Zachowania informacyjne 2019_20

1
Zachowania informacyjne
dr Sabina Cisek
Instytut Studiów Informacyjnych
Uniwersytet Jagielloński
2019-10-01

2
Treści merytoryczne przedmiotu 2019/20
Zachowania informacyjne, wykład, część 1
- Zachowania informacyjne jako subdyscyplina informatologii (dzieje – zmiany
paradygmatu, konferencje, piśmiennictwo, uczeni). Badania użytkowników
informacji.
- Zachowania informacyjne – obecny stan wiedzy w informatologii – definicje,
pojęcia pokrewne, konteksty i uwarunkowania, typologia itd.
- Wybrane koncepcje i modele zachowań informacyjnych – typologia, omówienie
niektórych z nich (modele Toma Wilsona i Barbary Niedźwiedzkiej; przypadkowe
pozyskiwanie informacji; koncepcja Davida Ellisa)
- Poszukiwanie informacji – najlepiej zbadane zachowanie informacyjne
- Dzielenie się informacją (i wiedzą)
- Potrzeby informacyjne
- Bariery informacyjne
- Jak badać zachowania informacyjne? Elementy metodologii badań
użytkowników informacji.

3
Zachowania informacyjne
Information behavior

4
O czym mówimy?
Nazwy w językach polskim i angielskim
• W literaturze anglojęzycznej problematyka użytkowników
informacji współcześnie, tj. w XXI wieku, z reguły określana jest
terminem information behavior, human information behavior
(HIB) albo information behavior research.
• Termin information behavior oznacza:
1) obszar badawczy, kierunek dociekań w ramach informatologii =
szeroko rozumiane badanie ludzi jako użytkowników informacji oraz
ich zachowań
albo
2) zachowania informacyjne zachodzące w rzeczywistości.

5
Zachowania informacyjne – definicja z Encyklopedii książki (2017)
ZACHOWANIA INFORMACYJNE (ang. information behavior/behaviour lub human
information behavior/behaviour) – termin o dwu podstawowych znaczeniach.
Po pierwsze, odnosi się do kierunku dociekań we współczesnej informatologii,
obejmującego szeroko rozumiane badania *użytkowników informacji i mającego na
celu, najogólniej mówiąc, zrozumienie relacji człowieka i *informacji. Obecnie jest to
spójny obszar badań empirycznych o szybko rozwijającej się bazie teoretycznej.
Po drugie, oznacza wszelkie zachowania ludzi (jednostek) przejawiane w obliczu
kanałów i *źródeł informacji, w szczególności te, które związane są z poszukiwaniem
informacji, jej indywidualnym przetwarzaniem i zarządzaniem oraz wykorzystaniem w
różnych kontekstach. Z.I. obejmują zarówno świadome pozyskiwanie informacji, jak i
niezamierzone albo pasywne zachowania (np. „zerknięcie” lub przypadkowe
„natknięcie się” na informację) oraz celowe działania niezwiązane z poszukiwaniem,
takie jak aktywne unikanie informacji. Można także uważać, iż Z.I. cechują nie tylko
indywidualnych użytkowników, ale również grupy ludzi, firmy, organizacje bądź
warstwy społeczne.
Cisek, Sabina (2017b). Zachowania informacyjne. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red. Encyklopedia
książki. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, T. II., s. 643-647.

6
Information behavior jako jeden z obszarów
badawczych informatologii
• Information Behavior jest subdyscypliną informatologii
(Information Science) (Wilson, 2008, p. 460) lub
bibliotekoznawstwa i informatologii (Library and Information
Science), ukształtowaną „ostatecznie” na przełomie XX i XXI wieku
(Fisher; Erdelez; McKechnie eds., 2005, p. XIX, XX).
• Stanowi stosunkowo spójny obszar badań, dotyczący zachowań
informacyjnych i tego, co się z nimi wiąże (konteksty, przyczyny,
skutki, uwarunkowania).

7
Information behavior jako zachowania informacyjne
zachodzące w rzeczywistości (4)
Zachowania informacyjne = „wszelkie aktywności, działania i
reakcje ludzi związane ze źródłami i kanałami informacji,
obejmujące m.in. to jak jednostki postrzegają, potrzebują,
poszukują, zarządzają, przekazują i wykorzystują informację w
różnych kontekstach życiowych. Do zachowań informacyjnych
zalicza się zarówno – najczęściej bodaj dyskutowane – świadome
poszukiwanie informacji, jak i niezamierzone zachowania, np.
przypadkowe natknięcie się na informację, oraz celowe zachowania
niezwiązane z poszukiwaniem, np. aktywne unikanie informacji”
(Cisek, 2017c, http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/536/691)

8
• Dominuje szerokie ich rozumienie (Wilson, 2000), (Fisher; Erdelez;
McKechnie eds., 2005), (Godbold, 2006), (Case, Given, 2016)
• Zachowania informacyjne = wszystkie zachowania ludzi związane
ze źródłami i kanałami informacji, w tym aktywne i celowe
poszukiwanie informacji, jej pasywny odbiór, a także
wykorzystanie informacji.
„Information Behavior is the totality of human behavior in relation to sources and
channels of information, including both active and passive information seeking, and
information use. Thus, it includes face-to-face communication with others, as well as the
passive reception of information as in, for example, watching TV advertisements,
without any intention to act on the information given” (Wilson, 2000a, p. 49).

9
Zachowania informacyjne obejmują – jak ludzie
potrzebują, poszukują, zarządzają, podają/udzielają i
wykorzystują informację w różnych kontekstach.
„we conceptualize information behavior as including how
people need, seek, manage, give, and use information in
different contexts” (Fisher; Erdelez; McKechnie eds., 2005, p.
XIX)

10
Zachowania informacyjne obejmują zarówno (świadome)
poszukiwanie informacji, jak i inne niezamierzone albo nieoczekiwane
zachowania (takie jak „zerknięcie” albo przypadkowe „natknięcie się”
na informację) oraz celowe zachowania niezwiązane z poszukiwaniem,
takie jak aktywne unikanie informacji.
„Information behavior (…) encompasses information seeking as well as the
totality of other unintentional or serendipitous behaviors (such as glimpsing
or encountering information), as well as purposive behaviors that do not
involve seeking, such as actively avoiding information. The term also includes
broader context of how individuals ‚deal with’ information in their lives, so
accounts for situation, time, affect, culture, geography, and other contextual
elements in understanding people’s IB.” (Case, Given, 2016, p. 6).

11
Wybrane publikacje „przeglądowe” na temat information behavior
• Case, Donald O.; Given, Lisa M. (2016). Looking for Information. A Survey of Research on Information
Seeking, Needs, and Behavior. Fourth Edition. Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
• Cisek, Sabina (2017b). Zachowania informacyjne. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red.
Encyklopedia książki. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, T. II., s. 643-647.
• Cisek, Sabina (2017c). Zachowania informacyjne – wybrane aspekty. Biuletyn EBIB, nr 173.
http://open.ebib.pl/ojs/index.php/ebib/article/view/536
• Krakowska, Monika (2016). Zachowania informacyjne człowieka. W: Babik, Wiesław red. Nauka o
informacji. Warszawa: Wydaw. SBP, 2016, s. 429-455.
• Fisher, Karen E.; Erdelez, Sanda; McKechnie, Lynne (E. F.), eds. (2005). Theories of Information
Behavior. USA: ASIST. (częściowy dostęp w Google Books)
• Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych. Warszawa: Wydaw. SBP
[zwłaszcza s. 20-37, 56-98]
• Szczechura, Kordula (1998). Użytkownicy informacji. Zarys problematyki. W: Informacja naukowa w
Polsce. Tradycja i współczesność. Olsztyn: WSP, s. 107-138.
• Wilson, Tom (2000a). Human Information Behavior. Informing Science, Vol. 3 No. 2, s. 49-55.
http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf
• Wilson, Tom (2008). The information user: past, present and future. Journal of Information Science,
Vol. 34 No. 4, p. 457-464.

