SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo

მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება

•
•
Ს
სამკითხველო სამკითხველო

book

Bildung
1 von 116
Downloaden Sie, um offline zu lesen
ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universiteti M mzia wereTeli 2012 kognituri fsiqologia 1 - aRqma, yuradReba, mexsiereba saleqcio kursi user
2 sarCevi Sesavali kognitur fsiqologiaSi....................................................................................4 sagani, Seswavlis sferoebi, ZiriTadi cnebebi .........................................................4 kognituri fsiqologiis meTodologiuri safuZvlebi .........................................8 kognituri fsiqologiis aRorZineba...........................................................................12 signalebis aRmoCena..............................................................................................................16 signalebis aRmoCenis Teoria da SegrZnebis zRurbli.......................................16 damkvirveblis kriteriumis zegavlena zRurblze................................................19 aRqma - sabazo sakiTxebi .....................................................................................................21 perceftuli konstantoba ...............................................................................................24 siRrmis aRqma.......................................................................................................................27 obieqtebisa da formebis aRqma.....................................................................................31 aRqmis geStalt-fsiqologiuri gageba.......................................................................32 saxis amocnobis Taviseburebebi...................................................................................34 aRqmis Teoriebi......................................................................................................................39 uSualo aRqma.......................................................................................................................39 “qvemodan-zemoT” da “zemodan-qvemoT” Teoriebi ....................................................40 “qvemodan_zemoT” Teoriebi ............................................................................................41 etalonis Teoria............................................................................................................41 prototipebis Teoria....................................................................................................43 TvisebaTa Teoria ...........................................................................................................44 struqturul-aRweriTi Teoria .................................................................................48 “zemodan-qvemoT” midgomebi ............................................................................................50 yuradReba..................................................................................................................................52 Sesavali.................................................................................................................................52 cnobiereba.............................................................................................................................53 cnobiereba da naxevarsferoebis specifikuroba ...................................................55 yuradRebis gamtarunarianoba da SerCeviToba ...........................................................58 smeniTi signalebi ..............................................................................................................58 mxedvelobiTi signalebi .................................................................................................60 SerCeviTi yuradRebis modelebi ..................................................................................61 brodbentis filtraciis modeli.............................................................................61 moreis SerCeviTi filtris modeli........................................................................63 treismanis atenuaciis modeli..................................................................................65
3 doiCisa da doiCis gviani filtris modeli........................................................67 mravalmodaluri Teoria.............................................................................................68 naiseris sinTezi.............................................................................................................68 yuradRebis resursebis modelebi................................................................................69 agzneba, sifxizle da yuradReba .....................................................................................71 yuradRebaze moqmedi sxva faqtorebi.........................................................................73 strupis efeqti....................................................................................................................74 mexsiereba..................................................................................................................................76 mexsierebis funqciebi da kvlevis meTodebi............................................................76 mexsierebis tradiciuli modelebi.............................................................................79 argumentebi mravalsacaviani Teoriis sasargeblod........................................79 vos da normanis modeli..............................................................................................81 atkinsonisa da Sifrinis modeli.............................................................................83 sensoruli sacavebi: xatisebri da eqosebri sacavi .............................................86 sperlingis aRmoCena......................................................................................................87 sensoruli sacavebis funqciebi ...............................................................................91 xanmokle mexsiereba ..........................................................................................................92 xangrZlivi mexsiereba ......................................................................................................94 informaciis gadamuSavebis doneebis Teoria..............................................................97 integraciuli modeli: muSa mexsiereba...................................................................100 muSa mexsierebis kvlevis meTodebi.......................................................................104 mexierebis mravlobiTi sistema – tulvingi..........................................................105 koneqcionisturi perspeqtiva.......................................................................................108 glosariumi.............................................................................................................................110 gamoyenebuli literatura................................................................................................116
4 Sesavali kognitur fsiqologiaSi sagani, Seswavlis sferoebi, ZiriTadi cnebebi es leqcia warmoadgens Sesavals kognituri fsiqologiaSi. Cven gavecnobiT kognituri fsiqologiis sagans da kvlevis sferoebs, agreTve ganvixilavT kognituri fsiqologiis ZiriTad cnebebs. kognituri fsiqologia Seiswavlis, Tu rogor xdeba adamianis mier informaciis gadamuSaveba, ufro zustad ki, rogor xdeba aRqma, swavla, damaxsovreba da azrovneba. Cven yvelas gvainteresebs pasuxi kiTxvebze:  ratom xdeba, rom obieqtebi ufro Sors gveCveneba nislian dReebSi, vidre isini sinamdvileSi arian?  ratom xdeba, rom cxovrebis garkveuli momentebi (mag., bednieri wuTebi an bavSvobaSi Seqmnili uxerxuloba) adamianebs Zalian kargad axsovT, Tumca aviwydebaT Zveli nacnobis saxeli?  ratom eSiniaT adamianebs TviTmfrinaviT mgzavrobis ufro metad, vidre - avtomobiliT? daSavebis an sikvdilis Sansi avtomobiliT mgzavrobisas xom gacilebiT ufro maRalia, vidre TviTmfrinaviT mgzavrobisas?!  ratom gvaxsovs ukeT is adamianebi, romlebsac bavSvobaSi SevxvdiT, vidre isini, romlebic erTi kviris win vnaxeT?  ratom xarjaven amden fuls politikuri liderebi reklamaSi? am da sxva kiTxvebze Cven SegviZlia pasuxi gavceT kognituri fsiqologiis daxmarebiT. kognituri fsiqologia Seiswavlis, Tu rogor aRiqvamen adamianebi formebs, ratom axsovT zogierTi faqti, zogierTi ki aviwydebaT, rogor swavloben isini enas da a.S. amgvarad, kognituri fsiqologia Seiswavlis imas, Tu rogor iReben adamianebi informacias samyaros Sesaxeb, rogor inaxeba igi mexsierebaSi da gadamuSavdeba codnis saxiT da bolos, ra zegavlenas axdens es informacia adamianebis yuradRebasa da qcevaze. kognituri fsiqologia moicavs fsiqikuri
5 procesebis mTel diapazons _ SegZnebidan dawyebuli, azrovnebiT da amocanis gadawyvetiT dasrulebuli. kognituri fsiqologiis warmomadgenlebi, Cveulebriv, iyeneben informaciis gadamuSavebis modelebs. es aris evristikuli modelebi, romlebic gamoiyeneba arsebuli literaturis organizebisTvis, Semdgomi kvlevebis stimulaciis da koordinaciisTvis da agreTve mecnierebs Soris komunikaciis xelSesawyobad. informaciis gadamuSavebis modeli gulisxmobs, rom Semecnebis procesi SeiZleba daiSalos garkveul etapebad, romelTaganac TiToeuli warmoadgens erTgvar hipoTetur erTeuls. igi moicavs im unikaluri operaciebis nakrebs, romlebic sruldeba Semomaval informaciaze. navaraudebia, rom reaqcia movlenaze (mag: kiTxvaze pasuxi) moicavs aseTi etapebisa da operaciebis seriebis Sesrulebas. gadamuSavebis yovel axal etapze informacia gadadis wina etapidan. Semdeg xorcieuldeba misi gadamuSaveba am etapisTvis damaxasiaTebeli operaciebis gamoyenebiT. informaciis gadamuSavebis yvela etapi erTmaneTTan aris dakavSirebuli, Tumca pirvel etapad mainc miiCneven Semomavali informaciis etaps. stimulebi, movlenebi, signalebi an gamaRizianeblebi, romlebic gare samyarodan Semodis informaciis gadamuSavebis sistemaSi, cxadia, uSualod ar aisaxeba adamianis fsiqikaSi, isini gardaiqmneba garkveul simbolur formebSi, romlebsac kognituri fsiqologebi `Sinagan reprezentaciebs~ uwodeben. Cveni warmodgenebi samyaros Sesaxeb yovelTvis ar aris realobis identuri. ra Tqma unda, informaciis reprezentacia dakavSirebulia im stimulebTan, romlebsac Cveni SegrZnebis organoebi iReben, magram gadamuSavebis dros isini garkveulwilad icvleba. es cvlilebebi anu modifikaciebi dakavSirebulia Cvens warsul gamocdilebasTan da mis safuZvelze Camoyalibebuli codnis mdidar da rTul sistemasTan. xdeba Semosuli informaciis abstrahireba da Senaxva adamianis mexsierebaSi. Tumca, rogorc Semdgom davrwmundebiT, zogierTi STabeWdileba (stimuli, gamaRizianebeli an maTi nakrebi) uSualo saxiTac inaxeba. am da sxva sakiTxebs Cven mogvianebiT ganvixilavT. informaciis gadamuSavebis modeli svams or mniSvelovan kiTxvas: 1. ra etapebs gadis informacia gadamuSavebis procesSi? 2. ra saxiT inaxeba informacia?
6 es aris kiTxvebi informaciis gadamuSavebis procesebisa da misi Senaxvis formebis anu struqturis Sesaxeb. ufro detalurad ganvixiloT struqturisa da procesebis cnebebi. struqtura (forma) gamoiyeneba kognituri sistemis agebulebisa da organizaciis aRsaniSnad. es aris garkveulad metaforuli termini, rac imas niSnavs, rom postulirebuli struqturebi pirobiTi warmodgenebia azrobrivi elementebis organizebis wesis Sesaxeb. amdenad, mniSvnelovania, rom gaviziaroT: struqturuli modelebi ar warmoadgens maT uSualo, TvalsaCino aRwerebs. erT-erTi aseTi modelis magaliTia mexsierebis struqturuli modeli, romelic “TavSi yuTebis“ metaforas efuZneba. am da sxva struqturul modelebs Cven mogvianebiT ganvixilavT. aq ki ubralod gaviziaroT, rom es metaforuli cnebebia da, cxadia, ar SeiZleba maTi pirdapiri mniSvnelobiT gageba. terminiT “procesi” aRiniSneba operaciebisa da funqciebis nakrebi, romelTa saSualebiTac xdeba azrobrivi movlenebis gaanalizeba da cvlileba. “procesi” aqtiuria xolo “struqtura” _ SedarebiT pasiuri. Cven ganvixilavT procesebs, roca SeviswavliT mexsierebaSi kodirebas, daviwyebas, gadamuSavebas da sxv. informaciis gadamuSavebaze struqtura da procesebi erTad muSaoben. amasTan, erTi meoris Sedegia: garkveuli struqturebi yalibdebian informaciis gadamuSavebis procesebis Sedegad, romlebic Tavis mxriv, garkveulwilad informaciis Senaxvis struqturebis mier imarTeba. kognituri fsiqologia cdilobs Seiswavlos rogorc informaciis Senaxvisa da gadamuSavebis kognituri procesebi, aseve kognituri struqturebi anu formebi. amdenad, kursis ganmavlobaSi Cven SeviswavliT ZiriTad im monacemebsa da Sexedulebebs, romlebic arsebobs am or sakiTxTan dakavSirebiT. Cven momavalSi xSirad gamoviyenebT or cnebas. esaa konceptualuri mecniereba da kognituri modelebi. isini erTmaneTTan dakavSirebulia, magram gansxvavdebian imiT, rom konceptualuri mecniereba _ Zalian farTo cnebaa, xolo kognituri modeli ki aRniSnavs konceptualuri mecnierebis calkeul klass. mecnierebi kognitur modelebs qmnian (ageben) garkeul movlenebsa da obieqtebze dakvirvebis Sedegad da eqsperimentebis safuZvelze. isini gamoiyeneba garkveul kognitur sferoSi an qvesferoSi arsebuli kanonzomierebebis aRwerisa da axsnisTvis. aseTi modelebis magaliTebia
7 yuradRebis filtraciis modeli an mexsierebaSi informaciis gadamuSavebis modeli. am modelTa mizania: . kvlevebis organizeba; . dakvirvebisa da cvlilebis Sedegebis gaazreba; . dakvirvebis Sedegad aRmoCenili faqtebis erTmaneTTan dakavSireba; . axali hipoTezebis Camoyalibeba; . iseTi movlenebis winaswarmetveleba, romlebic jer ar gamovlenila; . sxva mecnierebTan kavSirebis damyareba da komunikacia. amgvarad, kognituri modelebi garkeul metaforebs warmoadgenen, romlebic dafuZnebulia dakvirvebaze da daskvnebze da aRweren, rogor amoicnoba, inaxeba da gamoiyeneba informacia. kognituri fsiqologiis Seswavlis sferoebia: aRqma, xatebis amocnoba, yuradReba, mexsiereba, warmosaxva, ena, ganviTarebis kognituri aspeqtebi, azrovneba, amocanis gadawyveta, problemis gadaWra, adamianuri da xelovnuri inteleqti. kursis msvlelobisas Cven ganvixilavT am sferoebSi arsebul ZiriTad miRwevebs, agreTve mniSvnelovan eqsperimentebs da Teoriul modelebs. sanam am sakiTxebis Seswavlaze gadavidodeT, mokled ganvixiloT kognituri fsiqologiuri mecnierebis meTodologiuri safuZvlebi.
8 kognituri fsiqologiis meTodologiuri safuZvlebi kognitur fsiqologias safuZvlad udevs garkveuli mecnieruli Sexedulebebi. qvemoT Cven mokled ganxixilavT maTgan ramdenime ZiriTads. 1. kognitur fsiqologiaSi monacemebi srulad unda iyos ganxiluli axsniTi Teoriis konteqstSi, magram Teoria carielia empiriuli monacemebis gareSe. es debuleba xazs usvams kognitur fsiqologiaSi monacemTa aRwerisa da Teoriuli axsnis erTobliobas. debulebis ilustraciisTvis gavixiloT magaliTi: davuSvaT, Cven viciT, rom adamianebs aqvT gacilebiT kargi unari, icnon is obieqtebi, romlebic naxes, vidre - aRadginon informacia maT Sesaxeb; maT gacilebiT ukeTesi Sedegebi aqvT sityvebis cnobaSi, romlebic manamde wavukiTxeT, Tu gaigoneben maT, vidre maSin, roca maT sityvebis damoukideblad aRdgena moeTxovebaT. aqedan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom adamianebs gacilebiT ufro kargi cnobis mexsiereba aqvT, vidre – reproduqciuli mexsiereba. es Zalian saintereso empiriuli ganzogadebaa. magram mecniereba moiTxovs ara mxolod kanonzomierebebis ganzogadebas, aramed mis axsnasac. mecnierebisTvis mniSvnelovania dadgindes, Tu ratom xdeba ase. amasTanave, Teoria gvexmareba empiriuli monacemebis ganzogadebis SezRudvebis gacnobierebaSi da im sazRvrebis identifikaciaSi, romelTa farglebSic es kanonzomierebebi vrceldeba. mecnierebis mniSvelovani funqciaa winaswarmetyveleba. Teoria gvexmareba viwinaswarmetyveloT, Tu ra pirobebSi da garemoebebSi gamovlindeba mocemuli kanonzomiereba. meore mxriv, Teoria empiriuli monacemebis gareSe carielia. ar SeiZleba Cajde savarZelSi da ubralod gamoigono mecnieruli Teoria. aseTi Teoria spekulaciuri iqneba. mecniereba moiTxovs Teoriis empiriul Semowmebas da dadasturebas. amgvarad, monacemebi da Teoria erTmaneTzea damokidebuli. Teoria ganapirobebs monacemTa Segrovebas, rac gvexmareba Teoriis daxvewaSi, mis koreqtirebasa da axli hipoTezebis CamoyalibebaSi. Semdeg Teoria isev gvibiZgebs monacemebis Segrovebisken da a.S. mecnierebis ganviTarebasa da winsvlas swored Teoriisa da monacemebis es mudmivi interaqcia ganapirobebs.
9 1. kognicia zogadad adapturia, magram ara mis yvela specifikur gamovlinebaSi. rodesac Cven vaanalizebT Cvens SesaZleblobebs, Cven vrwmundebiT, Tu ramdenad kargad muSaobs Cveni kognituri sistema. evoluciis Sedegad Cven movaxerxeT Cveni kognituri aparaturis ise ganviTareba, rom mas SeuZlia Zalian akuratulad (zustad) moaxdinos garemos stimulis dekodireba. mas asee SeuZlia Sinagani stimulebis gagebac, romlebic xelmisawvdoms xdis CvenTvis informaciis umravlesobas. Cven SegviZlia aRqma, swavla, damaxsovreba, fiqri, msjeloba da problemebis gadaWra. Tumca stimulebs SeuZliaT gvibiZgon informaciis araswori gadamuSavebiskenac. imave procesebma _ aRqmam, msjelobam da mexsierebam, SeiZleba migviyvanos Secdomamdec. amis magaliTebia aRqmis iluziebi, stereotipuli msjeloba da Sexedulebebi, azrovnebis rogiduloba da a.S. adamianebi, umravles SemTxvevebSi, adekvaturad gadaamuSaveben informacias, magram isini ar arian unakloni. amdenad, Cven gvaqvs maRali donis adaptaciuri, magram ara unaklo kognituri sistemebi. 3. kognituri procesebi zegavlenas axdenen erTmaneTze da arakognitur procesebzec. kognituri fsiqologebi cdiloben ganacalkevon da ise Seiswavlon kognituri procesebi. miuxedavad amisa, maT ician, rom sinamdvileSi kognituri procesebi erT mTlian sistemas warmoadgenen da, Sesabamisad, erTmaneTze zegavlenas axdenen. magaliTad, mexsierebis procesebi damokidebulia aRqmis procesebze. ras daimaxsovrebT _ es garkeulad damokidebulia imaze, Tu ras aRiqvamT. zustad aseve, azrovnebis procesebi damokidebulia mexsierebis procesebze. ar Seileba ifiqroT imaze, rac ar gaxsovT. arakognituri procesebi da kognituri procesebic aseve erTierTgavlenas ganicdian. magaliTad, Tqven ukeT swavlobT, Tu gaqvT swavlis motivacia. Sesabamisad, Tqven gacilebiT uaresad iTvisebT masalas, Tu Tqven daTrgunuli xarT da ar SegiZliaT dasaswavl masalaze koncentrireba.
10 amdenad, kognituri fsiqologia ara mxolod kognituri procesebis urTierTzegavlenas swavlobs, aramed iTvaliswinebs maT urTierTqmedebas arakognitur procesebTanac. kognituri fsiqologiis erT-erTi yvelaze gavrcelebuli sfero, am TvalsazrisiT, aris kognituri da biologiuri procesebis urTierTzegavlenis Seswavla. bolo wlebis ganmalobaSi SesaZlebli gaxda garkveuli kognituri procesebis lokalizaciis dadgena Tavis tvinSi. dadginda agreTve, rom swavla garkveul cvlilebebs iwvevs tvinSi, rac imas niSnavs, rom kognituri procesebic zegavlenas axdenen biologiur struqturebze. amdenad, kognituri procesebi adamianis sxva sistemebTan erToblivad muSaoben. 4.kognicia Seswavlili unda iyos sxvdasxvagvari da mravalmxrivi mecnieruli meTodebis saSualebiT. axalbeda mkvlevarebi zogjer eZeben “saukeTeso” meTods kogniciis Sesaswavlad. Tumca ar arsebobs erTaderTi swori gza kogniciis Sesaswavlad. yvela kognitur process sWirdeba mravalferovani meTodebiT Seswavla. yvela am meTodiT kvlevam erTian gagebamde unda migviyvanos: rac ufro meti, gansxvavebuli teqnikiT mivalT erTi da igive daskvenamde, miT ufro maRalia am daskvnis sarwmunoebis (sandoobis) xarisxi. kogniturma fsiqologma unda iswavlos kvlevis es mravalferovani teqnikebi imisTvis, rom iyos warmatebuli mkvlevari da mecnieri. Tumca, mniSnelovania, rom meTodebi, romlebsac is gamoiyenebs, mecnieruli iyos. mecnieruli meTodebi gansxvavdeba sxva meTodebisgan imiT, rom isini safuZvels qmnian mecnierebis TviTkoreqtirebadi bunebisTvis. mecnieruli meTodebi saSualebas gvaZlevs, uarvyoT araswori mecnieruli molodinebi. aramecnierul meTodebs es Tviseba ar gaaCniaT. magaliTad, avtoritetis azrze dafuZnebuli daskvna SesaZlebelia Zalian sasargeblo iyos yoveldRiur cxovrebaSi. magram is ar aris mecnieruli da Sesabamisad, ar aris TviTkoreqciuli. marTlac, erTi avtoritetuli adamianis sityvebi xval SeiZleba CavanacvloT meore avtoritetuli adamianis sityvebiT. am dros Cven verafers axals ver viswavliT im movlenis Sesaxeb, romelsac es sityvebi exeboda. vinmes, Tundac Zalian avtoritetuli adamianis azri, rom dedamiwa samyaros centria, ver aqcevs mas samyaros centrad.
11 5. yvela fundamentur kvlevas kognitur fsiqologiaSi unda hqondes praqtikuli gamoyeneba da yvela praqtikulma kvlevam unda migviyvanos fundamentur gagebamde. politikosebs da zogjer mecnierebsac uyvarT maRalfardovani sityvebiT msjeloba gamoyenebiT da fundamentur kvlevebs Soris gansxvavebaze. sinamdvileSi, maT Soris gansxvaveba sulac ar aris ase mkafio. kvleva, romelic fundamenturad gamoiyureba, xSirad maSinve gvibiZgebs praqtikuli gamoyenebisaken. zustad aseve, kvlevas, romelSic TiTqos mxolod gamoyenebiTia xSirad mivyavarT fundamentur Teoriamde. magaliTad, fundamenturi kvlevis mixedviT, daswavla ukeTesia maSin, roca gameorebaTa Soris aris garkveuli intervali, vidre maSin, roca gameorebebi erTmaneTs uSualod mosdevs. am fundamenturma aRmoCenam maSinve gamoiwvia misi praqtikuli gamoyeneba swavlis strategiebSi. amave dros, mowmis Cvenebis Seswavlam, romelic Zalian praqtikul kvlevad gamoiyureboda, gamoiwvia mexsierebis sistemebis Sesaxeb Cveni fundamenturi gagebis gafarToeba.
12 kognituri fsiqologiis aRorZineba Tanamedrove kognituri fsiqologiis wina istoria kognituri fsiqologiis yvelaze aqtualuri problema _ `Sinagani reprezentaciis” anu “kodebis” sakiTxi jer kidev uZvelesi droidan awuxebdaT mecnierebs. maTi mTavari kiTxva exeboda imas, Tu rogoria informaciis Senaxvis struqturebi da rogor xdeba codnis Camoyalibeba. uZvelesi drois moazrovneebi cdilobdnen daedginaT, Tu sad mdebareobda mexsiereba da azri. Zveli egvipturi ieroglifebis mixedviT Tu vimsjelebT, egviptelebs miaCndaT, rom codna gulSia ganTavsebuli. am azrs iziarebda berZeni filosofosi aristotelec. platons ki miaCnda, rom codnis Senaxvis adgili tvinia. berZeni filosofosebis mier sakiTxi ganxiluli iyo struqturisa da procesebis TvalsazrisiTac. XVII saukunemde aqtiurad mimdinareobda kamaTi imis Taobaze, Tu romelia wamyvani, xolo Semdgomi periodisTvis damaxasiaTebeli iyo romelime maTganze metad aqcentireba. platonis mosazrebis mixedviT, azrovneba efuZneba stimulacias, romelic miiReba mgrZnobelobis yoveli organodan. TiToeuli mgZnobelobis saxe (modaloba) specifikur funqcias asrulebs. ase rom, platonis mixedviT, adamianis aRqmas da Sexedulebebs obieqtis Sesaxeb gaaCnia sakuTari antipodi fizikur samyaroSi. platonis mosazrebebs yvela ar iziarebda. maT Soris iyo aristotelec. igi miiCnevda, rom adamianis goneba zemoqmedebas axdenda fizikur samyaroze. obieqtis gacnobiereba, misi azriT, damokidebuli iyo adamianis unarze gonebis saSualebiT gamoyos mag., cneba `magida“ sxvadasxva magidis warmodgenebidan. garda adamianis abstrahirebis aqtiuri unarisa, aristotelem ganaviTara kidev ori idea, romelmac didi zegavlena iqonia tradiciul fsiqologiaze. es aris 1) asociacionizmis principi, romlis mixedviTac ideebi erTmaneTs ukavSirdebian siaxlovis, msgavsebis an kontrastis principiT da 2) logikis kanonebi, romelTa mixedviTac WeSmariteba dgindeba induqciuri an deduqciuri daskvnis safuZvelze. aristoteles ideebi ufro axlos aris “procesebis” Tanamedrove gagebasTan, xolo platonis ideebi ki “struqturis” Sesaxeb SexedulebebTan.
13 codnis reprezentacia: Sua saukuneebi renesansis epoqis filosofosebi da Teologebi miiCnevdnen, rom codna adamianis tvinSia ganTavsebuli. SemuSavebuli iyo garkveuli sqemac ki, romlis mixedviTac codnis SeZena SegZnebis organoebis gavliT xorcieldeba. XVIII s_Si britanelma empirikosebma berklim, iumma, ufro mogvianebiT ki jeims milma da misma Svilma jon stiuart milma ivaraudes, rom arsebobs sami tipis Sinagani reprezentacia: 1. uSualo sensoruli movlenebi; 2. perceftebis mkrTali aslebi; 3. am mkrTali aslebis gardasaxvebi anu asociaciuri azrovneba. XIX s_Si fsiqologia TandaTanobiT gamoeyofoda filosofias da damoukidebel disciplinad yalibdeboda. am TvalsazrisiT mniSvnelovani roli Seasrules fexnerma, brentanom, helmholcma, vundtma, miulerma, ebinhausma, kiulpem, galtonma, titCenerma da jemsma. XIX s. meore naxevrisTvis Teoriebi, romlebic codnis reprezentacias xsnidnen, or nawilad gaiyo. pirveli jgufis warmomadgenlebi (vilhelm vundti germaniaSi da edvard titCeneri amerikaSi) azrobrivi reprezentaciis SeswavlaSi struqturas miiCnevdnen mniSvnelovnad. meore jgufis warmomadgenlebi ki (brentanos meTaurobiT) procesebis mniSvnelobas usvamdnen xazs. platonisa da aristotelesgan gansxvavebiT, am etapze es mosazrebebi empiriul kvlevebTan iyo dakavSirebuli. 1889 w. gamoqveynda uiliam jemsis cnobili naSromi “fsiqologiis principebi”, romelmac udidesi zegavlena moaxdina fsiqologiis, gansakuTrebiT ki kognituri fsiqologiis ganviTarebaze. mexsierebis miseuli gageba pirdapir ukavSirdeba Tanamedrove kognitur fsiqologias. jemss miaCnda, rom procesebi da struqtura erTnairad mniSvnelovania fsiqologiuri mecnierebisTvis. aRsaniSnavia, dondersisa da ketelis eqsperimentebic azrobrivi operaciebis Sesrulebis drois gasazomad. codnis reprezentacia: XXs. dasawyisi XXs._Si biheviorizmisa da geStalt-fsiqologiis aRorZinebam radikalurad Secvala Sexedulebebi codnis reprezentaciis Sesaxeb. biheviorizmis ZiriTadadi formula iyo “S-R” (“stimuli _ reaqcia”), sadac Sinagani
14 reprezentaciis adgili aRar rCeboda. geStaltfsiqologebi ki Sinagani reprezentaciis Teorias izomorfizmis konteqstSi agebdnen, efuZnebodnen ra reprezentaciisa da realobis urTierTcalsaxa Sesabamisobas. kognituri fsiqologia aRar iyo aqtualuri, igi bihevioristulma revuluciam daCrdila. bihevioristul TeoriaSi yvela Sinagani mdgomareoba ganixileboda, rogorc “Sualeduri cvladi.” es pozicia Zalian popularuli iyo XXs. pirvel naxevarSi. Tumca bihevioristma edvard tolmenma 1932 Caatara rigi eqsperimentebisa virTagvebze da aRmoaCina, rom, miuxedavad imisa, virTagvebs daswavlili hqondaT SemovliTi gziT sakvebamde misvla, isini mainc umoklesi gziT midiodnen sakvebamde, Tuki aseTi saSualeba eZleodaT. tolmenis azriT, cxovelebi TandaTanobiT imuSavebdnen garemos “suraTs” da Semdeg iyenebdnen mas miznis misaRwevad. am “suraTs” mogvianebiT “kognituri ruka” uwodes. tolmenis eqsperimentebSi virTagvebSi kognituri rukis SemuSaveba imaSi gamoixateboda, rom isini sxvadasxva sawyisi wertilidan poulobdnen sakvebs. amdenad, es Sinagani ruka iyo garemos Sesaxeb informaciis Sinagani reprezentacia. kognituri fsiqologiis aRorZinebis faqtorebi XX saukunis 50_iani wlebidan mecnierTa yuradReba isev miipyro mexsierebis, xatebis amocnobis, azrovnebis, enis da sxva kogniturma procesebma. kognituri fsiqologia kvlav Semovida “modaSi”. 1956 weli gansakuTrebiT gamorCeuli iyo kognituri procesebis kvlevebiT da am sakiTxebze gamoqveynebuli statiebiT. isini exeboda yuradRebas, mexierebas, problemis gadaWras da sxva SemecnebiT procesebs. 1967 wels gamovida ulrik naiseris wigni “kognituri fsiqologia”. brunerma kognituri fsiqologiis aseT swraf aRmavlobas “kognituri revolucia” uwoda. kognituri fsiqologiis aRorZinebis mniSvnelovan faqtorebs warmoadgenda: 1. biheviorizmis “marcxi.” biheviorizmi ver xsnida adamianTa gansxvavebul qcevas (reaqcias) erTi da igive stimulebze. igi ver xsnida agreTve erTi da imave adamianis sxvadasxva reaqcias sxvadasxva dros da sxvadasxva stimulze
15 adamianebis erTgvar reaqcias. dagrovili empiriuli monacemebi adamianis Sinagani procesebis ignorirebis saSualebas aRar iZleoda. 2. kavSirebis Teoriis warmoSoba. kavSirebis Teoriam xeli Seuwyo signalebis aRmoCenis da yuradRebis eqsperimentul Seswavlas, agreTve, kvlevebs kibernetikasa da informaciis TeoriaSi, rac mniSvelovani iyo kognituri fsiqologiis ganviTarebisTvis. 3. Tanamedrove lingvistikis ganviTareba. SemecnebasTan dakavSirebul sakiTxebTan erTad ganixileboda enisa da gramatikis axali midgomebi. metyvelebis fsiqologiaSi noam Comskis (Chomsky) axalma ideebma enis SemoqmedebiTobisa da “transformaciuli gramatikis” Sesaxeb radikalurad Secvales asociacionizmisa da biheviorizmis empiristuli pozicia. 4. mexsierebis axali kvlevebi. verbaluri swavlisa da semantikuri organizaciis kvlevebma safuZveli Seqmna mexsierebis modelebis CamoyalibebisTvis. 5. kompiuteruli mecniereba da sxva teqnologiuri miRwevebi. kompiuteruli mecnierebis ganviTarebam da gansakuTrebiT ki, xelovnuri inteleqtis kvlevebis Camoyalibebam fsiqologebs ubiZga gadexedaT Sexedulebebi informaciis gadamuSavebis da Senaxvis sistemis Sesaxeb. garda amisa, axali teqnologiuri xelsawyoebi Tvisebrivad axali tipisa da, amavdroulad, ufro zusti eqsperimentebis Catarebis saSualebas iZleoda.
16 signalebis aRmoCena signalebis aRmoCenis Teoria da SegrZnebis zRurbli gare samyaros Semecnebas adamianebi sensoruli sistemiT iwyeben. es sistema moicavs sxvadasxva modalobas, rogoricaa, mxedveloba (vizualuri), smena (audialuri), gemo, ynosva, taqtiluri SegrZnebebi (Sexeba) da sxv. fsiqologiis safuZvlebSi Cven SeviswavleT SegrZnebebi, maTi modalobebi da Tvisebebi. kognitur fsiqologiaSi Cven kidev erTxel ganvixilavT SegrZnebis zRurblebs da gansakuTrebiT SevCerdebiT signalebis aRmoCenis Teoriasa da SegrZnebis zRurblis Tanamedrove gagebaze. diqotomia sensorul Sinaarssa da aRqmas Soris ukve didi xania, fsiqologebis kvlevis sagania da igi dResac aqtualuria. miCneulia, rom realobis aRmoCena da interpretacia ganpirobebulia rogorc signalebis (stimulebis) TaviseburebebiT, aseve im codniTa da gamocdilebiT, romelic adamians aqvs aRqmis momentamde. am WrilSi SegrZnebis zRurblis CvenTvis cnobili klasikuri gageba mniSvnelovnad Seicvala. am TvalsazrisiT, mniSvnelovani wvlili miuZRvis signalebis aRmoCenis Teorias, romelic meoce saukunis 20-ian wlebSi Camoyalibda. signalebis aRmoCenis Teoria Camoyalibda gadawyvetilebis miRebis statistikuri Teoriisa da eleqtoteqnikis safuZvelze. meore msoflio omis dros inJinrebma SeimuSaves signalebis aRmoCenis Teoria, romelic radiolokaciuri sadgurebis mier signalebis aRmosaCenad gamoiyeneboda. tenerma da sversma aRmoaCines msgavseba radiosadgurebisa da adamianis mier signalebis aRmoCenaSi. maTma samecniero naSromma adamianis qcevis Sesaxeb signalebis aRmoCenisas didi zegavlena moaxdina sensoruli zRurblebis Teoriaze. kerZod, dadginda, rom adamianis gadawyvetileba signalis arsebobis an ararsebobis Sesaxeb damokidebulia ara mxolod signalis (gamRizianeblis) intensivobaze (rogorc es manamde iyo cnobili), aramed gadasawyveti amocanis Sinaarssa da amocanis rezultirebis codnazec. Semdgom kvlevebSi dadginda, rom adamianis mier signalebis aRmoCenis albaToba marTvadia am faqtorebis safuZvelze. ase, magaliTad, SesaZlebelia signalebis aRmoCenis albaTobis Secvla “warmatebis” SemTxvevaSi “dajildoebis” meqanizmis gamoyenebiT.
17 sensoruli aRmoCenis meqanizmis sirTulis sailustraciod ganvixiloT Semdegi magaliTi: warmoidgineT, rom sadarajo koSkuraSi zis morige damkvirvebeli. misi amocanaa, dReSi ramdenime saaTis ganmavlobaSi yuradRebiT adevnos Tvali radaris indikatorebs, rom ar gamoeparos mtris TviTmfrinavi. Tu aseTi TviTmfrinavi marTlac gamoCndeba, maSin morigis mier TviTmfrinavis amocnobaze SeiZleba milionobiT adamianis sicocxle iyos damokidebuli. Tu misi gadawyvetileba mcdari iqneba (sinamdvileSi TviTmfrinavi ki ara, mag., gadamfreni frinvelebis gundia caSi), maSin igi cru gangaSs gamoiwvevs da misi Secdomis Sedegad daixarjeba uamravi resursi. amgvarad, indikatorze ori tipis signali SeiZleba gamoCndes: “TviTmfrinavi” da e.w. “xmauri” (am SemTxvevaSi frinvelebis gundi). Tu morige xmaurs TviTmfrinavad miiCnevs, maSin igi cru gangaSSi iqneba damnaSave da SeiZleba daisajos. xolo Tu TviTmfrinavis signals “xmaurad” miiCnevs, maSin gamova, rom mas gamoepara mtris TviTmfrinavi, ris aRmosaCenadac is sinamdvileSi morigeobs (muSaobs). amgvarad, yvela SesaZlo variantidan morige guSagisTvis misaRebia mxolod ori: “swori dadastureba” an “swori uaryofa”. cxrili #1 cdis piris alternatiuli pasuxebi signali aris signali ar aris stimulis alternativebi signa li + xmauri swori aRmoCena dadebiTi pasuxi stimulis arsebobis pirobebSi araswori uaryofa – gaSveba uaryofiTi pasuxi signalis arsebobis pirobebSi xmauri cru gangaSi dadebiTi pasuxi stimulis ararsebobis pirobebSi swori uaryofa uaryofiTi pasuxi stimulis ararsebobis pirobebSi cxrilSi #1 warmodgenili sqemidan naTlad Cans, rom zRurbli ganpirobebulia sxvadasxva faqtorTa nakrebiT. stimulis intensivobis garda, mis aRmoCenaze kidev sul mcire ori faqtori axdens zegavlenas: damkvirveblis
