1. หลักการแกปญหา
กับภาษาคอมพิวเตอร
รายวิชา ง40102 หลักการแกปญหาและการโปรแกรม
1.หลักการแกปญหา
ในชีวิตประจําวันทุกคนตองเคยพบกับปญหาตางๆ ไมวาจะเปนปญหาดานการเรียน การงาน
การเงิน หรือแมแตการเลนเกม เมื่อพบกับปญหา แตละคนมีวิธีที่จะจัดการหรือแกปญหาเหลานั้น
แตกตางกันไป ซึ่งแตละวิธีการอาจใหผลลัพธที่เหมือนหรือแตกตางกันเล็กนอย ทั้งนี้ขึ้นอยูกับ
ความรู ความสามารถ และประสบการณของบุคคลผูนั้น อยางไรก็ตาม หากเรานําวิธีการแกปญหาตาง
วิธีนั้นมาวิเคราะหใหดี จะพบวาสามารถสรุปวิธีการเหลานั้นเปนทฤษฎีซึ่งมีรูปแบบที่แนนอนได และ
บางครั้งตองอาศัยการเรียนรูในระดับสูงเพื่อแกปญหาบางอยางใหสมบูรณแบบ แตกอนที่เราจะศึกษา
ตอไป ลองพิจารณาปญหาตอไปนี้
ตัวอยางที่ 1 เกมทายใจ
คือเกมใหผูเลนทายตัวเลข 3 ตัว ในการเลนเกมตองใชผูเลน 2 คน คนที่หนึ่งคือ ผูกําหนด
เปนคนกําหนดเลข 3 ตัวที่ไมซ้ํากัน โดยเลือกจากกลุมตัวเลข 1-9 และอีกคนหนึ่งคือผูทาย เปนผูทาย
ตัวเลข 3 ตัวที่ไมซ้ํากันที่ผูกําหนดไดกําหนดไวแลว หลังจากที่ผูทายทายเลขแตละครั้ง ผูกําหนดตอง
ใหรายละเอียดวาตัวเลขทีทายมานั้นถูกตองกี่ตัว และในกรณีที่ตัวเลขที่ทายมาถูกตําแหนงดวยก็ตอง
่

2. บอกวาถูกตําแหนงกี่ตัว เชน ถาตัวเลขที่กําหนดไวเปน 815 และผูทายทายวา 123 ผูกําหนดตองแจง
วาตัวเลขที่ทายนั้นถูก 1 ตัว และไมมีตัวใดถูกตําแหนง ตารางที่ 1 เปนตารางแสดงขอมูลการเลนเกม
ตารางที่ 1 ขอมูลการเลนเกมทายใจ
เลขที่ทาย จํานวนตัวเลขที่ถูก จํานวนตําแหนงที่ถูก
123 1 -
415 2 2
425 1 1
416 1 1
715 2 2
815 3 3
จะเห็นวาการแกปญหาดังกลาวขางตน นอกจากจะใชวิธีลองผิดลองถูกในการทายครั้งแรกๆ แลวยังมี
การใชเหตุผลประกอบการแกปญหาซึ่งเราเรียกวิธีการดังกลาววา “วิธีขจัด” (method of elimination) คือ
จะแยกขอมูลออกเปนกรณีที่เปนไปไมไดทิ้ง จนเหลือกรณีที่เปนไปได รูปแบบของการใชเหตุผล
ประกอบการแกปญหาอาจแตกตางกันขึ้นอยูกับเงื่อนไข ในบางปญหาอาจจะขจัดใหเหลือกรณีเดียว
ไมได แตอาจจะทําใหเหลือกรณีนอยที่สุด
นอกจากวิธีการแกปญหาที่ยกตัวอยางมาซึ่งไดแก วิธีการลองผิดลองถูก การใชเหตุผล การ
ใชวิธีขจัด ยังมีวิธีการแกปญหาอีกมากมายที่ผูแกปญหาสามารถเลือกใชใหเขากับตัวปญหาและ
ประสบการณของผูแกปญหาเอง แตอยางไรก็ตาม วิธีการเหลานั้นลวนมีขั้นตอนที่คลายคลึงกัน และ
จากการศึกษาพฤติกรรมในการเรียนรูและแกปญหาของมนุษยพบวา โดยปกติมนุษยมีกระบวนการใน
การแกปญหา ซึ่งประกอบดวย 4 ขั้นตอน ดังนี้
 การวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของปญหา

3. การวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของปญหา (State the problem) ขั้นตอนนี้เปนขั้นตอน
แรกสุดกอนที่จะลงมือแกปญหา แตผูแกปญหามักจะมองขามความสําคัญของขั้นตอนนี้อยูเสมอ
จุดประสงคของขั้นตอนนี้ คือการทําความเขาใจกับปญหาเพื่อแยกใหออกวาขอมูลที่กําหนดมาในปญหา
หรือเงื่อนไขของปญหาคืออะไร และสิ่งที่ตองการคืออะไร อีกทั้งวิธีการที่ใชประมวลผล ในการวิเคราะห
ปญหาใด กลาวโดยสรุปมีองคประกอบในการวิเคราะห ดังนี้
1.1 การระบุขอมูลเขา ไดแก การพิจารณาขอมูลและเงื่อนไขที่กําหนดมาในปญหา
1.2 การระบุขอมูลออก ไดแก การพิจารณาเปาหมายหรือสิ่งที่ตองหาคําตอบ
1.3 การกําหนดวิธีประมวลผล ไดแก การพิจารณาขั้นตอนวิธีหาคําตอบหรือขอมูลออก
ตัวอยางที่ 2 แสดงการวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของการหาคาเฉลี่ยของจํานวนเต็ม 5 จํานวน
ไดแก 0 3 4 8 และ 12
จากองคประกอบในการวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของปญหา
(1) การระบุขอมูลเขา
ในที่นี้โจทยกําหนดใหหาคาเฉลี่ยของจํานวนเต็ม 5 จํานวน ดังนั้น ขอมูลเขาไดแก จํานวน
0 3 4 8 และ 12
(2) การระบุขอมูลออก
จากโจทยสิ่งที่เปนคําตอบของปญหาคือ คาเฉลี่ย (X) ของจํานวนทั้งหา
(3) การกําหนดวิธีประมวลผล
จากสิ่งที่โจทยตองการ “คาเฉลี่ย” หมายถึง ผลรวมของจํานวนทั้ง 5 หารดวย 5 ดังนั้น
ขั้นตอนของการประมวลผลประกอบดวย
3.1) รับคาจํานวนทั้ง 5 จํานวน
3.2) นําจํานวนเต็มทั้ง 5 มาบวกเขาดวยกัน
3.3) นําผลลัพธจากขอ 3.2) มาหารดวย 5

4. ตัวอยางที่ 3 แสดงการวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของการหาคา X เมื่อ X คือจํานวนเต็มจํานวน
หนึ่งในกลุมจํานวนเต็ม 5 จํานวน ที่มีคาเฉลี่ยเปน 10 และจํานวนอีก 4 จํานวนไดแก 3 4 8 และ 12
จากองคประกอบในการวิเคราะหและกําหนดรายละเอียดของปญหา
(1) การระบุขอมูลเขา
จากโจทยขอมูลเขา ไดแก
1.1) จํานวนอีก 4 จํานวน คือ 3 4 8 12
1.2) คาเฉลี่ยของจํานวนทั้ง 5 จํานวน คือ 10
(2) การระบุขอมูลออก
จากโจทยสิ่งที่เปนผลลัพธ คือ คา X
(3) การกําหนดวิธีประมวลผล
จากโจทยและความหมายของ “คาเฉลี่ย” เราสามารถสรุปขั้นตอนของการประมวลผลไดดังนี้
3.1) หาคาผลรวมของจํานวนเต็มทั้ง 5 โดยนําคาเฉลี่ยคูณดวยจํานวนของเลขจํานวนเต็ม
นั่นคือ 10 x 5 = 50
3.2) จากความหมายของ “ผลรวม” จะได 3+4+8+12+X = 50
3.3) แกสมการ 27+X = 50 (จะได X = 23 ซึ่งคือผลลัพธ)
 การเลือกเครื่องมือและออกแบบขั้นตอนวิธี
การเลือกเครื่องมือและออกแบบขั้นตอนวิธี (Tools and Algorithm development) ขั้นตอน
นี้เปนขั้นตอนของการวางแผนในการแกปญหาอยางละเอียดถี่ถวน หลังจากที่เราทําความเขาใจกับ
ปญหา พิจารณาขอมูลและเงื่อนไขที่มีอยู และสิ่งที่ตองการหาในขั้นตอนที่ 1 แลว เราสามารถคาดคะเน
วิธการที่จะใชในการแกปญหา ขั้นตอนนี้จําเปนตองอาศัยประสบการณของผูแกปญหาเปนหลัก หากผู
ี
แกปญหาเคยพบกับปญหาทํานองนี้มาแลวก็สามารถดําเนินการตามแนวทางที่เคยปฏิบัติมา