12
Pojęcie użytkownika informacji

13
Użytkownik informacji – definicja z Encyklopedii książki (2017)
Użytkownik informacji = każdy człowiek funkcjonujący w
społecznym świecie informacji lub przejawiający dowolne
zachowania informacyjne.
Dodatkowo, czasami wyróżnia się użytkowników indywidualnych i
instytucjonalnych (zbiorowych, zespołowych). Oznacza to, iż U.I. może
być nie tylko osoba fizyczna, ale również osoba prawna (firma,
organizacja, urząd etc.).
U.I. stanowi termin nieostry, różnie definiowany, a podane jego znaczenie
jest charakterystyczne dla informatologii w XXI w. Do określeń
pokrewnych należą „odbiorca informacji” i „odbiorca komunikatu”.
Cisek, Sabina (2017). Użytkownik informacji. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red.

14
Pojęcie użytkownika informacji (1)
• „Użytkownik informacji (odbiorca informacji), osoba lub
instytucja korzystająca z usług służby informacyjnej bibl. lub z
działalności ośrodków informacji (…)”
– Głombiowski, Karol; Świderski, Bolesław; Więckowska, Helena red.
(1976). Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego.
Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, s. 302.
• „Użytkownik informacji – osoba lub zespół osób korzystające z
informacji”
– Dembowska, Maria red. (1979). Słownik terminologiczny informacji
naukowej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im.
Ossolińskich, s. 119.

15
• „Użytkownik informacji – nadawca komunikatu i odbiorca komunikatu.
Czasami tylko odbiorca komunikatu.
• Użytkownik systemu informacyjno-wyszukiwawczego, użytkownik
systemu – użytkownik będący odbiorcą informacji na wyjściu systemu
informacyjno-wyszukiwawczego. Występuje on także w roli nadawcy
informacji, przekazując do systemu komunikat w postaci zapytania
informacyjnego. W wielu systemach użytkownik sam dokonuje
wyszukiwania informacji, samodzielnie określając strategię
wyszukiwawczą lub korzystając ze strategii wyszukiwawczej systemu, np.
w bibliotekach o wolnym dostępie do półek, w tradycyjnych katalogach i
bibliografiach, w Internecie.”
– Bojar, Bożenna red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów
informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 288-289.
– Uwaga! Definicje użytkownika informacji w „Słowniku …” po red. Bożenny Bojar powstały w
ramach systemowej orientacji nauki o informacji (system-oriented approach)

16
• Kisilowska, Małgorzata; Przastek-Samokowa, Maria (2004).
Użytkownik czy klient – refleksje terminologiczne.
Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 2, s. 63-71.
– Terminy „czytelnik”, „użytkownik”, „klient”, „odbiorca”, „interesant”
• Użytkownicy informacji w ujęciu kognitywnym
– (Próchnicka, 1991), (Sosińska-Kalata, 1999, s. 37-90), (Woźniak, 1997,
s. 10-15)
• Kim jest użytkownik informacji?
– Modele zachowań informacyjnych – a pojęcie użytkownika informacji

17
Badanie użytkowników informacji
i ich zachowań w informatologii
Elementy historii, zmiana paradygmatów, konferencje,
piśmiennictwo

18
Zagadnienia badawcze współczesnej
informatologii (nauki o informacji) związane
z użytkownikiem informacji
• bariery informacyjne
• edukacja informacyjna, kompetencje informacyjne,
kształcenie użytkowników informacji, kultura informacyjna
(information literacy)
• modelowanie użytkownika informacji
• potrzeby informacyjne
• relewancja i pertynencja
• zachowania informacyjne, w tym poszukiwanie informacji

19
Podstawowe pojęcia związane z zachowaniami
informacyjnymi i ich relacje (1)
• Information behavior
– Information behavior (IB) encompasses intentional information
seeking as well as unintentional information encounters.
• Information seeking
– Information seeking is a conscious effort to acquire information in
response to a need or gap in knowledge.
• Information need
– An information need is a recognition that (one’s) knowledge is
inadequate to satisfy a goal.
https://liswiki.org/wiki/Information_behavior_theories

20
Case, Donald O.; Given,
Lisa M. (2016). Looking
for Information. A
Survey of Research on
Information Seeking,
Needs, and Behavior.
Fourth Edition. Bingley:
Emerald Group
Publishing Limited, p. 6.
Podstawowe
pojęcia związane
z zachowaniami
informacyjnymi i
ich relacje (2)

21
Dzieje badań użytkowników informacji (i ich
zachowań) w informatologii (1)
• Zagadnienie użytkowników informacji i ich zachowań należy do pola badań
informatologii od początku istnienia tej dyscypliny, zmieniał się natomiast
sposób jego pojmowania a także podejścia badawcze.
• Za symboliczny początek systematycznych dociekań w tym zakresie uważa się
obrady konferencji Royal Society Scientific Information Conference w 1948 roku
w Londynie (Szczechura, 1998, s. 107) (Wilson, 2008, s. 458).
• Od tamtego czasu, przez prawie 70 lat nie tylko przeprowadzono setki, jeżeli nie
tysiące badań empirycznych, ale również skonstruowano rozmaite propozycje
teoretyczne, niektóre zaawansowane, na przykład modele zachowań
informacyjnych Toma Wilsona (Wilson, 1999), koncepcje ELIS – Everyday Life
Information Seeking Reijo Savolainena, Information Search Process Carol
Kuhlthau, Sense-Making Brendy Dervin i wiele innych (Cisek, 2008; 2017b)
(Kamińska-Czubała, 2007) (Theories, 2005).

22
• W Polsce także pojawiły się znaczące opracowania, w tym
książkowe, jak Kształcenie studentów jako użytkowników
informacji naukowej (Pindlowa, 1984), Informacja a umysł
(Próchnicka, 1991), Człowiek i komputer. Dialogowy model
wyszukiwania informacji (Próchnicka, 2004) czy Bariery
informacyjne (Świgoń, 2006).
• Polskojęzyczne podsumowanie badań użytkowników
informacji do lat 90. XX wieku można znaleźć w artykule
Użytkownicy informacji. Zarys problematyki (Szczechura,
1998).

23
• Najnowsze polskie publikacje o użytkownikach i ich zachowaniach
 Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych. Warszawa: Związek Pracodawców
Warszawy i Mazowsza. http://zpwim.pl/images/publikacje/02_badanie%20zachowan.pdf
 Cisek, Sabina (2017b). Zachowania informacyjne. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta
red. Encyklopedia książki. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, T. II., s. 643-647.
 Cisek, Sabina (2017c). Zachowania informacyjne – wybrane aspekty. Biuletyn EBIB, nr 173.
 Kamińska-Czubała, Barbara (2013). Zachowania informacyjne w życiu codziennym. Warszawa:
Wydaw. SBP. http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=802&dirids=1
 Krakowska, Monika (2016). Zachowania informacyjne człowieka. W: Babik, Wiesław red. Nauka o
informacji. Warszawa: Wydaw. SBP, 2016, s. 429-455.
 Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych. Warszawa: Wydaw.
SBP. http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=800&dirids=1
 Świgoń, Marzena (2015). Dzielenie się wiedzą i informacją. Specyfika nieformalnej komunikacji w
polskim środowisku akademickim. Olsztyn: Wydawnictwo UW-M.