18 molodini (gamoCndeba Tu ar stimuli) da stimulis arseboba-ararsebobis Sesaxeb gadawyvetilebis Sedegi (dasja Tu waxaliseba). molodini SesaZlebelia gaizardos konteqstis zegavleniT an damatebiTi stimulaciis safuZvelze. ganxilul magaliTSi konteqstis zegavlena iqneba, mag., Tu mezobel saxelmwifoSi omi mimdinareobs an Tu romelime saxelmwifosTan pilitikurma daZabulobam piks miaRwia). aseve, konteqstis zegavlenaa winare gamocdileba, mag., weliwadis am dros bevri gadamfreni frinveli brundeba Tbili qveynebidan. laboratoriul eqsperimentebSi am faqtorebis manipulirebiT SesaZlebelia signalebis aRmoCenis zRurblebze zegavlenis moxdena. morige guSagis SemTxvevaSi, signalis gamorCena an cru gangaSi gamoiwvevs tragedias an tyuil xarjebs. Sesabamisad, am realur situaciaSi eqsperimentebis Catareba SeuZlebelia. Tumca, SesaZlebelia situaciis modelireba laboratoriul pirobebSi. laboratoriul pirobebSi aseve SesaZlebelia signalis aRmoCenaze mosalodneli rezultatis faqtoris Seswavla “gadaxdis sixSiriT” manipulirebis gziT. magaliTad, Tu Cven vTxovT cdis pirebs, daadasturon ekranze naCvenebi garkveuli maxasiaTeblebis arseboba, romlebic mxedvelobis velSi Cndeba eqspoziciebis naxevarSi SemTxveviTi TanmimdevrobiT. yoveli sworad identificirebuli stimulis SemTxvevaSi Tqven cdis pirs uxdiT garkveul Tanxas (mag., 5 cents) da yoveli arasworad identificirebuli stimulis SemTxvevaSi ki uqviTavT imave Tanxas. aseT SemTxvevaSi, gadaxdis sqema simetriuli iqneba. Tu Cven SevcvliT gadaxdis sqemas da gavxdiT mas asimetriuls, maSin, Sesabamisad, gaizrdeba an Semcirdeba stimulis aRmoCenis albaToba. stimulis aRmoCenisTvis dajildoeba-dasjis simetriuli da asimetriuli sqemebi warmodgenilia cxrilebSi #2-4. cxrili #2 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 5 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 5 centi
19 cxrili #3 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 25 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 5 centi cxrili #4 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 5 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 25 centi damkvirveblis kriteriumis zegavlena zRurblze cxdia, Zlieri da intensiuri signali ufro advili amosacnobia, vidre susti da naklebad mniSvnelovani. warmoidgineT, rom Tqven xarT wveulebaze da aRmoaCineT, rom oTaxis meore boloSi myofi sawinaarmdego sqesis adamiani Zalian xSirad giyurebT da misi mzera ikveTeba TqvensasTan. rogor moaxdenT am signalis interpretacias? aRiqvamT mas, rogorc stimuls (anu gamowvevas) Semdgomi socialuri kontaqtebisTvis? rogor moiqceviT da riT iqneba ganpirobebuli Tqveni qceva? signalebis aRmoCenis Teoriis mixedviT, Tqveni reaqcia damokidebuli iqneba Tqven gamocdilebaze (an survilebze), warmateba- warumateblobis albaTobis Sefasebasa da mosuli signalis (mzeris) Zalaze. pirvel rigSi, Tqveni amocanaa gaarkvioT aris es signali Tu “xmauri”. imisTvis, rom mzeraSi signali amoicnoT saWiroa garkveuli kriteriumebis SemuSaveba. rodesac signali aWarbebs am kriteriums, cdis piri mzeraSi signals amoicnobs. xolo roca stimuli kriteriumze sustia an mcirea, maSin cdis piri ise iqceva, rogorc signalis ararsebobis SemTxvevaSi. is, Tu ra doneze dgas es kriteriumi, mniSvnelovnadaa damokidebuli damkvirveblis gamocdilebasa da warmatebis Tu warumateblobis molodinze. swored amitom, am kriteriums
20 damkvirveblis kriteriums uwodeben da sxvadasxva gamocdilebis adamianebis SemTxvevaSi, igi ganapirobebs signalebis amocnobis gansxvavebuli donis zRurbls.
21 aRqma - sabazo sakiTxebi aRqma aris procesebis erToblioba, romelTa saSualebiTac Cven amovicnobT, organizebas vaxdenT da mniSvnelobas vaniWebT garemo stimulebisagan miRebul SegrZnebebs. aRqma moicavs mraval fsiqologiur fenomens. am fsiqologiuri fenomenebis Sesaswavlad fsiqologebi xSirad mimarTaven iseTi situaciebis Seswavlas, romlebSic Cveni SegrZnebebisTvis mniSvnelobis miniWeba problemuria. magaliTisTvis, ganvixiloT qvemoT warmodgenili naxati #1. mxedvelobis SegrZneba gvawvdis naxatze arsebul srul informacias, Tumca adamianebis umravlesoba Tavadapirvelad masze xedavs uazro gadRabnil laqebs. mxolod garkveuli xnis Semdeg adamianebi xvdebian, rom suraTze gamoxatulia ZaRli, romelic raRacas ynosavs. amgvarad, Tavdapirvelad Cven ar SegviZlia am SegrZnebebis erTi mniSvnelobis mqone mTlianobaSi, mentalur konceftSi organizeba. mentaluri koncefti - es aris Cven mier aRqmuli stimulis an stimulebis gonebrivi reprezentacia. mis gareSe Cven ar SegviZlia gavacnobieroT, Tu ra aRviqviT naxatze. naxati #1 am magaliTze dayrdnobiT, Cven vnaxeT, rom zogjer Cven ver aRviqvamT imas, rac arsebobs. zogjer ki piriqiT, Cven aRviqvamT imas, rac ar arsebobs. amis sademonstraciod ganvixiloT naxati #2, romelzec Cven aRviqvamT TeTr fonze
22 arsebul samkuTxedebs (marcxniv) da oTxkuTxeds. Tumca, Tu yuradRebiT davakvirdebiT naxats, aRmovaCenT, rom samkuTxedebi, iseve rogorc oTxkuTxedi, sinamdvileSi sruliadac ar arseboben. es samkuTxedebi, romelsac Cven vxedavT, optikuri iluziebia. isini warmoadgenen iseTi vizualuri informaciis aRqmas, romlebic fizikurad ar arseboben vizualur sensorul stimulebSi. amgvarad, zogjer Cven ver aRviqvamT imas, rac aris realobaSi da zogjer ki - piriqiT. daakvirdiT naxatze #3 gamoxatul kibes da SeecadeT gahyveT mas, sanam bolomde ar axvalT. Tqven aRmoaCenT, rom es SeuZlebelia. am iluzias „perceftul kibes“ an „dausrulebel kibes“ uwodeben. misi efeqti isaa, rom „kibeebze asvlisas“ iseTi STabeWdileba iqmneba, TiTqos mudmivad maRla adixarT, magram sinamdvileSi wreze trialebT. naxati #2 mTavari daskvna, romelic perceftuli iluziebis arsebobidan unda gamovitanoT, is aris, rom ar aris aucilebeli, Cveni SegrZnebebi da aRqma erTi da igive iyos. sxvagvarad, rom vTqvaT, sensoruli organoebidan miRebuli informacia yovelTvis ar emTxveva Cvens aRqmas (gonebaSi). Cveni goneba iRebs arsebul sensorul informacias da alagebs (aorganizebs) mas ise, rom Seqmnas Cveni garemos obieqtebis, Tvisebebis da sivrciTi mimarTebebis gonebrivi (Sinagani) reprezentaciebi.
23 naxati #3 – usasrulo kibe Tumca adamianebs gvaqvs SedarebiT SezRuduli mxedveloba da midrekilni varT iluziebisken, Cven vizualuri stimulebis dekodirebis da maTTvis mniSvnelobis miniWebis gacilebiT ukeTesi unarebi gvaqvs, vidre - robotebs, (Tundac Zalian daxvewil Tanamedrove robotebs). ra ganapirobebs am upiratesobas? adamianis upiratesobas mravali misi unari udevs safuZvlad, magram maT Soris erT-erTi umniSvnelovanesia codna da gamocdileba. adamianebma gacilebiT meti ician garemosa da masSi mimdinare kanonzomierebebis Sesaxeb, vidre - robotebma. ukve saukuneebia, rac xelovnebis warmomadgenlebma ician, Tu rogor miaRwion, rom Cveni aRqma gaxdes samganzomilebiani, maSin, rodesac vuyurebT organzomilebian gamosaxulebas. ra principebi ganapirobeben Cvens realur Tu iluzorul aRqmas? pirvel rigSi, Cven ganvixilavT garkveul perceftul informacias, romelic ganapirobebs organzomilebiani sensoruli informaciis samganzomilebiand aRqmas. Semdeg Cven gavecnobiT im gzebs, romlebic uzrunvelyofen aRqmis stabilurobas miuxedavad dakvirvebadi sagnebis zomisa da formebis cvlilebisa. mxedvelobis, smenis, Sexebis, gemos an sunis SemTxvevaSi Cven arasodes ar gveZleva zustad igive stimulebis
24 erToblioba, romlis gamocdilebac manamde gvqonda. Sesabamisad, aRqmasTan mimarTebiT, kognituri fsiqologiis winaSe ismeba fundamenturi kiTxva: „rogor vaRwevT perceftul stabilobas (aRqmis konstantobas) sensoruli receftorebis doneze am sruli arastabilurobis fonze?“ perceftuli konstantoba saganTa aRqmis fizikuri pirobebi, rogorebicaa: ganaTebis xarisxi, sagnis dacilebuloba Cvengan, xedvis kuTxe da sxv. mudmivad icvleba. Sesabamisad, icvleba is informaciac, romelic SegrZnebis organoebis saSualebiT mogvewodeba am sagnis Sesaxeb. warmoidgineT, rom Tqven TandaTanobiT giaxlovdebaT ori studenti, romlebic erTmaneTSi saubroben. rac ufro metad giaxlovdebian isini, miT ufro meti adgili eTmoba Tqven baduraze maT gamosaxulebebs (miT ufro farTovdeba/ diddeba maTi gamosaxulebebi). erTi mxriv, es proqsimaluri sensoruli mtkicebuleba (faqti) gviCvenebs, rom moaxloebuli studentebi ufro didebi xdebian. meores mxriv, Cveni aRqmis mixedviT isini igive zomis rCebian. ratom? Cveni Tanaklaselis zomis konstanturi aRqma - aRqmis konstantobis magaliTia. konstantoba aRqmis Tvisebaa, romlis mixedviTac sagani rCeba igive sididis miuxedavad imisa, rom misi sensoruli gamosaxuleba icvleba. aRqmisas sagnis realuri zomebi ar icvleba da Sesabamisad, Cvens perceftul sistemas gaaCnia meqanizmi, romelic azustebs, akoreqtirebs sensoruli gamosaxulebis cvlilebebs. aRqmis konstantobis nairsaxeobaTa Soris Cven ganvixilavT zomis, formis da feris konstantobas. zomis konstantoba es aris aRqmis Tviseba, roca obieqti inarCunebs igive zomas miuxedavad proqsimaluri stimulebis zomisa. baduraze gamosaxurebis zoma pirdapir damokidebulia Tvalidan am obieqtis daSorebis manZilze. erTi da igive obieqti ori sxvadasxva manZilidan sxvadasxva zomisad aisaxeba baduraze. roca Cveni sensoruli da aRqmis sistemebi cdebian, adgili aqvs iluziebs. magaliTisTvis ganvixiloT naxati #4, romelzec gamoxatulia ponzos (Ponzo) iluzia. am naxatze ori obieqti, romelic gansxvavebuli zomisa Cans, sinamdvileSi erTi da igive zomisaa. iluzia warmoiqmneba
25 urTierTmiaxloebuli xazebs Soris manZilebiT. ekvivalenturi xatebis zomebi gansxvavebul sivrceSi, Cveulebriv, aRiqmeba gansxvavebuli zomebis xatebad. aseTive magaliTia ebinhausis wreebis iluzia, miuler-laieris (Müler-Lyer) iluzia da kinoskopis efeqtis saxeliT cnobili iluzia (ix. naxatebi # 5, 6, 7). naxati # 4 - mario ponzos iluzia naxati # 5 –ebinhausis wreebis iluzia
26 naxati # 6 – miuler-laieris iluzia naxati #7 – kinoskopis efeqti zomis konstantobis msgavsad, formis konstantobac dakavSirebulia manZilis aRqmasTan, magram gansaxavebuli saxiT. formis konstantoba es aris aRqmis Tviseba, romlis drosac obieqti inarCunebs igive formas, miuxedavad proqsimaluri stimulis formis cvlilebisa.
27 feris konstantoba - es aris aRqmis Tviseba, roca obieqti inarCunebs igive fers miuxedavad proqsimaluri stimulebis ferisa. TeTri, ruxi da Savi feris SegrZneba damokdebulia imaze, Tu ramdenad intensiurad airekleba sinaTle mocemuli sagnidan: mcire arekvleva Savi fers iZleva, intensiuri arekvla - TeTrs, xolo saSualo xarisxis arekvla ki - sxvadsxva elferis rux fers. miuxedavad SegrZnebis doneze moqmedi am kanonzomierebisa, feris aRqma garkveul farglebSi ar aris ganpirobebuli ganaTebis xarisxiT. ase mag., susti ganaTebisas carcis naWeri gacilebiT naklebi sinaTlis sxivebs aireklavs, vidre - SuadRisas mzis gulze Savi feris naxSiri. magram carci mainc TeTrad aRiqmeba, xolo naxSiri ki - Savad. siRrmis aRqma Cven Zalian kargad viciT, rom sagnebi, romlebic Cven garSemo gvakravs samganzomilebiania. maS, rogor xdeba, rom Tvalis baduraze brtyeli, organzomilebiani gamosaxulebis asaxvis pirobebSi adamiani aRiqvams sivrcis mesame ganzomilebas, anu siRrmes? rodesac Tqven gadaadgildebiT garemoSi, Tqven mudmivad iyurebiT garSemo da Sesabamisad, orientacias axdenT samganzomilebian sivrceSi. Cveulebriv, roca sivrceSi iyurebiT, Tqven afasebT sivrcis siRrmes. magaliTad, roca sazRvravT ra siZlieris xmiT unda dauZaxoT megobars, an afasebT manqanasa da Tqvens Soris manZils quCaze gadasvlisas. siRrme es aris manZili zedapiridan, romlis Sefasebis aTvlis wertilad Cven, Cveulebriv, viyenebT sakuTar sxeuls. rogor vaxerxebT, rom Cveni aRqma samganzomilebiania, maSin, roca Tvalis baduraze gamosaxuleba organzomilebaSi gveZleva? davubrundeT „dausrulebeli kibis“ magaliTs. daakvirdiT, agreTve, SeuZlebel konfiguraciebs naxatze #8. saocaria, magram am organzomilebian suraTze Cven siRrmes aRviqvamT. zogadad, siRrmis aRqma SesaZlebelia rogorc monoklaruli (erT TvalTan dakavSirebuli), aseve binokularuli (or TvalTan dakavSirebuli) stimulebiTac. monokularuli siRrmis stimulebi SesaZlebelia mxolod or ganzomilebaSi iyos warmodgenili da aRqmuli iyos erTi TvaliT. naxatze #9 warmodgenilia
28 naxati #9 naxati #10
29 siRrmis sxvadasxva monokularuli stimuli. esenia: teqsturis (masalis, zedapiris) sxvadasxva gradientebi, zomaTa mimarTebebi, wrfivi da sivrciTi (atmosferuli) perspeqtiva, naxatis gegmaze obieqtebis adgilmdebareoba, interpozicia, moZraobis paralaqsi, Crdilebi, ganaTeba da konturebi. yvela es stimuli Tqven SegiZliaT moZebnoT miTiTebul ilustraciebze. siRrmis aRqma da Sesabamisad, misi Sefaseba, meore mxriv, efuZneba binokularuli siRrmis stimulebs, romelic aigeba ori TvalisTvis sam ganzomilebaSi miwodebuli stimulebis safuZvelze. meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofen Cveni aRqmis am Tvisebas sakmaod rTulia da araerTgvarovani sxvadasxva manZilebis SemTxvevaSi. SedarebiT mokle manZilebze, rogoricaa, manZili 5 metramde, siRrmis aRqmas uzrunveluofs marjvena da marcxena Tvalis urTierTqmedeba anu binokularuli mxedveloba. marjvena da marcxena Tvalidan Semosuli informacia ara mxolod avsebs erTmaneTs, aramed maTi urTierTqmedeba gvaZlevs Tvisebrivad gansxvavebul unars Seafaso sivrcis siRrme. am fenomenis sailustraciod, daxuWeT erTi Tvali, erTi saCvenebeli TiTi daiWireT Zalian axlos saxesTan, xolo meore ki - rac SeiZleba Sors. daakvirdiT gamosaxulebas, xolo Semdeg SeanacvleT daxuWuli Tvali. rogorc xedavT, Tqven mier danaxuli TiTebis ganlageba (maT Soris manZili) icvleba. amis mizezi marjvena da marcxena Tvalis baduraze maTi gamosaxulebebis SeuTavseblobaa. binokularuli uTanasworoba ganisazRvreba, rogorc gansxvaveba marjvena da marcxena Tvalis gamosaxulebebis adgilmdebareobebs Soris. gansxsvavebis xarisxi (done) damokidebulia siRrmeze (anu obieqtamde manZilze da fiqsaciis wertilze). amdenad, es aris is signali, romelsac vizualuri sistema iyenebs imisTvis, rom asaxos siRrme. Cveni Tvalebi erTmaneTisgan sakmaod dacilebulia da Sesabamisad, isini Cvens tvins awvdian ori saxis informacias: binokularul SeuTavseblobas da binokularul konvergencias. rac ufro axloa Tqvengan obieqti, miT ufro metad gansxvavebul informacias agzavnis Tqveni ori Tvali tvinSi da Sesabamisad, adgili aqvs binokularul disparatizms (SeuTavseblobas). stimulTa interpretirebisas tvini gansxvavebulobis xarisxs iyenebs obieqtis daSorebulobis Sefasebis indikatorad. im obieqtebisTvis, romlebic Cvengan SedarebiT axlo manZilze imyofebian, Cven viyenebT siRrmis stimulebis binokularuli konvergenciis safuZvelze. binokularuli
30 konvergenciisas Cveni ori Tvali koordinirebulad brundeba SigniT. amasTan rac ufro axlosaa sagani, miT ufro metadaa Tvalebi SigniT Semobrunebuli. tvini am informacias (kunTovan moZraobebs) iyenebs sagnis saixlovis gansasazRvrad. naxatze #10 sqematurad warmodgenilia am ori procesis muSaoba. tvinSi, qerqis vizualur centrSi moTavsebulia specialuri neironebi, romlebic pasuxismgeblebi arian binokularul aRqmaze. es neironebi aerTianeben orive Tvalidan Semosul informacias, imisTvis, rom Camoayalibon informacia siRrmis Sesaxeb. naxati # 10 aRsaniSnavia, rom siRrmis aRqma ganpirobebulia ara mxolod im manZiliT an siRrmiT, romliTac obieqti dacilebulia Cvengan. profitma da misma kolegebma 2003-06 wlebSi (Proffitt and …) daadgines, rom samizne obieqtamde manZilis aRqmaze gavlenas axdens is Zalisxmeva, romelic saWiroa obieqtamde misaRwevad (misasvlelad): is adamianebi, romlebsac zurgze akidebuli aqvT mZime zurgCanTa ufro Sorad afaseben manZils mocemul obieqtamde, vidre - isini, visac aseTi zurgCanTa ar aqvT. amgvarad, rac ufro meti Zalisxmevaa saWiro raimemde misaRwevad, miT ufro Sors iqneba igi aRqmuli. SeiZleba iTqvas, rom
31 siRrmis aRqma es aris interaqcia perceftul Sedegsa da Sefasebul (aRqmul) Zalisxmevas Soris, romelic saWiroa aRsaqmel obieqtamde misaRwevad. sxva kvlevebiT dadginda, rom siRrmis aRqmaze ara mxolod Sefasebuli Zalisxmeva axdens zegavlenas. aRmoCnda, rom rac ufro kargad TamaSobs CogburTeli, miT ufro didad aRiqvams igi burTs da piriqiT. igive efeqti vlindeba golfis moTamaSeebTanac. amgvarad, am SemTxvevaSi aRqma garkveulwilad miRwevis xarisxis funqciaa. aRsaniSnavia, agreTve, rom siRrmis aRqmaze garkveul gavlenas axdens gamocdilebis faqtori, romelsac Cven bavSvobidan cxovrebis ganmavlobaSi viRebT saganTa daSorebis mimarT. am gamocdilebis miReba xdeba mxedvelobiTi SegrZnebebis, agreTve, saganTa SexebiT da sxeulisa da xelebis moZraobebiT miRebuli kinsTetikuri SegrZnebebis safuZvelze. obieqtebisa da formebis aRqma rodesac Cven raimes vuyurebT, magaliTad, kompiuters, romelSic am leqciis teqsti Segvyavs, Cven vxedavT mis garkveul mentalur reprezentacias. ra forma aqvs am mentalur (Sinagan) reprezentacias? arsebobs ori ZiriTadi pozicia am kiTxvis pasuxTan dakavSirebiT. erTi poziciaa damkvirvebelze centrirebuli reprezentacia, romlis mixedviTac individi asaxavs da inaxavs sagnis iseT gamosaxulebas, rogorc igi misi TvalTaxedvidan gamoiyureba. es aris damkvirveblis TvaliT danaxuli saganis gamosaxuleba da ara misi obieqturi struqturis gamomsaxveli reprezentacia. meore poziciaa obieqtze centrirebuli reprezentacia, romlis mixedviTac individi asaxavs da inaxavs ara sakuTari TvalTaxedvidan Seqmnil gamosaxulebas, aramed sagnis realurad, obieqturad arsebuli struqturis amsaxvel gamosaxulebas. orive pozicia pasuxs scems kiTxvas, Tu rogor aRviqvamT obieqtebsa da maT nawilebs, magram maT Soris gansxvaveba isaa, rom pirvelis mixedviT obieqtebi da maTi nawilebi „me“-sTan dakavSirebulia, xolo meore poziciis mixedviT isini warmoadgenen obieqturad arsebuli erTobliobis nawils da ar arian dakavSirebuli “me”-s poziciasTan. Tumca unda
32 iTqvas, rom am or pozicias xSirad ganixilaven erT kontiniumSi, rogorc aRqmis kognituri meqanizmis or ukidures wertils. arsebobs mesame poziciac. es aris orientirze centrirebuli pozicia, romlis mixedviTac, informacia daxasiaTebulia misi kargad nacnobobis, gamokveTilobis an TvalsaCinoebis mixedviT. warmoidgineT, rom Tqven axal qalaqs stumrobT. yovel dilas Tqven gamodixarT sastumrodan da aTvalierebT qalaqs. Cveulebriv, Tqven qalaqs aRiqvamT sastumrosTan mimarTebiT. SesaZlebelia, Tqven gqondeT damatebiTi orientiric qalaqis reprezentaciisTvis, magaliTad, centraluri moedani, eklesia, koSki, sadguri da sxv. aRqmis geStalt-fsiqologiuri gageba aRqma ufro mets akeTebs CvenTvis, vidre feris, formis an zomis sivrceSi konstantobaa. is aseve organizebas uwevs obieqtebs garkveul koherentul jgufebad. kurt kofkam (Kurt Koffka, 1886-1941), volfgang kelerma (Wolfgang Köhler, 1887-1968) da maqs verthaimerma (Max Wertheimer, 1880-1943) Camoayalibes aRqmis geStaltis principebi. es principebi eyrdnoba Semdeg ZiriTad debulebas: mTeli gansxvavdeba misi Semadgeneli nawilebis ubralo jamisgan da mTeli ufro metia, vidre misi Semadgeneli nawilebis ubralo jami. geStaltis pregnantobis (Prägnanz) kanonis mixedviT, Cven gvaxasiaTebs tendencia, aRviqvaT nebismieri mocemuli vizualuri stimulebis simravle stabilur da koherentulad organizebul formaSi. warmoidgineT, rom Tqven imyofebiT nacnob oTaxSi. Tqven aRiqvamT zogierT sagans ufro “win wamoweulad”, pirvel planze, xolo - zogierTebi ki fons qmnian (mag., kedlebi, iataki). figura SeiZleba iyos nebismieri sagani, romelic aRiqmeba meti sicxadiT. igi yovelTvis aRiqmeba reciesiuli, naklebad cxadi, naklebad xazgasmuli obieqtebis fonze. naxati #11 figura-fonis kargi ilustraciaa. Tqven SegiZliaT aRiqvaT larnaki Sav fonze an ori profili TeTr fonze, Tumca SeuZlebelia erTdroulad aRiqvaT larnakic da profilebic.
33 naxati #11 erT-erTi mizezi, ris gamoc TiToeul figuras aqvs Sinaarsi, aris is, rom TiToeuli maTgani akmayofilebs simetriis geStaltis principebs. simetria moiTxovs, rom figuris maxasiaTeblebi simetriulni iyvnen centraluri RerZisa an centraluri wertilis mimarT. qvemoT mocemul naxatebze (ix. cxrili #5), iseve, rogorc naxatze #11, warmodgenilia formis aRqmis geStaltis ZiriTadi principebi. isini moicaven figura-fonis aRqmas, siaxloves, msgavsebis da simetriis, gangrZobiTobis da daxurulobis principebs. TiToeuli es principi pregnantobis kanons efuZneba. cxrili #5 ● ●● ●● ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● { [ ] } < ( ) > siaxlove msgavseba simetria gangrZobiToba daxuruloba
34 gaCerdiT erTi wuTiT da mimoixedeT garSemo. Tqven garSemortymuli xarT figurebisa da fonebis koherentuli da sruli simravleebiT (sinamdvileSi ki aRiqvamT maT). Cveulebriv, Tqven ver xedavT naxvretebs kedlebze an raime mcired dazianebebs im wignis zedapirze, romelsac kiTxulobT. SesaZlebelia zogierTi aso gamorCenilia an wigns aqvs garkveuli tipografiuli xarvezi, magram Tqven mainc aRiqvamT sityvebs da ver amCnevT xarvezebs. roca Cven garemos vakvirdebiT, Cven midrekilni varT, garemos stimulebi aRviqvaT jgufebad. Cven vxedavT erTmaneTTan axlos myofi da msgavsi obieqtebis jgufebs. garda amisa, Cven aseve ukeT aRviqvamT dasrulebuli obieqtebis jgufebs, vidre - arasrulisas, ukeT vamCnevT gangrZobiT xazebs - texilTan SedarebiT da simetriul paternebs _ asimetriulTan SedarebiT. amgvarad, adamianebi geStaltis principebs yoveldRiur cxovrebaSi iyeneben. formis aRqmis geStaltis principebi Zalian martivia da kargad asaxavs formis aRqmis Taviseburebebs. Tumca es principebi aRweriTia da arafers gveubneba imis Sesaxeb, Tu ratom xdeba ase. imisTvis, rom gavigoT, Tu ratom an rogor xdeba formisa da paternebis aRqma, Cven qvemoT ganvixilavT aRqmis Teoriebs. saxis amocnobis Taviseburebebi rogor amovicnobT paternebs? mag., rogor amovicnobT saxeebs? erT-erTi Sexedulebis mixedviT, adamianebs aqvT paternebis amocnobis ori sistema. pirveli sistema specializdeba obieqtebis nawilebis amocnobaze da maTi erT mTlianSi gaerTianebaze. meore sistema ki mimarTulia ufro farTo konfiguraciebis amocnobaze. meore sistema metad relevanturia saxis amocnobisTvis. roca Tqven xedavT megobars, romelTanac yoveldRiuri urTierToba gaqvT, Tqven cnobT mas konfiguraciuli sistemis gamoyenebiT. Tqven SeiZleba verc ki SeamCnioT is mciredi cvlilebebi, romlebic mis garegnobaSi gaCnda. axla warmoidgineT, rom Tqven SegxvdaT nacnobi, romelic 10 welia ar ginaxavT. Cveulebriv, Tqven iwyebT misi saxis detalebis analizs da mxolod amis Semdeg xvdebiT, rom is
35 Tqveni Zveli megobaria. amgvarad, saboloo jamSi, orive sistema gexmarebaT garCevisa da amocnobis sirTuleebis gadalaxvaSi. naxati #12 saxis amocnoba warmoiSoba safeTqlis wilis TiTistarisebri xveulidan (Fusiform gyrus). sxvadasxva kvlevebi adasturebs, rom ukve bavSvobis asakidanve saxis amocnobas specifikuri sistema emsaxureba. am mimarTulebiT sainteresoa faras (Farah) mier 1998 da 2000 wels Catarebuli kvlevebi. am kvlevebis mixedviT, bavSvebs SeuZliaT amoicnon saxis fotoebi ufro swrafad, vidre - igive sirTulis sxva stimulebi. erT-erT kvlevaSi monawileebs uCvenebdnen ori tipis suraTebs (eskizebs) – saxlebis da saxeebis gamosaxulebebs. yoveli saxli dakavSirebuli iyo mflobelis saxelTan da yoveli saxeli _ adamianis saxelTan. TiToeul cdaSi iyo eqvsi aseTi wyvili. am eqvsi wyvilis daswavlis Semdeg cdis pirebs sTxovdnen, amoecnoT saxe an saxli mTlianad an nawilebis mixedviT. aRmoCnda, rom adamianebi saxlebs ukeT amoicnoben, vidre - saxeebs. amasTan, isini daaxloebiT Tanabrad kargad amoicnobdnen saxelebs, rogorc nawilebis mixedviT, aseve - mTlianadac. rac Seexeba saxeebs, maTi mTlianobiTi amocnoba gacilebiT ukeTesi iyo, vidre - nawilebis mixedviT (ix. naxati #12). aqedan gamomdinare, gakeTda daskvna, rom, rogorc Cans, saxis amocnobas amocnobis specialuri konfiguraciis sistema udevs safuZvlad.
36 saxis amocnobis konfiguraciuli efeqtis saintereso magaliTia, roca adamianebi uyureben damaxinjebul saxeebs da Semdeg normaluri saxe damaxinjebulad eCvenebaT. Tu Tqven uyurebT damaxinjebul saxes garkveuli xnis ganmavlobaSi (ix. naxatebi # 13 da 14, romlebSic centrSi moTavsebulia sawyisi anu “normaluri” saxe, garSemo ki sxvadasxva mimarTulebiT damaxinjebuli gamosaxulebebi), Semdeg ki akvirdebiT Cveulebriv, normalur saxes, normaluri saxe geCvenebaT damaxinjebuli sawinaaRmdego mimarTulebiT. ase magaliTad, Tu Tqven normaluri saxis damaxinjebuli versia gaqvT, sadac Semcirebulia Tvalebs Soris manZili da akvirdebiT am saxes garkveuli drois ganmavlobaSi, amis Semdeg normalur saxeze Tvalebi geCvenebaT Zalian Sors erTmaneTisgan. Cveulebriv, Tqveni codna da gamocdileba gkarnaxobT, romelia normaluri saxe, magram misi damaxinjebuli versiis dakvirvebis Semdeg es codna gadaifareba miCveuli damaxinjebuli versiiT. naxati #131 1 amoRebulia statiidan: Visual adaptation and face perception by Michael A. Webster1, and Donald I. A. MacLeod - http://rstb.royalsocietypublishing.org/content/366/1571/1702.full
37 naxati #142 aRsaniSnavia, rom saxis kognitur damuSavebaze saxis emocia axdens zegavlenas. saxis aRqma da saxis emocia urTierTdakavSirebulia. marTlac, arsebobs garkveuli mtkicebulebebi asakTan dakavSirebuli “saxis pozitiurobis” efeqtis Sesaxeb. landerisa da metkalfis (Lander, Metcalfe) mier 2007 wels Catarebul kvlevaSi gamovlinda, rom xnieri adamianebi upiratesobas aniWeben bednieri saxis yurebas mowyenil an gabrazebul saxesTan SedarebiT. es kanonzomiereba ar dadasturda axalgazrdebSi. ufro metic, nacnobobis mixedviT daxarisxebisas, bednier saxeebs ufro maRali nacnobobis xarisxi aRmoaCndaT, vidre - neitraluri an negatiuri emociis gamomxatvel saxeebs. arsebobs empiriuli mtkicebulebebi, rom, roca adamianebi axdenen saxeebis kognitur gadamuSavebas, emociebi zrdian TiTistarisebri xveulis (Fusiform gyrus) aqtivobas. erT-erT kvlevaSi cdis pirebs sTxovdnen, amoecnoT saxeebi an saxelebis an emociebis mixedviT. aRmoCnda, rom emociis mixedviT amocnobisas, TiTistarisebri xveulis (Fusiform gyrus) aqtivoba izrdeboda. autizmiT daavadebuli pacientebis gamokvlevam aCvena, rom maT darRveuli hqondaT emociuri amocnoba. tvinis skanirebam ki gamoavlina, rom maTi TiTistarisebri xveuli (Fusiform gyrus) naklebad aqtiuri iyo janmrTel adamianebTan SedarebiT. sxva kvlevaSi adamianebi aTvalierebdnen an saxlebs an saxeebs. saxeebis daTvalierebis dros TiTistarisebri xveuli (Fusiform gyrus) aqtiurdeboda, saxlebis yurebisas ki - ara. yvela am gamokvlevis Sedegebze dayrdnobiT unda davaskvnaT, rom saxis amocnoba specifikuri sistemis aqtivaciis safuZvelze mimdinareobs. Tumca, 2 amoRebulia jurnalis “ Neuropsychologia” statiidan: Alex Burkhardt and others, Adaptation modulates the electrophysiologica lsubstrates of perceived facial distortion: Support fo ropponent coding.
38 yvela mecnieri ar iziarebs mosazrebas, rom saxis aRqmis sistema TiTistarisebr xveulSi (Fusiform gyrus) aris moTavsebuli. faqtia, rom saxis aRqma fsiqologiuri meqanizmiT gansxvavdeba sxva sagnebis aRqmisgan. arsebobs saxis aRqmis uunarobac. mas prosofagnozia (Prosopagnosia) ewodeba. mecnierebis azriT, igi dakavSirebulia garkveuli tipis konfiguraciuli sistemis dazianebasTan. meore mxriv, sxva unarSezRuduloba, rogoricaa, adreuli kiTxvis uunaroba, romelic damwyeb mkiTxvels SeiZleba hqondes xarvezi sityvis Semadgeneli maxasiaTeblebis amocnobaSi, pirveli tipis – elementebze dafuZnebuli sistemis dazianebasTan aris dakavSirebuli. Cveulebrivi mkiTxveli kiTxvas swavlobs pirveli sistemis gamoyenebiT – elementebis safuZvelze, xolo Semdeg ukve SeuZlia amoicnos sityva mTlianad. ase rom, informaciis damuSaveba gadanacvldeba erTi sistemidan meoreSi. savaraudoa, rom kiTxvis dazianebis zogierTi forma momdinareobs meore sistemis uunarobisgan, aiRos (gadaibaros) informacia pirveli sistemisgan.
39 aRqmis Teoriebi uSualo aRqma saidan iciT, rom aso “A” aris marTlac “A”, roca mas xedavT? es kiTxva advili dasasmelia, magram Zneli – sapasuxod. ra Tqma unda, es “A”-a, radgan gamoiyureba, rogorc “A”. ra xdis mas “A” -s msgavsad, nacvlad mag., “H” – is msgavsisa? ramdenad Znelia am kiTxvaze pasuxis gacema, aSkara gaxdeba, roca Tqven SexedavT naxats #14. savaraudod, Tqven am suraTze xedavT sityvebs “THE CAT” Tumca aso “H” sityvaSi “THE” da aso “A” sityvaSi “CAT” aam naxatze identuria. rogorc mixvdiT, es erTi SexedviT martivi procesi, sinamdvileSi sakmarisad rTulia. rogorc Cans, aq Cveni gamocdileba erTveba. magram rogor vakavSirebT aRqmuls mexsierebaSi SenaxulTan? geStalt-fsiqologebi am problemas hofdingis funqcias uwodeben, radgan danieli fsiqologi perald hofdingi eWvqveS ayenebda im azrs, rom aRqma SeiZleba dayvanil iqnas danaxulsa da damaxsovrebuls Soris martiv asociaciaciaze. erT-erTi gavleniani fsiqologi, romelic aseve eWvqveS ayenebda asociacionizmis am ideas, aris jeims j. gibsoni (1904 - 1980). naxati #15 gibsonis uSualo aRqmis Teoriis mixedviT, Cvens sensorul sistemaSi Semosuli informaciis nakadi moicavs sensorul konteqstsac, rac uzrunvelyofs adekvatur aRqmas. sxvagvarad rom vTqvaT, Cven ar gvWirdeba umaRlesi kognituri procesebi an raime sxva mediatori Cvens sensorul
40 gamocdilebasa da aRqmas Soris. gibsoni darwmunebuli iyo, rom realur samyaroSi arsebobs sakmarisi konteqstualuri informacia imisTvis, rom aRqma ganxorcieldes. misi azriT, aRqmis procesSi maRali donis inteleqtualuri procesebi ar monawileobs. gibsoni darwmunebuli iyo, rom Cven konteqstualur codnas uSualod (pirdapir) viyenebT, rac biologiurad aris ganpirobebuli. aseTi konteqstualuri informacia ar aris an Zneli gasakontrolebelia laboratoriul pirobebSi. gibsonis models ganixilaven, rogorc ekologiur models, radganac misi SexedulebiT, aRqmas adgili aqvs yoveldRiur cxovrebaSi (ekologiur garemoSi), laboratoriul pirobebSi ki konteqstualuri informacia naklebad xelmisawvdomia. gibsonis xazis gamgrZelebelia eleonor gibsoni, romelic ikvlevda orientirebis aRqmas bavSvebSi. “qvemodan-zemoT” da “zemodan-qvemoT” Teoriebi Teoriebi, romlebSic informaciis gadamuSaveba iwyeba dabali donis maxasiaTeblebiT, cnobilia “qvemodan-zemoT” Teoriebis saxeliT. am Teoriebis mixedviT, aRqma monacemebiT anu stimulebiT imarTeba. Tumca, yvela mecnieri ar eTanxmeba am mosazrebas. maTi didi nawili upiratesobas aniWebs “zemodan- qvemoT” Teoriebs, romelTa mixedviTac, aRqmaSi wamyvania umaRlesi donis kognituri procesebi, arsebuli codna da prioritetuli molodinebi. es Teoretikosebi informaciis gadamuSavebis meore planze, cxadia, ganixilaven da iTvaliswinebdnen sensorul monacemebsac. molodinebi da winaswari rwmenebi Zalian did zegavlenas axdenen aRqmaze. roca raime obieqtis danaxvas eli, SesaZlebelia dainaxo kidevac is, Tumca realurad is ar aris an aRar aris. magaliTad, Tu Tqven eliT romelime adamians garkveul adgilze, SeiZleba ifiqroT, rom dainaxeT igi, miuxedavad imisa, rom sinamdvileSi misi msgavsi adamiani dainaxeT. “zemodan-qvemoT” da “qvemodan-zemoT” gadamuSaveba aRqmis Teoriebia, magram isini gamoiyeneba kogniciis yvela aspeqtSi. es ori Teoria garkveulwilad avsebs erTmaneTs, radgan aRqmis srulfasovani Teoria moicavs rogorc `qvemodan_zemoT~ aseve `zemodan_qvemoT~ gadamuSavebis procesebs.
41 “qvemodan_zemoT” Teoriebi formisa da paternebis aRqmis oTxi ZiriTadi Teoriaa etalonis, prototipebis, TvisebebTa da struqturalur-aRweriTi Teoria. ganvixiloT TiTeuli maTgani cal-calke. etalonis Teoria am Teoriis mixedviT (Selfridge; Neisser), Cven gonebaSi vinaxavT etalonebis uTvalav simravles. etalonebi aris im paternebis Zalian detaluri modelebi, romlebic Cven SeiZleba aRviqvaT. Cven aRviqvamT paternebs etalonebis simravlesTan Sedarebis gziT. Semdeg virCevT im etalons, romelic zustad emTxeveva danaxuls. etalonebis damTxvevis (morgebis) magaliTebi Cven yoveldRiur cxovrebaSi gvxvdeba: am gziT xdeba TiTis anabeWdebis damTxveva, maRaziaSi nebismieri tipis produqti identificirebulia produqtis universaluri kodiT, romelTa skanireba da identificireba xdeba yidvis momentSi kompiuteris mier (ix. naxati #16). garda amisa, Wadrakis moTamaSeebi, romlebic icnoben bevr TamaSs, iyeneben Sesabamisobis strategias, imisTvis, rom gamoiyenon sxva TamaSebis etalonebi. TiToeul zemoT naxseneb SemTxvevaSi mizani aris, dasmuli amocanis Sesabamisad, vipovoT erTi saukeTeso damTxveveva da ukuvagdoT sxva Seuferebeli etalonebi. Tqven Zalian ar mogewonebaT, Tu aRmoaCenT, rom Tqveni bankis cifrebis amomcnobi sistema Secda Tqvens angariSze depozitis daregistrirebisas. es SeiZleba momxdariyo im SemTxvevaSi, cifrebis amomcnobi manqana (an kompiuteri) ise yofiliyo daprogramebuli, rom orazrovani stimulebidan (maxasiaTeblebidan) varaudiT aerCia erT-erTi. sinamdvileSi, etalonebis damTxvevisTvis, misaRebi mxolod zusti damTxvevaa. swored amas moeliT Tqven bankis kompiuterisgan. warmoidgineT Tqveni perceptuli sistema, romelic yoveldRiur cxovrebaSi muSaobs. is Zalian mZime mdgomareobaSi aRmoCndeba, Tu Tqveni moTxovnaa mxolod zusti damTxvevisas amocnoba. ramdeni gonebrivi etalonia saWiro im adamianis saxis aRsaqmelad, romelic Tqven giyvarT? Tqven
42 dagWirdebaT TiTo etaloni yoveli misi saxis gamometyvelebisTvis, yoveli xedvis kuTxidan misi gamosaxulebisTvis, misi saxe makiaJiT Tu mis gareSe, sxvadasxva varcxnilobiT da a.S naxati #16 anbanis asoebi ufro martivi stimulebia, vidre saxeebi an sxva kompleqsuri stimulebi. Tumca etalonebis damTxvevis Teoria problemebs awydeba asoebis aRqmis garkveuli aspeqtebis axsnisasac. igi ver xsnis im sityvebisa da asoebis aRqmas, romelic #15 naxatzea gamosaxuli. Cven vcnobT asoebs ( “A” da “H”) erTi da igive fizikuri stimulebis safuZvelze. hofdingi (Hoffding) aRniSnavda sxva problemebsac. Cven SegviZlia aso A”_s amocnoba miuxedavad misi zomisa, orientaciisa da formisa, Tumca Zneli dasajerebelia, rom gonebaSi gvaqvs aso “A”_s formis, zomis da orientaciis SesaZlo variantebis yvela etaloni. amdeni etalonebis Senaxva, organizeba da amocnoba SeuZlebeli iqneboda. ufro metic, gaugebaria, rogor vqmniT amden etalons SesaZlo aRsaqmeli yoveli obieqtisTvis?