5. ขั้นตอนนี้จะเริ่มจากการเลือกเครื่องมือที่ใชในการแกปญหา โดยพิจารณาความเหมาะสม
ระหวางเครื่องมือกับเงื่อนไขตางๆ ของปญหาซึ่งหมายรวมถึงความสามารถของเครื่องมือในการ
แกปญหาดังกลาว และสิ่งที่สําคัญคือความคุนเคยในการใชงานเครื่องมือนั้นๆ ของผูแกปญหา
อีกสิ่งหนึ่งที่สําคัญในการแกปญหา คือยุทธวิธีที่ใชในการแกปญหาหรือที่เราเรียกวา
ขั้นตอนวิธี (algorithm) ในการแกปญหา หลังจากที่เราไดเครื่องมือชวยแกปญหาแลว ผูแกปญหา
ตองวางแผนวาจะใชเครื่องมือดังกลาวเพื่อใหไดผลลัพธที่ถูกตองและดีที่สุด การออกแบบขั้นตอนวิธีใน
การแกปญหา ผูแกปญหาควรใชแผนภาพหรือเครื่องมือในการแสดงขั้นตอนการทํางานเพื่อใหงายตอ
ความเขาใน เชน ผังงาน (flowchart) ที่จําลองขั้นตอนวิธีการแกปญหาในรูปของสัญลักษณ รหัสลําลอง
(pseudo code) ซึ่งเปนการจําลองขั้นตอนวิธีการแกปญหาในรูปของคําบรรยาย การใชเครื่องมือชวย
ออกแบบดังกลาวนอกจากแสดงกระบวนการทีชัดเจนแลว ยังชวยใหผูแกปญหาสามารถหาขอผิดพลาด
่
ของวิธีการที่ใชไดงายและแกไขไดอยางรวดเร็ว
 การดําเนินการแกปญหา
การดําเนินการแกปญหา (Implementation) หลังจากที่ไดออกแบบขั้นตอนวิธีเรียบรอย
แลว ขั้นตอนนี้เปนขั้นตอนที่ตองลงมือแกปญหาโดยใชเครื่องมือที่ไดเลือกไว หากการแกปญหาดังกลาว
ใชคอมพิวเตอรเขามาชวยงาน ขั้นตอนนี้ก็เปนการใชโปรแกรมสําเร็จหรือใชภาษาคอมพิวเตอรเขียน
โปรแกรมแกปญหา ขั้นตอนนี้ตองอาศัยความรูเกี่ยวกับเครื่องมือที่เลือกใชซึ่งผูแกปญหาตองศึกษาให
เขาใจและเชี่ยวชาญ ในขณะที่ดําเนินการหากพบแนวทางที่ดีกวาที่ออกแบบไวก็สามารถปรับเปลี่ยนได
 การตรวจสอบและปรับปรุง
การตรวจสอบและปรับปรุง (Refinement) หลังจากที่ลงมือแกปญหาแลว ตองตรวจสอบให
แนใจวาวิธีการนี้ใหผลลัพธที่ถูกตอง โดยผูแกปญหาตองตรวจสอบวาขั้นตอนวิธีที่สรางขึ้นสอดคลองกับ
รายละเอียดของปญหา ซึ่งไดแก ขอมูลเขา และขอมูลออก เพื่อใหมั่นใจวาสามารถรองรับขอมุเขาไดใน
ทุกกรณีอยางถูกตองและสมบูรณ ในขณะเดียวกันก็ตองปรับปรุงวิธีการเพื่อใหการแกปญหานี้ไดผลลัพธ
ที่ดีที่สุด
ขั้นตอนทั้ง 4 ขั้นตอนดังกลาวขางตน เปนเสมือนขั้นบันได (stair) ที่ทําใหมนุษยสามารถ
ประสบความสําเร็จในการแกปญหาตางๆ ได รวมทั้งการเขียนหรือพัฒนาโปรแกรมคอมพิวเตอรเพื่อ
แกปญหาก็ตองใชกระบวนการตามขั้นตอนทั้ง 4 นี้เชนกัน