24
Użytkownicy informacji w informatologii –
paradygmaty i ich zmiana (1)
„Nowy sposób rozumienia i badania potrzeb i zachowań użytkowników
informacji, którego efektem jest dzisiejszy dynamiczny rozwój Z.I.,
zainicjowany został na przełomie lat 70. i 80. XX w. Wtedy też do szerszego
(aczkolwiek jeszcze niedominującego) użycia weszło określenie information
behavior.
Przeobrażenia postępowały w czterech głównych kierunkach:
1) stopniowe rozszerzanie się zakresu pojęcia użytkownika informacji, m.in.
poprzez włączanie weń nie tylko reprezentantów różnych dziedzin i zawodów
(oprócz początkowo branych pod uwagę naukowców i techników), lecz także
ludzi poszukujących informacji w kontekstach prywatnych; tym samym
zaczęto interesować się także Z.I. dzieci i młodzieży, emigrantów, mniejszości
społecznych, rodziców itp.;

25
2) ujmowanie Z.I. nie tylko w relacji do systemów informacyjnych i z punktu
widzenia skutecznego korzystania z nich, ale też z perspektywy użytkownika
(podejście humanistyczne);
3) rosnąca rola metodologii jakościowej w badaniach Z.I.;
4) przekonanie o konieczności stworzenia teorii niezbędnej dla zrozumienia
ludzkich Z.I.; konstruowanie różnych modeli zachowań użytkowników.
Wcześniej prowadzone badania Z.I. często miały charakter skrajnie (naiwnie)
empiryczny, sprowadzały się do ankietowania klientów konkretnych bibliotek
lub systemów informacyjnych, bez prób wyjaśnienia przyczyn, uwarunkowań i
funkcji działań użytkowników. Niejednokrotnie polegały też wyłącznie na
„prostym” zliczeniu, ile razy użytkownik skorzystał z jakiegoś źródła, ile zadał
pytań, jak obszerna była odpowiedź systemu itp.” (Cisek, 2017b)

26
• „Od przełomu XX i XXI stulecia mamy do czynienia z (…)
renesansem problematyki użytkowników informacji, jej nową,
przekształconą postacią, zaakceptowaną przez społeczność
uczonych pod szyldem information behavior. Jest to jedno z
najważniejszych i najszybciej rozwijających się pól badawczych
współczesnej informatologii, do tego stopnia, iż nazywane jest
„subdyscypliną” nauki o informacji (Theories, 2005, s. XIX;
Wilson, 2008, s. 460). Subdyscyplina ta stanowi stosunkowo
spójny obszar dociekań o dynamicznie rozwijającej się bazie
teoretycznej.” (Cisek, 2009)

27
• Zmiana paradygmatu
– początek zmian – koniec lat 70., początek lat 80. XX wieku
– „ostateczna” zmiana – przełom XX i XXI wieku
• Dlaczego nastąpiła zmiana?
– Wyczerpanie się „starego” paradygmatu, poprzedniej formuły badań
– Wpływ kognitywizmu – seminarium w Gandawie – 1977
– Metodologia jakościowa w badaniach użytkownika informacji – kluczowy
artykuł – jeden z najbardziej wpływowych: Wilson, Tom (1981; 2006). On user
studies and information needs. Journal of Documentation Vol. 31 No. 1 (1981);
Vol. 62 No. 6 (2006), s. 658-670.
– The user-centered turn – kluczowy artykuł: Dervin, Brenda; Nilan, Michael
(1986). Information needs and uses. Annual Review of Information Science and
Technology Vol. 21, s. 3-33.

28
• Ważnym przełomem metodologicznym w obszarze użytkowników informacji była
„rewolucja paradygmatyczna” zapoczątkowana w latach 70. i 80. XX wieku.
Generalnie polegała na zdecydowanym podkreśleniu, iż badania empiryczne muszą
być oparte na solidnej i przemyślanej podbudowie teoretycznej, a ta z kolei powinna
w centrum uwagi stawiać ludzi – użytkowników informacji, tj. przez pryzmat ich
cech, potrzeb i zachowań należy ujmować problematykę źródeł czy systemów
informacyjno-wyszukiwawczych – a nie odwrotnie. Temu postulatowi towarzyszyło
promowanie jakościowych (…) podejść i metod badawczych, w miejsce stosowanych
dotąd ujęć ilościowych (pozytywistycznych).
• W efekcie zmieniło się pojęcie użytkownika informacji, stał się nim każdy, kto
przejawia jakiekolwiek zachowania informacyjne, a nie tylko osoba korzystająca z
formalnych, „oficjalnych” dokumentów, kanałów przekazu czy systemów
informacyjnych. Innymi słowy – użytkownik biblioteki, ośrodka informacji, SIW albo
określonej bazy danych zmienił się w użytkownika informacji w ogóle, w dowolnym
kontekście (Cisek, 2009) (Dervin, Nilan, 1986) (Wilson, 1981; 2006) (Wilson, 2008).

29
Ważne czasopisma, na łamach których porusza się
zagadnienia information behavior
 Information Research http://informationr.net/ir/index.html
 JASIST Journal of the Association for Information Science and
Technology (dawniej Journal of the American Society for
Information Science and Technology) [dostęp przez BJ]
 Journal of Documentation [dostęp przez BJ]
 PTINT Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej
[dostęp na stronie www.ptin.org.pl]
 ZIN – Studia Informacyjne [dostęp w Mediotece, dawnej
Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej http://bbc.uw.edu.pl/]

30
Konferencje z zakresu information behavior
Cykl konferencji ISIC: the information behaviour
conference http://informationr.net/isic/papers.html
(pełne teksty referatów)
Ostatnia konferencja z cyklu ISIC odbyła się w 2018 roku w
Krakowie, w Instytucie Studiów Informacyjnych UJ
http://www.isic2018.com/

31
Zachowania informacyjne –
obecny stan wiedzy,
typologia, uwarunkowania

32
Co już wiemy o zachowaniach
informacyjnych? Obecny stan wiedzy
Zobacz:
Cisek, Sabina (2017b). Zachowania informacyjne. W:
Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red. Encyklopedia
książki. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, T. II., s.
643-647.
Cisek, Sabina (2017c). Zachowania informacyjne – wybrane
aspekty. Biuletyn EBIB, nr 173.
[zwłaszcza punkty I do IX]

33
Typologie zachowań informacyjnych,
rodzaje zachowań informacyjnych
Zobacz:
https://www.academia.edu/18217890/Typologia_
zachowań_informacyjnych
https://www.slideshare.net/sabinacisek/typologie
-zachowa-informacyjnych-17-18

34
Wybrane (rodzaje) zachowań informacyjnych – terminologia
• Information encountering = przypadkowe napotykanie informacji
• Information gathering (information acquisition) = pozyskiwanie informacji
• Information retrieval = wyszukiwanie informacji w konkretnych systemach
informacyjno-wyszukiwawczych (SIW), termin używany w ramach
systemocentrycznego, pozytywistycznego paradygmatu
• Information searching = wyszukiwanie informacji (dotyczy wyszukiwania w
konkretnych zasobach, jest działaniem celowym, ukierunkowanym na
odnalezienie potrzebnych informacji)
• Information seeking = poszukiwanie informacji (pojęcie szersze od information
searching)
• Information sharing = dzielenie się informacją
• Information transfer = przekazywanie informacji
• Information use = wykorzystanie informacji
(Case, Given, 2016, s. 6), (Erdelez, 1999), (Erdelez, 2005), (Godbold, 2006), (Materska, 2007, s. 114, 115), (Savolainen, 2016d,
Elaborating …) (Wilson, 2000a, s. 49-50)
Zob. też slajd 20

35
Uwarunkowania – co wpływa na zachowania
informacyjne?
• Cechy sytuacji problemowej
– problem do rozwiązania, zadanie do wykonania, pytanie
• Determinanty osobnicze, np. doświadczenie, osobowość, samoocena,
stosunek do nowości, wiek, wiedza o przedmiocie, zadaniu i SIW,
wykształcenie, zainteresowania
• Determinanty związane z dziedziną działalności/wiedzy, pełnioną rolą
zawodową, wykonywaną pracą
• Determinanty środowiskowe (kontekst, w tym czas, przestrzeń i
uwarunkowania społeczno-kulturowe)
• Cechy źródła informacji, usługi informacyjnej, dostawcy informacji, systemu
informacyjnego etc.
(Cisek, 2017c) (Niedźwiedzka, 2002, s. 26-27), (Próchnicka, 2004, s. 30-34) i wiele innych publikacji

36
Uwarunkowania – co wpływa na zachowania
informacyjne? Inne ujęcie
• Czynniki/zmienne
– afektywne i kognitywne
– psychiczne/psychologiczne
– kontekstowe indywidualne
– zawodowe/profesjonalne
– demograficzne i społeczne
(Krakowska, 2016, s. 436-439)

37
Zachowania informacyjne – podejście dziedzinowe i społeczne
– zachowania informacyjne różnych grup – przykłady (1)
1) BIZNES – menedżerowie (Bieniecka, 2013)
2) DZIECI I MŁODZIEŻ
•Kamieniecki, Wojciech i in. (2017). Raport z badania. Nastolatki 3.0. Warszawa:
NASK. https://akademia.nask.pl/publikacje/Raport_z_badania_Nastolatki_3_0.pdf
•Siuda, Piotr i in. (2013). Dzieci Sieci 2.0. Kompetencje komunikacyjne młodych.
Gdańsk: Instytut Kultury Miejskiej. http://obias.nazwa.pl/wp/wp-
content/uploads/2013/12/raport-DS-2.0.pdf
3) NAUKOWCY
•Falciani-White, Nancy (2016). Understanding the “Complexity of Experience”:
Modeling Faculty Research Practices. The Journal of Academic Librarianship, Vol. 42, s.
118-126.
•Głowacka, Ewa i in. (2015). Model indywidualnej przestrzeni informacyjnej w procesie
badawczym – wstępne założenia. Zagadnienia Informacji Naukowej – Studia
Informacyjne, Vol. 53, nr 2, s. 18-30.