43 prototipebis Teoria etalonis Teoriis problemebma bunebrivad gamoiwvia paternebis aRqmis alternatiuli _ prototipebis damTxvevis Teoriis warmoSoba. prototipi aris romelime klasis obieqtebis an paternebis garkveuli tipis saSualo, romelSic gaerTianebulia am klasis yvela yvelaze tipuri (yvelaze xSirad dakvirvebadi, gamoyenebadi) Tviseba. amocnoba xdeba prototipTan Sedarebis gziT. amgvarad, prototipi - es aris paternis prezentacia, misi saukeTeso modeli. magram ar aris aucilebeli, rom igi romelime paternis an modelis zusti, identuri asli iyos. amgvarad Camoyalibebul aRqmis Teorias SeuZlia axsnas konfiguraciebis aRqma. magaliTad, rogor xdeba policiis mier Seqmnili damnaSavis portretis safuZvelze misi amocnoba an rogor qmnian policielebi damnaSavis portrets mowmis Cvenebis safuZvelze. am modelis mixedviT, Cven SegviZlia CamovayaliboT prototipi maSinac ki, roca Cven arasodes gvinaxavs prototipis Sesatyvisi nimuSi. es imas niSnavs, rom prototipebSi, romlebsac Cven vqmniT, integrirebulia paternis yvela tipuri Tviseba. es xdeba maSinac ki, roca Cven arasodes gvinaxavs is nimuSi, sagani an movlena, romelSic es tipuri Tvisebebi erTdroulad aris integrirebuli. am fenomenis sailustraciod ganvixiloT 1981 wels solosos da makbarsis mier Catarebuli eqsperimenti. maT prototipis safuZvelze Seqmnes msgavsi paternebis mravali seria (magaliTisTvis ix. naxati #17). isini cdis pirebs ar aCvenebdnen prototips, romelTa safuZvelzec es paternebi Seiqmna. cdis pirvel etapze cdis pirebs aCvenebdnen mxolod paternebs. mogvianebiT tardeboda cnobis mexsierebis testi klasikuri meTodiT: cdis pirebs aCvenebdnen garkveul damatebiT paternebs, romelic moicavdnen distraqtorebsac da prototipul paternsac. am pirobebSi cdis pirebi adasturebdnen (amoicnobdnen) prototips, rogorc ukve nanaxs. amasTan, amaSi maTi darwmunebulobis xarisxi Zalian maRali iyo.
44 naxati #17 TvisebaTa Teoria paternebis da formis aRqmis kidev erTi alternatiuli axsna aris TvisebaTa damTxvevis Teoria. am Teoriis mixedviT, Cven vcdilobT paternis Tvisebebis damTxvevas im TvisebebTan, romlebic mexsierebaSi gvaqvs Senaxuli. aRqma etalonTan damTxvevis an prototipTan Sedarebis gziT ki ar xdeba, aramed _ TvisebaTa Sedarebis da maTi damTxvevis safuZvelze. TvisebaTa damTxvevis erT-erTi Teoria pandemoniumis saxeliTaa cnobili. masSi, specifikuri movaleobebiT aRWurvili metaforuli “demonebi” iReben da aanalizeben stimulis Tvisebebs. es modeli warmodgenilia naxatze #18.
45 naxati #18 oliver silfrijis (Oliver Selfrigde) pandemoniumis modeli aRwers “xatis/ gamosaxulebebis demonebs” isini gaivlian baduris gamosaxulebidan “TvisebaTa damonebamde.” TiToeuli “Tvisebis demoni” daiZaxebs, roca aris damTxveva stimulsa da mocemul Tvisebas Soris. es damTxvevebi gamouZaxeben ierarqiis Semdeg safuxurze myof “kognitur (azris, fiqris) demonebs”. isini mexsierebidan amoitanen iseT paternebs, romlebic ergebian “TvisebaTa demonis” mier mowodebul erT an met Tvisebas. “gadawyvetilebis mimRebi demoni” usmens “kognituri demonis” “pandemoniums”. igi gadawyvetilebas iRebs imis Taobaze, Tu ra aris danaxuli, “kognituri demonis” yvelaze xSir daZaxebaze dayrdnobiT (anu yvelaze metad damTxveuli Tvisebebis safuZvelze).
46 miuxedavad imisa, rom silfrijis modeli erT-erTi yvelaze farTod Ggavrcelebulia, arsebobs TvisebaTa sxva modelebic. zogierTi avtori gamoyofs sxvadasxva tipis Tvisebebsac, rogoricaa, mag: globaluri da lokaluri Tvisebebi. lokaluri Tvisebebi Sedgeba mocemuli paternis mciremasStabiani an detaluri aspeqtebisgan. Tumca, ar arsebobs lokaluri Tvisebebis zusti gansazRvreba, Cven mainc SegviZlia ganvasxvaoT isini globaluri Tvisebebisgan, romlebic mTlianobiT formas qmnian. ganvixiloT, magaliTad, masala (naxati 19), romelic navonma (Navon) gamoiyena paternebis aRqmis kvlevaSi. warmodgenili orive stimuli (a da b) aris aso “H”. a) panelze lokaluri Tvisebebi (patara “H”-ebi) Seesabameba globalur Tvisebas (did “H”- s). panelze b) ki lokaluri Tvisebebi (patara “S”-ebi) ar Seesabamebian globalur Tvisebas. naxati #19 1977 wels navonis (Navon) kvlevaSi cdis pirebi axdendnen stimulTa identifikacias an globalur an lokalur doneze. aRmoCnda, rom cdis pirebma ufro swrafad SeZles stimulis identificireba globalur doneze, vidre – lokalur doneze. ufro metic, globalur doneze stimulTa identificirebaze zegavlenas ar axdenda lokaluri Tvisebebis damTxveva an ardamTxveva globalur TvisebebTan. cdis pirebi erTnairad swrafad pasuxobdnen miuxedavad imisa, globaluri “H” Sedgenili iyo lokaluri “H”-ebisgan, Tu lokaluri “S”-ebisgan. roca cdis monawileebs sTxovdnen, epasuxaT lokalur doneze. isini ufro swrafad pasuxobdnen, roca globalur Tvisebebi emTxveoda lokalurs. maT pasuxis gasacemad meti dro sWirdebidaT Tu maT unda moexdinaT lokaluri “S”-ebis identificireba, romelTa konbinaciiTac
47 globaluri “H” iyo Seqmnili. am fenomens globaluri upiratesobis efeqts uwodeben. sul male eqsperimentulad gamovlenil iqna sawinaaRmdego fenomeni, romelsac lokaluri upiratesobis efeqts uwodeben. martinis (Martin, 1979) kvlevaSi aRmoCnda, rom roca lokalur TvisebaTa Soris didi dacilebaa (ix. naxati #20), maSin reversiuli efeqti vlindeba: cdis monawileebi ufro swrafad axdenen individualuri asoebis lokaluri Tvisebebis identifikacias, vidre – globalurisas. winaaRmdegobrivi stimulis SemTxvevaSi lokaluri Tvisebebi xels uSlian (aferxeben) globalur amocnobas. naxati #20 TvisebaTa Teoriis garkveul mxardaWeras warmoadgens nevrologiuri da fsiqologiuri kvlevebi. mkvlevarebma (Hubel and Wiesel) gamoiyenes erTi ujredis Caweris teqnologia cxovrelebTan. maT gazomes individualuri neironebis pasuxebi vizualur qerqSi. Semdeg maT moniSnes es neironebi Sesabamisi vizualuri stimulebisTvis vizualuri velis Sesabamis adgilebze. maTma kvlevam aCvena, rom baduris specifikur nawilebze warmodgenil gansxvavebul stimulebze tvinSi vizualuri qerqis specifikuri neironebi reagireben. Sesabamisad, yoveli specifikuri receftoruli velisTvis baduraze SeiZleba moiniSnos qerqis individualuri neironi. aRmoCnda, rom qerqis ujredebi reagireben “specipikurad orientirebul sinaTlis xazebis segmentebze” (Hubel and Wiesel,1979). eqsperimentma aCvena, rom zogierTi ujredebi reagireben mxolod horizontalur xazebze, zogierTebi mgZnobiareebi arian mxedvelobiTi
48 stimulis mimarT, zogierTebi ki marjvena kuTxis mimarT. sxva mecnierebma aRmoaCines ujredebi, romlebic reagireben kuTxeebze da gverdebze. Tumca, mecnierebis am etapze cnobilia, rom tvinis reagireba mxedvelobis stimulebze aseTi erTmniSvelovani ar aris, igi rTuli da kompleqsuria. mravali tipis ujredi emsaxureba mraval funqcias. es ujredebi moqmedeben nawilobriv paralelurad, miuxedavad imisa, rom Cven amas ver vacnobierebT. magaliTad, sivrciTi informacia aRqmuli obieqtis ganlagebis Sesaxeb gadamuSavdeba misi konturebis Sesaxeb informaciasTan erTdroulad. naxati #21 TvisebaTa Teoriis farglebSi upasuxod rCeba kiTxva, Tu rogor xdeba diskrituli Tvisebebis gaerTianeba erT formaSi, romelsac Cven aRviqvamT, rogorc raime obieqts. struqturul-aRweriTi Teoria 1987 wels bidermanma (Biederman) Camoayaliba aRqmis struqturul-aRweriTi modeli, romelsac geonebis Teoriasac uwodeben. am modelis mixedviT, obieqtis samganzomilebian reprezentaciebs Cven vqmniT Zalian martivi geometriuli figurebis manipulaciis saSualebiT. es saSualebebia samganzomilebiani geometriuli ionebis (geonebis) nakrebebi. isini moicaven iseT obieqtebs,
49 rogorebicaa marTkuTxedebi, cilindrebi, konusebi da maTi moRunuli Semadgeneli nawilebi (ix. naxati #22). bidermanis komponentebis amocnobis Teoriis Tanaxmad, Cven swrafad amovicnobT obieqtebs maTi kideebis SeswavliT da Semdeg vSliT obieqts geonebad. geonebi SesaZlebelia xelaxla aiwyos alternatiuli wyobiT. ase, magaliTad, asoebis mcire simravlis manupulaciis gziT (kombinaciiT) SeiZleba Sedges uTvalavi sityva da winadadeba. aseve, geonebis mcire ricxvi SeiZleba gamoyenebul iqnas sabazo formebis da Semdgom uamravi sabazo obieqtebis konstruirebisaTvis. geonebi aris martivi da invariantuli xedvis sxvadasxva kuTxidan (anu garCevadi sxvadasxva xedviTi kuTxidan). naxati #22 obieqtebi agebulia geonebisgan da amitom isini advilad amosacnobia mravali sxvadasxva perspeqtividan, miuxedavad vizualuri “xmaurisa”. bidermanis azriT, misi modeli ekonomiurad xsnis, Tu rogor SegviZlia swrafad, martivad, uSecdomod amovicnoT obieqtebis mravalricxovani klasifikaciebi. amocnoba ar aris damokidebuli mayureblis kuTxis cvlilebaze. is maSinac xorcieldeba, roca sxvadasxva konteqstis zegavleniT obieqti damaxinjebulia. Tumca bidermanis Teoria xsnis, Tu rogor amovicnobT skamebis, sanaTebis, saxeebis da sxv. zogad formebs, magram igi adekvaturad ver xsnis rogor vcnobT romelime gamorCeul skams an saxes. magaliTad gamodgeba Cveni sakuTari saxe an Cveni megobrebis saxe. unda iTqvas isic, bidermani TviTonve miiCnevda, rom misi Teoriis garkveuli aspeqtebi Semdgom damuSavebas saWiroebda. aseTi
50 sakiTxia mag., Tu rogor xdeba aRwerili obieqtis nawilebs Soris kavSirebis damyareba. kidev erTi problema bidermanis TeoriaSi da zogadad Q”qvemodan- zemoT” midgomaSi aris is, Tu rogor xdeba winaswari molodinebisa da garemos konteqstis gaTvaliswineba paternebis amocnobis zogierT SemTxvevaSi. “zemodan-qvemoT” midgomebi aRqmis “qvemodan_zemoT” midgomis sawinaaRmdegoa “zemodan-qvemoT” konstruqtivistuli midgoma (bruneri, gregori, roki, helmholci). am midgomis Tanaxmad, aRqmisas adamiani aSenebs (akonstruirebs) stimulebis kognitur gagebas. es midgoma dafuZnebulia Sexedulebaze, rom maRali donis gonebrivi procesebi, maT Soris swavlac, mniSvnelovan rols asruleben aRqmaSi. amitom mas inteleqtualuri aRqmasac uwodeben xolme. am midgomis Tanaxmad, ara mxolod samyaro axdens zegavlenas Cvens aRqmaze, aramed samyaro, romelic Cven gamocdilebaSi gvaqvs, sinamdvileSi Camoyalibebulia Cveni aRqmis safuZvelze. amgvarad, erTi mxriv, aRqma axdens zegavlenas im samyaroze, romelic Cven gamocdilebaSi gvaqvs da meore mxriv, es samyaro axdens zegvlenas aRqmaze. magaliTad, wamoidgineT, rom miuyvebiT ucnob gzas. gzajvaredinze SegxvdaT niSani, romelzec weria “ST -P.” Tqven, cxadia, aRiqvamT SeCerebis niSans. am dros Tqven, faqtobrivad, “SeqmeniT”, “aaSeneT” aRqma. konstruqtivistebs miaCniaT, rom zomis da formis aRqmis konstantoba masSi maRali donis konstruqtuli procesis monawileobis Sedegia. igive SeiZleba iTqvas feris konstantobazec: obieqtis feri rCeba igive, miuxedavad ganaTebisa. warmoidgineT, rom ganaTeba iseTi mcirea, rom igi TiTqmis ar aris. miuxedavad amisa, Cven banans mainc yviTelad aRviqvamT, vaSls - wiTlad da sazamTros - mwvaned. konstruqtivistebis mixedviT, Cven swrafad vqmniT da vamowmebT sxvadasxva hipoTezebs aRqmis procesSi. perceftebi dafuZnebulia sami tipis informaciaze. pirveli - es aris is rasac Cven SevigZnobT anu sensoruli monacemebi. meore - es aris is, rac Cven viciT anu mexsierebaSi Senaxuli codna da mesame _ es aris is, rac Cven davaskveniT maRali donis kognituri procesebis gamoyenebiT. aRqmaSi Cven viTvaliswinebT prioritetul molodinebsac. magaliTad SeiZleba
51 gamodges megobris danaxvis molodini, radgan masTan daniSnuli gvaqvs Sexvedra. Cven aseve viyenebT im codnas, rac gvaqvs konstruqtis Sesaxeb. Cven vakeTebT aracnobier daskvnas, romlis drosac Cven vakavSirebT (vaerTianebT) sxvadasxva wyarodan wamosul informacias aRqmis Camosayalibeblad. sxva sityvebiT rom vTqvaT, erTze meti informaciis wyaros gamoyenebiT, Cven vaxorcielebT msjelobas, romlis Sesaxeb arc ki viciT. gaCerebis niSnis magaliTSi, sensoruli informacia ar aris sakmarisi, Tumca Tqveni winaswari gamocdileba molodinze, codnasa da konsteqstze daydnobiT gkarnaxobs aRqmas(magaliTisTvis ix. naxati #15). palmeris (Palmer) mier Catarebul erT-erT kvlevaSi monawileebs sTxovdnen, amoecnoT obieqtebi Sesabamis an Seusabamo konteqstSi. maT aCvenebdnen samzareulos suraTs, xolo Semdeg warudgendnen sxvadasxva obieqtis sqematur gamosaxulebebs amosacnobad. ames obieqtebi iyo: puri, safosto yuTi da barabani. obieqtebi, romlebic Seesabamebodnen konteqsts (am SemTxvevaSi, puri) ufro swrafad iyo amocnobili, vidre is sagnebi, romlebic ar iyo konteqstis Sesabamisi. amgvarad, konstruqtivistuli midgomis upiratesobaa is, rom aRqmis “qvemodan-“zemoT” (monacemebiT marTuli) Teoriebisgan gansxvavebiT, igi iTvaliswinebs konteqstis efeqts. Tumca, unda iTqvas isic, rom Tanamedrove kognituri Teoria monacemebis aRwerisa da axsnisTvis iyenebs rogorc “qvemodan-zemoT”, aseve “zemodan-qvemoT” midgomebs.
52 yuradReba Sesavali yuradReba es aris gonebrivi Zalisxmevis koncentracia sensorul an azrobriv (gonebriv) movlenebze. yuradRebis gamokvlevebSi ganixileba 4 mTavari aspeqti. es aris: 1) gamtarunarianoba anu yuradRebis arCeviToba; 2) agznebis done; 3) yuradRebis marTva; 4) cnobiereba. yuradRebis Teoriebis didi nawili gamodis iqidan, rom, Tumca adamiani garSemortymulia uTvalavi maxasiaTebliT, misi nervuli sistemis SesaZleblobebi ki SezRudulia da amitom ver xerxdeba aseTi raodenobis garegani stimulebis miReba. ufro metic, kidevac SesaZlebeli rom iyos maTi aRmoCena, tvini ver SeZlebda maT gadamuSavebas, radganac informaciis gadamuSavebis gamtarunarianoba SezRudulia. Cveni SegZnebis organoebi kavSirgabmulobis sxva saSualebebis msgavsad, kargad muSaoben, Tuki gadasamuSavebeli informaciis moculoba Seesabameba maTi SesaZleblobebis farglebs. rogorc ki informacia aRar eteva am farglebSi, maSinve xdeba arxis gadatvirTva da sistemis moSla. Tanamedrove midgoma yuradRebis raobasTan dakavSirebulia donald brodbentis saxelTan, kerZod, 1958w. Tavis wignSi “aRqma da komunikacia“ igi werda, rom aRqma – es aris SezRuduli gamtarunarianobis mqone informaciis gadamuSavebis sistemis muSaobis rezultati. gare samyaro Seicavs gacilebiT ufro meti SegZnebebis SesaZleblobas, vidre amis unari aqvs perceftul da kognitur sistemebs. amitom imisTvis, rom Tavi gaarTvan mTel Semosul informacias, adamianebi YyuradRebas mimarTaven maT nawilze da ukuagdeben danarCens. didi xnis ganmalobaSi miRebuli iyo, rom yuradRebis gaxleCa ar xdeba da SesaZlebelia yuradRebis mimarTva mxolod erTi mimarTulebiT. Tu Cven SevecdebiT, rom ramdenime Setyobineba miviRoT erTdroulad, gansakuTrebiT ki erTgvarovani, Cven mogviwevs uaris Tqma sizusteze. roca manqanas vatarebT, Cven
53 SegviZlia yuradRebis mimarTva gzaze da amavdroulad, radios mosmena, magram Zalian Znelia yuradRebis miqceva or iseT stimulze, romelsac erTi da igive modaloba gaaCnia ( mag., ori mxedvelobiTi an ori smeniTi gamRizianebeli). yoveldRiuri gamocdilebiT viciT, rom Cven garkveuli maxasiaTeblebs sxvebTan SedarebiT ufro met yuradRebas vaqcevT da, Sesabamisad, xdeba am maxasiaTeblebis Semdgomi gadamuSavebac. romel maxasiaTeblebs vaqcevT yuradRebas da romels _ ara – es garkveulwilad damokidebulia Cveni mxridan maT kontrolze da Cvens xangrZliv mexsierebaze. asea Tu ise, yuradRebis meqanizmi gadaerTveba erTi stimulidan meoreze. nawili moiZieba da nawilis gafiltvra xdeba. es gansakuTrebiT kargad Cans e.w. “koqteilis wveulebis efeqtSi”, roca SesaZlebelia, rom usmende erTi adamianis xmas da, amavdroulad, “iWerde” sxva adamianis laparaksac. bevr Cvengans gamoucdia, Tu rogor “xtunaobs” Cveni yuradReba Cveni uintereso mosaubris xmidan gverdze mdgomi adamianebis xmaze, romlebic saintereso Worebs hyvebian. rogorc am magaliTidan Cans, yuradReba arCeviTia Cveni yuradRebis arCeviTobas ramdenime axsna aqvs: 1) informaciis gadamuSavebis Cveni unari SezRudulia arxis gamtarunarianobiT; 2) Cven SegviZlia garkveulwilad gavakontroloT is, Tu ras vaqcevT yuradRebas; 3) saganTa aRqma dakavSirebulia Cveni aqtivaciis, “agznebis donesTan”, romelic, Tavis mxriv, dakavSirebulia Cvens interesebTan. 4) is, rasac Tqven yuradRebas vaqcevT Cveni cnobieri gamocdilebis nawilia. swored es oTxi ZiriTadi Tema Seadgens yuradRebis kvlevis mTavar sakiTxebs. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal-calke. cnobiereba cnobierebis sakiTxis Seswavla gansakuTrebiT aqtualuri gaxda kognituri fsiqologia aRorZinebis Sedegad. krauderis (Crowder, 1985) aRniSvniT, xanmokle mexsierebis Sesaxeb Sexedulebebis ganviTarebam kvlav wamoWra cnobierebis Seswavlis saWiroeba. jemsi cnobierebas SesarCev komisias adarebda.
54 marTlac, Cven virCevT erT_erT stimuls mravlidan da, amasTan, areuli stimuli gamoiyofa, gamoikveTeba, xolo danarCenebi - ganidevneba (daiCrdileba). cnobierebis qveS moiazreba garemomcveli samyaros stimulebisa da movlenebis codna, aseve iseTi kognituri procesebis codna, rogoricaa, mexsiereba da Cveulebrivi SegrZnebebi. endel tulvingma (Tulving, 1985) gamoyo adamianis cnobierebis sami nairsaxeoba: anoeturi, noeturi da avtonoeturi. TiToeul maTgans Seesabameba mexsierebis sami nairsaxeoba: proceduruli, semantikuri da epizoduri. proceduruli mexsiereba dakavSirebulia imasTan, Tu rogor xdeba raimes gakeTeba. is moicavs unarebis SeZenas, Senaxvas da gamoyenebas. semantikur mexsierebaSi inaxeba samyaros Sesaxeb codna, xolo epizodurSi ki – piradad gancdili movlenebi. tulvings miaCnia, mexsierebis TiToeul am sistemas Seesabameba cnobierebis calke tipi (ix. nax. #23) naxati #23 epizoduri avtonoeturi semantikuri noeturi proceduruli anoeturi anoetur cnobierebas zogjer `ucodinars“uwodeben radgan igi mimdinare situaciiT SezRudulia droSi. cnobierebis es tipi saSualebas aZlevs adamians daafiqsiros garemos maxasiaTeblebi da Tavisi qceviT iriagiros arsebiT situaciaSi. noeturi cnobierebaSi anu “mcodne” cnobiereba ufro simboluria. roca obieqtebi ar aris, maSinac xdeba maT Sesaxeb informaciis gadamuSaveba da Zieba. anoeturTan SedarebiT es cnobierebis ufro simboluri saxea da dakavSirebulia SemecnebasTan. yvelaze rTuli tipia avtonoeturi (“sakuTari
55 Tavis Sesaxeb mcodne”) cnobiereba, romelic dakavSirebulia epizodur mexsierebasTan. aseTi cnobiereba saWiroa piradad gancdili movlenebis dasamaxsovreblad. igi gvexmareba piradad gancdili cxovrebiseuli faqtebis gaxsenebaSi. igi gasxvavdeba danarCeni ori tipis cnobierebisgan, romelic dakavSirebulia aRqmasTan, azrovnebasTan an sizmrebTan. tulvingis mier SemoTavazebulma modelma xeli Seuwyo cnobierebis kvlevis metfizikuri Wvretis farglebidan ganTavisuflebas. cnobiereba da naxevarsferoebis specifikuroba 1869 w. frangma eqimma brokam aRmoaCina, rom sxeulis simetriis kanoni ar muSaobda tvinis SemTxvevaSi. tvinis marjvena naxevarsferos dazianebis mqone pacientebs uWirT metyveleba, Tumca tvinis marjvena naxevarsferos dazianeba ar iwvevs analogiur problemebs. rojer speris (Sperry) gamokvlevebSi tvinis asimetriis axali mtkicebulebebi gamovlinda. igi gamokvlevebs atarebda pacientebze, romlebsac gaxleCili hqondaT mazoliseburi sxeuli marcxena da marjvena naxevarsferoebs Soris. erT-erT eqsperimentSi pacientebs ukravdnen Tvalebs da aZlevdnen marjvena xelSi obieqtebs SexebiT amosacnobad. sensoruli informacia, romelic marjvena xelidan momdinareobs, unda gadaeces marcxena naxevarsferoSi, romelic metyvelebis generaciazea pasuxismgebeli. im pirobebSi, roca pacientis mazolisebri sxeuli gaxleCili aqvs, mas mainc SeuZlia gasazRvros im obieqtebis saxeli, romlebic mas marjvena xelSi aqvs. Tumca, Tu obieqti marcxena xelSi aqvT, romlidanac impulsebi marjvena naxevarsferoSi miemarTeba, pacientebs ar SeuZliaT daasaxelon obieqti. am eqsperimentebis Sedegebi niSnavda imas, rom adamianebs SeiZleba hqondeT cnobierebis ori tipi: erTi _ marjvena naxevarsferoSi, romelic emsaxureba metyvelebiT codnas da informaciis gadamuSavebas da meore _ marjvena naxevarsferoSi sivrciTi funqciebisaTvis. ornSteinis (Ornstein) azriT, individTa Soris fundamentaluri inteleqtualuri sxvaobebi swored naxevarsferoTa araTanabari ganviTarebiTa da erTis meoreze dominirebiTaa
56 gamowveuli: adamianTa garkveul nawils aqvs araCveulebrivi verbaluri unarebi, sxvebi ki ukeT arTmeven Tavs meqanikur Tu sivrciT kanonzomierebebs. onrSteinis azriT, dasavlur kulturebSi metad ikveTeba logikuri azrovneba, kiTxva da informaciis verbaluri gadamuSaveba, xolo aRmosavlurSi ki - aqcentirebulia intuiciasa da insaitze dafuZnebuli cnobiereba. cnobierebis doneebi: rogorc Cans, TiToeuli SegrZneba dakavSirebulia cnobierebis garkveuli donesTan. ganvixiloT, magaliTad, Sexeba. Cveulebriv, Cven ver SevigrZnobT (aRviqvamT) Cveni tansacmlis an saTvalis wonas, romelic gvacvia an gvikeTia. magram sakmarisia Cveni yuradReba mivmarToT aqeT, Cven maSinve SevigrZnobT tansacmlis wonas an saTvales, romelic yurebze da cxvrize gvawveba. zustad aseve, zogjer Cven imdenad varT gatacebuli garkveuli azrebiT, rom nebismieri sxva azri an SegrZneba sruliad gamoricxulia. aseT SemTxvevaSi Cveni fsiqikuri energiis udidesi nawili mimarTulia erT garkveul obieqtze Tu azrze. yoveldRiuri cxovrebis sxva, naklebad daZabul momentebSi Cveni cnobiereba metad gaSlilia da moicavs sxvadasxva mravalricxovan SegrZnebas. Sinagani movlenebi, magaliTad, mogonebebi aseve dakavSirebulni arian cnobierebis ramdenime donesTan. roca Tqven am winadadebebs kiTxulobT, Tqveni azrovneba dakavebulia cnobierebis ideebiT. Tumca SesaZloa, rom im informacias, romelsac Tqven aqedan iRebT zemodan edeba sxva azrebi da mogonebebi. zogjer es gareSe azrebi imdenad Zlieria, rom Tqven SeiZleba araferi gaxsovdeT wakiTxulidan. cnobierebis Seswavlis mimarT fsiqologiis istoriis ganmalobaSi gansxvavebuli da zogjer sruliad radikaluri midgomebi iyo. aseTia, mag. titreneri da froidi, romlebic miiCnevdnen, rom fsiqologiis centraluri Tema cnobierebaa, xolo uotsons ki miaCnda, rom cnobiereba fsiqologiuri kvlevis miRma unda iyos. Tanamedrove kognitur fsiqologiaSi cnobiereba ganixileba yuradRebis konteqstSi, radgan orives _ cnobierebasac da yuradRebasac _ SezRuduli gamtarunarianoba axasiaTebs. garkveuli drois ganmalobaSi mxolod SezRuduli raodenobis informacia SeiZleba iyos Cveni yuradRebis obieqti da, Sesabamisad, gadamuSavebuli. miCneulia agreTve, rom Cven cnobierebaSi SegviZlia SevaCeroT mxolod raime erTi.
57 mandlers miaCnda (Mandler), rom xanmokle mexsierebis SezRuduli tevadoba, uSualo mexsierebis moculoba, SefasebiTi msjelobebis SezRuduli SesaZlebobebi da sxv. _ yvelaferi es dakavSirebulia gacnobierebuli Sinaarsebis SezRudul moculobasTan. informaciuli midgomis farglebSi arsebobs mxolod ramdenime seriozuli Sroma cnobierebis Sesaxeb. erT-erT maTganis avtori _ Salisi (Shallice) miiCnevs, rom mexsierebaSi informaciis ganmeoreba da seleqciuri yuradReba cnobieri procesis monawilobas gulisxmoben. misi azriT, cnobiereba asrulebs ormag amocanas: is irCevs moqmedebis dominantur sistemas (romelic unda amuSavdes) da gasazRvravs misTvis mizans. naiseri (Naisser) ar eTanxmeba mosazrebas, rom cnobiereba garkveuli drois ganmavlobaSi erTi obieqtiT aris SezRuduli, radganac sakuTriv erTi obieqtis idea Zalian bundovania. magaliTad, roca balets vuyurebT, ramden obieqts vacnobierebT?
58 yuradRebis gamtarunarianoba da SerCeviToba Cven yuradRebas mivmarTavT SerCeviTad garkveul movlenebze an maxasiaTeblebze. miCneulia, rom amis mizezi arxis gamtarunarianobis SezRudulobaa an Cveni uunaroba, erTdroulad gadavamuSaoT yvela sensoruli maxasiaTebeli. aseTi Sexeduloba gulisxmobs informaciis gadamuSavebis Cvens sistemaSi “viwro adgilis” arsebobas, romelic ganpirobebulia nevrologiuri SesaZleblobebiT. informaciuli midgomis farglebSi SemoTavazebuli iyo ramdenime modeli, romelSic gansazRvrulia am “viwro adgilis” funqciebi da lokalizacia. erT- erT pirvel modelSi, romelic brodbentis mier aris SemuSavebuli, “viwro adgili” aris perceftuli analizis etapis win anu Cven vaxdenT informaciis gafiltvras misi sensoruli registrSi Semosvlis Semdeg. garkveuli informacia yuradRebis miRma rCeba da Sesabamisad ar xdeba misi Semdgomi perceftuli analizi. meore modelis mixedviT, viwro adgili mdgomareobs sapasuxo reaqciis arCevis etapze an uSualod mis win (doiCi da doiCi). am modelis Tanaxmad, mTeli informaciis perceftuli analizi xdeba, Tumca mxolod mis nawilze xdeba sapasuxo reaqciis SemuSaveba. yuradRebis SerCeviTobisa da SezRuduli gamtarunarianobis kvlevebis umetesoba smenisa da mxedvelobis signalebis magaliTze iyo Seswavlili. amitom Cven ufro dawvrilebiT ganvixilavT maT. smeniTi signalebi smeniTi signalebis safuZvelze yuradRebis erT-erTi yvelaze cnobili mkvlevaria Ceri (Cherry). igi eqsperimentuli kvlevisas iyenebda e.w. “daCrdilvis” meTods. am eqsperimentebSi cdis pirs sTxoven, gaimeoros zepiri Setyobineba zustad ise, rogorc is iyo mowodebuli. es rTuli ar aris, Tu metyveleba nelia, magram swrafi metyvelebis dros cdis pirs ar SeuZlia gaimeoros mTeli Semosuli informacia. garda amisa, Ceris eqsperimentebSi cdis pirebs
59 miewodebodaT ori smeniTi informacia erTdroulad, romelTaganac erT-erTi unda “gamoerCia” xolo meorisTvis ignorireba unda gaekeTebina. zogjer es informaciebi miewodebodaT yursasmenebis saSualebiT, zogjer ki oTaxis sxvadasxva kuTxeSi ganTavsebuli akustikuri sistemebis saSualebiT. aRsaniSnavia isic, rom orive Setyobinebas erTi da igive diqtori kiTxulobda. Cerim aRmoaCina, rom miuxedavad imisa, rom cdis pirebi axerxebdnen informaciis “daCrdilvas” (ignorirebas), isini Zalian cota rames imaxsovrebdnen. cxadia, cdis pirebi gacilebiT ufro cudad imaxsovrebdnen im Setyobinebas, romelsac naklebi yuradReba eqceoda. rodesac ignorirebuli arxidan maT miewodebodaT sityvieri Setyobineba, isini afiqsirebdnen, rom es iyo verbaluri Setyobineba. amdenad, xdeboda metyvelebis amocnoba. magram rodesac am arxze inglisuris nacvlad germanulenovani Setyobineba Semodioda, isini enis cvlilebas ver amCnevdnen. Ceris eqsperimentebi cxadyofs, rom adamians aqvs unari, fokusireba moaxdinos erT Setyobinebaze da Seakavos meore Setyobinebidan momdinare informacia. es Zalian mniSvlelovani Tvisebaa, radgan igi saSualebas gvaZlevs, gadavamuSaoT informaciis SezRuduli raodenoba da ar gadavtvirToT gadamuSavebis meqanizmi. Tumca isic unda aRiniSnos, rom zogierT situaciaSi gadamuSaveba e.w. “yru” anu ignorirebuli arxidan Sesuli informaciac. amis dasturia zemoT ganxiluli e.w “koqteilis wveulebis efeqti.” zustad aseve, moreis (Moray) mier Catarebulma eqsperimentebma aCvena, rom rodesac ignorirebuli arxiT miwodebuli Setyobinebis win cdis pirs esmis sakuTari saxeli, maSin Setyobinebebis damaxsovrebac ukeT xdeba. ra kognituri meqanizmebi ganapirobeben am Sedegebs? am eqsperimentebSi sensorul doneze orive yuri erTgvarovan stimulacias iRebda. ar SegviZlia vifiqroT, rom romelime Setyobinebam ver miaRwia tvinis qerqis smeniT zonamde. Sesabamisad, seleqciuri yuradRebis axsna informaciis gadamuSavebis paradigmaSi unda veZeboT, romelic agvixnis, Tu rogor akontrolebs Setyobinebas yuradReba da rogor xdeba, rom zogjer arakontrolirebuli Setyobinebebis gadamuSavebac mimdinareobs.
60 mxedvelobiTi signalebi naiserma Caatara saintereso esperimenti SerCeviT kiTxvaze, romlis drosac cdis pirs unda waekiTxa erTi feriT dabeWdili sityvebi sxvadasxva feriT akrefili teqstidan. Tu adamiani yuradRebas aqcevs mxolod erT fers da aseTi yuradReba Tavidanve gamoricxavs sxva feriT miwodebuli informaciis gadamuSavebas, maSin es ukanaskneli ar unda iyos SemCneuli cdis piris mier. ZiriTadad swored asec xdeboda, Tumca, ignorirebuli arxiT miwodebuli masala, romelsac Zlieri zegavlena aqvs cnobierebaze (mag: sakuTari saxeli) yuradRebas iqcevda da gadamuSavdeboda. naiserma da beklerma (Neisser and Beckler) 1975 wels Caatares teqnikurad sakmaod rTuli, magram gonebamaxviluri eqsperimenti SerCeviT mxedvelobiT yuradRebaze. maT gamoiyenes ori siluJetis videoCanaweri. erTi maTgani iyo xelebis dartymis TamaSi, xolo meore ki _ siuJeti burTiT moTamaSe sami kacis Sesaxeb. eqsperimentSi es ori siuJeti erTmaneTze iyo dadebuli da cdis pirs evaleboda eyurebina da aRericxa mniSvelovani movlenebi mxolod erT-erT maTganze. cdis pirebi Tavisuflad adevnebdnen Tvalyurs erT-erT siuJets, Tumca orivesTvis erTdroulad Tvalyuris devneba maTTvis TiTqmis SeuZlebeli aRmoCnda. amgvarad, yuradReba axdens informaciis seleqcias. mTavari sakiTxebi, simlebzec yuradRebis mkvlevarebma unda gascen pasuxi aris: 1) aris Tu ara garkveuli filtri informaciis gadamuSavebis sistemaSi; 2) sad aris es filtri moTavsebuli.
61 SerCeviTi yuradRebis modelebi brodbentis filtraciis modeli 1958 wels britanelma mecnierma brodbentma (Broadbent) SeimuSava arCeviTi yuradRebis pirveli modeli. igi dakavSirebuli iyo e.w. “erTarxian TeoriasTan” da efuZneboda ideas, rom informaciis gadamuSaveba SezRudulia arxis gamtarunarianobiT. brodbentis modelis mixedviT, Setyobinebebi, romlebic gadian calkeuli nervebis mixedviT, SeiZleba gansxvavdebodes imis mixedviT, Tu romeli nervul boWkos stimulirebas axdenen an ra raodenobis nervul impulsebs awarmoeben. neirofsiqologiuri kvlevebiT dadginda, rom maRali da dabali sixSiris signalebi marTlac sxvadasxva boWkoebiT dagaecema. im SemTxevevaSi, roca ramdenime nervis aRgzneba erTdroulad xdeba, tvinSi erTdroulad Sedis ramdenime Setyobineba. brodbentis modelis mixedviT, aseTi Setyobinebebi gadamuSavdeba ramdenime paraleluri sensoruli arxis mier. informaciis Semdgomi gadamuSaveba xdeba mxolod mas Semdeg, rac am signalze miemarTeba yuradReba da is gadaecema SerCeviTi filtris gavliT “SezRuduli gamtarunarianobis arxs”. amgvarad, sistemaSi Sedis ufro meti informacia, vidre “SezRuduli gamtarunarianobis arxs” SeuZlia gadaamuSaos (ix. naxati #24). brodbents miaCnia, rom sistemis gadatvirTvis Tavidan asacileblad arCeviTi filtri SesaZlebelia gadairTos raime sxva sensorul arxze. erT-erT pirvel eqsperimentSi brodbenti cdis pirebs diqotomiurad asmeninebda cifrebs: erT yurSi - sam cifrs da meoreSi _ sam sxva cifrs. magaliTad, erTdroulad cdis pirebs marjvena yurSi esmodaT cifrebi: 4, 9, 3, xolo marcxena yurSi - 6, 2, 7. pirvel seriaSi cdis pirebs sTxovdnen, aRedginaT cifrebi romelic maT miewodaT erT an meore yurSi. aseT SemTxvevaSi cdis piris pasuxi ase gamoiyureboda: 4, 9, 3 an 6, 2, 7. meore seriaSi cdis pirebs sTxovdnen, aRedginaT cifrebi maTi miwodebis Tanmimdevrobis mixedviT. radgan orive yurSi
62 erTdroulad awodebdnen cifrebs, amitom maT angariSs aseTi saxe unda hqonoda: 4, 6, 9, 2, 3, 7. aRsadgeni informaciis raodenobis (6 erTeuli) da eqspoziciis drois (2 wm-Si) gaTvaliswinebiT brodbenti moeloda, rom aRdgenis procenti maRali iqneboda (daax. 95%). Tumca eqsperimentis orive seriaSi cdis pirebma aRadgines mosalodnelze naklebi cifrebi; pirvel seriaSi aRdgena Seadgenda cifrebis 65% -s, xolo meoreSi – 20%-s. naxati # 24 brodbentis filtraciis modeli seleqciuri filtri fizikuri niSnebiT xanmokle mexsiereba sensoruli registri perceftuli procesebi brodbenti eqsperimentis Sedegebs xsnis yuradRebis gadarTvebis im gansxvavebuli raodenobiT, romelic saWiro iyo eqsperimentis pirvel da meore seriaSi. pirvel seriaSi saWiro iyo yuradRebis erTxel gadarTva erTi arxidan meoreze. amavdroulad, eqspoziciis drois gaTvaliswinebiT meore sensorul arxSi SenarCunebuli iyo informacia da cdis pirs SeeZlo aRedgina meore
63 arxidan Sesuli informaciac. meore seriaSi ki cdis pirs uwevda yoveli cifris SemTxevaSi yuradRebis gadarTva, sul mcire, 3-jer mainc: marjvena yuridan marcxenaze, Semdeg marcxenidan - marjvenaze da Semdeg isev marjvenidan - marcxenaze. brodbents miaCnda, rom seleqcia mimdinareobs stimulis fizikuri maxasiaTeblebis mixedviT. Tumca aseT SemTxvevaSi filtris gadarTva ar unda iyos dakavSirebuli Setyobinebis SinaarsTan. moreis SerCeviTi filtris modeli 1960 w. greim da vederbernma (Gray and Wederbern) Caatares msgavsi eqsperimenti diqotomiur mosmenaze, oRond orive yurSi cifrebis miwodebis nacvlad, cdis pirs marjvena da marcxena yurSi awvdidnen marcvlebs da SemTxveviT cifrebs. sxvadasxva yurSi miwodebuli marcvlebi mTlianobaSi sityvas qmidnen. amgvarad, greis da vederbernis cdis pirebs erTdroulad erT yurSi cifri esmodaT, xolo meoreSi - marcvali. cdis masala warmodgenilia cxrilSi #6. cdis pirebs sTxovdnen miewodebinaT angariSi imis Taobaze, Tu ra gaiges TiToeul yurSi. cxrili #6 marcxena yuri marjvena yuri obi 2 3 eq ti 9 Tu brodbentis stimulis fizikur maxasiaTeblebze dafuZnebuli filtraciis modeli sworia, maSin cdis pirebs unda eTqvaT “obi-sami-ti“ an “ori-eq-cxra”. nacvlad amisa, maTi pasuxi orive SemTxvevaSi iyo “obieqti”. amgvarad, cdis pirebi axerxebdnen swrafad gadarTuliyvnen erTi arxidan meoreze.
64 imave avtorebma Caatares sxva eqsperimentic, sadac nacvlad marcvlebisa gamoyenebuli iyo sityvebi, romlebic frazas hqmidnen. aRmoCnda, rom, miuxedavad instruqciisa, cdis pirebs fraza esmiT. amdenad aSkaraa, rom Setyobinebebis nawilebs cdis pirebi orive SemTxevaSi azrobrivad ajgufebdnen. es monacemebi eWvqveS ayeneben brodbentis filtraciis erTarxiani modelis adekvaturobas. brodbentis modelis sawinaaRmdegod metyvelebs, agreTve eqsperimentebi, romelic Catarda kanis galvanuri reaqciis gazomvis safuZvelze. cdis pirebs umuSavebdnen pirobiT refleqss (denis dartymis saSualebiT) garkveul sityvebze. cdis Semdgom seriaSi cdis pirebs es sityvebi miewdebodaT e.w. daCrdiluli arxis meSveobiT. miuxedavad amisa, sityvebis eqspozicia cdis pirebSi iwvevda kanis galvanur reaqcias. sxva eqsperimentSi dadginda, rom cdis pirebs kanis galvanuri reaqcia aqvT ara mxolod am sityvebze, aramed - maT sinonimebsa da antonimebzec. es eqsperimentebi cxadyobs, rom cdis pirebis mier xdeba e.w. ignorirebuli signalebis ara mxolod aRmoCena, aramed - gadamuSavebac. moreis (Moray) mier Catarebul eqsperimentebSi aRmoCnda, rom cdis pirTa didi nawili amCnevs sakuTar saxelebs, romelic ignorirebuli arxiT miewodebodaT. zemoT aRwerili eqsperimentebis Sedegebze dayrdnobiT moreim Camoayaliba yuradRebis axali modeli, romelSic gaTvaliswinebuli iyo Setyobinebis Sinaarsobrivi mxaris zegavlena filtrze. misi modelis mixedviT, Tumca seleqciuri filtri blokavs informaciis udides nawils sensorul donze, magram zogierTi didi pirovnuli wonis mqone an Zalian mkafio (TvalSisacemi) informacia ufro Zlieria, vidre filtirs barieri. igi ver uZlebs am informacias da es ukanaskneli axerxebs filtris gadalaxvas da gadadis gadamuSavebis Semdgom etapze. moreis filtraciis modeli faqtobrivad brodbentis modelis gaumjobesebul versias warmoadgens, magram mniSvnelovania, radgan masSi gaTvaliswinebulia stimulis Sinaarsobrivi mxarec.
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება
მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება

Empfohlen

ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდები
ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდებიანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდები
ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდებისამკითხველო სამკითხველო
 
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმებისამკითხველო სამკითხველო
 
არავერბალური კომუნიკაცია
არავერბალური კომუნიკაციაარავერბალური კომუნიკაცია
არავერბალური კომუნიკაციასამკითხველო სამკითხველო
 
კვლევის მეთოდები
კვლევის მეთოდებიკვლევის მეთოდები
კვლევის მეთოდებისამკითხველო სამკითხველო
 
ინტერპერსონალური კომუნიკაცია
ინტერპერსონალური კომუნიკაციაინტერპერსონალური კომუნიკაცია
ინტერპერსონალური კომუნიკაციასამკითხველო სამკითხველო
 
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგია
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგიაშალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგია
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგიასამკითხველო სამკითხველო
 
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზი
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზიზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზი
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზისამკითხველო სამკითხველო
 
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრება
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრებაფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრება
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრებასამკითხველო სამკითხველო
 

Empfohlen

ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდები
ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდებიანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდები
ანასტასია ქიტიაშვილი სწავლებისა და შეფასების მეთოდებისამკითხველო სამკითხველო
 
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმები
2ორგანიზებულ დანაშაულთან ბრძოლის მექანიზმებისამკითხველო სამკითხველო
 
არავერბალური კომუნიკაცია
არავერბალური კომუნიკაციაარავერბალური კომუნიკაცია
არავერბალური კომუნიკაციასამკითხველო სამკითხველო
 
კვლევის მეთოდები
კვლევის მეთოდებიკვლევის მეთოდები
კვლევის მეთოდებისამკითხველო სამკითხველო
 
ინტერპერსონალური კომუნიკაცია
ინტერპერსონალური კომუნიკაციაინტერპერსონალური კომუნიკაცია
ინტერპერსონალური კომუნიკაციასამკითხველო სამკითხველო
 
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგია
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგიაშალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგია
შალვა აბზიანიძე კონფლიქტის ფსიქოლოგიასამკითხველო სამკითხველო
 
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზი
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზიზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზი
ზიგმუნდ ფროიდი ფსიქოანალიზისამკითხველო სამკითხველო
 
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრება
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრებაფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრება
ფილიპ ზიმბარდო - ფსიქოლოგია და ცხოვრებასამკითხველო სამკითხველო
 
ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძეზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძესამკითხველო სამკითხველო
 
1მოტივაცია
1მოტივაცია1მოტივაცია
1მოტივაციასამკითხველო სამკითხველო
 
ჩეჩნური ენა
ჩეჩნური ენაჩეჩნური ენა
ჩეჩნური ენაSulkhan Bordzikashvili
 
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგიასამკითხველო სამკითხველო
 
Kolxeti11
Kolxeti11 Kolxeti11
Kolxeti11 Inga Katcharava
 
11
11 11
11 Inga Katcharava
 
კოლხეთი
კოლხეთიკოლხეთი
კოლხეთიInga Katcharava
 
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლიკლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლიTeotatt
 
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართულიევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართულიHarunyahyaGeorgian1990
 
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekkenlcosteiu2005
 
193 y tuong marketing
193 y tuong marketing193 y tuong marketing
193 y tuong marketingCang Pham Trung
 
Power point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuriPower point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuriNona Todua
 
20101211091023-212
20101211091023-21220101211091023-212
20101211091023-212MAHDI YADIPUR
 
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-bookletlcosteiu2005
 
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟიროგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟიTeotatt
 
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایرانبهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایرانssuseracf238
 
Kolxeti
Kolxeti Kolxeti
Kolxeti Inga Katcharava
 
Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)EI LAT
 
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმა
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმასამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმა
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმასამკითხველო სამკითხველო
 
Giorgi Liqokeli
Giorgi LiqokeliGiorgi Liqokeli
Giorgi LiqokeliTSU
 
დაკარგული სულის-ძიებაში
დაკარგული სულის-ძიებაშიდაკარგული სულის-ძიებაში
დაკარგული სულის-ძიებაშისამკითხველო სამკითხველო
 
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერი
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერიმარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერი
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერისამკითხველო სამკითხველო
 

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლიკლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლიTeotatt
 
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართულიევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართულიHarunyahyaGeorgian1990
 
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekkenlcosteiu2005
 
Power point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuriPower point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuriNona Todua
 
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-bookletlcosteiu2005
 
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟიროგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟიTeotatt
 
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایرانبهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایرانssuseracf238
 
Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)EI LAT
 
Giorgi Liqokeli
Giorgi LiqokeliGiorgi Liqokeli
Giorgi LiqokeliTSU
 

Was ist angesagt? (20)

ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძეზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
ზოგადი ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
 
1მოტივაცია
1მოტივაცია1მოტივაცია
1მოტივაცია
 
ჩეჩნური ენა
ჩეჩნური ენაჩეჩნური ენა
ჩეჩნური ენა
 
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია
დიმიტრი უზნაძე - განწყობის ფსიქოლოგია
 
Kolxeti11
Kolxeti11 Kolxeti11
Kolxeti11
 
11
11 11
11
 
კოლხეთი
კოლხეთიკოლხეთი
კოლხეთი
 
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლიკლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
კლოუნის თვალთახედვა ჰაინრიხ ბიოლი
 
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართულიევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
ევოლუციის თეორიის კრახი. Georgian ქართული
 
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
235288970 carti-exersez-partile-vorbirii-clasel-3-4-ed-gama-tekken
 
193 y tuong marketing
193 y tuong marketing193 y tuong marketing
193 y tuong marketing
 
Power point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuriPower point presentation xachapuri
Power point presentation xachapuri
 
20101211091023-212
20101211091023-21220101211091023-212
20101211091023-212
 
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
235253734 carti-caruselul-ortogramelor-clasa-2-ed-booklet
 
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟიროგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
როგორ გავხდი იდიოტი მარტენ პაჟი
 