6. 2. การจําลองความคิด
ขั้นตอนที่สําคัญในการแกปญหาคือการวางแผน การวางแผนที่ดีจะชวยใหการแกปญหา
เปนไปไดโดยงาย ผูที่สามารถวางแผนในการแกปญหาไดดีนอกจากจะตองใชประสบการณความรู และ
ความมีเหตุผลแลว ยังควรรูจักวางแผนใหเปนขั้นตอนอยางเปนระเบียบดวย
การจําลองความคิดเปนสวนหนึ่งในขั้นตอนที่สองของการแกปญหา การจําลองความคิด
ออกมาในลักษณะเปนขอความ หรือเปนแผนภาพจะชวยใหสามารถแกปญหาไดดี โดยเฉพาะปญหาที่
ยุงยากซับซอน การวางแผนจะเปนแนวทางในการดําเนินการแกปญหาตอไป อีกทั้งเปนการแสดงแบบ
เพื่อใหผูที่เกียวของไดเขาใจและสามารถปฏิบัติตามในแนวทางเดียวกัน
่
ทั้งนี้ก็ดวยวัตถุประสงคอยางเดียวกับกลุมกิจการกอสราง ซึ่งจําเปนตองมีแบบแปลนเปน
เครื่องมือติดตอสื่อสารระหวางผูออกแบบและผูกอสราง แบบแปลนเหลานั้นจะอยูในรูปลักษณะของการ
วาดภาพหรือแสดงเครื่องหมายซึ่งเปนที่เขาใจกันระหวางผูเกี่ยวของ แบบแปลนจะตองจัดทําใหเสร็จ
กอนที่จะลงมือกอสราง โดยผานการตรวจสอบ ทบทวนและพิจารณาจากผูเที่ยวของหลายฝาย เมื่อเห็น
วาเปนที่ถูกตองและพอใจของทุกฝายแลว จึงกอสรางตามแบบนั้น แตถายังไมเปนที่พอใจ ก็จะพิจารณา
แกไขแบบแปลนสวนนั้นๆ เสียกอนจะไดไมตองรื้อถอนหรือทุบทิ้งภายหลัง และเมื่อตองการซอมแซม
หรือตอเติมก็นําเอาแบบแปลนเดิมมาตรวจสอบและเพิ่มแบบแปลนในสวนนั้นไดโดยงาย การใชแบบ
แปลนจึงเปนสิ่งที่จําเปนระหวางชางกอสราง ผูออกแบบและผูเ กี่ยวของอื่นๆ เปนอยางมาก เพราะ
ประหยัดเวลา คาใชจายและเขาใจงาย เมื่อสรุปรวมแลวแบบแปลนเหลานั้นก็คือขอตกลงใหสรางอาคาร
ของผูจางกับผูรับจางที่อยูในรูปแบบกะทัดรัด แทนที่จะเขียนเปนขอความที่เปนลายลักษณอักษรอยาง
ยืดยาว และยังเปนเครื่องมือใหชางใชในการกอสรางอีกดวย

เครื่องมือที่ใชในการจําลองความคิดมักจะประกอบขึ้นดวยเครื่องหมายที่แตกตางกันหลาย
อยาง แตพอสรุปไดเปน 2 ลักษณะ คือ
 ขอความหรือคําบรรยาย
เปนการเขียนเคาโครงดวยการบรรยายเปนภาษาที่มนุษยใชสื่อสารกัน เพื่อใหทราบถึงขั้นตอน
การทํางานของการแกปญหาแตละตอน ในบางครั้งอาจใชคําสั่งของภาษาที่ใชเขียนโปรแกรมก็ได
ตัวอยางที่ 4 คําบรรยายแสดงขั้นตอนการเปลี่ยนยางรถเมื่อยางแตกขณะขับรถ