38
Zachowania informacyjne – podejście dziedzinowe i społeczne
– zachowania informacyjne różnych grup – przykłady (2)
3a) Naukowcy – humaniści (Mierzecka-Szczepańska, 2013)
3b) Naukowcy i studenci – matematycy Information seeking behaviour of
mathematicians: scientists and students
4) SŁUŻBY RATOWNICZE (policja, ratownicy medyczni, straż pożarna)
•Mishra, Joyti; Allen, David; Pearman, Alan (2015). Information seeking, use, and
decision making. Journal of the Association for Information Science and
Technology, Vol. 66, No. 4, s. 662-673.
5) STUDENCI
•Heinström, Jannica (2005). Fast surfing, broad scanning and deep diving. The
influence of personality and study approach on students’ information-seeking
behavior. Journal of Documentation, Vol. 61, Issue 2, s. 228-247.

39
Wybrane koncepcje, modele
i teorie zachowań
informacyjnych

40
Co można badać w związku z zachowaniami
informacyjnymi? Przykłady zagadnień
„Jeżeli chcemy się czegoś dowiedzieć o zachowaniach informacyjnych
– nawet wyłącznie na poziomie behawioralnym (czyli stwierdzić co
ludzie robią, bez dociekania, dlaczego i po co to robią), to nie
wystarczy odkryć, jakie źródła użytkownicy eksploatują i ewentualnie
w jaki sposób.
Do aspektów zachowań informacyjnych, na które zwracano
dotychczas uwagę należą m.in.: czas poświęcony na dotarcie do
informacji, kryteria wyboru treści, (indywidualne) metody
porządkowania informacji, sposób oceny jakości odnalezionej
informacji oraz jej relewancji, staranność poszukiwania, wysiłek
włożony w zdobycie informacji, wykorzystywane zasoby i źródła,
związek pozyskiwania informacji z podejmowaniem decyzji itp.”
(Cisek, 2017c)

41
Czym są koncepcje, modele i teorie? (1)
• Metateoria [pojęcie pokrewne – paradygmat] = założenia (w tym
filozoficzne) leżące u podstaw danej dziedziny wiedzy –
dotyczące tego, jak należy rozumieć oraz badać obiekty
zainteresowania (procesy, rzeczy, zjawiska itd.)
• Teoria = albo każdy właściwie rodzaj konceptualizacji, albo –
(sformalizowany) system powiązanych ze sobą założeń, zasad,
pojęć, wyjaśniających pewne zjawiska
• Model = rodzaj „prototeorii”, uproszczony obraz rzeczywistości
Zob. też:
Bates, Marcia J. (2005). An Introduction to Metatheories, Theories, and Models. W: Fisher, Karen E.;
Erdelez, Sanda; McKechnie, Lynne (E. F.) eds. (2005). Theories of Information Behavior. USA: ASIST, s.
1-24. [dostęp w Google Books]
Cisek, Sabina (2002). Filozoficzne aspekty informacji naukowej. Kraków: Wydaw. UJ

42
Czym są koncepcje, modele i teorie? (2)
A model may be described as a framework for thinking about
a problem and may evolve into a statement of the
relationships among theoretical propositions.
Most models in the general field of information behaviour are
of the former variety: they are statements, often in the form
of diagrams, that attempt to describe an information-seeking
activity, the causes and consequences of that activity, or the
relationships among stages in information-seeking behaviour.
(…) model can be regarded as a source of hypotheses (Wilson,
1999).

43
Koncepcje, modele, teorie
• Dyskusję i przegląd różnych koncepcji, modeli i teorii można
znaleźć m.in. w: (Case, Given, 2016), (Cisek, 2017b; 2017c),
(Fisher; Erdelez; McKechnie eds., 2005), (Godbold, 2006),
(Joseph i in., 2013), (Krakowska, 2016), (Mierzecka-
Szczepańska, 2013)
• Obecnie widać tendencję nie tyle do tworzenia nowych
modeli, ile do integrowania istniejących (Godbold, 2006;
Savolainen, 2016c; Liu, 2017).

44
Modele i koncepcje generalne – dotyczą całości
(a przynajmniej kilku) zachowań informacyjnych
• Modele Toma Wilsona (Mierzecka-Szczepańska, 2013, s. 56-58, 83-86; Wilson,
1999)
• Model Barbary Niedźwiedzkiej (2002; 2003)
• Ewolucyjny model zachowań informacyjnych (Spink, Currier, 2006)
• Koncepcja ELIS Reijo Savolainena (1995) – zachowania informacyjne w życiu
codziennym (Kamińska-Czubała, 2013)
• Koncepcja Karen Fisher (Information grounds) (Fisher, Landry, Naumer, 2007;
Krakowska, 2010)
• Koncepcja Sense-Making Brendy Dervin (Cisek, 2008; Dervin, 1999)
• Koncepcje Elfredy Chatman (Small worlds, Life in the round)
• Model Jiqun Liu (2017)
• Model Natalyi Godbold (2006)

45
Modele i koncepcje dotyczące przede wszystkim
pozyskiwania/poszukiwania informacji
• Koncepcja Carol C. Kuhlthau – ISP – Information Search Process
• Koncepcja Davida Ellisa (Ellis, Cox, Hall, 1993)
• Koncepcja Marcii Bates – Berrypicking
• Koncepcja Marii Próchnickiej (podejście kognitywne) (Próchnicka, 1991;
2004)
• Koncepcja optymalnego „żerowania informacyjnego” – Information
foraging (Savolainen, 2017)
• Koncepcja Sandy Erdelez – przypadkowe pozyskiwanie informacji (Erdelez,
1999; 2005; Information Research, 2011; Sapa, 2008a, 2008b)
• Nielinearny model poszukiwania informacji Allena Fostera (2004)

46
Poszukiwanie informacji
(information seeking) –
najlepiej zbadane zachowanie
informacyjne

47
Cztery strategie pozyskiwania (gromadzenia,
zdobywania) informacji
information acquisition, information gathering
• Zachowania ukierunkowane, zamierzone
– 1) aktywne – poszukiwanie informacji (information seeking), w tym – 1a)
wyszukiwanie informacji (information searching albo information
retrieval)
– 2) pasywne – monitoring
• Zachowania nieukierunkowane
– 3) aktywne – przeglądanie (browsing albo scanning)
– 4) pasywne, niezamierzone – przypadkowe pozyskanie informacji
(incidental acquisition of information, information encountering,
opportunistic discovery of information, serendipity)
(Bates, 2002; Cisek, 2015-2017; Cisek, 2017c; Savolainen, 2016d)

49
Sposoby/strategie pozyskiwania
(gromadzenia, zdobywania) informacji
„Użytkownicy nie tyle poszukują informacji, ile ją pozyskują (ang.
information gathering), wieloma metodami i w rozmaitych zasobach.
To pozyskiwanie może przybrać postać aktywnego, celowego i
ukierunkowanego poszukiwania informacji, opartego na mniej lub
bardziej przemyślanej strategii wyszukiwawczej (ang. information
seeking), ale także – pasywnego odbioru (ang. passive acquisition of
information), przeglądania (ang. browsing), przetrząsania (ang.
information foraging), rutynowego zbierania (ang. monitoring,
routine information gathering) oraz przypadkowego zdobycia
przydatnej informacji, niezamierzonego natknięcia się na nią (ang.
information encountering, opportunistic discovery of information,
serendipity).” (Cisek, 2017c)

50
4 sposoby
(strategie)
pozyskiwania
informacji
(Savolainen, 2016d
Elaborating …