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایرانبهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
بهترین و جامع ترین راهنمای خرید مبلمان باغی ویلایی با کیفیت در ایران
 
Kolxeti
Kolxeti Kolxeti
Kolxeti
 
Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)Visa facilitation agreement (geo)
Visa facilitation agreement (geo)
 
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმა
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმასამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმა
სამი მუშკეტერი ალექსანდრე დიუმა
 
Giorgi Liqokeli
Giorgi LiqokeliGiorgi Liqokeli
Giorgi Liqokeli
 

Mehr von სამკითხველო სამკითხველო

ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერი
ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერიბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერი
ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერისამკითხველო სამკითხველო
 
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლები
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლებისულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლები
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლებისამკითხველო სამკითხველო
 
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)სამკითხველო სამკითხველო
 
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგიანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგისამკითხველო სამკითხველო
 
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილისამკითხველო სამკითხველო
 

Mehr von სამკითხველო სამკითხველო (19)

დაკარგული სულის-ძიებაში
დაკარგული სულის-ძიებაშიდაკარგული სულის-ძიებაში
დაკარგული სულის-ძიებაში
 
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერი
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერიმარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერი
მარკეტინგის საფუძვლები - არმსტრონგი კოტლერი
 
ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერი
ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერიბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერი
ბავშვის აღზრდა სულიერი მეცნიერების თვალსაზრისით რუდოლფ შტაინერი
 
თამარ გაგოშიძე პათოფსიქოლოგიის საფუძვლები
თამარ გაგოშიძე პათოფსიქოლოგიის საფუძვლებითამარ გაგოშიძე პათოფსიქოლოგიის საფუძვლები
თამარ გაგოშიძე პათოფსიქოლოგიის საფუძვლები
 
ინტელექტი და მისი ფსიქოლოგიური ტესტირება
ინტელექტი და მისი ფსიქოლოგიური ტესტირებაინტელექტი და მისი ფსიქოლოგიური ტესტირება
ინტელექტი და მისი ფსიქოლოგიური ტესტირება
 
ლია წულაძე რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები
ლია წულაძე რაოდენობრივი კვლევის მეთოდებილია წულაძე რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები
ლია წულაძე რაოდენობრივი კვლევის მეთოდები
 
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლები
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლებისულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლები
სულხან ცაგარელი ქცევის ფიზიოლოგიური საფუძვლები
 
სასკომო ასაკის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
სასკომო ასაკის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძესასკომო ასაკის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
სასკომო ასაკის ფსიქოლოგია დიმიტრი უზნაძე
 
სოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონი
სოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონისოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონი
სოციალურ და პოლიტიკურ ტერმინთა ლექსიკონი
 
ომის ფილოსოფია დიმიტრი უზნაძე
ომის ფილოსოფია დიმიტრი უზნაძეომის ფილოსოფია დიმიტრი უზნაძე
ომის ფილოსოფია დიმიტრი უზნაძე
 
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი (2)
 
ასაკის გავლენა ადამიანის ძილის ეეგ სპექტრულ
ასაკის გავლენა ადამიანის ძილის ეეგ სპექტრულასაკის გავლენა ადამიანის ძილის ეეგ სპექტრულ
ასაკის გავლენა ადამიანის ძილის ეეგ სპექტრულ
 
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგიანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი
ანალიზური ფსიქოლოგიის საფუძვლები კარლ გუსტავ იუნგი
 
207289006 ბავშვის-ფსიქოლოგია-დიმიტრი-უზნაძე
207289006 ბავშვის-ფსიქოლოგია-დიმიტრი-უზნაძე207289006 ბავშვის-ფსიქოლოგია-დიმიტრი-უზნაძე
207289006 ბავშვის-ფსიქოლოგია-დიმიტრი-უზნაძე
 
1ფსიქოანალიზის სიძნელე ზიგმუნდ ფროიდი
1ფსიქოანალიზის სიძნელე ზიგმუნდ ფროიდი1ფსიქოანალიზის სიძნელე ზიგმუნდ ფროიდი
1ფსიქოანალიზის სიძნელე ზიგმუნდ ფროიდი
 
1შესავალი ლგბტ ფსიქოლოგიაში
1შესავალი ლგბტ ფსიქოლოგიაში1შესავალი ლგბტ ფსიქოლოგიაში
1შესავალი ლგბტ ფსიქოლოგიაში
 
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი
1პიროვნების ფსიქოლოგია შესავალი ლილი ხეჩუაშვილი
 
1ქალთა ლიდერობის ფენომენი ეკატერინე გამახარია
1ქალთა ლიდერობის ფენომენი ეკატერინე გამახარია1ქალთა ლიდერობის ფენომენი ეკატერინე გამახარია
1ქალთა ლიდერობის ფენომენი ეკატერინე გამახარია
 
