийн дотор цусны даралт 140/90 болон
түүнээс дээш ихдэх
2. Proteinuria, Шээсэнд уураг илрэх
3. Edema, Хаван
4. Гэнэт жин нэмэгдэх, сүүлийн 7 хоногт 2кг сүүлийн 1 сард 6кг
болон түүнээс дээш, энэ нь хавагнахын өмнө илэрнэ.
5. Ухамсарын өөрчлөлт, харааны өөрчлөлт, толгой өвдөх
6. Шээсний гарц багасах
7. Аюулхай орчим өвдөх, цээж давчидах
8. Булчингийн агшилттай болон агшилтгүй рефлексийн ихдэлт

20. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Pre-eclampsia
Манас
таталтын
урьдал
• Жирэмсэн үеийн даралт
ихдэлт
PLUS +
• Шээсэнд уураг илрэх
PLUS +
• Хаван

21. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Severe
Pre-eclampsia
Манас
таталтын
урьдал хүнд
хэлбэр
Нэгээс дээш шинж тэмдэг
хавсарна
1. Systolic BP > 160mmHg
2. Diastolic BP > 110mmHg
3. Толгой хүчтэй өвдөх, нүд
бүрэлзэх, аюулхай орчим
өвдөх
4. Creatinine > 1.2 mg/dL
5. Ялтас эс <100,000
6. Элэгний үйл ажиллагааний
тестийн хариу ихсэх

22. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Eclampsia
Манас таталт
• Жирэмсэн үеийн
даралт ихдэлт
PLUS +
• Protein in the urine
Шээсэнд уураг илрэх
PLUS +
• Edema хаван
PLUS +
• Convulsion таталт

23. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
HELLP
Syndrome
HELLP-ийн Хам
шинж
H = Hemolysis
Цус задрал
EL = Elevated
Liver
Enzymes
Элэгний ферментүүд
нэмэгдэх
LP = Low Platelets
Ялтас эсийн тоо бага

24. ЖИРЭМСЭН ҮЕИЙН ДАРАЛТ
ИХДЭХ ӨӨРЧЛӨЛТ
Эрсдэлт хүчин зүйлс
1. Анхны жирэмслэлт
2. 1 ба түүнээс дээш ураг
3. Өмнөх өвчлөл (Чихрийн шижин, даралт
ихдэх)
4. Таргалалт
5. Эхийн нас (< 20 years, > 40 years)
6. Гэр бүлийн өвчний түүх

25. ОНОШЛОГОО ҮНЭЛГЭЭ
1. 24 цагт шээсээр гарах уургийн хэмжээ 300мг болон
түүнээс илүү
2. Ийлдэс болон креатин нь бөөрний үйл ажиллагааг
үнэлнэ
3. Хэт авиан бичлэг нь ихэс болон ургийг үнэлнэ

26. АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭ
1. Эхийн цусны даралтыг буулгахын тулд хэвтрийн
дэглэм сахиулж, даралт буулгах эм өгч өдөрт авах
уургийн хэрэглээг нэмэгдүүлнэ
2. Эмнэлэгт хэвтүүлнэ уналт, таталтын эмчилгээ
3. Эмийн эмчилгээ
a. судсаар болон булчингаар магнийн сульфатийг
тарина
b. Даралт буулгах эм; Hydralazine (Apresoline)
* Гаж нөлөө зүрхний хэм ихсэж, толгой эргэх, бие
сулрах, толгой өвдөх
c. MgS04-ийн тарьсны дараа таталт өгвөл Valium,
Amytal Sodium эмүүдийг тарина
4 . Энэ хам шинжийг хянах боломжгүй, төрөлт
төлөвлөгдсөн байна.

27. ХҮНДРЭЛҮҮД
1. Ихэс түрүүлж ховхрох
2. Disseminated intravascular coagulopathy (DIC)
Судсан дотор түгмэл бүлэгнэлтийн алдагдал
3. HELLP syndrome хам шинж
4. Дутуу төрөх
5. Ихэсийн дамжуулалт буурсанаас умайн доторх
өсөлт удаашрах
6. Эхийн ургийн эндэгдэл

28. СУВИЛАХУЙН ҮНЭЛГЭЭ
Эхийг үнэлэх
1. Цусны даралт
2. Шээсэндэх уургийн хэмжээ
3. Толгой өвдөх зовиур, элэгний өвчин, шарх
цус алдалт

29. СУВИЛАХУЙН ОНОШЛОГОО
A . Судсаар хийх шингэн дээр үндэслэж
шингэний илүүдэл (хаван)
B. Эдийн нэвчилтийн өөрчлөлт: эхэсийн цусны
урсгалын өөрчлөлттэй холбоотойгоор ургийн
зүрх болон тархиний эдийн нэвчилт
өөрчлөгдөх, (ургийн эмгэг байдал)
C . Таталт дээр үндэслэж бэртэл гэмтлийн
эрсдэлт хүчин зүйл
D. Өөртөө болон урагт санаа зовж байгаад
үндэслэж айдас түгшүүр