51
Czym jest poszukiwanie informacji,
information seeking? (1)
Poszukiwanie informacji to jest aktywne, celowe,
świadome i ukierunkowane pozyskiwanie informacji w
celu zaspokojenia potrzeby, rozwiązania problemu albo
zrozumienia czegoś.
Information seeking is a conscious effort to acquire information in response to a
need or gap in knowledge. (Case, Given, 2016, p. 6)
Information Seeking Behavior is the purposive seeking for information as a
consequence of a need to satisfy some goal. (Wilson, 2000, p. 49)
„information seeking”: the purposeful activities of looking for information to met
a need, solve a problem, or increase understanding (Bawden, Robinson, 2012, p.
188)

52
Czym jest poszukiwanie informacji,
information seeking? (2)
• Powszechnie znaną koncepcją ukazującą etapy poszukiwania
informacji (i przy okazji – racjonalną strategię
wyszukiwawczą) jest The Big6 Skills (Wielka Szóstka),
autorstwa Mike’a Eisenberga i Boba Berkowitza, zob.
http://big6.com/pages/about/big6-skills-overview.php

53
Źródło:
https://edukac
jamedialna.ed
u.pl/lekcje/stra
tegiczne-
myslenie-w-
wyszukiwaniu-
informacji/
Wielka
Szóstka –
etapy
procesu
poszukiwania
informacji

54
Czym jest wyszukiwanie informacji,
information retrieval/searching? (1)
Wyszukiwanie informacji = pozyskiwanie określonej informacji w
konkretnych zasobach i źródłach, zwłaszcza w internecie i innych
elektronicznych SIW (Bawden, Robinson, 2012, p. 188; Wilson, 2000, p. 49)
Information Searching Behavior is the ‘micro-level’ of behavior employed by the
searcher in interacting with information systems of all kinds. It consists of all the
interactions with the system, whether at the level of human computer interaction
(for example, use of the mouse and clicks on links) or at the intellectual level (for
example, adopting a Boolean search strategy or determining the criteria for
deciding which of two books selected from adjacent places on a library shelf is
most useful), which will also involve mental acts, such as judging the relevance of
data or information retrieved. (Wilson, 2000, p. 49)

55
• Wyszukiwanie informacji = „wielopoziomowy i wielokierunkowy
zespół interakcji użytkownika z systemem wyszukiwania
informacji” (Próchnicka, 2004, s. 24)
• Wyszukiwanie informacji = „sekwencja czynności, których celem
bezpośrednim jest uzyskanie informacji, zmieniającej stan wiedzy
poszukującego” (Próchnicka, 2004, s. 24)
• „Podstawowa funkcja systemu wyszukiwania informacji polega na
dostarczeniu użytkownikowi kompletnej i zgodnej z jego
potrzebami informacji pochodzącej z zasobów systemu”
(Próchnicka, 2004, s. 43)

56
• Etapy procesu wyszukiwania informacji w systemie informacyjno-
wyszukiwawczym (information retrieval, information searching)
– Potrzeba informacyjna  czynności heurystyczne (w umyśle
użytkownika, w interakcji z systemem)  pytanie w języku
naturalnym  pytanie w języku zrozumiałym dla systemu (języku
sztucznym)  wewnątrz-systemowe procedury selekcjonowania
informacji/rekordów z bazy systemu  odpowiedź systemu 
procesy heurystyczne w umyśle użytkownika (ocena rezultatów
wyszukiwania, ich selekcjonowanie, integrowanie ze strukturami
wiedzy użytkownika i ich modyfikacja, ewentualnie –
przeformułowanie pytania i „od nowa” )
(Próchnicka, 2004, s. 43)

57
Modele wyszukiwania informacji,
information retrieval/searching
• Model algorytmiczny
– porównanie reprezentacji pytania z reprezentacją obiektów w SIW
– potrzeby użytkowników są stałe, precyzyjnie zdefiniowane, procesy umysłowe
użytkownika nie mają znaczenia
• Model kognitywny
– wyszukiwanie informacji jest uwikłane w rozwiązywanie problemów
(pokonywanie sytuacji problemowej)
– nacisk na procesy i struktury poznawcze jednostek
– ciągłość
– zmienność, dynamiczność
– heurystyczny charakter
• Model konwersacyjny
– interakcje w wyszukiwaniu informacji – między użytkownikiem, pośrednikiem i
systemem
– dialog
(Próchnicka, 2004, s. 21-41)

58
Poszukiwanie (information seeking) a wyszukiwanie
informacji (information retrieval, searching)
• Poszukiwanie informacji – pojęcie szersze, w ramach jednego poszukiwania
może odbyć się wiele wyszukiwań.
• Celem POSZUKIWANIA informacji jest zaspokojenie potrzeby informacyjnej oraz
– dzięki odnalezionej informacji – podjęcie decyzji, rozwiązanie problemu,
zrozumienie czegoś.
• Celem WYSZUKIWANIA jest spowodowanie, aby dany system informacyjny
(baza danych, portal, serwis itd.) wydał nam ze swoich zasobów wszystko
(kompletność) i tylko to (relewantność), co odpowiada naszemu pytaniu
(ewentualnie tzw. kompromisowej potrzebie informacyjnej, zob. slajd 75).
• POSZUKIWANIE informacji wiąże się z kompetencjami miękkimi (formułowanie
strategii wyszukiwawczej, ocena i selekcja informacji itp.), WYSZUKIWANIE – z
twardymi (np. formułowanie wyrażeń wyszukiwawczych za pomocą operatorów
boolowskich)

59
Czym jest przeglądanie, browsing, scanning?
• Bates, Marcia J. (2007). What is browsing – really? A model drawing from
behavioural science research. Information Research, Vol. 12, No. 4, paper 330.
http://InformationR.net/ir/12-4/paper330.html
• „Browsing is the activity of engaging in a series of glimpses, each of which
exposes the browser to objects of potential interest; depending on interest,
the browser may or may not examine more closely one or more of the
(physical or represented) objects; this examination, depending on interest,
may or may not lead the browser to (physically or conceptually) acquire the
object.”
• „Browsing is seen to consist of a series of four steps, iterated indefinitely
until the end of a browsing episode: 1) glimpsing a field of vision, 2) selecting
or sampling a physical or informational object within the field of vision, 3)
examining the object, 4) acquiring the object (conceptually and/or physically)
or abandoning it. Not all of these elements need be present in every browsing
episode, though multiple glimpses are seen to be the minimum to constitute
the act.”

60
Wykorzystanie informacji
Information use

61
Trzy główne sposoby wykorzystania
informacji, do:
podjęcia decyzji,
rozwiązania problemu, wykonania
zadania,
zrozumienia czegoś

62
Dzielenie się informacją
(i wiedzą)
Information (and knowledge)
sharing

63
Wybrane publikacje związane z information sharing
• Cisek, Sabina (2009). Dzielenie się wiedzą w Internecie. Bibliotheca Nostra: śląski
kwartalnik naukowy, nr 3-4, s. 33-42.
• Oh, Sanghee; Syn, Sue Yeon (2015). Motivations for sharing information and social
support in social media: A comparative analysis of Facebook, Twitter, Delicious,
YouTube, and Flickr. Journal of the Association for Information Science and
Technology, Vol. 66, Issue 10, p. 2045-2060.
• Pilerot, Ola (2012). LIS research on information sharing activities – people, places, or
information. Journal of Documentation, Vol. 68, No. 4, p. 559-581.
• Savolainen, Reijo (2009). Small world and information ground as contexts of
information seeking and sharing. Library and Information Science Research, Vol. 31,
No. 1, p. 38-45.
• Świgoń, Marzena (2015). Dzielenie się wiedzą i informacją. Specyfika nieformalnej
komunikacji w polskim środowisku akademickim. Olsztyn: Wydawnictwo UW-M.
• Wilson, Tom D. (2010). Information sharing: an exploration of the literature and
some propositions. Information Research, Vol. 15, No. 4.
http://www.informationr.net/ir/15-4/paper440.html