186738897 უზნაძე
186738897 უზნაძე186738897 უზნაძე
186738897 უზნაძე
 

მზია წერეთელი აღქმა, ყურადღება, მეხსიერება

  • 1. ivane javaxiSvilis Tbilisis saxelmwifo universiteti M mzia wereTeli 2012 kognituri fsiqologia 1 - aRqma, yuradReba, mexsiereba saleqcio kursi user
  • 2. 2 sarCevi Sesavali kognitur fsiqologiaSi....................................................................................4 sagani, Seswavlis sferoebi, ZiriTadi cnebebi .........................................................4 kognituri fsiqologiis meTodologiuri safuZvlebi .........................................8 kognituri fsiqologiis aRorZineba...........................................................................12 signalebis aRmoCena..............................................................................................................16 signalebis aRmoCenis Teoria da SegrZnebis zRurbli.......................................16 damkvirveblis kriteriumis zegavlena zRurblze................................................19 aRqma - sabazo sakiTxebi .....................................................................................................21 perceftuli konstantoba ...............................................................................................24 siRrmis aRqma.......................................................................................................................27 obieqtebisa da formebis aRqma.....................................................................................31 aRqmis geStalt-fsiqologiuri gageba.......................................................................32 saxis amocnobis Taviseburebebi...................................................................................34 aRqmis Teoriebi......................................................................................................................39 uSualo aRqma.......................................................................................................................39 “qvemodan-zemoT” da “zemodan-qvemoT” Teoriebi ....................................................40 “qvemodan_zemoT” Teoriebi ............................................................................................41 etalonis Teoria............................................................................................................41 prototipebis Teoria....................................................................................................43 TvisebaTa Teoria ...........................................................................................................44 struqturul-aRweriTi Teoria .................................................................................48 “zemodan-qvemoT” midgomebi ............................................................................................50 yuradReba..................................................................................................................................52 Sesavali.................................................................................................................................52 cnobiereba.............................................................................................................................53 cnobiereba da naxevarsferoebis specifikuroba ...................................................55 yuradRebis gamtarunarianoba da SerCeviToba ...........................................................58 smeniTi signalebi ..............................................................................................................58 mxedvelobiTi signalebi .................................................................................................60 SerCeviTi yuradRebis modelebi ..................................................................................61 brodbentis filtraciis modeli.............................................................................61 moreis SerCeviTi filtris modeli........................................................................63 treismanis atenuaciis modeli..................................................................................65
  • 3. 3 doiCisa da doiCis gviani filtris modeli........................................................67 mravalmodaluri Teoria.............................................................................................68 naiseris sinTezi.............................................................................................................68 yuradRebis resursebis modelebi................................................................................69 agzneba, sifxizle da yuradReba .....................................................................................71 yuradRebaze moqmedi sxva faqtorebi.........................................................................73 strupis efeqti....................................................................................................................74 mexsiereba..................................................................................................................................76 mexsierebis funqciebi da kvlevis meTodebi............................................................76 mexsierebis tradiciuli modelebi.............................................................................79 argumentebi mravalsacaviani Teoriis sasargeblod........................................79 vos da normanis modeli..............................................................................................81 atkinsonisa da Sifrinis modeli.............................................................................83 sensoruli sacavebi: xatisebri da eqosebri sacavi .............................................86 sperlingis aRmoCena......................................................................................................87 sensoruli sacavebis funqciebi ...............................................................................91 xanmokle mexsiereba ..........................................................................................................92 xangrZlivi mexsiereba ......................................................................................................94 informaciis gadamuSavebis doneebis Teoria..............................................................97 integraciuli modeli: muSa mexsiereba...................................................................100 muSa mexsierebis kvlevis meTodebi.......................................................................104 mexierebis mravlobiTi sistema – tulvingi..........................................................105 koneqcionisturi perspeqtiva.......................................................................................108 glosariumi.............................................................................................................................110 gamoyenebuli literatura................................................................................................116
  • 4. 4 Sesavali kognitur fsiqologiaSi sagani, Seswavlis sferoebi, ZiriTadi cnebebi es leqcia warmoadgens Sesavals kognituri fsiqologiaSi. Cven gavecnobiT kognituri fsiqologiis sagans da kvlevis sferoebs, agreTve ganvixilavT kognituri fsiqologiis ZiriTad cnebebs. kognituri fsiqologia Seiswavlis, Tu rogor xdeba adamianis mier informaciis gadamuSaveba, ufro zustad ki, rogor xdeba aRqma, swavla, damaxsovreba da azrovneba. Cven yvelas gvainteresebs pasuxi kiTxvebze:  ratom xdeba, rom obieqtebi ufro Sors gveCveneba nislian dReebSi, vidre isini sinamdvileSi arian?  ratom xdeba, rom cxovrebis garkveuli momentebi (mag., bednieri wuTebi an bavSvobaSi Seqmnili uxerxuloba) adamianebs Zalian kargad axsovT, Tumca aviwydebaT Zveli nacnobis saxeli?  ratom eSiniaT adamianebs TviTmfrinaviT mgzavrobis ufro metad, vidre - avtomobiliT? daSavebis an sikvdilis Sansi avtomobiliT mgzavrobisas xom gacilebiT ufro maRalia, vidre TviTmfrinaviT mgzavrobisas?!  ratom gvaxsovs ukeT is adamianebi, romlebsac bavSvobaSi SevxvdiT, vidre isini, romlebic erTi kviris win vnaxeT?  ratom xarjaven amden fuls politikuri liderebi reklamaSi? am da sxva kiTxvebze Cven SegviZlia pasuxi gavceT kognituri fsiqologiis daxmarebiT. kognituri fsiqologia Seiswavlis, Tu rogor aRiqvamen adamianebi formebs, ratom axsovT zogierTi faqti, zogierTi ki aviwydebaT, rogor swavloben isini enas da a.S. amgvarad, kognituri fsiqologia Seiswavlis imas, Tu rogor iReben adamianebi informacias samyaros Sesaxeb, rogor inaxeba igi mexsierebaSi da gadamuSavdeba codnis saxiT da bolos, ra zegavlenas axdens es informacia adamianebis yuradRebasa da qcevaze. kognituri fsiqologia moicavs fsiqikuri
  • 5. 5 procesebis mTel diapazons _ SegZnebidan dawyebuli, azrovnebiT da amocanis gadawyvetiT dasrulebuli. kognituri fsiqologiis warmomadgenlebi, Cveulebriv, iyeneben informaciis gadamuSavebis modelebs. es aris evristikuli modelebi, romlebic gamoiyeneba arsebuli literaturis organizebisTvis, Semdgomi kvlevebis stimulaciis da koordinaciisTvis da agreTve mecnierebs Soris komunikaciis xelSesawyobad. informaciis gadamuSavebis modeli gulisxmobs, rom Semecnebis procesi SeiZleba daiSalos garkveul etapebad, romelTaganac TiToeuli warmoadgens erTgvar hipoTetur erTeuls. igi moicavs im unikaluri operaciebis nakrebs, romlebic sruldeba Semomaval informaciaze. navaraudebia, rom reaqcia movlenaze (mag: kiTxvaze pasuxi) moicavs aseTi etapebisa da operaciebis seriebis Sesrulebas. gadamuSavebis yovel axal etapze informacia gadadis wina etapidan. Semdeg xorcieuldeba misi gadamuSaveba am etapisTvis damaxasiaTebeli operaciebis gamoyenebiT. informaciis gadamuSavebis yvela etapi erTmaneTTan aris dakavSirebuli, Tumca pirvel etapad mainc miiCneven Semomavali informaciis etaps. stimulebi, movlenebi, signalebi an gamaRizianeblebi, romlebic gare samyarodan Semodis informaciis gadamuSavebis sistemaSi, cxadia, uSualod ar aisaxeba adamianis fsiqikaSi, isini gardaiqmneba garkveul simbolur formebSi, romlebsac kognituri fsiqologebi `Sinagan reprezentaciebs~ uwodeben. Cveni warmodgenebi samyaros Sesaxeb yovelTvis ar aris realobis identuri. ra Tqma unda, informaciis reprezentacia dakavSirebulia im stimulebTan, romlebsac Cveni SegrZnebis organoebi iReben, magram gadamuSavebis dros isini garkveulwilad icvleba. es cvlilebebi anu modifikaciebi dakavSirebulia Cvens warsul gamocdilebasTan da mis safuZvelze Camoyalibebuli codnis mdidar da rTul sistemasTan. xdeba Semosuli informaciis abstrahireba da Senaxva adamianis mexsierebaSi. Tumca, rogorc Semdgom davrwmundebiT, zogierTi STabeWdileba (stimuli, gamaRizianebeli an maTi nakrebi) uSualo saxiTac inaxeba. am da sxva sakiTxebs Cven mogvianebiT ganvixilavT. informaciis gadamuSavebis modeli svams or mniSvelovan kiTxvas: 1. ra etapebs gadis informacia gadamuSavebis procesSi? 2. ra saxiT inaxeba informacia?
  • 6. 6 es aris kiTxvebi informaciis gadamuSavebis procesebisa da misi Senaxvis formebis anu struqturis Sesaxeb. ufro detalurad ganvixiloT struqturisa da procesebis cnebebi. struqtura (forma) gamoiyeneba kognituri sistemis agebulebisa da organizaciis aRsaniSnad. es aris garkveulad metaforuli termini, rac imas niSnavs, rom postulirebuli struqturebi pirobiTi warmodgenebia azrobrivi elementebis organizebis wesis Sesaxeb. amdenad, mniSvnelovania, rom gaviziaroT: struqturuli modelebi ar warmoadgens maT uSualo, TvalsaCino aRwerebs. erT-erTi aseTi modelis magaliTia mexsierebis struqturuli modeli, romelic “TavSi yuTebis“ metaforas efuZneba. am da sxva struqturul modelebs Cven mogvianebiT ganvixilavT. aq ki ubralod gaviziaroT, rom es metaforuli cnebebia da, cxadia, ar SeiZleba maTi pirdapiri mniSvnelobiT gageba. terminiT “procesi” aRiniSneba operaciebisa da funqciebis nakrebi, romelTa saSualebiTac xdeba azrobrivi movlenebis gaanalizeba da cvlileba. “procesi” aqtiuria xolo “struqtura” _ SedarebiT pasiuri. Cven ganvixilavT procesebs, roca SeviswavliT mexsierebaSi kodirebas, daviwyebas, gadamuSavebas da sxv. informaciis gadamuSavebaze struqtura da procesebi erTad muSaoben. amasTan, erTi meoris Sedegia: garkveuli struqturebi yalibdebian informaciis gadamuSavebis procesebis Sedegad, romlebic Tavis mxriv, garkveulwilad informaciis Senaxvis struqturebis mier imarTeba. kognituri fsiqologia cdilobs Seiswavlos rogorc informaciis Senaxvisa da gadamuSavebis kognituri procesebi, aseve kognituri struqturebi anu formebi. amdenad, kursis ganmavlobaSi Cven SeviswavliT ZiriTad im monacemebsa da Sexedulebebs, romlebic arsebobs am or sakiTxTan dakavSirebiT. Cven momavalSi xSirad gamoviyenebT or cnebas. esaa konceptualuri mecniereba da kognituri modelebi. isini erTmaneTTan dakavSirebulia, magram gansxvavdebian imiT, rom konceptualuri mecniereba _ Zalian farTo cnebaa, xolo kognituri modeli ki aRniSnavs konceptualuri mecnierebis calkeul klass. mecnierebi kognitur modelebs qmnian (ageben) garkeul movlenebsa da obieqtebze dakvirvebis Sedegad da eqsperimentebis safuZvelze. isini gamoiyeneba garkveul kognitur sferoSi an qvesferoSi arsebuli kanonzomierebebis aRwerisa da axsnisTvis. aseTi modelebis magaliTebia
  • 7. 7 yuradRebis filtraciis modeli an mexsierebaSi informaciis gadamuSavebis modeli. am modelTa mizania: . kvlevebis organizeba; . dakvirvebisa da cvlilebis Sedegebis gaazreba; . dakvirvebis Sedegad aRmoCenili faqtebis erTmaneTTan dakavSireba; . axali hipoTezebis Camoyalibeba; . iseTi movlenebis winaswarmetveleba, romlebic jer ar gamovlenila; . sxva mecnierebTan kavSirebis damyareba da komunikacia. amgvarad, kognituri modelebi garkeul metaforebs warmoadgenen, romlebic dafuZnebulia dakvirvebaze da daskvnebze da aRweren, rogor amoicnoba, inaxeba da gamoiyeneba informacia. kognituri fsiqologiis Seswavlis sferoebia: aRqma, xatebis amocnoba, yuradReba, mexsiereba, warmosaxva, ena, ganviTarebis kognituri aspeqtebi, azrovneba, amocanis gadawyveta, problemis gadaWra, adamianuri da xelovnuri inteleqti. kursis msvlelobisas Cven ganvixilavT am sferoebSi arsebul ZiriTad miRwevebs, agreTve mniSvnelovan eqsperimentebs da Teoriul modelebs. sanam am sakiTxebis Seswavlaze gadavidodeT, mokled ganvixiloT kognituri fsiqologiuri mecnierebis meTodologiuri safuZvlebi.
  • 8. 8 kognituri fsiqologiis meTodologiuri safuZvlebi kognitur fsiqologias safuZvlad udevs garkveuli mecnieruli Sexedulebebi. qvemoT Cven mokled ganxixilavT maTgan ramdenime ZiriTads. 1. kognitur fsiqologiaSi monacemebi srulad unda iyos ganxiluli axsniTi Teoriis konteqstSi, magram Teoria carielia empiriuli monacemebis gareSe. es debuleba xazs usvams kognitur fsiqologiaSi monacemTa aRwerisa da Teoriuli axsnis erTobliobas. debulebis ilustraciisTvis gavixiloT magaliTi: davuSvaT, Cven viciT, rom adamianebs aqvT gacilebiT kargi unari, icnon is obieqtebi, romlebic naxes, vidre - aRadginon informacia maT Sesaxeb; maT gacilebiT ukeTesi Sedegebi aqvT sityvebis cnobaSi, romlebic manamde wavukiTxeT, Tu gaigoneben maT, vidre maSin, roca maT sityvebis damoukideblad aRdgena moeTxovebaT. aqedan gamomdinare, SeiZleba iTqvas, rom adamianebs gacilebiT ufro kargi cnobis mexsiereba aqvT, vidre – reproduqciuli mexsiereba. es Zalian saintereso empiriuli ganzogadebaa. magram mecniereba moiTxovs ara mxolod kanonzomierebebis ganzogadebas, aramed mis axsnasac. mecnierebisTvis mniSvnelovania dadgindes, Tu ratom xdeba ase. amasTanave, Teoria gvexmareba empiriuli monacemebis ganzogadebis SezRudvebis gacnobierebaSi da im sazRvrebis identifikaciaSi, romelTa farglebSic es kanonzomierebebi vrceldeba. mecnierebis mniSvelovani funqciaa winaswarmetyveleba. Teoria gvexmareba viwinaswarmetyveloT, Tu ra pirobebSi da garemoebebSi gamovlindeba mocemuli kanonzomiereba. meore mxriv, Teoria empiriuli monacemebis gareSe carielia. ar SeiZleba Cajde savarZelSi da ubralod gamoigono mecnieruli Teoria. aseTi Teoria spekulaciuri iqneba. mecniereba moiTxovs Teoriis empiriul Semowmebas da dadasturebas. amgvarad, monacemebi da Teoria erTmaneTzea damokidebuli. Teoria ganapirobebs monacemTa Segrovebas, rac gvexmareba Teoriis daxvewaSi, mis koreqtirebasa da axli hipoTezebis CamoyalibebaSi. Semdeg Teoria isev gvibiZgebs monacemebis Segrovebisken da a.S. mecnierebis ganviTarebasa da winsvlas swored Teoriisa da monacemebis es mudmivi interaqcia ganapirobebs.
  • 9. 9 1. kognicia zogadad adapturia, magram ara mis yvela specifikur gamovlinebaSi. rodesac Cven vaanalizebT Cvens SesaZleblobebs, Cven vrwmundebiT, Tu ramdenad kargad muSaobs Cveni kognituri sistema. evoluciis Sedegad Cven movaxerxeT Cveni kognituri aparaturis ise ganviTareba, rom mas SeuZlia Zalian akuratulad (zustad) moaxdinos garemos stimulis dekodireba. mas asee SeuZlia Sinagani stimulebis gagebac, romlebic xelmisawvdoms xdis CvenTvis informaciis umravlesobas. Cven SegviZlia aRqma, swavla, damaxsovreba, fiqri, msjeloba da problemebis gadaWra. Tumca stimulebs SeuZliaT gvibiZgon informaciis araswori gadamuSavebiskenac. imave procesebma _ aRqmam, msjelobam da mexsierebam, SeiZleba migviyvanos Secdomamdec. amis magaliTebia aRqmis iluziebi, stereotipuli msjeloba da Sexedulebebi, azrovnebis rogiduloba da a.S. adamianebi, umravles SemTxvevebSi, adekvaturad gadaamuSaveben informacias, magram isini ar arian unakloni. amdenad, Cven gvaqvs maRali donis adaptaciuri, magram ara unaklo kognituri sistemebi. 3. kognituri procesebi zegavlenas axdenen erTmaneTze da arakognitur procesebzec. kognituri fsiqologebi cdiloben ganacalkevon da ise Seiswavlon kognituri procesebi. miuxedavad amisa, maT ician, rom sinamdvileSi kognituri procesebi erT mTlian sistemas warmoadgenen da, Sesabamisad, erTmaneTze zegavlenas axdenen. magaliTad, mexsierebis procesebi damokidebulia aRqmis procesebze. ras daimaxsovrebT _ es garkeulad damokidebulia imaze, Tu ras aRiqvamT. zustad aseve, azrovnebis procesebi damokidebulia mexsierebis procesebze. ar Seileba ifiqroT imaze, rac ar gaxsovT. arakognituri procesebi da kognituri procesebic aseve erTierTgavlenas ganicdian. magaliTad, Tqven ukeT swavlobT, Tu gaqvT swavlis motivacia. Sesabamisad, Tqven gacilebiT uaresad iTvisebT masalas, Tu Tqven daTrgunuli xarT da ar SegiZliaT dasaswavl masalaze koncentrireba.
  • 10. 10 amdenad, kognituri fsiqologia ara mxolod kognituri procesebis urTierTzegavlenas swavlobs, aramed iTvaliswinebs maT urTierTqmedebas arakognitur procesebTanac. kognituri fsiqologiis erT-erTi yvelaze gavrcelebuli sfero, am TvalsazrisiT, aris kognituri da biologiuri procesebis urTierTzegavlenis Seswavla. bolo wlebis ganmalobaSi SesaZlebli gaxda garkveuli kognituri procesebis lokalizaciis dadgena Tavis tvinSi. dadginda agreTve, rom swavla garkveul cvlilebebs iwvevs tvinSi, rac imas niSnavs, rom kognituri procesebic zegavlenas axdenen biologiur struqturebze. amdenad, kognituri procesebi adamianis sxva sistemebTan erToblivad muSaoben. 4.kognicia Seswavlili unda iyos sxvdasxvagvari da mravalmxrivi mecnieruli meTodebis saSualebiT. axalbeda mkvlevarebi zogjer eZeben “saukeTeso” meTods kogniciis Sesaswavlad. Tumca ar arsebobs erTaderTi swori gza kogniciis Sesaswavlad. yvela kognitur process sWirdeba mravalferovani meTodebiT Seswavla. yvela am meTodiT kvlevam erTian gagebamde unda migviyvanos: rac ufro meti, gansxvavebuli teqnikiT mivalT erTi da igive daskvenamde, miT ufro maRalia am daskvnis sarwmunoebis (sandoobis) xarisxi. kogniturma fsiqologma unda iswavlos kvlevis es mravalferovani teqnikebi imisTvis, rom iyos warmatebuli mkvlevari da mecnieri. Tumca, mniSnelovania, rom meTodebi, romlebsac is gamoiyenebs, mecnieruli iyos. mecnieruli meTodebi gansxvavdeba sxva meTodebisgan imiT, rom isini safuZvels qmnian mecnierebis TviTkoreqtirebadi bunebisTvis. mecnieruli meTodebi saSualebas gvaZlevs, uarvyoT araswori mecnieruli molodinebi. aramecnierul meTodebs es Tviseba ar gaaCniaT. magaliTad, avtoritetis azrze dafuZnebuli daskvna SesaZlebelia Zalian sasargeblo iyos yoveldRiur cxovrebaSi. magram is ar aris mecnieruli da Sesabamisad, ar aris TviTkoreqciuli. marTlac, erTi avtoritetuli adamianis sityvebi xval SeiZleba CavanacvloT meore avtoritetuli adamianis sityvebiT. am dros Cven verafers axals ver viswavliT im movlenis Sesaxeb, romelsac es sityvebi exeboda. vinmes, Tundac Zalian avtoritetuli adamianis azri, rom dedamiwa samyaros centria, ver aqcevs mas samyaros centrad.
  • 11. 11 5. yvela fundamentur kvlevas kognitur fsiqologiaSi unda hqondes praqtikuli gamoyeneba da yvela praqtikulma kvlevam unda migviyvanos fundamentur gagebamde. politikosebs da zogjer mecnierebsac uyvarT maRalfardovani sityvebiT msjeloba gamoyenebiT da fundamentur kvlevebs Soris gansxvavebaze. sinamdvileSi, maT Soris gansxvaveba sulac ar aris ase mkafio. kvleva, romelic fundamenturad gamoiyureba, xSirad maSinve gvibiZgebs praqtikuli gamoyenebisaken. zustad aseve, kvlevas, romelSic TiTqos mxolod gamoyenebiTia xSirad mivyavarT fundamentur Teoriamde. magaliTad, fundamenturi kvlevis mixedviT, daswavla ukeTesia maSin, roca gameorebaTa Soris aris garkveuli intervali, vidre maSin, roca gameorebebi erTmaneTs uSualod mosdevs. am fundamenturma aRmoCenam maSinve gamoiwvia misi praqtikuli gamoyeneba swavlis strategiebSi. amave dros, mowmis Cvenebis Seswavlam, romelic Zalian praqtikul kvlevad gamoiyureboda, gamoiwvia mexsierebis sistemebis Sesaxeb Cveni fundamenturi gagebis gafarToeba.
  • 12. 12 kognituri fsiqologiis aRorZineba Tanamedrove kognituri fsiqologiis wina istoria kognituri fsiqologiis yvelaze aqtualuri problema _ `Sinagani reprezentaciis” anu “kodebis” sakiTxi jer kidev uZvelesi droidan awuxebdaT mecnierebs. maTi mTavari kiTxva exeboda imas, Tu rogoria informaciis Senaxvis struqturebi da rogor xdeba codnis Camoyalibeba. uZvelesi drois moazrovneebi cdilobdnen daedginaT, Tu sad mdebareobda mexsiereba da azri. Zveli egvipturi ieroglifebis mixedviT Tu vimsjelebT, egviptelebs miaCndaT, rom codna gulSia ganTavsebuli. am azrs iziarebda berZeni filosofosi aristotelec. platons ki miaCnda, rom codnis Senaxvis adgili tvinia. berZeni filosofosebis mier sakiTxi ganxiluli iyo struqturisa da procesebis TvalsazrisiTac. XVII saukunemde aqtiurad mimdinareobda kamaTi imis Taobaze, Tu romelia wamyvani, xolo Semdgomi periodisTvis damaxasiaTebeli iyo romelime maTganze metad aqcentireba. platonis mosazrebis mixedviT, azrovneba efuZneba stimulacias, romelic miiReba mgrZnobelobis yoveli organodan. TiToeuli mgZnobelobis saxe (modaloba) specifikur funqcias asrulebs. ase rom, platonis mixedviT, adamianis aRqmas da Sexedulebebs obieqtis Sesaxeb gaaCnia sakuTari antipodi fizikur samyaroSi. platonis mosazrebebs yvela ar iziarebda. maT Soris iyo aristotelec. igi miiCnevda, rom adamianis goneba zemoqmedebas axdenda fizikur samyaroze. obieqtis gacnobiereba, misi azriT, damokidebuli iyo adamianis unarze gonebis saSualebiT gamoyos mag., cneba `magida“ sxvadasxva magidis warmodgenebidan. garda adamianis abstrahirebis aqtiuri unarisa, aristotelem ganaviTara kidev ori idea, romelmac didi zegavlena iqonia tradiciul fsiqologiaze. es aris 1) asociacionizmis principi, romlis mixedviTac ideebi erTmaneTs ukavSirdebian siaxlovis, msgavsebis an kontrastis principiT da 2) logikis kanonebi, romelTa mixedviTac WeSmariteba dgindeba induqciuri an deduqciuri daskvnis safuZvelze. aristoteles ideebi ufro axlos aris “procesebis” Tanamedrove gagebasTan, xolo platonis ideebi ki “struqturis” Sesaxeb SexedulebebTan.
  • 13. 13 codnis reprezentacia: Sua saukuneebi renesansis epoqis filosofosebi da Teologebi miiCnevdnen, rom codna adamianis tvinSia ganTavsebuli. SemuSavebuli iyo garkveuli sqemac ki, romlis mixedviTac codnis SeZena SegZnebis organoebis gavliT xorcieldeba. XVIII s_Si britanelma empirikosebma berklim, iumma, ufro mogvianebiT ki jeims milma da misma Svilma jon stiuart milma ivaraudes, rom arsebobs sami tipis Sinagani reprezentacia: 1. uSualo sensoruli movlenebi; 2. perceftebis mkrTali aslebi; 3. am mkrTali aslebis gardasaxvebi anu asociaciuri azrovneba. XIX s_Si fsiqologia TandaTanobiT gamoeyofoda filosofias da damoukidebel disciplinad yalibdeboda. am TvalsazrisiT mniSvnelovani roli Seasrules fexnerma, brentanom, helmholcma, vundtma, miulerma, ebinhausma, kiulpem, galtonma, titCenerma da jemsma. XIX s. meore naxevrisTvis Teoriebi, romlebic codnis reprezentacias xsnidnen, or nawilad gaiyo. pirveli jgufis warmomadgenlebi (vilhelm vundti germaniaSi da edvard titCeneri amerikaSi) azrobrivi reprezentaciis SeswavlaSi struqturas miiCnevdnen mniSvnelovnad. meore jgufis warmomadgenlebi ki (brentanos meTaurobiT) procesebis mniSvnelobas usvamdnen xazs. platonisa da aristotelesgan gansxvavebiT, am etapze es mosazrebebi empiriul kvlevebTan iyo dakavSirebuli. 1889 w. gamoqveynda uiliam jemsis cnobili naSromi “fsiqologiis principebi”, romelmac udidesi zegavlena moaxdina fsiqologiis, gansakuTrebiT ki kognituri fsiqologiis ganviTarebaze. mexsierebis miseuli gageba pirdapir ukavSirdeba Tanamedrove kognitur fsiqologias. jemss miaCnda, rom procesebi da struqtura erTnairad mniSvnelovania fsiqologiuri mecnierebisTvis. aRsaniSnavia, dondersisa da ketelis eqsperimentebic azrobrivi operaciebis Sesrulebis drois gasazomad. codnis reprezentacia: XXs. dasawyisi XXs._Si biheviorizmisa da geStalt-fsiqologiis aRorZinebam radikalurad Secvala Sexedulebebi codnis reprezentaciis Sesaxeb. biheviorizmis ZiriTadadi formula iyo “S-R” (“stimuli _ reaqcia”), sadac Sinagani
  • 14. 14 reprezentaciis adgili aRar rCeboda. geStaltfsiqologebi ki Sinagani reprezentaciis Teorias izomorfizmis konteqstSi agebdnen, efuZnebodnen ra reprezentaciisa da realobis urTierTcalsaxa Sesabamisobas. kognituri fsiqologia aRar iyo aqtualuri, igi bihevioristulma revuluciam daCrdila. bihevioristul TeoriaSi yvela Sinagani mdgomareoba ganixileboda, rogorc “Sualeduri cvladi.” es pozicia Zalian popularuli iyo XXs. pirvel naxevarSi. Tumca bihevioristma edvard tolmenma 1932 Caatara rigi eqsperimentebisa virTagvebze da aRmoaCina, rom, miuxedavad imisa, virTagvebs daswavlili hqondaT SemovliTi gziT sakvebamde misvla, isini mainc umoklesi gziT midiodnen sakvebamde, Tuki aseTi saSualeba eZleodaT. tolmenis azriT, cxovelebi TandaTanobiT imuSavebdnen garemos “suraTs” da Semdeg iyenebdnen mas miznis misaRwevad. am “suraTs” mogvianebiT “kognituri ruka” uwodes. tolmenis eqsperimentebSi virTagvebSi kognituri rukis SemuSaveba imaSi gamoixateboda, rom isini sxvadasxva sawyisi wertilidan poulobdnen sakvebs. amdenad, es Sinagani ruka iyo garemos Sesaxeb informaciis Sinagani reprezentacia. kognituri fsiqologiis aRorZinebis faqtorebi XX saukunis 50_iani wlebidan mecnierTa yuradReba isev miipyro mexsierebis, xatebis amocnobis, azrovnebis, enis da sxva kogniturma procesebma. kognituri fsiqologia kvlav Semovida “modaSi”. 1956 weli gansakuTrebiT gamorCeuli iyo kognituri procesebis kvlevebiT da am sakiTxebze gamoqveynebuli statiebiT. isini exeboda yuradRebas, mexierebas, problemis gadaWras da sxva SemecnebiT procesebs. 1967 wels gamovida ulrik naiseris wigni “kognituri fsiqologia”. brunerma kognituri fsiqologiis aseT swraf aRmavlobas “kognituri revolucia” uwoda. kognituri fsiqologiis aRorZinebis mniSvnelovan faqtorebs warmoadgenda: 1. biheviorizmis “marcxi.” biheviorizmi ver xsnida adamianTa gansxvavebul qcevas (reaqcias) erTi da igive stimulebze. igi ver xsnida agreTve erTi da imave adamianis sxvadasxva reaqcias sxvadasxva dros da sxvadasxva stimulze
  • 15. 15 adamianebis erTgvar reaqcias. dagrovili empiriuli monacemebi adamianis Sinagani procesebis ignorirebis saSualebas aRar iZleoda. 2. kavSirebis Teoriis warmoSoba. kavSirebis Teoriam xeli Seuwyo signalebis aRmoCenis da yuradRebis eqsperimentul Seswavlas, agreTve, kvlevebs kibernetikasa da informaciis TeoriaSi, rac mniSvelovani iyo kognituri fsiqologiis ganviTarebisTvis. 3. Tanamedrove lingvistikis ganviTareba. SemecnebasTan dakavSirebul sakiTxebTan erTad ganixileboda enisa da gramatikis axali midgomebi. metyvelebis fsiqologiaSi noam Comskis (Chomsky) axalma ideebma enis SemoqmedebiTobisa da “transformaciuli gramatikis” Sesaxeb radikalurad Secvales asociacionizmisa da biheviorizmis empiristuli pozicia. 4. mexsierebis axali kvlevebi. verbaluri swavlisa da semantikuri organizaciis kvlevebma safuZveli Seqmna mexsierebis modelebis CamoyalibebisTvis. 5. kompiuteruli mecniereba da sxva teqnologiuri miRwevebi. kompiuteruli mecnierebis ganviTarebam da gansakuTrebiT ki, xelovnuri inteleqtis kvlevebis Camoyalibebam fsiqologebs ubiZga gadexedaT Sexedulebebi informaciis gadamuSavebis da Senaxvis sistemis Sesaxeb. garda amisa, axali teqnologiuri xelsawyoebi Tvisebrivad axali tipisa da, amavdroulad, ufro zusti eqsperimentebis Catarebis saSualebas iZleoda.
  • 16. 16 signalebis aRmoCena signalebis aRmoCenis Teoria da SegrZnebis zRurbli gare samyaros Semecnebas adamianebi sensoruli sistemiT iwyeben. es sistema moicavs sxvadasxva modalobas, rogoricaa, mxedveloba (vizualuri), smena (audialuri), gemo, ynosva, taqtiluri SegrZnebebi (Sexeba) da sxv. fsiqologiis safuZvlebSi Cven SeviswavleT SegrZnebebi, maTi modalobebi da Tvisebebi. kognitur fsiqologiaSi Cven kidev erTxel ganvixilavT SegrZnebis zRurblebs da gansakuTrebiT SevCerdebiT signalebis aRmoCenis Teoriasa da SegrZnebis zRurblis Tanamedrove gagebaze. diqotomia sensorul Sinaarssa da aRqmas Soris ukve didi xania, fsiqologebis kvlevis sagania da igi dResac aqtualuria. miCneulia, rom realobis aRmoCena da interpretacia ganpirobebulia rogorc signalebis (stimulebis) TaviseburebebiT, aseve im codniTa da gamocdilebiT, romelic adamians aqvs aRqmis momentamde. am WrilSi SegrZnebis zRurblis CvenTvis cnobili klasikuri gageba mniSvnelovnad Seicvala. am TvalsazrisiT, mniSvnelovani wvlili miuZRvis signalebis aRmoCenis Teorias, romelic meoce saukunis 20-ian wlebSi Camoyalibda. signalebis aRmoCenis Teoria Camoyalibda gadawyvetilebis miRebis statistikuri Teoriisa da eleqtoteqnikis safuZvelze. meore msoflio omis dros inJinrebma SeimuSaves signalebis aRmoCenis Teoria, romelic radiolokaciuri sadgurebis mier signalebis aRmosaCenad gamoiyeneboda. tenerma da sversma aRmoaCines msgavseba radiosadgurebisa da adamianis mier signalebis aRmoCenaSi. maTma samecniero naSromma adamianis qcevis Sesaxeb signalebis aRmoCenisas didi zegavlena moaxdina sensoruli zRurblebis Teoriaze. kerZod, dadginda, rom adamianis gadawyvetileba signalis arsebobis an ararsebobis Sesaxeb damokidebulia ara mxolod signalis (gamRizianeblis) intensivobaze (rogorc es manamde iyo cnobili), aramed gadasawyveti amocanis Sinaarssa da amocanis rezultirebis codnazec. Semdgom kvlevebSi dadginda, rom adamianis mier signalebis aRmoCenis albaToba marTvadia am faqtorebis safuZvelze. ase, magaliTad, SesaZlebelia signalebis aRmoCenis albaTobis Secvla “warmatebis” SemTxvevaSi “dajildoebis” meqanizmis gamoyenebiT.
  • 17. 17 sensoruli aRmoCenis meqanizmis sirTulis sailustraciod ganvixiloT Semdegi magaliTi: warmoidgineT, rom sadarajo koSkuraSi zis morige damkvirvebeli. misi amocanaa, dReSi ramdenime saaTis ganmavlobaSi yuradRebiT adevnos Tvali radaris indikatorebs, rom ar gamoeparos mtris TviTmfrinavi. Tu aseTi TviTmfrinavi marTlac gamoCndeba, maSin morigis mier TviTmfrinavis amocnobaze SeiZleba milionobiT adamianis sicocxle iyos damokidebuli. Tu misi gadawyvetileba mcdari iqneba (sinamdvileSi TviTmfrinavi ki ara, mag., gadamfreni frinvelebis gundia caSi), maSin igi cru gangaSs gamoiwvevs da misi Secdomis Sedegad daixarjeba uamravi resursi. amgvarad, indikatorze ori tipis signali SeiZleba gamoCndes: “TviTmfrinavi” da e.w. “xmauri” (am SemTxvevaSi frinvelebis gundi). Tu morige xmaurs TviTmfrinavad miiCnevs, maSin igi cru gangaSSi iqneba damnaSave da SeiZleba daisajos. xolo Tu TviTmfrinavis signals “xmaurad” miiCnevs, maSin gamova, rom mas gamoepara mtris TviTmfrinavi, ris aRmosaCenadac is sinamdvileSi morigeobs (muSaobs). amgvarad, yvela SesaZlo variantidan morige guSagisTvis misaRebia mxolod ori: “swori dadastureba” an “swori uaryofa”. cxrili #1 cdis piris alternatiuli pasuxebi signali aris signali ar aris stimulis alternativebi signa li + xmauri swori aRmoCena dadebiTi pasuxi stimulis arsebobis pirobebSi araswori uaryofa – gaSveba uaryofiTi pasuxi signalis arsebobis pirobebSi xmauri cru gangaSi dadebiTi pasuxi stimulis ararsebobis pirobebSi swori uaryofa uaryofiTi pasuxi stimulis ararsebobis pirobebSi cxrilSi #1 warmodgenili sqemidan naTlad Cans, rom zRurbli ganpirobebulia sxvadasxva faqtorTa nakrebiT. stimulis intensivobis garda, mis aRmoCenaze kidev sul mcire ori faqtori axdens zegavlenas: damkvirveblis