7. (1) จอดรถหลบขางทาง
(2) คลายสกรูยึดลอ
(3) นําแมแรงออกยกรถ
(4) ถอดลอออก นํายางอะไหลมาเปลี่ยน
(5) ขันสกรูเขา เก็บยางที่ชํารุดเพื่อไปซอม
(6) คลายแมแรง เก็บแมแรง
 สัญลักษณ
เครื่องหมายรูปแบบตางๆ ซึ่งใชสําหรับสื่อสารความหมายใหเขาใจตรงกัน สถาบันมาตรฐาน
แหงชาติอเมริกา (The American National Standard Institute, ANSI) ไดกําหนดสัญลักษณไวเปน
มาตรฐานแลว สามารถนําไปใชไดตามความเหมาะสมตอไป ซึ่งมีรายละเอียด รูปแบบและความหมายที่
ควรทราบตามตารางตอไปนี้

8. ตารางที่ 2 ความหมายของสัญลักษณ
สัญลักษณ ชื่อเรียก ความหมาย
การทํางานดวยมือ แทนจุดที่มีการทํางานดวยแรงคน
(manual operation)
การนําขอมูลเขา – ออกโดยทั่วไป แทนจุดที่จํานําขอมูลเขาหรือออกจากระบบ
คอมพิวเตอรโดยไมระบุชนิดของอุปกรณ
(general input/output)
แถบบันทึกขอมูล แทนจุดที่นําขอมูลเขาหรือออกจากโปรแกรม
ดวยแถบบันทึกขอมูล
(magnetic tape)
จานบันทึกขอมูล แทนจุดที่นําขอมูลเขาหรือออกจากโปรแกรม
ดวยจานบันทึกขอมูล
(magnetic disk)
การนําขอมูลเขาดวยมือ แทนจุดที่จะนําขอมูลเขาดวยมือ
(manual input)
การแสดงขอมูล แทนจุดที่แสดงขอมูลดวยจอภาพ
(display)
การทําเอกสาร แทนจุดที่มีขอมูลเปนเอกสารหรือแสดงขอมูล
ดวยเครื่องพิมพ
(document)
การตัดสินใจ แทนจุดที่จะตองเลือกปฏิบัติอยางใดอยางหนึ่ง
(decision)
การปฏิบัติงาน แทนจุดที่มีการปฏิบัติงานอยางใดอยางหนึ่ง
(process)
การเตรียมการ แทนจุดกําหนดชื่อขอมูลหรือคาเริ่มตนตางๆ
(preparation)
การเรียกโปรแกรมภายนอก แทนจุดเรียกใชโปรแกรมยอยที่ไมไดอยูใน
โปรแกรมนั้น
(external subroutine)
การเรียกโปรแกรมภายใน แทนจุดเรียกใชโปรแกรมยอยที่อยูในโปรแกรม
นั้น
(internal subroutine)

9. การเรียงขอมูล แทนจุดที่มีการเรียงขอมูลใหมตามขอกําหนด
(sort)
ทิศทาง แทนทิศทางขั้นตอนการดําเนินงานซึ่งจะปฏิบัติ
ตอเนื่องกันตามหัวลูกศรชี้
(flow line)
หมายเหตุ แทนจุดที่แสดงรายละเอียดเพิ่มเติมหรือหมาย
เหตุของจุดตางๆ ที่แสดงในผังงานดวย
(annotation) สัญลักษณไมชัดเจน
การติดตอทางไกล แทนชวงที่มีการติดตอหรือยายขอมูลดวยระบบ
การติดตอทางไกล
(communication link)
จุดเชื่อมตอ แทนจุดเชื่อมตอของผังงานเมื่อใชสัญลักษณ
เพื่อใหดูงาย
(connector)
จุดเชื่อมตอหนากระดาษ แทนจุดเชื่อมตอของผังงานที่อยูคนละ
หนากระดาษ
(off page connector)
เริ่มตนและลงทาย แทนจุดเริ่มตนและลงทายของผังงานของ
โปรแกรมหลักและโปรแกรมยอย
(terminal)