64
Wybrane zagadnienia związane z information sharing
• Terminy pokrewne do information sharing: communication, information
diffusion, information dissemination, information exchange, information flow,
information giving and receiving, information transfer
• Sharing może też oznaczać nie tylko przekazywanie i odbieranie informacji, ale
również „współuczestniczenie” w informacji
• Czym użytkownicy się dzielą?
– informacją (Czyli czym? Wilson 1981: fakty, opinie, rady)
– dokumentami
• Gdzie (fizycznie albo wirtualnie) następuje dzielenie się?
• Kto się dzieli? Z kim? W jakiej grupie społecznej? W jakich społecznych
relacjach? (communities of practice, information grounds, small worlds, social
networks)
• W jaki sposób użytkownicy się dzielą informacją? (forma, częstotliwość,
narzędzia, rodzaj przekazu, środki)

66
Potrzeby informacyjne – kontrowersje,
zagadnienia
• Czy i jak istnieją potrzeby informacyjne?
• Czym jest potrzeba informacyjna? Jak jest definiowana i
konceptualizowana?
• Jak poznajemy potrzeby informacyjne? Jakimi metodami
można je badać?
• Jaki jest związek potrzeb informacyjnych z zachowaniami
informacyjnymi, zwłaszcza poszukiwaniem informacji?
• Kiedy uznajemy, że potrzeba informacyjna została
zaspokojona? (enough, satisficing, stopping behavior)

67
Potrzeby informacyjne – wybrana literatura (1)
• Belkin, Nicholas (1980). Anomalous States of Knowledge as a Basis for Information Retrieval. The
Canadian Journal of Information Science, Vol. 5, p. 133-143.
• Case, Donald O.; Given, Lisa M. (2016). Looking for Information. A survey of Research on Information
Seeking, Needs and Behavior. Fourth edition. Bingley: Emerald Group Publishing Limited, p. 80-92.
• Cole, Charles (2012). Information need: a theory connecting information search to knowledge
formation. Medford, NJ: Information Today.
• Lu, Li; Yuan, Y. Connie (2011) Shall I google it or ask the competent villain down the hall? The
moderating role of information need in information source selection. Journal of the American Society
for Information Science and Technology, Vol. 62 (1), p. 133-145.
• Lundh, Anna (2010). Studying information needs as question-negotiations in an educational context:
a methodological comment. Information Research, Vol. 15, No. 4.
• Moshfeghi, Yashar; Triantafillou, Peter; Pollick, Frank E. (2016). Understanding Information Need: an
fMRI Study albo tutaj. Zob. też tutaj (film na YT).
• Nicholas, David; Herman, Eti (2010). Assessing Information Needs in the Age of the Digital Consumer.
Third edition. London: Routledge.
• Prabha, Chandra et al. (2007). What is enough? Satisficing information needs. Journal of
Documentation, Vol. 63, No. 1, p. 74-89.
• Próchnicka, Maria (1991). Informacja a umysł. Kraków: Universitas, s. 28-36.

68
Potrzeby informacyjne – wybrana literatura (2)
• Savolainen, Reijo (2011). Elaborating the motivational attributes of information need and
uncertainty. Information Research, Vol. 17, No. 2, paper 516. http://InformationR.net/ir/17-
2/paper516.html
• Savolainen, Reijo (2012). Conceptualizing information need in context. Information Research, Vol. 17,
No. 4.
• Shenton, Andrew (2007). Viewing information needs through a Johari Window. Reference Services
Review, Vol. 35, No. 3, p. 487-496.
• Sundin, Olof; Johannisson, Jenny (2005). The instrumentality of information needs and relevance. In:
Crestani, F.; Ruthwen, I. eds. Information context: nature, impact, and role. Berlin, Heidelberg:
Springer-Verlag, p. 107-118.
• Taylor, Robert S. (1968). Question-negotiation and information seeking in libraries. College and
Research Libraries, No. 29, p. 178-194.
• Urban, Bogumiła (2005). Potrzeby informacyjne – klucz do zrozumienia użytkowników biblioteki
akademickiej. http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/urban.pdf
• Wilson, Tom D. (1981). On user studies and information needs. Journal of Documentation, Vol. 37
(1), p. 3-15.
• Woźniak, Jadwiga (1989). O tak zwanych potrzebach informacyjnych. Zagadnienia Informacji
Naukowej, nr 1, s. 39-59. [Dostęp online w Mediotece, dawnej Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]

69
Czym jest potrzeba – w ogóle?
„Potrzeba, termin rozumiany w 2 znaczeniach:
przedmiotowym – jako zewnętrzna wobec organizmu rzecz lub jej
cecha, której wystąpienie lub brak wpływa na poprawę dobrostanu i
funkcjonowania organizmu,
oraz podmiotowym – jako wewnętrzny stan organizmu, który
odczuwa pewien brak lub nadmiar, powstały w wyniku zakłócenia
optimum życiowego.
Potrzeby są pojmowane jako zmienne nieobserwowalne,
hipotetyczne, o ich istnieniu wnioskujemy na podstawie
subiektywnych doznań i obiektywnych zachowań ludzkich.”
Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/potrzeba;3961121.html

70
Potrzeba informacyjna – trzy główne podejścia (1)
1) Potrzeba informacyjna, information need w klasycznym ujęciu (Case, Given
2016) = wewnętrzny stan mentalny, stan umysłu konkretnego, indywidualnego
użytkownika, związany z kognitywnym (poznawczym) dysonansem,
niepewnością, niepokojem, poczuciem niedoboru wiedzy albo „braku sensu”
Warianty
Answers Uncertainty Gaps
Potrzeba informacyjna
= potrzeba uzyskania
odpowiedzi
Potrzeba informacyjna = potrzeba
redukcji niepewności
Potrzeba informacyjna =
odczuwana luka = przymus
„nadania sensu”
Koncepcja Roberta
Taylora (1968)
Kognitywizm – Nicholas Belkin (1980),
Peter Ingwersen (Ingwersen, Järvelin,
2005)
Nicholas Belkin, koncepcja ASK –
Anomalous State of Knowledge (1980)
Carol C. Kuhlthau, koncepcja ISP –
Information Search Process (1993)
Koncepcja Sense-Making
Brendy Dervin (Case, Given,
2016, p. 86-87; Cisek, 2008;
Dervin, 1999; Savolainen,
2006)

71
2) Potrzeba informacyjna = to, co jest komuś potrzebne =
niezbędna, pomocna, potrzebna, przydatna informacja
(dokumenty, wiedza)
Potrzeba informacyjna = „obiektywnie istniejący warunek realizacji celu”
(Próchnicka, 2004, s. 24), czyli zasób, zbiór dokumentów, informacji, wiedzy
przydatnych (niezbędnych) do rozwiązania jakiegoś problemu, niezależnie, czy
użytkownik zdaje sobie z tego sprawę czy nie, czy uświadamia sobie – i w
jakim stopniu – swoją potrzebę, czy też nie.
Potrzeba informacyjna = zasób wiedzy relewantny do wykonania pewnego
zadania z punktu widzenia stanu wiedzy w jakiejś dziedzinie i/lub z punktu
widzenia pewnej grupy społecznej (analiza domen, Birger Hjorland)

72
3) Potrzeba informacyjna utożsamiona z information demand
(co nie jest bodaj słuszne, ale występuje w wielu badaniach)
Information demand = (zgłoszone) zapotrzebowanie na informację =
żądanie wyrażone w stosunku do bibliotekarza, infobrokera, systemu
informacyjnego, to, czego szukamy w bazie danych, bibliotece,
internecie, to, o co ludzie pytają.
- Dokumenty (albo szerzej – źródła), które użytkownik postrzega jako
pertynentne w kontekście swoich wewnętrznych potrzeb
- „Udoskonalona” wersja początkowego pytania/żądania użytkownika

73
Czy potrzeby informacyjne istnieją realnie?
Czy da się je zbadać?
• Potrzeba informacyjna jest pojęciem teoretycznym, stworzonym
(wymyślonym) by lepiej opisać zachowania informacyjne (zwłaszcza –
wyjaśnić, co je powoduje) [dominujący pogląd w LIS]
• Potrzeby informacyjnej nikt nie widział, zachowania informacyjne natomiast
są obserwowalne (Wilson).
– Przed rozpoczęciem empirycznych badań trzeba pojęcie potrzeby informacyjnej
zoperacjonalizować.
– Innymi słowy – istnienie potrzeby informacyjnej można stwierdzić wyłącznie po
zaobserwowaniu jej przejawów albo skutków (użytkownik szuka informacji, więc pewnie
ma potrzebę informacyjną, ale – jest to rozumowanie indukcyjne, więc zawodne,
użytkownik może szukać informacji bez wystąpienia potrzeby informacyjnej).
Te poglądy mogą jednak się zmienić, dzięki neuropsychologii – zob.
(Moshfeghi, Triantafillou, Pollick, 2016).