  • 18. 18 molodini (gamoCndeba Tu ar stimuli) da stimulis arseboba-ararsebobis Sesaxeb gadawyvetilebis Sedegi (dasja Tu waxaliseba). molodini SesaZlebelia gaizardos konteqstis zegavleniT an damatebiTi stimulaciis safuZvelze. ganxilul magaliTSi konteqstis zegavlena iqneba, mag., Tu mezobel saxelmwifoSi omi mimdinareobs an Tu romelime saxelmwifosTan pilitikurma daZabulobam piks miaRwia). aseve, konteqstis zegavlenaa winare gamocdileba, mag., weliwadis am dros bevri gadamfreni frinveli brundeba Tbili qveynebidan. laboratoriul eqsperimentebSi am faqtorebis manipulirebiT SesaZlebelia signalebis aRmoCenis zRurblebze zegavlenis moxdena. morige guSagis SemTxvevaSi, signalis gamorCena an cru gangaSi gamoiwvevs tragedias an tyuil xarjebs. Sesabamisad, am realur situaciaSi eqsperimentebis Catareba SeuZlebelia. Tumca, SesaZlebelia situaciis modelireba laboratoriul pirobebSi. laboratoriul pirobebSi aseve SesaZlebelia signalis aRmoCenaze mosalodneli rezultatis faqtoris Seswavla “gadaxdis sixSiriT” manipulirebis gziT. magaliTad, Tu Cven vTxovT cdis pirebs, daadasturon ekranze naCvenebi garkveuli maxasiaTeblebis arseboba, romlebic mxedvelobis velSi Cndeba eqspoziciebis naxevarSi SemTxveviTi TanmimdevrobiT. yoveli sworad identificirebuli stimulis SemTxvevaSi Tqven cdis pirs uxdiT garkveul Tanxas (mag., 5 cents) da yoveli arasworad identificirebuli stimulis SemTxvevaSi ki uqviTavT imave Tanxas. aseT SemTxvevaSi, gadaxdis sqema simetriuli iqneba. Tu Cven SevcvliT gadaxdis sqemas da gavxdiT mas asimetriuls, maSin, Sesabamisad, gaizrdeba an Semcirdeba stimulis aRmoCenis albaToba. stimulis aRmoCenisTvis dajildoeba-dasjis simetriuli da asimetriuli sqemebi warmodgenilia cxrilebSi #2-4. cxrili #2 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 5 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 5 centi
  • 19. 19 cxrili #3 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 25 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 5 centi cxrili #4 gadawyvtileba Tviseba aris Tviseba ar aris Tviseba aris + 5 centi _ 5 centi Tviseba ar aris _ 5 centi + 25 centi damkvirveblis kriteriumis zegavlena zRurblze cxdia, Zlieri da intensiuri signali ufro advili amosacnobia, vidre susti da naklebad mniSvnelovani. warmoidgineT, rom Tqven xarT wveulebaze da aRmoaCineT, rom oTaxis meore boloSi myofi sawinaarmdego sqesis adamiani Zalian xSirad giyurebT da misi mzera ikveTeba TqvensasTan. rogor moaxdenT am signalis interpretacias? aRiqvamT mas, rogorc stimuls (anu gamowvevas) Semdgomi socialuri kontaqtebisTvis? rogor moiqceviT da riT iqneba ganpirobebuli Tqveni qceva? signalebis aRmoCenis Teoriis mixedviT, Tqveni reaqcia damokidebuli iqneba Tqven gamocdilebaze (an survilebze), warmateba- warumateblobis albaTobis Sefasebasa da mosuli signalis (mzeris) Zalaze. pirvel rigSi, Tqveni amocanaa gaarkvioT aris es signali Tu “xmauri”. imisTvis, rom mzeraSi signali amoicnoT saWiroa garkveuli kriteriumebis SemuSaveba. rodesac signali aWarbebs am kriteriums, cdis piri mzeraSi signals amoicnobs. xolo roca stimuli kriteriumze sustia an mcirea, maSin cdis piri ise iqceva, rogorc signalis ararsebobis SemTxvevaSi. is, Tu ra doneze dgas es kriteriumi, mniSvnelovnadaa damokidebuli damkvirveblis gamocdilebasa da warmatebis Tu warumateblobis molodinze. swored amitom, am kriteriums
  • 20. 20 damkvirveblis kriteriums uwodeben da sxvadasxva gamocdilebis adamianebis SemTxvevaSi, igi ganapirobebs signalebis amocnobis gansxvavebuli donis zRurbls.
  • 21. 21 aRqma - sabazo sakiTxebi aRqma aris procesebis erToblioba, romelTa saSualebiTac Cven amovicnobT, organizebas vaxdenT da mniSvnelobas vaniWebT garemo stimulebisagan miRebul SegrZnebebs. aRqma moicavs mraval fsiqologiur fenomens. am fsiqologiuri fenomenebis Sesaswavlad fsiqologebi xSirad mimarTaven iseTi situaciebis Seswavlas, romlebSic Cveni SegrZnebebisTvis mniSvnelobis miniWeba problemuria. magaliTisTvis, ganvixiloT qvemoT warmodgenili naxati #1. mxedvelobis SegrZneba gvawvdis naxatze arsebul srul informacias, Tumca adamianebis umravlesoba Tavadapirvelad masze xedavs uazro gadRabnil laqebs. mxolod garkveuli xnis Semdeg adamianebi xvdebian, rom suraTze gamoxatulia ZaRli, romelic raRacas ynosavs. amgvarad, Tavdapirvelad Cven ar SegviZlia am SegrZnebebis erTi mniSvnelobis mqone mTlianobaSi, mentalur konceftSi organizeba. mentaluri koncefti - es aris Cven mier aRqmuli stimulis an stimulebis gonebrivi reprezentacia. mis gareSe Cven ar SegviZlia gavacnobieroT, Tu ra aRviqviT naxatze. naxati #1 am magaliTze dayrdnobiT, Cven vnaxeT, rom zogjer Cven ver aRviqvamT imas, rac arsebobs. zogjer ki piriqiT, Cven aRviqvamT imas, rac ar arsebobs. amis sademonstraciod ganvixiloT naxati #2, romelzec Cven aRviqvamT TeTr fonze
  • 22. 22 arsebul samkuTxedebs (marcxniv) da oTxkuTxeds. Tumca, Tu yuradRebiT davakvirdebiT naxats, aRmovaCenT, rom samkuTxedebi, iseve rogorc oTxkuTxedi, sinamdvileSi sruliadac ar arseboben. es samkuTxedebi, romelsac Cven vxedavT, optikuri iluziebia. isini warmoadgenen iseTi vizualuri informaciis aRqmas, romlebic fizikurad ar arseboben vizualur sensorul stimulebSi. amgvarad, zogjer Cven ver aRviqvamT imas, rac aris realobaSi da zogjer ki - piriqiT. daakvirdiT naxatze #3 gamoxatul kibes da SeecadeT gahyveT mas, sanam bolomde ar axvalT. Tqven aRmoaCenT, rom es SeuZlebelia. am iluzias „perceftul kibes“ an „dausrulebel kibes“ uwodeben. misi efeqti isaa, rom „kibeebze asvlisas“ iseTi STabeWdileba iqmneba, TiTqos mudmivad maRla adixarT, magram sinamdvileSi wreze trialebT. naxati #2 mTavari daskvna, romelic perceftuli iluziebis arsebobidan unda gamovitanoT, is aris, rom ar aris aucilebeli, Cveni SegrZnebebi da aRqma erTi da igive iyos. sxvagvarad, rom vTqvaT, sensoruli organoebidan miRebuli informacia yovelTvis ar emTxveva Cvens aRqmas (gonebaSi). Cveni goneba iRebs arsebul sensorul informacias da alagebs (aorganizebs) mas ise, rom Seqmnas Cveni garemos obieqtebis, Tvisebebis da sivrciTi mimarTebebis gonebrivi (Sinagani) reprezentaciebi.
  • 23. 23 naxati #3 – usasrulo kibe Tumca adamianebs gvaqvs SedarebiT SezRuduli mxedveloba da midrekilni varT iluziebisken, Cven vizualuri stimulebis dekodirebis da maTTvis mniSvnelobis miniWebis gacilebiT ukeTesi unarebi gvaqvs, vidre - robotebs, (Tundac Zalian daxvewil Tanamedrove robotebs). ra ganapirobebs am upiratesobas? adamianis upiratesobas mravali misi unari udevs safuZvlad, magram maT Soris erT-erTi umniSvnelovanesia codna da gamocdileba. adamianebma gacilebiT meti ician garemosa da masSi mimdinare kanonzomierebebis Sesaxeb, vidre - robotebma. ukve saukuneebia, rac xelovnebis warmomadgenlebma ician, Tu rogor miaRwion, rom Cveni aRqma gaxdes samganzomilebiani, maSin, rodesac vuyurebT organzomilebian gamosaxulebas. ra principebi ganapirobeben Cvens realur Tu iluzorul aRqmas? pirvel rigSi, Cven ganvixilavT garkveul perceftul informacias, romelic ganapirobebs organzomilebiani sensoruli informaciis samganzomilebiand aRqmas. Semdeg Cven gavecnobiT im gzebs, romlebic uzrunvelyofen aRqmis stabilurobas miuxedavad dakvirvebadi sagnebis zomisa da formebis cvlilebisa. mxedvelobis, smenis, Sexebis, gemos an sunis SemTxvevaSi Cven arasodes ar gveZleva zustad igive stimulebis
  • 24. 24 erToblioba, romlis gamocdilebac manamde gvqonda. Sesabamisad, aRqmasTan mimarTebiT, kognituri fsiqologiis winaSe ismeba fundamenturi kiTxva: „rogor vaRwevT perceftul stabilobas (aRqmis konstantobas) sensoruli receftorebis doneze am sruli arastabilurobis fonze?“ perceftuli konstantoba saganTa aRqmis fizikuri pirobebi, rogorebicaa: ganaTebis xarisxi, sagnis dacilebuloba Cvengan, xedvis kuTxe da sxv. mudmivad icvleba. Sesabamisad, icvleba is informaciac, romelic SegrZnebis organoebis saSualebiT mogvewodeba am sagnis Sesaxeb. warmoidgineT, rom Tqven TandaTanobiT giaxlovdebaT ori studenti, romlebic erTmaneTSi saubroben. rac ufro metad giaxlovdebian isini, miT ufro meti adgili eTmoba Tqven baduraze maT gamosaxulebebs (miT ufro farTovdeba/ diddeba maTi gamosaxulebebi). erTi mxriv, es proqsimaluri sensoruli mtkicebuleba (faqti) gviCvenebs, rom moaxloebuli studentebi ufro didebi xdebian. meores mxriv, Cveni aRqmis mixedviT isini igive zomis rCebian. ratom? Cveni Tanaklaselis zomis konstanturi aRqma - aRqmis konstantobis magaliTia. konstantoba aRqmis Tvisebaa, romlis mixedviTac sagani rCeba igive sididis miuxedavad imisa, rom misi sensoruli gamosaxuleba icvleba. aRqmisas sagnis realuri zomebi ar icvleba da Sesabamisad, Cvens perceftul sistemas gaaCnia meqanizmi, romelic azustebs, akoreqtirebs sensoruli gamosaxulebis cvlilebebs. aRqmis konstantobis nairsaxeobaTa Soris Cven ganvixilavT zomis, formis da feris konstantobas. zomis konstantoba es aris aRqmis Tviseba, roca obieqti inarCunebs igive zomas miuxedavad proqsimaluri stimulebis zomisa. baduraze gamosaxurebis zoma pirdapir damokidebulia Tvalidan am obieqtis daSorebis manZilze. erTi da igive obieqti ori sxvadasxva manZilidan sxvadasxva zomisad aisaxeba baduraze. roca Cveni sensoruli da aRqmis sistemebi cdebian, adgili aqvs iluziebs. magaliTisTvis ganvixiloT naxati #4, romelzec gamoxatulia ponzos (Ponzo) iluzia. am naxatze ori obieqti, romelic gansxvavebuli zomisa Cans, sinamdvileSi erTi da igive zomisaa. iluzia warmoiqmneba
  • 25. 25 urTierTmiaxloebuli xazebs Soris manZilebiT. ekvivalenturi xatebis zomebi gansxvavebul sivrceSi, Cveulebriv, aRiqmeba gansxvavebuli zomebis xatebad. aseTive magaliTia ebinhausis wreebis iluzia, miuler-laieris (Müler-Lyer) iluzia da kinoskopis efeqtis saxeliT cnobili iluzia (ix. naxatebi # 5, 6, 7). naxati # 4 - mario ponzos iluzia naxati # 5 –ebinhausis wreebis iluzia
  • 26. 26 naxati # 6 – miuler-laieris iluzia naxati #7 – kinoskopis efeqti zomis konstantobis msgavsad, formis konstantobac dakavSirebulia manZilis aRqmasTan, magram gansaxavebuli saxiT. formis konstantoba es aris aRqmis Tviseba, romlis drosac obieqti inarCunebs igive formas, miuxedavad proqsimaluri stimulis formis cvlilebisa.
  • 27. 27 feris konstantoba - es aris aRqmis Tviseba, roca obieqti inarCunebs igive fers miuxedavad proqsimaluri stimulebis ferisa. TeTri, ruxi da Savi feris SegrZneba damokdebulia imaze, Tu ramdenad intensiurad airekleba sinaTle mocemuli sagnidan: mcire arekvleva Savi fers iZleva, intensiuri arekvla - TeTrs, xolo saSualo xarisxis arekvla ki - sxvadsxva elferis rux fers. miuxedavad SegrZnebis doneze moqmedi am kanonzomierebisa, feris aRqma garkveul farglebSi ar aris ganpirobebuli ganaTebis xarisxiT. ase mag., susti ganaTebisas carcis naWeri gacilebiT naklebi sinaTlis sxivebs aireklavs, vidre - SuadRisas mzis gulze Savi feris naxSiri. magram carci mainc TeTrad aRiqmeba, xolo naxSiri ki - Savad. siRrmis aRqma Cven Zalian kargad viciT, rom sagnebi, romlebic Cven garSemo gvakravs samganzomilebiania. maS, rogor xdeba, rom Tvalis baduraze brtyeli, organzomilebiani gamosaxulebis asaxvis pirobebSi adamiani aRiqvams sivrcis mesame ganzomilebas, anu siRrmes? rodesac Tqven gadaadgildebiT garemoSi, Tqven mudmivad iyurebiT garSemo da Sesabamisad, orientacias axdenT samganzomilebian sivrceSi. Cveulebriv, roca sivrceSi iyurebiT, Tqven afasebT sivrcis siRrmes. magaliTad, roca sazRvravT ra siZlieris xmiT unda dauZaxoT megobars, an afasebT manqanasa da Tqvens Soris manZils quCaze gadasvlisas. siRrme es aris manZili zedapiridan, romlis Sefasebis aTvlis wertilad Cven, Cveulebriv, viyenebT sakuTar sxeuls. rogor vaxerxebT, rom Cveni aRqma samganzomilebiania, maSin, roca Tvalis baduraze gamosaxuleba organzomilebaSi gveZleva? davubrundeT „dausrulebeli kibis“ magaliTs. daakvirdiT, agreTve, SeuZlebel konfiguraciebs naxatze #8. saocaria, magram am organzomilebian suraTze Cven siRrmes aRviqvamT. zogadad, siRrmis aRqma SesaZlebelia rogorc monoklaruli (erT TvalTan dakavSirebuli), aseve binokularuli (or TvalTan dakavSirebuli) stimulebiTac. monokularuli siRrmis stimulebi SesaZlebelia mxolod or ganzomilebaSi iyos warmodgenili da aRqmuli iyos erTi TvaliT. naxatze #9 warmodgenilia
  • 29. 29 siRrmis sxvadasxva monokularuli stimuli. esenia: teqsturis (masalis, zedapiris) sxvadasxva gradientebi, zomaTa mimarTebebi, wrfivi da sivrciTi (atmosferuli) perspeqtiva, naxatis gegmaze obieqtebis adgilmdebareoba, interpozicia, moZraobis paralaqsi, Crdilebi, ganaTeba da konturebi. yvela es stimuli Tqven SegiZliaT moZebnoT miTiTebul ilustraciebze. siRrmis aRqma da Sesabamisad, misi Sefaseba, meore mxriv, efuZneba binokularuli siRrmis stimulebs, romelic aigeba ori TvalisTvis sam ganzomilebaSi miwodebuli stimulebis safuZvelze. meqanizmebi, romlebic uzrunvelyofen Cveni aRqmis am Tvisebas sakmaod rTulia da araerTgvarovani sxvadasxva manZilebis SemTxvevaSi. SedarebiT mokle manZilebze, rogoricaa, manZili 5 metramde, siRrmis aRqmas uzrunveluofs marjvena da marcxena Tvalis urTierTqmedeba anu binokularuli mxedveloba. marjvena da marcxena Tvalidan Semosuli informacia ara mxolod avsebs erTmaneTs, aramed maTi urTierTqmedeba gvaZlevs Tvisebrivad gansxvavebul unars Seafaso sivrcis siRrme. am fenomenis sailustraciod, daxuWeT erTi Tvali, erTi saCvenebeli TiTi daiWireT Zalian axlos saxesTan, xolo meore ki - rac SeiZleba Sors. daakvirdiT gamosaxulebas, xolo Semdeg SeanacvleT daxuWuli Tvali. rogorc xedavT, Tqven mier danaxuli TiTebis ganlageba (maT Soris manZili) icvleba. amis mizezi marjvena da marcxena Tvalis baduraze maTi gamosaxulebebis SeuTavseblobaa. binokularuli uTanasworoba ganisazRvreba, rogorc gansxvaveba marjvena da marcxena Tvalis gamosaxulebebis adgilmdebareobebs Soris. gansxsvavebis xarisxi (done) damokidebulia siRrmeze (anu obieqtamde manZilze da fiqsaciis wertilze). amdenad, es aris is signali, romelsac vizualuri sistema iyenebs imisTvis, rom asaxos siRrme. Cveni Tvalebi erTmaneTisgan sakmaod dacilebulia da Sesabamisad, isini Cvens tvins awvdian ori saxis informacias: binokularul SeuTavseblobas da binokularul konvergencias. rac ufro axloa Tqvengan obieqti, miT ufro metad gansxvavebul informacias agzavnis Tqveni ori Tvali tvinSi da Sesabamisad, adgili aqvs binokularul disparatizms (SeuTavseblobas). stimulTa interpretirebisas tvini gansxvavebulobis xarisxs iyenebs obieqtis daSorebulobis Sefasebis indikatorad. im obieqtebisTvis, romlebic Cvengan SedarebiT axlo manZilze imyofebian, Cven viyenebT siRrmis stimulebis binokularuli konvergenciis safuZvelze. binokularuli
  • 30. 30 konvergenciisas Cveni ori Tvali koordinirebulad brundeba SigniT. amasTan rac ufro axlosaa sagani, miT ufro metadaa Tvalebi SigniT Semobrunebuli. tvini am informacias (kunTovan moZraobebs) iyenebs sagnis saixlovis gansasazRvrad. naxatze #10 sqematurad warmodgenilia am ori procesis muSaoba. tvinSi, qerqis vizualur centrSi moTavsebulia specialuri neironebi, romlebic pasuxismgeblebi arian binokularul aRqmaze. es neironebi aerTianeben orive Tvalidan Semosul informacias, imisTvis, rom Camoayalibon informacia siRrmis Sesaxeb. naxati # 10 aRsaniSnavia, rom siRrmis aRqma ganpirobebulia ara mxolod im manZiliT an siRrmiT, romliTac obieqti dacilebulia Cvengan. profitma da misma kolegebma 2003-06 wlebSi (Proffitt and …) daadgines, rom samizne obieqtamde manZilis aRqmaze gavlenas axdens is Zalisxmeva, romelic saWiroa obieqtamde misaRwevad (misasvlelad): is adamianebi, romlebsac zurgze akidebuli aqvT mZime zurgCanTa ufro Sorad afaseben manZils mocemul obieqtamde, vidre - isini, visac aseTi zurgCanTa ar aqvT. amgvarad, rac ufro meti Zalisxmevaa saWiro raimemde misaRwevad, miT ufro Sors iqneba igi aRqmuli. SeiZleba iTqvas, rom
  • 31. 31 siRrmis aRqma es aris interaqcia perceftul Sedegsa da Sefasebul (aRqmul) Zalisxmevas Soris, romelic saWiroa aRsaqmel obieqtamde misaRwevad. sxva kvlevebiT dadginda, rom siRrmis aRqmaze ara mxolod Sefasebuli Zalisxmeva axdens zegavlenas. aRmoCnda, rom rac ufro kargad TamaSobs CogburTeli, miT ufro didad aRiqvams igi burTs da piriqiT. igive efeqti vlindeba golfis moTamaSeebTanac. amgvarad, am SemTxvevaSi aRqma garkveulwilad miRwevis xarisxis funqciaa. aRsaniSnavia, agreTve, rom siRrmis aRqmaze garkveul gavlenas axdens gamocdilebis faqtori, romelsac Cven bavSvobidan cxovrebis ganmavlobaSi viRebT saganTa daSorebis mimarT. am gamocdilebis miReba xdeba mxedvelobiTi SegrZnebebis, agreTve, saganTa SexebiT da sxeulisa da xelebis moZraobebiT miRebuli kinsTetikuri SegrZnebebis safuZvelze. obieqtebisa da formebis aRqma rodesac Cven raimes vuyurebT, magaliTad, kompiuters, romelSic am leqciis teqsti Segvyavs, Cven vxedavT mis garkveul mentalur reprezentacias. ra forma aqvs am mentalur (Sinagan) reprezentacias? arsebobs ori ZiriTadi pozicia am kiTxvis pasuxTan dakavSirebiT. erTi poziciaa damkvirvebelze centrirebuli reprezentacia, romlis mixedviTac individi asaxavs da inaxavs sagnis iseT gamosaxulebas, rogorc igi misi TvalTaxedvidan gamoiyureba. es aris damkvirveblis TvaliT danaxuli saganis gamosaxuleba da ara misi obieqturi struqturis gamomsaxveli reprezentacia. meore poziciaa obieqtze centrirebuli reprezentacia, romlis mixedviTac individi asaxavs da inaxavs ara sakuTari TvalTaxedvidan Seqmnil gamosaxulebas, aramed sagnis realurad, obieqturad arsebuli struqturis amsaxvel gamosaxulebas. orive pozicia pasuxs scems kiTxvas, Tu rogor aRviqvamT obieqtebsa da maT nawilebs, magram maT Soris gansxvaveba isaa, rom pirvelis mixedviT obieqtebi da maTi nawilebi „me“-sTan dakavSirebulia, xolo meore poziciis mixedviT isini warmoadgenen obieqturad arsebuli erTobliobis nawils da ar arian dakavSirebuli “me”-s poziciasTan. Tumca unda
  • 32. 32 iTqvas, rom am or pozicias xSirad ganixilaven erT kontiniumSi, rogorc aRqmis kognituri meqanizmis or ukidures wertils. arsebobs mesame poziciac. es aris orientirze centrirebuli pozicia, romlis mixedviTac, informacia daxasiaTebulia misi kargad nacnobobis, gamokveTilobis an TvalsaCinoebis mixedviT. warmoidgineT, rom Tqven axal qalaqs stumrobT. yovel dilas Tqven gamodixarT sastumrodan da aTvalierebT qalaqs. Cveulebriv, Tqven qalaqs aRiqvamT sastumrosTan mimarTebiT. SesaZlebelia, Tqven gqondeT damatebiTi orientiric qalaqis reprezentaciisTvis, magaliTad, centraluri moedani, eklesia, koSki, sadguri da sxv. aRqmis geStalt-fsiqologiuri gageba aRqma ufro mets akeTebs CvenTvis, vidre feris, formis an zomis sivrceSi konstantobaa. is aseve organizebas uwevs obieqtebs garkveul koherentul jgufebad. kurt kofkam (Kurt Koffka, 1886-1941), volfgang kelerma (Wolfgang Köhler, 1887-1968) da maqs verthaimerma (Max Wertheimer, 1880-1943) Camoayalibes aRqmis geStaltis principebi. es principebi eyrdnoba Semdeg ZiriTad debulebas: mTeli gansxvavdeba misi Semadgeneli nawilebis ubralo jamisgan da mTeli ufro metia, vidre misi Semadgeneli nawilebis ubralo jami. geStaltis pregnantobis (Prägnanz) kanonis mixedviT, Cven gvaxasiaTebs tendencia, aRviqvaT nebismieri mocemuli vizualuri stimulebis simravle stabilur da koherentulad organizebul formaSi. warmoidgineT, rom Tqven imyofebiT nacnob oTaxSi. Tqven aRiqvamT zogierT sagans ufro “win wamoweulad”, pirvel planze, xolo - zogierTebi ki fons qmnian (mag., kedlebi, iataki). figura SeiZleba iyos nebismieri sagani, romelic aRiqmeba meti sicxadiT. igi yovelTvis aRiqmeba reciesiuli, naklebad cxadi, naklebad xazgasmuli obieqtebis fonze. naxati #11 figura-fonis kargi ilustraciaa. Tqven SegiZliaT aRiqvaT larnaki Sav fonze an ori profili TeTr fonze, Tumca SeuZlebelia erTdroulad aRiqvaT larnakic da profilebic.
  • 33. 33 naxati #11 erT-erTi mizezi, ris gamoc TiToeul figuras aqvs Sinaarsi, aris is, rom TiToeuli maTgani akmayofilebs simetriis geStaltis principebs. simetria moiTxovs, rom figuris maxasiaTeblebi simetriulni iyvnen centraluri RerZisa an centraluri wertilis mimarT. qvemoT mocemul naxatebze (ix. cxrili #5), iseve, rogorc naxatze #11, warmodgenilia formis aRqmis geStaltis ZiriTadi principebi. isini moicaven figura-fonis aRqmas, siaxloves, msgavsebis da simetriis, gangrZobiTobis da daxurulobis principebs. TiToeuli es principi pregnantobis kanons efuZneba. cxrili #5 ● ●● ●● ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● x ● { [ ] } < ( ) > siaxlove msgavseba simetria gangrZobiToba daxuruloba
  • 34. 34 gaCerdiT erTi wuTiT da mimoixedeT garSemo. Tqven garSemortymuli xarT figurebisa da fonebis koherentuli da sruli simravleebiT (sinamdvileSi ki aRiqvamT maT). Cveulebriv, Tqven ver xedavT naxvretebs kedlebze an raime mcired dazianebebs im wignis zedapirze, romelsac kiTxulobT. SesaZlebelia zogierTi aso gamorCenilia an wigns aqvs garkveuli tipografiuli xarvezi, magram Tqven mainc aRiqvamT sityvebs da ver amCnevT xarvezebs. roca Cven garemos vakvirdebiT, Cven midrekilni varT, garemos stimulebi aRviqvaT jgufebad. Cven vxedavT erTmaneTTan axlos myofi da msgavsi obieqtebis jgufebs. garda amisa, Cven aseve ukeT aRviqvamT dasrulebuli obieqtebis jgufebs, vidre - arasrulisas, ukeT vamCnevT gangrZobiT xazebs - texilTan SedarebiT da simetriul paternebs _ asimetriulTan SedarebiT. amgvarad, adamianebi geStaltis principebs yoveldRiur cxovrebaSi iyeneben. formis aRqmis geStaltis principebi Zalian martivia da kargad asaxavs formis aRqmis Taviseburebebs. Tumca es principebi aRweriTia da arafers gveubneba imis Sesaxeb, Tu ratom xdeba ase. imisTvis, rom gavigoT, Tu ratom an rogor xdeba formisa da paternebis aRqma, Cven qvemoT ganvixilavT aRqmis Teoriebs. saxis amocnobis Taviseburebebi rogor amovicnobT paternebs? mag., rogor amovicnobT saxeebs? erT-erTi Sexedulebis mixedviT, adamianebs aqvT paternebis amocnobis ori sistema. pirveli sistema specializdeba obieqtebis nawilebis amocnobaze da maTi erT mTlianSi gaerTianebaze. meore sistema ki mimarTulia ufro farTo konfiguraciebis amocnobaze. meore sistema metad relevanturia saxis amocnobisTvis. roca Tqven xedavT megobars, romelTanac yoveldRiuri urTierToba gaqvT, Tqven cnobT mas konfiguraciuli sistemis gamoyenebiT. Tqven SeiZleba verc ki SeamCnioT is mciredi cvlilebebi, romlebic mis garegnobaSi gaCnda. axla warmoidgineT, rom Tqven SegxvdaT nacnobi, romelic 10 welia ar ginaxavT. Cveulebriv, Tqven iwyebT misi saxis detalebis analizs da mxolod amis Semdeg xvdebiT, rom is
  • 35. 35 Tqveni Zveli megobaria. amgvarad, saboloo jamSi, orive sistema gexmarebaT garCevisa da amocnobis sirTuleebis gadalaxvaSi. naxati #12 saxis amocnoba warmoiSoba safeTqlis wilis TiTistarisebri xveulidan (Fusiform gyrus). sxvadasxva kvlevebi adasturebs, rom ukve bavSvobis asakidanve saxis amocnobas specifikuri sistema emsaxureba. am mimarTulebiT sainteresoa faras (Farah) mier 1998 da 2000 wels Catarebuli kvlevebi. am kvlevebis mixedviT, bavSvebs SeuZliaT amoicnon saxis fotoebi ufro swrafad, vidre - igive sirTulis sxva stimulebi. erT-erT kvlevaSi monawileebs uCvenebdnen ori tipis suraTebs (eskizebs) – saxlebis da saxeebis gamosaxulebebs. yoveli saxli dakavSirebuli iyo mflobelis saxelTan da yoveli saxeli _ adamianis saxelTan. TiToeul cdaSi iyo eqvsi aseTi wyvili. am eqvsi wyvilis daswavlis Semdeg cdis pirebs sTxovdnen, amoecnoT saxe an saxli mTlianad an nawilebis mixedviT. aRmoCnda, rom adamianebi saxlebs ukeT amoicnoben, vidre - saxeebs. amasTan, isini daaxloebiT Tanabrad kargad amoicnobdnen saxelebs, rogorc nawilebis mixedviT, aseve - mTlianadac. rac Seexeba saxeebs, maTi mTlianobiTi amocnoba gacilebiT ukeTesi iyo, vidre - nawilebis mixedviT (ix. naxati #12). aqedan gamomdinare, gakeTda daskvna, rom, rogorc Cans, saxis amocnobas amocnobis specialuri konfiguraciis sistema udevs safuZvlad.
  • 36. 36 saxis amocnobis konfiguraciuli efeqtis saintereso magaliTia, roca adamianebi uyureben damaxinjebul saxeebs da Semdeg normaluri saxe damaxinjebulad eCvenebaT. Tu Tqven uyurebT damaxinjebul saxes garkveuli xnis ganmavlobaSi (ix. naxatebi # 13 da 14, romlebSic centrSi moTavsebulia sawyisi anu “normaluri” saxe, garSemo ki sxvadasxva mimarTulebiT damaxinjebuli gamosaxulebebi), Semdeg ki akvirdebiT Cveulebriv, normalur saxes, normaluri saxe geCvenebaT damaxinjebuli sawinaaRmdego mimarTulebiT. ase magaliTad, Tu Tqven normaluri saxis damaxinjebuli versia gaqvT, sadac Semcirebulia Tvalebs Soris manZili da akvirdebiT am saxes garkveuli drois ganmavlobaSi, amis Semdeg normalur saxeze Tvalebi geCvenebaT Zalian Sors erTmaneTisgan. Cveulebriv, Tqveni codna da gamocdileba gkarnaxobT, romelia normaluri saxe, magram misi damaxinjebuli versiis dakvirvebis Semdeg es codna gadaifareba miCveuli damaxinjebuli versiiT. naxati #131 1 amoRebulia statiidan: Visual adaptation and face perception by Michael A. Webster1, and Donald I. A. MacLeod - http://rstb.royalsocietypublishing.org/content/366/1571/1702.full
  • 37. 37 naxati #142 aRsaniSnavia, rom saxis kognitur damuSavebaze saxis emocia axdens zegavlenas. saxis aRqma da saxis emocia urTierTdakavSirebulia. marTlac, arsebobs garkveuli mtkicebulebebi asakTan dakavSirebuli “saxis pozitiurobis” efeqtis Sesaxeb. landerisa da metkalfis (Lander, Metcalfe) mier 2007 wels Catarebul kvlevaSi gamovlinda, rom xnieri adamianebi upiratesobas aniWeben bednieri saxis yurebas mowyenil an gabrazebul saxesTan SedarebiT. es kanonzomiereba ar dadasturda axalgazrdebSi. ufro metic, nacnobobis mixedviT daxarisxebisas, bednier saxeebs ufro maRali nacnobobis xarisxi aRmoaCndaT, vidre - neitraluri an negatiuri emociis gamomxatvel saxeebs. arsebobs empiriuli mtkicebulebebi, rom, roca adamianebi axdenen saxeebis kognitur gadamuSavebas, emociebi zrdian TiTistarisebri xveulis (Fusiform gyrus) aqtivobas. erT-erT kvlevaSi cdis pirebs sTxovdnen, amoecnoT saxeebi an saxelebis an emociebis mixedviT. aRmoCnda, rom emociis mixedviT amocnobisas, TiTistarisebri xveulis (Fusiform gyrus) aqtivoba izrdeboda. autizmiT daavadebuli pacientebis gamokvlevam aCvena, rom maT darRveuli hqondaT emociuri amocnoba. tvinis skanirebam ki gamoavlina, rom maTi TiTistarisebri xveuli (Fusiform gyrus) naklebad aqtiuri iyo janmrTel adamianebTan SedarebiT. sxva kvlevaSi adamianebi aTvalierebdnen an saxlebs an saxeebs. saxeebis daTvalierebis dros TiTistarisebri xveuli (Fusiform gyrus) aqtiurdeboda, saxlebis yurebisas ki - ara. yvela am gamokvlevis Sedegebze dayrdnobiT unda davaskvnaT, rom saxis amocnoba specifikuri sistemis aqtivaciis safuZvelze mimdinareobs. Tumca, 2 amoRebulia jurnalis “ Neuropsychologia” statiidan: Alex Burkhardt and others, Adaptation modulates the electrophysiologica lsubstrates of perceived facial distortion: Support fo ropponent coding.
  • 38. 38 yvela mecnieri ar iziarebs mosazrebas, rom saxis aRqmis sistema TiTistarisebr xveulSi (Fusiform gyrus) aris moTavsebuli. faqtia, rom saxis aRqma fsiqologiuri meqanizmiT gansxvavdeba sxva sagnebis aRqmisgan. arsebobs saxis aRqmis uunarobac. mas prosofagnozia (Prosopagnosia) ewodeba. mecnierebis azriT, igi dakavSirebulia garkveuli tipis konfiguraciuli sistemis dazianebasTan. meore mxriv, sxva unarSezRuduloba, rogoricaa, adreuli kiTxvis uunaroba, romelic damwyeb mkiTxvels SeiZleba hqondes xarvezi sityvis Semadgeneli maxasiaTeblebis amocnobaSi, pirveli tipis – elementebze dafuZnebuli sistemis dazianebasTan aris dakavSirebuli. Cveulebrivi mkiTxveli kiTxvas swavlobs pirveli sistemis gamoyenebiT – elementebis safuZvelze, xolo Semdeg ukve SeuZlia amoicnos sityva mTlianad. ase rom, informaciis damuSaveba gadanacvldeba erTi sistemidan meoreSi. savaraudoa, rom kiTxvis dazianebis zogierTi forma momdinareobs meore sistemis uunarobisgan, aiRos (gadaibaros) informacia pirveli sistemisgan.
  • 39. 39 aRqmis Teoriebi uSualo aRqma saidan iciT, rom aso “A” aris marTlac “A”, roca mas xedavT? es kiTxva advili dasasmelia, magram Zneli – sapasuxod. ra Tqma unda, es “A”-a, radgan gamoiyureba, rogorc “A”. ra xdis mas “A” -s msgavsad, nacvlad mag., “H” – is msgavsisa? ramdenad Znelia am kiTxvaze pasuxis gacema, aSkara gaxdeba, roca Tqven SexedavT naxats #14. savaraudod, Tqven am suraTze xedavT sityvebs “THE CAT” Tumca aso “H” sityvaSi “THE” da aso “A” sityvaSi “CAT” aam naxatze identuria. rogorc mixvdiT, es erTi SexedviT martivi procesi, sinamdvileSi sakmarisad rTulia. rogorc Cans, aq Cveni gamocdileba erTveba. magram rogor vakavSirebT aRqmuls mexsierebaSi SenaxulTan? geStalt-fsiqologebi am problemas hofdingis funqcias uwodeben, radgan danieli fsiqologi perald hofdingi eWvqveS ayenebda im azrs, rom aRqma SeiZleba dayvanil iqnas danaxulsa da damaxsovrebuls Soris martiv asociaciaciaze. erT-erTi gavleniani fsiqologi, romelic aseve eWvqveS ayenebda asociacionizmis am ideas, aris jeims j. gibsoni (1904 - 1980). naxati #15 gibsonis uSualo aRqmis Teoriis mixedviT, Cvens sensorul sistemaSi Semosuli informaciis nakadi moicavs sensorul konteqstsac, rac uzrunvelyofs adekvatur aRqmas. sxvagvarad rom vTqvaT, Cven ar gvWirdeba umaRlesi kognituri procesebi an raime sxva mediatori Cvens sensorul
  • 40. 40 gamocdilebasa da aRqmas Soris. gibsoni darwmunebuli iyo, rom realur samyaroSi arsebobs sakmarisi konteqstualuri informacia imisTvis, rom aRqma ganxorcieldes. misi azriT, aRqmis procesSi maRali donis inteleqtualuri procesebi ar monawileobs. gibsoni darwmunebuli iyo, rom Cven konteqstualur codnas uSualod (pirdapir) viyenebT, rac biologiurad aris ganpirobebuli. aseTi konteqstualuri informacia ar aris an Zneli gasakontrolebelia laboratoriul pirobebSi. gibsonis models ganixilaven, rogorc ekologiur models, radganac misi SexedulebiT, aRqmas adgili aqvs yoveldRiur cxovrebaSi (ekologiur garemoSi), laboratoriul pirobebSi ki konteqstualuri informacia naklebad xelmisawvdomia. gibsonis xazis gamgrZelebelia eleonor gibsoni, romelic ikvlevda orientirebis aRqmas bavSvebSi. “qvemodan-zemoT” da “zemodan-qvemoT” Teoriebi Teoriebi, romlebSic informaciis gadamuSaveba iwyeba dabali donis maxasiaTeblebiT, cnobilia “qvemodan-zemoT” Teoriebis saxeliT. am Teoriebis mixedviT, aRqma monacemebiT anu stimulebiT imarTeba. Tumca, yvela mecnieri ar eTanxmeba am mosazrebas. maTi didi nawili upiratesobas aniWebs “zemodan- qvemoT” Teoriebs, romelTa mixedviTac, aRqmaSi wamyvania umaRlesi donis kognituri procesebi, arsebuli codna da prioritetuli molodinebi. es Teoretikosebi informaciis gadamuSavebis meore planze, cxadia, ganixilaven da iTvaliswinebdnen sensorul monacemebsac. molodinebi da winaswari rwmenebi Zalian did zegavlenas axdenen aRqmaze. roca raime obieqtis danaxvas eli, SesaZlebelia dainaxo kidevac is, Tumca realurad is ar aris an aRar aris. magaliTad, Tu Tqven eliT romelime adamians garkveul adgilze, SeiZleba ifiqroT, rom dainaxeT igi, miuxedavad imisa, rom sinamdvileSi misi msgavsi adamiani dainaxeT. “zemodan-qvemoT” da “qvemodan-zemoT” gadamuSaveba aRqmis Teoriebia, magram isini gamoiyeneba kogniciis yvela aspeqtSi. es ori Teoria garkveulwilad avsebs erTmaneTs, radgan aRqmis srulfasovani Teoria moicavs rogorc `qvemodan_zemoT~ aseve `zemodan_qvemoT~ gadamuSavebis procesebs.
  • 41. 41 “qvemodan_zemoT” Teoriebi formisa da paternebis aRqmis oTxi ZiriTadi Teoriaa etalonis, prototipebis, TvisebebTa da struqturalur-aRweriTi Teoria. ganvixiloT TiTeuli maTgani cal-calke. etalonis Teoria am Teoriis mixedviT (Selfridge; Neisser), Cven gonebaSi vinaxavT etalonebis uTvalav simravles. etalonebi aris im paternebis Zalian detaluri modelebi, romlebic Cven SeiZleba aRviqvaT. Cven aRviqvamT paternebs etalonebis simravlesTan Sedarebis gziT. Semdeg virCevT im etalons, romelic zustad emTxeveva danaxuls. etalonebis damTxvevis (morgebis) magaliTebi Cven yoveldRiur cxovrebaSi gvxvdeba: am gziT xdeba TiTis anabeWdebis damTxveva, maRaziaSi nebismieri tipis produqti identificirebulia produqtis universaluri kodiT, romelTa skanireba da identificireba xdeba yidvis momentSi kompiuteris mier (ix. naxati #16). garda amisa, Wadrakis moTamaSeebi, romlebic icnoben bevr TamaSs, iyeneben Sesabamisobis strategias, imisTvis, rom gamoiyenon sxva TamaSebis etalonebi. TiToeul zemoT naxseneb SemTxvevaSi mizani aris, dasmuli amocanis Sesabamisad, vipovoT erTi saukeTeso damTxveveva da ukuvagdoT sxva Seuferebeli etalonebi. Tqven Zalian ar mogewonebaT, Tu aRmoaCenT, rom Tqveni bankis cifrebis amomcnobi sistema Secda Tqvens angariSze depozitis daregistrirebisas. es SeiZleba momxdariyo im SemTxvevaSi, cifrebis amomcnobi manqana (an kompiuteri) ise yofiliyo daprogramebuli, rom orazrovani stimulebidan (maxasiaTeblebidan) varaudiT aerCia erT-erTi. sinamdvileSi, etalonebis damTxvevisTvis, misaRebi mxolod zusti damTxvevaa. swored amas moeliT Tqven bankis kompiuterisgan. warmoidgineT Tqveni perceptuli sistema, romelic yoveldRiur cxovrebaSi muSaobs. is Zalian mZime mdgomareobaSi aRmoCndeba, Tu Tqveni moTxovnaa mxolod zusti damTxvevisas amocnoba. ramdeni gonebrivi etalonia saWiro im adamianis saxis aRsaqmelad, romelic Tqven giyvarT? Tqven
  • 42. 42 dagWirdebaT TiTo etaloni yoveli misi saxis gamometyvelebisTvis, yoveli xedvis kuTxidan misi gamosaxulebisTvis, misi saxe makiaJiT Tu mis gareSe, sxvadasxva varcxnilobiT da a.S naxati #16 anbanis asoebi ufro martivi stimulebia, vidre saxeebi an sxva kompleqsuri stimulebi. Tumca etalonebis damTxvevis Teoria problemebs awydeba asoebis aRqmis garkveuli aspeqtebis axsnisasac. igi ver xsnis im sityvebisa da asoebis aRqmas, romelic #15 naxatzea gamosaxuli. Cven vcnobT asoebs ( “A” da “H”) erTi da igive fizikuri stimulebis safuZvelze. hofdingi (Hoffding) aRniSnavda sxva problemebsac. Cven SegviZlia aso A”_s amocnoba miuxedavad misi zomisa, orientaciisa da formisa, Tumca Zneli dasajerebelia, rom gonebaSi gvaqvs aso “A”_s formis, zomis da orientaciis SesaZlo variantebis yvela etaloni. amdeni etalonebis Senaxva, organizeba da amocnoba SeuZlebeli iqneboda. ufro metic, gaugebaria, rogor vqmniT amden etalons SesaZlo aRsaqmeli yoveli obieqtisTvis?