10. ตัวอยางที่ 5 การวางแผนการไปโรงเรียน
การจําลองความคิดเปนขอความ
เริ่มตน
ตื่นนอน
อาบน้ํา
ไปโรงเรียน
จบ
การจําลองความคิดเปนสัญลักษณ
เริ่มตน
ตื่นนอน
อาบน้ําแตงตัว
ไปโรงเรียน
จบ

11. ตัวอยางที่ 6 การจําลองความคิดในการหาผลบวกของ 1, 2, 3, …, 20 (นั่นคือ จะหาคา 1+2+3+…+20)
การจําลองความคิดเปนขอความ
เริ่มตน
1. กําหนดให N มีคาเริ่มตนเปน 0
2. กําหนดให K มีคาเริ่มตนเปน 1
3. นําคา K มารวมกับคา N เดิม ไดผลลัพธเทาไรไปเก็บไวที่ N
4. นําคา 1 มารวมกับคา K เดิม ไดผลลัพธเทาไรไปเก็บไวที่ K
5. เปรียบเทียบคา K กับ 20 ถา K นอยกวาหรือเทากับ 20 ใหวนกลับไปทําใน
ขั้นที่ 3 และทําคําสั่งถัดลงมาตามลําดับ แตถา K มากกวา 20 ใหแสดง
คําตอบ
จบ
การจําลองความคิดเปนสัญลักษณ
เริ่มตน
N=0
K=1
พิมพผลลัพธ
จบ
K > 20
K = K+1

12. N = N+K
จริง
เท็จ
3. การเขียนโปรแกรม
จากการศึกษาหลักการขั้นตอนการแกปญหาในหัวขอที่ 1 และ 2 ที่ ผานมา หลังจากที่เรา
สามารถวิเคราะหปญหา และสรางแบบจําลองความคิดเพื่อแสดงขั้นตอนในการแกปญหาแลว ขั้นตอน
ตอไปคือการลงมือแกปญหาตามขั้นตอนที่ออกแบบไว โดยใชเครื่องมือชวยในการแกปญหา ในที่นี้หาก
เครื่องมือที่นักเรียนเลือกคือภาษาคอมพิวเตอร ขั้นตอนในการลงมือแกปญหาก็คือขั้นตอนของการเขียน
โปรแกรมคอมพิวเตอรซึ่ง ถือไดวาเปนขั้นตอนหนึ่งที่สําคัญในการแกปญหาดวยคอมพิวเตอร

13. การเขียนโปรแกรม (Programming) หมายถึง กระบวนการใชภาษาคอมพิวเตอรเพื่อกําหนด
โครงสรางของขอมูล และกําหนดขั้นตอนวิธีเพื่อใชแกปญหาตามที่ไดออกแบบไว โดยอาศัยหลักเกณฑ
การเขียนโปรแกรมคอมพิวเตอรของแตละภาษา
กอนการเขียนโปรแกรม ผูพัฒนาโปรแกรมจะตองเลือกภาษาคอมพิวเตอรที่จะนํามาใช
ชวยงานโดยพิจารณาจากปจจัยตางๆ ในการทํางาน เชน ลักษณะของปญหา ความถนัดของผูเขียน
โปรแกรม สภาพแวดลอมในการทํางานของระบบคอมพิวเตอร เปนตน เนื่องจากในปจจุบันมี
ภาษาคอมพิวเตอรใหเลือกใชไดหลายภาษา เชน ภาษาปาสคาล ภาษาซี ภาษาจาวา ภาษาเดลฟาย
เปนตน ถึงแมแตละภาษาจะมีรูปแบบและหลักการในการสรางงานที่แตกตางกัน แตทุกภาษาจะตองมี
โครงสรางควบคุมหลักทั้ง 3 แบบ ไดแก โครงสรางแบบลําดับ (sequential structure) โครงสรางแบบมี
ทางเลือก (selection structure) และโครงสรางแบบทําซ้ํา (repetition structure)
 โครงสรางแบบลําดับ (Sequential structure)
คือ โครงสรางแสดงขั้นตอนการทํางานที่เปนไปตามลําดับกอนหลัง และแตละขั้นตอนจะถูก
ประมวลผลเพียงครั้งเดียวทานั้น สามารถแสดงการทํางานของโครงสรางนี้ โดยใชผังงานไดดังรูปที่ 1
คําสั่งที่ 1
คําสั่งที่ 2
คําสั่งที่ n