74
Skąd się biorą potrzeby informacyjne?
I dlaczego są takie a nie inne?
• Co powoduje powstawanie potrzeb informacyjnych? („że są”)
Istnieją różne poglądy:
– luka (gap) wg koncepcji Sense-Making Bendy Dervin
– potrzeby bardziej podstawowe – fizjologiczne, emocjonalne, poznawcze
wywołują potrzeby informacyjne (Wilson, 1981)
• „Potrzeby informacyjne nie mają charakteru potrzeb autonomicznych, lecz stanowią element systemu
współzależnych potrzeb człowieka, generowanego przez trzy podstawowe kategorie potrzeb: potrzeby
fizjologiczne, emocjonalne oraz poznawcze” (Próchnicka, 2004, s. 24)
– sytuacja problemowa, czyli „dysonans między aktualnym a
antycypowanym stanem wiedzy użytkownika” (Próchnicka 2004, s. 30-31)
• Co wpływa na przedmiot, treść potrzeb informacyjnych? („jakie
są”, czego dotyczą)
– wszystko 

75
Potrzeby a zachowania informacyjne
• Potrzeba informacyjna ≠zachowanie informacyjne, czyli:
– potrzeba informacyjna ≠ wykorzystywane źródła informacji
– potrzeba informacyjna ≠ zadawane pytania
– potrzeba informacyjna ≠ (zgłaszane) zapotrzebowanie na
informację
– information need ≠ information demand ≠ information want
• „Potrzeby informacyjne są bezpośrednim czynnikiem sprawczym
inicjującym wyszukiwanie informacji” (Próchnicka, 2004, s. 33),
ale możliwe są zachowania informacyjne niewynikające z
potrzeb informacyjnych (Godbold, 2006)

76
Wybrane cechy potrzeb informacyjnych
• Potrzeby informacyjne są dynamiczne,
zmieniają się również w trakcie pozyskiwania i
przetwarzania informacji
• Potrzeby informacyjne nie zawsze są
uświadomione
• Na potrzeby informacyjne wpływa wiele
czynników, w tym niemające charakteru
poznawczego (kognitywnego) – emocje,
uwarunkowanie środowiskowe

77
Potrzeby informacyjne a relewancja i pertynencja
• Relewantność, odpowiedniość = zgodność treści
wyszukanego dokumentu (zasobu) z zapytaniem
informacyjnym (instrukcją/kwerendą wyszukiwawczą)
• Pertynentność, trafność = zgodność treści wyszukanego
dokumentu (zasobu) z potrzebą informacyjną użytkownika
• Zob. m.in.
– (Bawden, Robinson, 2012, s. 80-82)
– Bojar, Bożenna red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów
informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 229-231.
– Czapnik, Grzegorz i in. oprac. (2011). Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa: Wydaw.
SBP, s. 250, 291.
– (Mierzecka-Szczepańska, 2013, s. 43-51)
– Prace Tefko Saracevica

78
Cztery etapy negocjacji potrzeby (pytania),
rozumianej indywidualistycznie
Wedle klasycznej koncepcji Roberta Taylora (1968) – nadal powszechnie
cytowanej, także w pracach z neuropsychologii („nowy kognitywizm”), zob. np.
(Moshfeghi, Triantafillou, Pollick, 2016)
•Visceral need = świadoma albo nie information need, niejasne poczucie
niezadowolenia, niewyrażalne w języku
•Conscious need = potrzeba uświadomiona, wyrażona, ale chaotycznie,
niejednoznacznie; uświadomienie może nastąpić w wyniku dyskusji z innym
człowiekiem
•Formalized need = potrzeba wyrażona precyzyjnie, w języku naturalnym
•Compromised need = potrzeba wyrażona w języku SIW, uwzględniająca z
jakim systemem mamy do czynienia, jakiego typu dokumenty system zawiera
(obrazy, statystyki, teksty itd.), jakie jest indeksowanie itp.

79
Potrzeby informacyjne z punktu widzenia praktyka –
profesjonalisty informacji: co należy ustalić w trakcie wywiadu
informacyjnego (briefingu) z użytkownikiem?
Wedle Taylora (1968):
1) Jaki jest przedmiot poszukiwanej informacji – o czym dokładnie ma być? Uwaga –
użytkownicy z reguły nie potrafią precyzyjnie powiedzieć o co im chodzi, zwłaszcza na
początku.
2) Do czego użytkownikowi informacja ma się przydać? Jaki jest cel, motywacja
poszukiwania?
3) Jakie są osobiste cechy użytkownika (np. doświadczenie w korzystaniu z usług
informacyjnych)?
4) Jak jest relacja tego co potrzebuje użytkownik do sposobów funkcjonowania (np.
możliwości wyszukiwawczych) i zasobów sytemu?
5) Jakiego rodzaj odpowiedzi poszukuje użytkownik? W jakiej postaci, ile, o jakim
stopniu zaawansowania, w jakim czasie itd.?
Zobacz też prezentacja Klienci brokera informacji. Użytkownicy informacji biznesowej, slajdy 19-21
http://www.slideshare.net/sabinacisek/klienci-brokera-informacji-uytkownicy-informacji-biznesowej

80
Potrzeby informacyjne a stopping behavior
Kiedy ludzie przestają szukać informacji? Kiedy kończą
poszukiwanie i przechodzą do następnego etapu, czyli
wykorzystania informacji, np. do podjęcia decyzji?
•Aspekt kognitywny – gdy uznają, że ich potrzeby informacyjne (w
różnych wymienionych wcześniej znaczeniach) są zaspokojone (w
wystarczającym stopniu)
•Aspekt motywacyjny albo sytuacyjny – ze względu na inne czynniki
(okoliczności)
W praktyce obydwa aspekty występują łącznie.

81
information-seeking
stopping behavior
good enough
information
satisficing
Czynniki
kognitywne
Czynniki
motywacyjne
Czynniki
sytuacyjne

82
Satisficing, as defined by Herbert Simon
(1955), may be applied to library and
information science as an information
competency whereby individuals assess
how much information is good enough to
satisfy their information need. Scholars
from different fields have drawn on the
satisficing concept to reflect on the
„contrast between choosing what is
satisfactory and choosing what is best”.
(…) When individuals satisfice, they
compare the benefits of obtaining „more
information” against the additional cost
and effort of continuing to search (Prabha
et al., 2007, s. 75, 76)
Good enough =
informacja
wystarczająca, ale
nie w ogóle, lecz
w kontekście
jakiegoś
konkretnego celu,
zadania
realizowanego
przez użytkownika

83
Czynniki kognitywne, cognitive stopping rules
Zobacz:
Browne, Glenn J.; Pitts, Mitzi G.;
Wetherbe, James C. (2007). Cognitive
Stopping Rules for Terminating Information
Search in Online Tasks. MIS Quarterly, Vol.
31, No. 1, p. 89-104.