30. A. ШИНГЭНИЙ ТЭНЦВЭРТ БАЙДЛЫГ
БАРИХ
1. Судсаар тариа хийхээ үргэлжлүүлэх бол судсаар авч
буй шингэний хэмжээг хянах
2. Биед оруулж байгаа болон биеэс гадагшилж байгаа
шингэний хэмжээг нарийн хянах, хэрвээ 30 mL/h
болон түүнээс бага байвал эмчид мэдэгдэх
4. Судсандах шингэний байдлыг хянахын тулд улаан
эсийн тоог хянаж байх
5. Амин үзүүлэлтүүдийг цаг тутамд хянах
6 . амьсгалах чимээг 2 цаг тутам чагнах, уушигны
хавангийн шинж тэмдгийг хянах ( хэржигнүүр ,
шаржигнах , амьсгаадах , судасны лугшилт ихсэх ,
амьсгалын хэмжээ нэмэгдэх).

31. В. ЭДИЙН НЭВЧИЛТИЙГ ХЭВИЙН БАЙЛГАХ
1. Хажуу талаар нь байрлуулах, зүүн талаар нь илүү
хэвтүүлж эхэсийн сэлбэлтийг дэмжих
2. Ургийн хөдөлгөөнийг хянах
3. Ургийн байдлыг nonstress tests-р тодорхойлж үнэлэх
4. Бөөрнөөр алдсан уургийг нөхөж авахын тулд уургийн
хэрэглээг нэмэгдүүлэх

32. C. БЭРТЭЛ ГЭМТЛЭЭС УРЬДЧИЛАН
СЭРГИЙЛЭХ
1 . Толгой өвдөх, хараа өөрчлөгдөх, толгой эргэх,
аюулхай орчим өвдөх зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл
мэдэгдэж байхын ач холбогдлыг зааварлах
2. Шинж тэмдэг илэрвэл зүүн талаараа хэвтэж байхыг
зааж өгөх
3. Чимээгүй орчинд байж аль болох тайван байх
4. Хэрвээ эмнэлэгт хэвтвэж байгаа бол, бэртэл болон
уналтаас сэргийлж хажуу талдаа хашлагатай байх
5. Хэрвээ эмнэлэгт хэвтэж байгаа бол, хүчилтөрөгч
болон соруулгын аппарат, мөн шүдний зуулт тавиулах
хэрэгсэл болон уналтын үед яаралтай хэрэглэх эм
байх ёстой

33. D. АЙДСЫГ БАГАСГАХ
1 . Өвдөлтийн явц болон эмчилгээний төлөвлөгөөг
тайлбарлах
2. PIH нь архаг даралт ихдэх өвчнийг үүсгэдэггүй
гэдгийг тайлбарлах
3. PIH нь голдуу давтан жирэмслэлтэнд тохиолддоггүй
талаар тайлбарлах
4. Хэрэглэж буй бүх эм эх болон урагт хэрхэн нөлөөлөх
талаар ярилцах
5 . Асуулт асуух боломж олгож, оношлогоо болон
эмчилгээний төлөвлөгөөнд үнэлгээ өгсөн санаа
сэтгэгдлийг ярилцах

34. ӨВЧТНИЙ БОЛОВСРОЛ БОЛОН ЭРҮҮЛ
МЭНДИЙН ҮЙЛЧИЛГЭЭ
1 . Шинж тэмдгийг хянахын тулд хэвтрийн дэглэм
сахихийн ач холбогдлыг зааж өгөх
2. Хэвтрийн дэглэм сахиж байхад гэр бүлийхэн болон
найзууд нь тусалж байх талаар зөвлөх
3. Хэвтрийн дэглэм сахиж байхдаа хазайх хөдөлгөөн
хийж байх талаар хэлэх, зааж өгөх
4. Эх болон ургийг үнэлэх лаборторийн шинжилгээ
болон эхо, ургийн зүрхний цохилтын шинжилгээ
талаар мэдээлэл өгөх
5. Шинэ төрсөн нярайг харахад туслах хүний талаар эх
болон түүний гэр бүлийхэнтэй урьдчилж ярилцах

35. ДҮГНЭЛТ
A. Уушигны хавангийн шинж тэмдэг байхгүй,
шээсний гарц хэвийн
B. Ургийн зүрхний цохилт хэвийн хэмжээндээ,
хариу үйлдэлтэй
C. Унаж гэмтсэн тохиолдол байхгүй
D. Өөртөө болон урагтаа санаа зовж байгаагаа
илэрхийлсэн