14. รูปที่ 1 การทํางานของโครงสรางแบบลําดับ
 โครงสรางแบบมีทางเลือก (Selection structure)
คือ โครงสรางที่มีเงื่อนไข ขั้นตอนการทํางานบางขั้นตอนตองมีการตัดสินใจเพื่อเลือกวิธีการ
ประมวลผลขั้นตอไป และจะมีบางขั้นตอนที่ไมไดรับการประมวลผล การตัดสินใจอาจมีทางเลือก 2 ทาง
หรือมากกวาก็ได โครงสรางที่มีทางเลือกเพียง 2 ทาง เราเรียกชื่อวาโครงสรางแบบ if…then…else และ
โครงสรางที่มีทางเลือกมากกวา 2 ทาง เราเรียกชื่อวา โครงสรางแบบ case ซึ่งสามารถแสดงการทํางาน
ของโครงสรางนี้โดยใชผังงานไดดังรูปที่ 2 และ 3
เงือนไข
่
คําสั่ง
คําสั่ง
จริง

15. เท็จ
รูปที่ 2 การทํางานของโครงสรางแบบมีทางเลือก if…then…else
กรณีที่ 4
เงื่อนไข
คําสั่ง
คําสั่ง
คําสั่ง
คําสั่ง
...

16. กรณีที่ 1
กรณีที่ 2
กรณีที่ 3
รูปที่ 3 การทํางานของโครงสรางแบบมีทางเลือก case

17.  โครงสรางแบบทําซ้ํา (Repetition structure)
คือ โครงสรางที่ขั้นตอนการทํางานบางขั้นตอนไดรับการประมวลผลมากกวา 1 ครั้ง ทั้งนี้
ขึ้นอยูกับเงื่อนไขบางประการ โครงสรางแบบทําซ้ํานี้ตองมีการตัดสินใจในการทํางานซ้ํา และลักษณะ
การทํางานของโครงสรางแบบนี้มี 2 ลักษณะ ไดแก
 แบบที่มีการตรวจสอบเงื่อนไขในการทําซ้ําทุกครั้งกอนดําเนินการกิจกรรมใดๆ ถาเงื่อนไข
เปนจริงจะทํางานซ้ําไปเรื่อยๆ และหยุดเมื่อเงื่อนไขเปนเท็จ เรียกการทํางานลักษณะนี้วา
การทําซ้ําแบบ do while
 แบบที่ทํากิจกรรมซ้ําเรื่อยๆ จนกระทั่งเงื่อนไขที่กําหนดเปนจริงแลวจึงหยุดการทํางาน โดย
แตละครั้งที่เสร็จสิ้นการดําเนินการแตละรอบจะตองมีการตรวจสอบเงื่อนไข เรียกการทําซ้ํา
ลักษณะนี้วา การทําซ้ําแบบ do until
ผังงานแสดงขั้นตอนการทํางานของโครงสรางแบบทําซ้ําทั้งสองแบบ แสดงดังรูปที่ 4 และ 5
เงื่อนไข
คําสั่ง
จริง
เท็จ
คําสั่ง
รูปที่ 4 การทํางานของการทําซ้ําแบบ do while

18. เงื่อนไข
คําสั่ง
เท็จ
คําสั่ง
จริง
รูปที่ 5 การทํางานของการทําซ้ําแบบ do until
ตัวอยางที่ 7 แสดงผังงานที่จําลองขั้นตอนวิธีการหาคาเฉลี่ยของจํานวนเต็ม 5 จํานวน ใหอยูในรูปของ
สัญลักษณ
เริ่มตน
กําหนดคาเริ่มตน
ผลบวก (sum) = 0
กําหนดคาเริ่มตน
ตัวนับจํานวนขอมูลเขา (N) =1

19. คํานวณคาเฉลี่ยเก็บในตัวแปร A
A = sum / 5
จบ
N≤5
จริง
เท็จ
รับตัวเลขเปนขอมูลเขาทีละตัว
เก็บในตัวแปรชื่อ data
เพิ่มคาผลบวก
sum = sum + data
เพิ่มคาตัวนับจํานวน
N=N+1