  • 43. 43 prototipebis Teoria etalonis Teoriis problemebma bunebrivad gamoiwvia paternebis aRqmis alternatiuli _ prototipebis damTxvevis Teoriis warmoSoba. prototipi aris romelime klasis obieqtebis an paternebis garkveuli tipis saSualo, romelSic gaerTianebulia am klasis yvela yvelaze tipuri (yvelaze xSirad dakvirvebadi, gamoyenebadi) Tviseba. amocnoba xdeba prototipTan Sedarebis gziT. amgvarad, prototipi - es aris paternis prezentacia, misi saukeTeso modeli. magram ar aris aucilebeli, rom igi romelime paternis an modelis zusti, identuri asli iyos. amgvarad Camoyalibebul aRqmis Teorias SeuZlia axsnas konfiguraciebis aRqma. magaliTad, rogor xdeba policiis mier Seqmnili damnaSavis portretis safuZvelze misi amocnoba an rogor qmnian policielebi damnaSavis portrets mowmis Cvenebis safuZvelze. am modelis mixedviT, Cven SegviZlia CamovayaliboT prototipi maSinac ki, roca Cven arasodes gvinaxavs prototipis Sesatyvisi nimuSi. es imas niSnavs, rom prototipebSi, romlebsac Cven vqmniT, integrirebulia paternis yvela tipuri Tviseba. es xdeba maSinac ki, roca Cven arasodes gvinaxavs is nimuSi, sagani an movlena, romelSic es tipuri Tvisebebi erTdroulad aris integrirebuli. am fenomenis sailustraciod ganvixiloT 1981 wels solosos da makbarsis mier Catarebuli eqsperimenti. maT prototipis safuZvelze Seqmnes msgavsi paternebis mravali seria (magaliTisTvis ix. naxati #17). isini cdis pirebs ar aCvenebdnen prototips, romelTa safuZvelzec es paternebi Seiqmna. cdis pirvel etapze cdis pirebs aCvenebdnen mxolod paternebs. mogvianebiT tardeboda cnobis mexsierebis testi klasikuri meTodiT: cdis pirebs aCvenebdnen garkveul damatebiT paternebs, romelic moicavdnen distraqtorebsac da prototipul paternsac. am pirobebSi cdis pirebi adasturebdnen (amoicnobdnen) prototips, rogorc ukve nanaxs. amasTan, amaSi maTi darwmunebulobis xarisxi Zalian maRali iyo.
  • 44. 44 naxati #17 TvisebaTa Teoria paternebis da formis aRqmis kidev erTi alternatiuli axsna aris TvisebaTa damTxvevis Teoria. am Teoriis mixedviT, Cven vcdilobT paternis Tvisebebis damTxvevas im TvisebebTan, romlebic mexsierebaSi gvaqvs Senaxuli. aRqma etalonTan damTxvevis an prototipTan Sedarebis gziT ki ar xdeba, aramed _ TvisebaTa Sedarebis da maTi damTxvevis safuZvelze. TvisebaTa damTxvevis erT-erTi Teoria pandemoniumis saxeliTaa cnobili. masSi, specifikuri movaleobebiT aRWurvili metaforuli “demonebi” iReben da aanalizeben stimulis Tvisebebs. es modeli warmodgenilia naxatze #18.
  • 45. 45 naxati #18 oliver silfrijis (Oliver Selfrigde) pandemoniumis modeli aRwers “xatis/ gamosaxulebebis demonebs” isini gaivlian baduris gamosaxulebidan “TvisebaTa damonebamde.” TiToeuli “Tvisebis demoni” daiZaxebs, roca aris damTxveva stimulsa da mocemul Tvisebas Soris. es damTxvevebi gamouZaxeben ierarqiis Semdeg safuxurze myof “kognitur (azris, fiqris) demonebs”. isini mexsierebidan amoitanen iseT paternebs, romlebic ergebian “TvisebaTa demonis” mier mowodebul erT an met Tvisebas. “gadawyvetilebis mimRebi demoni” usmens “kognituri demonis” “pandemoniums”. igi gadawyvetilebas iRebs imis Taobaze, Tu ra aris danaxuli, “kognituri demonis” yvelaze xSir daZaxebaze dayrdnobiT (anu yvelaze metad damTxveuli Tvisebebis safuZvelze).
  • 46. 46 miuxedavad imisa, rom silfrijis modeli erT-erTi yvelaze farTod Ggavrcelebulia, arsebobs TvisebaTa sxva modelebic. zogierTi avtori gamoyofs sxvadasxva tipis Tvisebebsac, rogoricaa, mag: globaluri da lokaluri Tvisebebi. lokaluri Tvisebebi Sedgeba mocemuli paternis mciremasStabiani an detaluri aspeqtebisgan. Tumca, ar arsebobs lokaluri Tvisebebis zusti gansazRvreba, Cven mainc SegviZlia ganvasxvaoT isini globaluri Tvisebebisgan, romlebic mTlianobiT formas qmnian. ganvixiloT, magaliTad, masala (naxati 19), romelic navonma (Navon) gamoiyena paternebis aRqmis kvlevaSi. warmodgenili orive stimuli (a da b) aris aso “H”. a) panelze lokaluri Tvisebebi (patara “H”-ebi) Seesabameba globalur Tvisebas (did “H”- s). panelze b) ki lokaluri Tvisebebi (patara “S”-ebi) ar Seesabamebian globalur Tvisebas. naxati #19 1977 wels navonis (Navon) kvlevaSi cdis pirebi axdendnen stimulTa identifikacias an globalur an lokalur doneze. aRmoCnda, rom cdis pirebma ufro swrafad SeZles stimulis identificireba globalur doneze, vidre – lokalur doneze. ufro metic, globalur doneze stimulTa identificirebaze zegavlenas ar axdenda lokaluri Tvisebebis damTxveva an ardamTxveva globalur TvisebebTan. cdis pirebi erTnairad swrafad pasuxobdnen miuxedavad imisa, globaluri “H” Sedgenili iyo lokaluri “H”-ebisgan, Tu lokaluri “S”-ebisgan. roca cdis monawileebs sTxovdnen, epasuxaT lokalur doneze. isini ufro swrafad pasuxobdnen, roca globalur Tvisebebi emTxveoda lokalurs. maT pasuxis gasacemad meti dro sWirdebidaT Tu maT unda moexdinaT lokaluri “S”-ebis identificireba, romelTa konbinaciiTac
  • 47. 47 globaluri “H” iyo Seqmnili. am fenomens globaluri upiratesobis efeqts uwodeben. sul male eqsperimentulad gamovlenil iqna sawinaaRmdego fenomeni, romelsac lokaluri upiratesobis efeqts uwodeben. martinis (Martin, 1979) kvlevaSi aRmoCnda, rom roca lokalur TvisebaTa Soris didi dacilebaa (ix. naxati #20), maSin reversiuli efeqti vlindeba: cdis monawileebi ufro swrafad axdenen individualuri asoebis lokaluri Tvisebebis identifikacias, vidre – globalurisas. winaaRmdegobrivi stimulis SemTxvevaSi lokaluri Tvisebebi xels uSlian (aferxeben) globalur amocnobas. naxati #20 TvisebaTa Teoriis garkveul mxardaWeras warmoadgens nevrologiuri da fsiqologiuri kvlevebi. mkvlevarebma (Hubel and Wiesel) gamoiyenes erTi ujredis Caweris teqnologia cxovrelebTan. maT gazomes individualuri neironebis pasuxebi vizualur qerqSi. Semdeg maT moniSnes es neironebi Sesabamisi vizualuri stimulebisTvis vizualuri velis Sesabamis adgilebze. maTma kvlevam aCvena, rom baduris specifikur nawilebze warmodgenil gansxvavebul stimulebze tvinSi vizualuri qerqis specifikuri neironebi reagireben. Sesabamisad, yoveli specifikuri receftoruli velisTvis baduraze SeiZleba moiniSnos qerqis individualuri neironi. aRmoCnda, rom qerqis ujredebi reagireben “specipikurad orientirebul sinaTlis xazebis segmentebze” (Hubel and Wiesel,1979). eqsperimentma aCvena, rom zogierTi ujredebi reagireben mxolod horizontalur xazebze, zogierTebi mgZnobiareebi arian mxedvelobiTi
  • 48. 48 stimulis mimarT, zogierTebi ki marjvena kuTxis mimarT. sxva mecnierebma aRmoaCines ujredebi, romlebic reagireben kuTxeebze da gverdebze. Tumca, mecnierebis am etapze cnobilia, rom tvinis reagireba mxedvelobis stimulebze aseTi erTmniSvelovani ar aris, igi rTuli da kompleqsuria. mravali tipis ujredi emsaxureba mraval funqcias. es ujredebi moqmedeben nawilobriv paralelurad, miuxedavad imisa, rom Cven amas ver vacnobierebT. magaliTad, sivrciTi informacia aRqmuli obieqtis ganlagebis Sesaxeb gadamuSavdeba misi konturebis Sesaxeb informaciasTan erTdroulad. naxati #21 TvisebaTa Teoriis farglebSi upasuxod rCeba kiTxva, Tu rogor xdeba diskrituli Tvisebebis gaerTianeba erT formaSi, romelsac Cven aRviqvamT, rogorc raime obieqts. struqturul-aRweriTi Teoria 1987 wels bidermanma (Biederman) Camoayaliba aRqmis struqturul-aRweriTi modeli, romelsac geonebis Teoriasac uwodeben. am modelis mixedviT, obieqtis samganzomilebian reprezentaciebs Cven vqmniT Zalian martivi geometriuli figurebis manipulaciis saSualebiT. es saSualebebia samganzomilebiani geometriuli ionebis (geonebis) nakrebebi. isini moicaven iseT obieqtebs,
  • 49. 49 rogorebicaa marTkuTxedebi, cilindrebi, konusebi da maTi moRunuli Semadgeneli nawilebi (ix. naxati #22). bidermanis komponentebis amocnobis Teoriis Tanaxmad, Cven swrafad amovicnobT obieqtebs maTi kideebis SeswavliT da Semdeg vSliT obieqts geonebad. geonebi SesaZlebelia xelaxla aiwyos alternatiuli wyobiT. ase, magaliTad, asoebis mcire simravlis manupulaciis gziT (kombinaciiT) SeiZleba Sedges uTvalavi sityva da winadadeba. aseve, geonebis mcire ricxvi SeiZleba gamoyenebul iqnas sabazo formebis da Semdgom uamravi sabazo obieqtebis konstruirebisaTvis. geonebi aris martivi da invariantuli xedvis sxvadasxva kuTxidan (anu garCevadi sxvadasxva xedviTi kuTxidan). naxati #22 obieqtebi agebulia geonebisgan da amitom isini advilad amosacnobia mravali sxvadasxva perspeqtividan, miuxedavad vizualuri “xmaurisa”. bidermanis azriT, misi modeli ekonomiurad xsnis, Tu rogor SegviZlia swrafad, martivad, uSecdomod amovicnoT obieqtebis mravalricxovani klasifikaciebi. amocnoba ar aris damokidebuli mayureblis kuTxis cvlilebaze. is maSinac xorcieldeba, roca sxvadasxva konteqstis zegavleniT obieqti damaxinjebulia. Tumca bidermanis Teoria xsnis, Tu rogor amovicnobT skamebis, sanaTebis, saxeebis da sxv. zogad formebs, magram igi adekvaturad ver xsnis rogor vcnobT romelime gamorCeul skams an saxes. magaliTad gamodgeba Cveni sakuTari saxe an Cveni megobrebis saxe. unda iTqvas isic, bidermani TviTonve miiCnevda, rom misi Teoriis garkveuli aspeqtebi Semdgom damuSavebas saWiroebda. aseTi
  • 50. 50 sakiTxia mag., Tu rogor xdeba aRwerili obieqtis nawilebs Soris kavSirebis damyareba. kidev erTi problema bidermanis TeoriaSi da zogadad Q”qvemodan- zemoT” midgomaSi aris is, Tu rogor xdeba winaswari molodinebisa da garemos konteqstis gaTvaliswineba paternebis amocnobis zogierT SemTxvevaSi. “zemodan-qvemoT” midgomebi aRqmis “qvemodan_zemoT” midgomis sawinaaRmdegoa “zemodan-qvemoT” konstruqtivistuli midgoma (bruneri, gregori, roki, helmholci). am midgomis Tanaxmad, aRqmisas adamiani aSenebs (akonstruirebs) stimulebis kognitur gagebas. es midgoma dafuZnebulia Sexedulebaze, rom maRali donis gonebrivi procesebi, maT Soris swavlac, mniSvnelovan rols asruleben aRqmaSi. amitom mas inteleqtualuri aRqmasac uwodeben xolme. am midgomis Tanaxmad, ara mxolod samyaro axdens zegavlenas Cvens aRqmaze, aramed samyaro, romelic Cven gamocdilebaSi gvaqvs, sinamdvileSi Camoyalibebulia Cveni aRqmis safuZvelze. amgvarad, erTi mxriv, aRqma axdens zegavlenas im samyaroze, romelic Cven gamocdilebaSi gvaqvs da meore mxriv, es samyaro axdens zegvlenas aRqmaze. magaliTad, wamoidgineT, rom miuyvebiT ucnob gzas. gzajvaredinze SegxvdaT niSani, romelzec weria “ST -P.” Tqven, cxadia, aRiqvamT SeCerebis niSans. am dros Tqven, faqtobrivad, “SeqmeniT”, “aaSeneT” aRqma. konstruqtivistebs miaCniaT, rom zomis da formis aRqmis konstantoba masSi maRali donis konstruqtuli procesis monawileobis Sedegia. igive SeiZleba iTqvas feris konstantobazec: obieqtis feri rCeba igive, miuxedavad ganaTebisa. warmoidgineT, rom ganaTeba iseTi mcirea, rom igi TiTqmis ar aris. miuxedavad amisa, Cven banans mainc yviTelad aRviqvamT, vaSls - wiTlad da sazamTros - mwvaned. konstruqtivistebis mixedviT, Cven swrafad vqmniT da vamowmebT sxvadasxva hipoTezebs aRqmis procesSi. perceftebi dafuZnebulia sami tipis informaciaze. pirveli - es aris is rasac Cven SevigZnobT anu sensoruli monacemebi. meore - es aris is, rac Cven viciT anu mexsierebaSi Senaxuli codna da mesame _ es aris is, rac Cven davaskveniT maRali donis kognituri procesebis gamoyenebiT. aRqmaSi Cven viTvaliswinebT prioritetul molodinebsac. magaliTad SeiZleba
  • 51. 51 gamodges megobris danaxvis molodini, radgan masTan daniSnuli gvaqvs Sexvedra. Cven aseve viyenebT im codnas, rac gvaqvs konstruqtis Sesaxeb. Cven vakeTebT aracnobier daskvnas, romlis drosac Cven vakavSirebT (vaerTianebT) sxvadasxva wyarodan wamosul informacias aRqmis Camosayalibeblad. sxva sityvebiT rom vTqvaT, erTze meti informaciis wyaros gamoyenebiT, Cven vaxorcielebT msjelobas, romlis Sesaxeb arc ki viciT. gaCerebis niSnis magaliTSi, sensoruli informacia ar aris sakmarisi, Tumca Tqveni winaswari gamocdileba molodinze, codnasa da konsteqstze daydnobiT gkarnaxobs aRqmas(magaliTisTvis ix. naxati #15). palmeris (Palmer) mier Catarebul erT-erT kvlevaSi monawileebs sTxovdnen, amoecnoT obieqtebi Sesabamis an Seusabamo konteqstSi. maT aCvenebdnen samzareulos suraTs, xolo Semdeg warudgendnen sxvadasxva obieqtis sqematur gamosaxulebebs amosacnobad. ames obieqtebi iyo: puri, safosto yuTi da barabani. obieqtebi, romlebic Seesabamebodnen konteqsts (am SemTxvevaSi, puri) ufro swrafad iyo amocnobili, vidre is sagnebi, romlebic ar iyo konteqstis Sesabamisi. amgvarad, konstruqtivistuli midgomis upiratesobaa is, rom aRqmis “qvemodan-“zemoT” (monacemebiT marTuli) Teoriebisgan gansxvavebiT, igi iTvaliswinebs konteqstis efeqts. Tumca, unda iTqvas isic, rom Tanamedrove kognituri Teoria monacemebis aRwerisa da axsnisTvis iyenebs rogorc “qvemodan-zemoT”, aseve “zemodan-qvemoT” midgomebs.
  • 52. 52 yuradReba Sesavali yuradReba es aris gonebrivi Zalisxmevis koncentracia sensorul an azrobriv (gonebriv) movlenebze. yuradRebis gamokvlevebSi ganixileba 4 mTavari aspeqti. es aris: 1) gamtarunarianoba anu yuradRebis arCeviToba; 2) agznebis done; 3) yuradRebis marTva; 4) cnobiereba. yuradRebis Teoriebis didi nawili gamodis iqidan, rom, Tumca adamiani garSemortymulia uTvalavi maxasiaTebliT, misi nervuli sistemis SesaZleblobebi ki SezRudulia da amitom ver xerxdeba aseTi raodenobis garegani stimulebis miReba. ufro metic, kidevac SesaZlebeli rom iyos maTi aRmoCena, tvini ver SeZlebda maT gadamuSavebas, radganac informaciis gadamuSavebis gamtarunarianoba SezRudulia. Cveni SegZnebis organoebi kavSirgabmulobis sxva saSualebebis msgavsad, kargad muSaoben, Tuki gadasamuSavebeli informaciis moculoba Seesabameba maTi SesaZleblobebis farglebs. rogorc ki informacia aRar eteva am farglebSi, maSinve xdeba arxis gadatvirTva da sistemis moSla. Tanamedrove midgoma yuradRebis raobasTan dakavSirebulia donald brodbentis saxelTan, kerZod, 1958w. Tavis wignSi “aRqma da komunikacia“ igi werda, rom aRqma – es aris SezRuduli gamtarunarianobis mqone informaciis gadamuSavebis sistemis muSaobis rezultati. gare samyaro Seicavs gacilebiT ufro meti SegZnebebis SesaZleblobas, vidre amis unari aqvs perceftul da kognitur sistemebs. amitom imisTvis, rom Tavi gaarTvan mTel Semosul informacias, adamianebi YyuradRebas mimarTaven maT nawilze da ukuagdeben danarCens. didi xnis ganmalobaSi miRebuli iyo, rom yuradRebis gaxleCa ar xdeba da SesaZlebelia yuradRebis mimarTva mxolod erTi mimarTulebiT. Tu Cven SevecdebiT, rom ramdenime Setyobineba miviRoT erTdroulad, gansakuTrebiT ki erTgvarovani, Cven mogviwevs uaris Tqma sizusteze. roca manqanas vatarebT, Cven
  • 53. 53 SegviZlia yuradRebis mimarTva gzaze da amavdroulad, radios mosmena, magram Zalian Znelia yuradRebis miqceva or iseT stimulze, romelsac erTi da igive modaloba gaaCnia ( mag., ori mxedvelobiTi an ori smeniTi gamRizianebeli). yoveldRiuri gamocdilebiT viciT, rom Cven garkveuli maxasiaTeblebs sxvebTan SedarebiT ufro met yuradRebas vaqcevT da, Sesabamisad, xdeba am maxasiaTeblebis Semdgomi gadamuSavebac. romel maxasiaTeblebs vaqcevT yuradRebas da romels _ ara – es garkveulwilad damokidebulia Cveni mxridan maT kontrolze da Cvens xangrZliv mexsierebaze. asea Tu ise, yuradRebis meqanizmi gadaerTveba erTi stimulidan meoreze. nawili moiZieba da nawilis gafiltvra xdeba. es gansakuTrebiT kargad Cans e.w. “koqteilis wveulebis efeqtSi”, roca SesaZlebelia, rom usmende erTi adamianis xmas da, amavdroulad, “iWerde” sxva adamianis laparaksac. bevr Cvengans gamoucdia, Tu rogor “xtunaobs” Cveni yuradReba Cveni uintereso mosaubris xmidan gverdze mdgomi adamianebis xmaze, romlebic saintereso Worebs hyvebian. rogorc am magaliTidan Cans, yuradReba arCeviTia Cveni yuradRebis arCeviTobas ramdenime axsna aqvs: 1) informaciis gadamuSavebis Cveni unari SezRudulia arxis gamtarunarianobiT; 2) Cven SegviZlia garkveulwilad gavakontroloT is, Tu ras vaqcevT yuradRebas; 3) saganTa aRqma dakavSirebulia Cveni aqtivaciis, “agznebis donesTan”, romelic, Tavis mxriv, dakavSirebulia Cvens interesebTan. 4) is, rasac Tqven yuradRebas vaqcevT Cveni cnobieri gamocdilebis nawilia. swored es oTxi ZiriTadi Tema Seadgens yuradRebis kvlevis mTavar sakiTxebs. ganvixiloT TiToeuli maTgani cal-calke. cnobiereba cnobierebis sakiTxis Seswavla gansakuTrebiT aqtualuri gaxda kognituri fsiqologia aRorZinebis Sedegad. krauderis (Crowder, 1985) aRniSvniT, xanmokle mexsierebis Sesaxeb Sexedulebebis ganviTarebam kvlav wamoWra cnobierebis Seswavlis saWiroeba. jemsi cnobierebas SesarCev komisias adarebda.
  • 54. 54 marTlac, Cven virCevT erT_erT stimuls mravlidan da, amasTan, areuli stimuli gamoiyofa, gamoikveTeba, xolo danarCenebi - ganidevneba (daiCrdileba). cnobierebis qveS moiazreba garemomcveli samyaros stimulebisa da movlenebis codna, aseve iseTi kognituri procesebis codna, rogoricaa, mexsiereba da Cveulebrivi SegrZnebebi. endel tulvingma (Tulving, 1985) gamoyo adamianis cnobierebis sami nairsaxeoba: anoeturi, noeturi da avtonoeturi. TiToeul maTgans Seesabameba mexsierebis sami nairsaxeoba: proceduruli, semantikuri da epizoduri. proceduruli mexsiereba dakavSirebulia imasTan, Tu rogor xdeba raimes gakeTeba. is moicavs unarebis SeZenas, Senaxvas da gamoyenebas. semantikur mexsierebaSi inaxeba samyaros Sesaxeb codna, xolo epizodurSi ki – piradad gancdili movlenebi. tulvings miaCnia, mexsierebis TiToeul am sistemas Seesabameba cnobierebis calke tipi (ix. nax. #23) naxati #23 epizoduri avtonoeturi semantikuri noeturi proceduruli anoeturi anoetur cnobierebas zogjer `ucodinars“uwodeben radgan igi mimdinare situaciiT SezRudulia droSi. cnobierebis es tipi saSualebas aZlevs adamians daafiqsiros garemos maxasiaTeblebi da Tavisi qceviT iriagiros arsebiT situaciaSi. noeturi cnobierebaSi anu “mcodne” cnobiereba ufro simboluria. roca obieqtebi ar aris, maSinac xdeba maT Sesaxeb informaciis gadamuSaveba da Zieba. anoeturTan SedarebiT es cnobierebis ufro simboluri saxea da dakavSirebulia SemecnebasTan. yvelaze rTuli tipia avtonoeturi (“sakuTari
  • 55. 55 Tavis Sesaxeb mcodne”) cnobiereba, romelic dakavSirebulia epizodur mexsierebasTan. aseTi cnobiereba saWiroa piradad gancdili movlenebis dasamaxsovreblad. igi gvexmareba piradad gancdili cxovrebiseuli faqtebis gaxsenebaSi. igi gasxvavdeba danarCeni ori tipis cnobierebisgan, romelic dakavSirebulia aRqmasTan, azrovnebasTan an sizmrebTan. tulvingis mier SemoTavazebulma modelma xeli Seuwyo cnobierebis kvlevis metfizikuri Wvretis farglebidan ganTavisuflebas. cnobiereba da naxevarsferoebis specifikuroba 1869 w. frangma eqimma brokam aRmoaCina, rom sxeulis simetriis kanoni ar muSaobda tvinis SemTxvevaSi. tvinis marjvena naxevarsferos dazianebis mqone pacientebs uWirT metyveleba, Tumca tvinis marjvena naxevarsferos dazianeba ar iwvevs analogiur problemebs. rojer speris (Sperry) gamokvlevebSi tvinis asimetriis axali mtkicebulebebi gamovlinda. igi gamokvlevebs atarebda pacientebze, romlebsac gaxleCili hqondaT mazoliseburi sxeuli marcxena da marjvena naxevarsferoebs Soris. erT-erT eqsperimentSi pacientebs ukravdnen Tvalebs da aZlevdnen marjvena xelSi obieqtebs SexebiT amosacnobad. sensoruli informacia, romelic marjvena xelidan momdinareobs, unda gadaeces marcxena naxevarsferoSi, romelic metyvelebis generaciazea pasuxismgebeli. im pirobebSi, roca pacientis mazolisebri sxeuli gaxleCili aqvs, mas mainc SeuZlia gasazRvros im obieqtebis saxeli, romlebic mas marjvena xelSi aqvs. Tumca, Tu obieqti marcxena xelSi aqvT, romlidanac impulsebi marjvena naxevarsferoSi miemarTeba, pacientebs ar SeuZliaT daasaxelon obieqti. am eqsperimentebis Sedegebi niSnavda imas, rom adamianebs SeiZleba hqondeT cnobierebis ori tipi: erTi _ marjvena naxevarsferoSi, romelic emsaxureba metyvelebiT codnas da informaciis gadamuSavebas da meore _ marjvena naxevarsferoSi sivrciTi funqciebisaTvis. ornSteinis (Ornstein) azriT, individTa Soris fundamentaluri inteleqtualuri sxvaobebi swored naxevarsferoTa araTanabari ganviTarebiTa da erTis meoreze dominirebiTaa
  • 56. 56 gamowveuli: adamianTa garkveul nawils aqvs araCveulebrivi verbaluri unarebi, sxvebi ki ukeT arTmeven Tavs meqanikur Tu sivrciT kanonzomierebebs. onrSteinis azriT, dasavlur kulturebSi metad ikveTeba logikuri azrovneba, kiTxva da informaciis verbaluri gadamuSaveba, xolo aRmosavlurSi ki - aqcentirebulia intuiciasa da insaitze dafuZnebuli cnobiereba. cnobierebis doneebi: rogorc Cans, TiToeuli SegrZneba dakavSirebulia cnobierebis garkveuli donesTan. ganvixiloT, magaliTad, Sexeba. Cveulebriv, Cven ver SevigrZnobT (aRviqvamT) Cveni tansacmlis an saTvalis wonas, romelic gvacvia an gvikeTia. magram sakmarisia Cveni yuradReba mivmarToT aqeT, Cven maSinve SevigrZnobT tansacmlis wonas an saTvales, romelic yurebze da cxvrize gvawveba. zustad aseve, zogjer Cven imdenad varT gatacebuli garkveuli azrebiT, rom nebismieri sxva azri an SegrZneba sruliad gamoricxulia. aseT SemTxvevaSi Cveni fsiqikuri energiis udidesi nawili mimarTulia erT garkveul obieqtze Tu azrze. yoveldRiuri cxovrebis sxva, naklebad daZabul momentebSi Cveni cnobiereba metad gaSlilia da moicavs sxvadasxva mravalricxovan SegrZnebas. Sinagani movlenebi, magaliTad, mogonebebi aseve dakavSirebulni arian cnobierebis ramdenime donesTan. roca Tqven am winadadebebs kiTxulobT, Tqveni azrovneba dakavebulia cnobierebis ideebiT. Tumca SesaZloa, rom im informacias, romelsac Tqven aqedan iRebT zemodan edeba sxva azrebi da mogonebebi. zogjer es gareSe azrebi imdenad Zlieria, rom Tqven SeiZleba araferi gaxsovdeT wakiTxulidan. cnobierebis Seswavlis mimarT fsiqologiis istoriis ganmalobaSi gansxvavebuli da zogjer sruliad radikaluri midgomebi iyo. aseTia, mag. titreneri da froidi, romlebic miiCnevdnen, rom fsiqologiis centraluri Tema cnobierebaa, xolo uotsons ki miaCnda, rom cnobiereba fsiqologiuri kvlevis miRma unda iyos. Tanamedrove kognitur fsiqologiaSi cnobiereba ganixileba yuradRebis konteqstSi, radgan orives _ cnobierebasac da yuradRebasac _ SezRuduli gamtarunarianoba axasiaTebs. garkveuli drois ganmalobaSi mxolod SezRuduli raodenobis informacia SeiZleba iyos Cveni yuradRebis obieqti da, Sesabamisad, gadamuSavebuli. miCneulia agreTve, rom Cven cnobierebaSi SegviZlia SevaCeroT mxolod raime erTi.
  • 57. 57 mandlers miaCnda (Mandler), rom xanmokle mexsierebis SezRuduli tevadoba, uSualo mexsierebis moculoba, SefasebiTi msjelobebis SezRuduli SesaZlebobebi da sxv. _ yvelaferi es dakavSirebulia gacnobierebuli Sinaarsebis SezRudul moculobasTan. informaciuli midgomis farglebSi arsebobs mxolod ramdenime seriozuli Sroma cnobierebis Sesaxeb. erT-erT maTganis avtori _ Salisi (Shallice) miiCnevs, rom mexsierebaSi informaciis ganmeoreba da seleqciuri yuradReba cnobieri procesis monawilobas gulisxmoben. misi azriT, cnobiereba asrulebs ormag amocanas: is irCevs moqmedebis dominantur sistemas (romelic unda amuSavdes) da gasazRvravs misTvis mizans. naiseri (Naisser) ar eTanxmeba mosazrebas, rom cnobiereba garkveuli drois ganmavlobaSi erTi obieqtiT aris SezRuduli, radganac sakuTriv erTi obieqtis idea Zalian bundovania. magaliTad, roca balets vuyurebT, ramden obieqts vacnobierebT?
  • 58. 58 yuradRebis gamtarunarianoba da SerCeviToba Cven yuradRebas mivmarTavT SerCeviTad garkveul movlenebze an maxasiaTeblebze. miCneulia, rom amis mizezi arxis gamtarunarianobis SezRudulobaa an Cveni uunaroba, erTdroulad gadavamuSaoT yvela sensoruli maxasiaTebeli. aseTi Sexeduloba gulisxmobs informaciis gadamuSavebis Cvens sistemaSi “viwro adgilis” arsebobas, romelic ganpirobebulia nevrologiuri SesaZleblobebiT. informaciuli midgomis farglebSi SemoTavazebuli iyo ramdenime modeli, romelSic gansazRvrulia am “viwro adgilis” funqciebi da lokalizacia. erT- erT pirvel modelSi, romelic brodbentis mier aris SemuSavebuli, “viwro adgili” aris perceftuli analizis etapis win anu Cven vaxdenT informaciis gafiltvras misi sensoruli registrSi Semosvlis Semdeg. garkveuli informacia yuradRebis miRma rCeba da Sesabamisad ar xdeba misi Semdgomi perceftuli analizi. meore modelis mixedviT, viwro adgili mdgomareobs sapasuxo reaqciis arCevis etapze an uSualod mis win (doiCi da doiCi). am modelis Tanaxmad, mTeli informaciis perceftuli analizi xdeba, Tumca mxolod mis nawilze xdeba sapasuxo reaqciis SemuSaveba. yuradRebis SerCeviTobisa da SezRuduli gamtarunarianobis kvlevebis umetesoba smenisa da mxedvelobis signalebis magaliTze iyo Seswavlili. amitom Cven ufro dawvrilebiT ganvixilavT maT. smeniTi signalebi smeniTi signalebis safuZvelze yuradRebis erT-erTi yvelaze cnobili mkvlevaria Ceri (Cherry). igi eqsperimentuli kvlevisas iyenebda e.w. “daCrdilvis” meTods. am eqsperimentebSi cdis pirs sTxoven, gaimeoros zepiri Setyobineba zustad ise, rogorc is iyo mowodebuli. es rTuli ar aris, Tu metyveleba nelia, magram swrafi metyvelebis dros cdis pirs ar SeuZlia gaimeoros mTeli Semosuli informacia. garda amisa, Ceris eqsperimentebSi cdis pirebs
  • 59. 59 miewodebodaT ori smeniTi informacia erTdroulad, romelTaganac erT-erTi unda “gamoerCia” xolo meorisTvis ignorireba unda gaekeTebina. zogjer es informaciebi miewodebodaT yursasmenebis saSualebiT, zogjer ki oTaxis sxvadasxva kuTxeSi ganTavsebuli akustikuri sistemebis saSualebiT. aRsaniSnavia isic, rom orive Setyobinebas erTi da igive diqtori kiTxulobda. Cerim aRmoaCina, rom miuxedavad imisa, rom cdis pirebi axerxebdnen informaciis “daCrdilvas” (ignorirebas), isini Zalian cota rames imaxsovrebdnen. cxadia, cdis pirebi gacilebiT ufro cudad imaxsovrebdnen im Setyobinebas, romelsac naklebi yuradReba eqceoda. rodesac ignorirebuli arxidan maT miewodebodaT sityvieri Setyobineba, isini afiqsirebdnen, rom es iyo verbaluri Setyobineba. amdenad, xdeboda metyvelebis amocnoba. magram rodesac am arxze inglisuris nacvlad germanulenovani Setyobineba Semodioda, isini enis cvlilebas ver amCnevdnen. Ceris eqsperimentebi cxadyofs, rom adamians aqvs unari, fokusireba moaxdinos erT Setyobinebaze da Seakavos meore Setyobinebidan momdinare informacia. es Zalian mniSvlelovani Tvisebaa, radgan igi saSualebas gvaZlevs, gadavamuSaoT informaciis SezRuduli raodenoba da ar gadavtvirToT gadamuSavebis meqanizmi. Tumca isic unda aRiniSnos, rom zogierT situaciaSi gadamuSaveba e.w. “yru” anu ignorirebuli arxidan Sesuli informaciac. amis dasturia zemoT ganxiluli e.w “koqteilis wveulebis efeqti.” zustad aseve, moreis (Moray) mier Catarebulma eqsperimentebma aCvena, rom rodesac ignorirebuli arxiT miwodebuli Setyobinebis win cdis pirs esmis sakuTari saxeli, maSin Setyobinebebis damaxsovrebac ukeT xdeba. ra kognituri meqanizmebi ganapirobeben am Sedegebs? am eqsperimentebSi sensorul doneze orive yuri erTgvarovan stimulacias iRebda. ar SegviZlia vifiqroT, rom romelime Setyobinebam ver miaRwia tvinis qerqis smeniT zonamde. Sesabamisad, seleqciuri yuradRebis axsna informaciis gadamuSavebis paradigmaSi unda veZeboT, romelic agvixnis, Tu rogor akontrolebs Setyobinebas yuradReba da rogor xdeba, rom zogjer arakontrolirebuli Setyobinebebis gadamuSavebac mimdinareobs.
  • 60. 60 mxedvelobiTi signalebi naiserma Caatara saintereso esperimenti SerCeviT kiTxvaze, romlis drosac cdis pirs unda waekiTxa erTi feriT dabeWdili sityvebi sxvadasxva feriT akrefili teqstidan. Tu adamiani yuradRebas aqcevs mxolod erT fers da aseTi yuradReba Tavidanve gamoricxavs sxva feriT miwodebuli informaciis gadamuSavebas, maSin es ukanaskneli ar unda iyos SemCneuli cdis piris mier. ZiriTadad swored asec xdeboda, Tumca, ignorirebuli arxiT miwodebuli masala, romelsac Zlieri zegavlena aqvs cnobierebaze (mag: sakuTari saxeli) yuradRebas iqcevda da gadamuSavdeboda. naiserma da beklerma (Neisser and Beckler) 1975 wels Caatares teqnikurad sakmaod rTuli, magram gonebamaxviluri eqsperimenti SerCeviT mxedvelobiT yuradRebaze. maT gamoiyenes ori siluJetis videoCanaweri. erTi maTgani iyo xelebis dartymis TamaSi, xolo meore ki _ siuJeti burTiT moTamaSe sami kacis Sesaxeb. eqsperimentSi es ori siuJeti erTmaneTze iyo dadebuli da cdis pirs evaleboda eyurebina da aRericxa mniSvelovani movlenebi mxolod erT-erT maTganze. cdis pirebi Tavisuflad adevnebdnen Tvalyurs erT-erT siuJets, Tumca orivesTvis erTdroulad Tvalyuris devneba maTTvis TiTqmis SeuZlebeli aRmoCnda. amgvarad, yuradReba axdens informaciis seleqcias. mTavari sakiTxebi, simlebzec yuradRebis mkvlevarebma unda gascen pasuxi aris: 1) aris Tu ara garkveuli filtri informaciis gadamuSavebis sistemaSi; 2) sad aris es filtri moTavsebuli.
  • 61. 61 SerCeviTi yuradRebis modelebi brodbentis filtraciis modeli 1958 wels britanelma mecnierma brodbentma (Broadbent) SeimuSava arCeviTi yuradRebis pirveli modeli. igi dakavSirebuli iyo e.w. “erTarxian TeoriasTan” da efuZneboda ideas, rom informaciis gadamuSaveba SezRudulia arxis gamtarunarianobiT. brodbentis modelis mixedviT, Setyobinebebi, romlebic gadian calkeuli nervebis mixedviT, SeiZleba gansxvavdebodes imis mixedviT, Tu romeli nervul boWkos stimulirebas axdenen an ra raodenobis nervul impulsebs awarmoeben. neirofsiqologiuri kvlevebiT dadginda, rom maRali da dabali sixSiris signalebi marTlac sxvadasxva boWkoebiT dagaecema. im SemTxevevaSi, roca ramdenime nervis aRgzneba erTdroulad xdeba, tvinSi erTdroulad Sedis ramdenime Setyobineba. brodbentis modelis mixedviT, aseTi Setyobinebebi gadamuSavdeba ramdenime paraleluri sensoruli arxis mier. informaciis Semdgomi gadamuSaveba xdeba mxolod mas Semdeg, rac am signalze miemarTeba yuradReba da is gadaecema SerCeviTi filtris gavliT “SezRuduli gamtarunarianobis arxs”. amgvarad, sistemaSi Sedis ufro meti informacia, vidre “SezRuduli gamtarunarianobis arxs” SeuZlia gadaamuSaos (ix. naxati #24). brodbents miaCnia, rom sistemis gadatvirTvis Tavidan asacileblad arCeviTi filtri SesaZlebelia gadairTos raime sxva sensorul arxze. erT-erT pirvel eqsperimentSi brodbenti cdis pirebs diqotomiurad asmeninebda cifrebs: erT yurSi - sam cifrs da meoreSi _ sam sxva cifrs. magaliTad, erTdroulad cdis pirebs marjvena yurSi esmodaT cifrebi: 4, 9, 3, xolo marcxena yurSi - 6, 2, 7. pirvel seriaSi cdis pirebs sTxovdnen, aRedginaT cifrebi romelic maT miewodaT erT an meore yurSi. aseT SemTxvevaSi cdis piris pasuxi ase gamoiyureboda: 4, 9, 3 an 6, 2, 7. meore seriaSi cdis pirebs sTxovdnen, aRedginaT cifrebi maTi miwodebis Tanmimdevrobis mixedviT. radgan orive yurSi
  • 62. 62 erTdroulad awodebdnen cifrebs, amitom maT angariSs aseTi saxe unda hqonoda: 4, 6, 9, 2, 3, 7. aRsadgeni informaciis raodenobis (6 erTeuli) da eqspoziciis drois (2 wm-Si) gaTvaliswinebiT brodbenti moeloda, rom aRdgenis procenti maRali iqneboda (daax. 95%). Tumca eqsperimentis orive seriaSi cdis pirebma aRadgines mosalodnelze naklebi cifrebi; pirvel seriaSi aRdgena Seadgenda cifrebis 65% -s, xolo meoreSi – 20%-s. naxati # 24 brodbentis filtraciis modeli seleqciuri filtri fizikuri niSnebiT xanmokle mexsiereba sensoruli registri perceftuli procesebi brodbenti eqsperimentis Sedegebs xsnis yuradRebis gadarTvebis im gansxvavebuli raodenobiT, romelic saWiro iyo eqsperimentis pirvel da meore seriaSi. pirvel seriaSi saWiro iyo yuradRebis erTxel gadarTva erTi arxidan meoreze. amavdroulad, eqspoziciis drois gaTvaliswinebiT meore sensorul arxSi SenarCunebuli iyo informacia da cdis pirs SeeZlo aRedgina meore
  • 63. 63 arxidan Sesuli informaciac. meore seriaSi ki cdis pirs uwevda yoveli cifris SemTxevaSi yuradRebis gadarTva, sul mcire, 3-jer mainc: marjvena yuridan marcxenaze, Semdeg marcxenidan - marjvenaze da Semdeg isev marjvenidan - marcxenaze. brodbents miaCnda, rom seleqcia mimdinareobs stimulis fizikuri maxasiaTeblebis mixedviT. Tumca aseT SemTxvevaSi filtris gadarTva ar unda iyos dakavSirebuli Setyobinebis SinaarsTan. moreis SerCeviTi filtris modeli 1960 w. greim da vederbernma (Gray and Wederbern) Caatares msgavsi eqsperimenti diqotomiur mosmenaze, oRond orive yurSi cifrebis miwodebis nacvlad, cdis pirs marjvena da marcxena yurSi awvdidnen marcvlebs da SemTxveviT cifrebs. sxvadasxva yurSi miwodebuli marcvlebi mTlianobaSi sityvas qmidnen. amgvarad, greis da vederbernis cdis pirebs erTdroulad erT yurSi cifri esmodaT, xolo meoreSi - marcvali. cdis masala warmodgenilia cxrilSi #6. cdis pirebs sTxovdnen miewodebinaT angariSi imis Taobaze, Tu ra gaiges TiToeul yurSi. cxrili #6 marcxena yuri marjvena yuri obi 2 3 eq ti 9 Tu brodbentis stimulis fizikur maxasiaTeblebze dafuZnebuli filtraciis modeli sworia, maSin cdis pirebs unda eTqvaT “obi-sami-ti“ an “ori-eq-cxra”. nacvlad amisa, maTi pasuxi orive SemTxvevaSi iyo “obieqti”. amgvarad, cdis pirebi axerxebdnen swrafad gadarTuliyvnen erTi arxidan meoreze.
  • 64. 64 imave avtorebma Caatares sxva eqsperimentic, sadac nacvlad marcvlebisa gamoyenebuli iyo sityvebi, romlebic frazas hqmidnen. aRmoCnda, rom, miuxedavad instruqciisa, cdis pirebs fraza esmiT. amdenad aSkaraa, rom Setyobinebebis nawilebs cdis pirebi orive SemTxevaSi azrobrivad ajgufebdnen. es monacemebi eWvqveS ayeneben brodbentis filtraciis erTarxiani modelis adekvaturobas. brodbentis modelis sawinaaRmdegod metyvelebs, agreTve eqsperimentebi, romelic Catarda kanis galvanuri reaqciis gazomvis safuZvelze. cdis pirebs umuSavebdnen pirobiT refleqss (denis dartymis saSualebiT) garkveul sityvebze. cdis Semdgom seriaSi cdis pirebs es sityvebi miewdebodaT e.w. daCrdiluli arxis meSveobiT. miuxedavad amisa, sityvebis eqspozicia cdis pirebSi iwvevda kanis galvanur reaqcias. sxva eqsperimentSi dadginda, rom cdis pirebs kanis galvanuri reaqcia aqvT ara mxolod am sityvebze, aramed - maT sinonimebsa da antonimebzec. es eqsperimentebi cxadyobs, rom cdis pirebis mier xdeba e.w. ignorirebuli signalebis ara mxolod aRmoCena, aramed - gadamuSavebac. moreis (Moray) mier Catarebul eqsperimentebSi aRmoCnda, rom cdis pirTa didi nawili amCnevs sakuTar saxelebs, romelic ignorirebuli arxiT miewodebodaT. zemoT aRwerili eqsperimentebis Sedegebze dayrdnobiT moreim Camoayaliba yuradRebis axali modeli, romelSic gaTvaliswinebuli iyo Setyobinebis Sinaarsobrivi mxaris zegavlena filtrze. misi modelis mixedviT, Tumca seleqciuri filtri blokavs informaciis udides nawils sensorul donze, magram zogierTi didi pirovnuli wonis mqone an Zalian mkafio (TvalSisacemi) informacia ufro Zlieria, vidre filtirs barieri. igi ver uZlebs am informacias da es ukanaskneli axerxebs filtris gadalaxvas da gadadis gadamuSavebis Semdgom etapze. moreis filtraciis modeli faqtobrivad brodbentis modelis gaumjobesebul versias warmoadgens, magram mniSvnelovania, radgan masSi gaTvaliswinebulia stimulis Sinaarsobrivi mxarec.