84
Czynniki motywacyjne i sytuacyjne
Czynniki motywacyjne
•Rodzaj i siła motywacji do wykonania zadania
Czynniki sytuacyjne
•Cel, dla którego poszukuje się informacji
•Presja czasu
•Typ i stopień komplikacji zadania, które wykonuje
użytkownik
•Uwarunkowania społeczne i zawodowe

85
Aspekty stopping behavior
w kontekście potrzeb informacyjnych
• Reguły zatrzymania się – stopping rules (Prabha, 2007, s.
77)
• Teoria racjonalnego wyboru (rational choice theory),
rachunek zysków i strat (cost and gain of information
seeking) (Prabha et al. 2007, s. 76)
• Stopping behavior w środowisku akademickim i
biznesowym (profesjonalnym)

86
Wybrane piśmiennictwo na temat enough,
satisficing, stopping behavior
1) Browne, Glenn J.; Pitts, Mitzi G.; Wetherbe, James C. (2007). Cognitive
Stopping Rules for Terminating Information Search in Online Tasks. MIS
Quarterly, Vol. 31, No. 1, p. 89-104.
2) Prabha, Chandra i in. (2007). What is enough? Satisficing information needs.
Journal of Documentation, Vol. 63, No. 1, s. 74-89.
3) Trenck, Aliona von der; Neben, Tillmann ; Heinzl, Armin (2014). The Impact of
Self-Determination on the Information-Stopping Behavior of Professionals: An
Exploratory Study in the Software Industry.
http://aut.researchgateway.ac.nz/bitstream/handle/10292/8046/acis20140_
submission_255.pdf?sequence=1&isAllowed=y

89
Bariery informacyjne – definicje
• „Przez bariery informacyjne rozumie się trudności, jakie
pojawiają się podczas poszukiwania informacji, jej
wykorzystywania i rozpowszechniania” (Woźniak, 2004, s. 107)
• „Bariery informacyjne są to przeszkody, które utrudniają,
opóźniają lub uniemożliwiają dostęp do informacji, czyli
pozyskiwanie i korzystanie z informacji. W literaturze
można spotkać inne zbliżone nazwy tego zjawiska, np.
bariery w dostępie do informacji, bariery komunikacyjne,
bariery w przepływie wiedzy, wynikające ze wzajemnych
relacji między pojęciami informacja, komunikacja i wiedza”
(Świgoń, 2006, s. 23)

90
Bariery informacyjne – rodzaje
• Rodzaje i typologia barier informacyjnych – zobacz (Świgoń,
2006, s. 24-122; 2016), (Woźniak, 2004, s. 107)
• Przykład typologii barier informacyjnych (Świgoń, 2016, s. 460-462)
– Bariery związane z czynnikami indywidualnymi
– Bariery interpersonalne
– Bariery środowiskowe
– Bariery związane ze źródłami informacji
• Istnieją też bariery specyficzne dla dzielenia się informacją i
wiedzą (Świgoń, 2016, s. 464)

91
Bariery informacyjne (w poszukiwaniu informacji)
wg Savolainena (1)
• Bariery afektywne (Savolainen, 2016b, Approaching …)
– Affective barriers due to risk of being exposed to unwanted
information
– Affective barriers due to risk of excessive psychological costs
of information seeking
– Affective barriers due to risk of facing difficulties in using
information systems
• Bariery kognitywne (Savolainen, 2015, Cognitive …)  zob. następny
slajd

92
(Savolainen, 2015, Cognitive …, p. 620)

93
Bariery informacyjne (w poszukiwaniu informacji)
wg Savolainena (2)
• Bariery socjokulturowe (Savolainen, 2016a, Approaches …)
– Barriers due to language problems
– Barriers related to social stigma and cultural taboo
– Small-world related barriers
– Institutional barriers
– Organizational barriers
– Barriers due to the lack of social and economic capital
Zobacz następny slajd 

94
Savolainen, Reijo (2016a). Approaches to socio-cultural
barriers to information seeking. Library & Information
Science Research, Vol. 38, p. 57.

95
Strategie, metody i techniki
badania zachowań informacyjnych

96
Przykłady publikacji na temat strategii, metod
i technik badania zachowań informacyjnych
1) Case, Donald O; Given, Lisa M. (2016). Looking for Information. A Survey of
Research on Information Seeking, Needs, and Behavior. Fourth Edition. Bingley:
Emerald Group Publishing Limited, p. 215-275.
2) Cisek, Sabina (2009). Metodologia badań użytkowników informacji w świetle
anglojęzycznej literatury przedmiotu w XXI wieku. PTINT Praktyka i Teoria
Informacji Naukowej i Technicznej, nr 4, s. 3-11.
3) Cooper, Janet; Lewis, Rachael; Urquhart, Christine (2004). Using participant or non-
participant observation to explain information behaviour. Information Research,
Vol. 9, No. 4, paper 184. http://InformationR.net/ir/9-4/paper184.html
4) Matusiak Krystyna (2017). Studying information behavior of image users: An
overview of research methodology in LIS literature, 2004–2015. Library and
Information Science Research, Vol. 39, p. 53–60.
5) Wilson, Tom D. (2000). Recent trends in user studies: action research and
qualitative methods. Information Research, Vol. 5, No. 3.
http://informationr.net/ir/5-3/paper76.html

97
Metodologie (strategie badawcze) – ilościowa
(pozytywistyczna), jakościowa (rozumiejąca),
mieszana (MMR)
Strategia ilościowa
• zjawiska społeczne być może
różnią się od fizycznych, ale
wszystkie mogą być badane takimi
samymi metodami
• data (dane) próbuje się uzyskać
materiał badawczy wolny od
subiektywnych uwarunkowań
• badanie „próbek” – study of
samples
• analiza przyczynowo-skutkowa,
przewidywanie
Strategia jakościowa
• zjawiska społeczne różnią się od
fizycznych, dlatego muszą być
badane odmiennymi metodami
• evidence (dane empiryczne,
materiał badawczy) nigdy nie są
wolne od ocen i wartościowania
• pogłębione badanie przypadków –
study of cases
• interpretacja i zrozumienie; trzeba
wyjaśnić jak przebiegała
interpretacja

98
Strategia ilościowa (pozytywistyczna) – niektóre
metody i techniki badań
• Metody statystyczne
• Sondaż diagnostyczny (metoda sondażowa)
– ankieta
– wywiad standaryzowany
Metody ilościowe w badaniach użytkowników informacji
często były używane niewłaściwie – brak teorii,
niezadowalające rezultaty badań

99
Strategia jakościowa (rozumiejąca) – niektóre
metody badań
• Metody jakościowe w badaniach zachowań informacyjnych
– action research – badanie w działaniu
– case study – studium przypadku
– critical incident technique CIT – metoda zdarzeń krytycznych
– critical literature review – analiza i krytyka piśmiennictwa
– delphi method – metoda delficka
– discourse analysis – analiza dyskursu
– etnography – metody etnograficzne
– grounded theory – teoria ugruntowana
– phenomenography – fenomenografia
– Sense-Making method – metoda Sense-Making

100
Strategia jakościowa (rozumiejąca) – niektóre
techniki badań
• Techniki badawcze w metodologii jakościowej (gromadzenie danych
empirycznych, źródła materiału empirycznego, evidence)
 dokumenty (piśmiennicze, multimedialne, wizualne), już istniejące lub powstałe na prośbę
badacza, oficjalne i nie (blogi, dzienniki, eseje, listy, ogłoszenia, pamiętniki, regulaminy, serwisy
WWW, wideo-pamiętniki, wpisy na forach i portalach społecznościowych, zarządzenia itp.),
 dyskusja grupowa, zogniskowany wywiad grupowy (fokus),
 eksperyment,
 obserwacja w wielu wariantach (auto-obserwacja, etnograficzna, naturalistyczna, shadowing,
uczestnicząca i nieuczestnicząca),
 test, np. kompetencji informacyjnych,
 wywiad indywidualny (częściowo ustrukturyzowany, jakościowy, pogłębiony, narracyjny, Sense-
Making i inne),
 inne, np. think aloud technique (technika głośnego myślenia)
• Wykorzystać można dane empiryczne niewywołane (zastane), np. pochodzące z
istniejących dokumentów albo wywołane, np. pochodzące z wywiadów.

101
Badania użytkowników – przykłady publikacji,
w których szczegółowo opisano procedury
badawcze
• Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych. Warszawa:
Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza.
http://www.mcig.pl/images/raporty/02_badanie%20zachowan.pdf
• Maik, Robert i in. (2010). Strategiczne źródła informacji w działalności
przedsiębiorstw. Raport z badania. Warszawa: PARP.
http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/7620.pdf
• Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych.
Warszawa: Wydaw. SBP, s. 99-122, 170-229.
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=800&dirids=1

103
Bibliografia 1
• Banacka, Marianna (2004). Współczesne bariery w dostępie do informacji – kilka uwag w związku z ich typologiami i
rodzajami. http://e-pedagogiczna.edu.pl/upload/file/dokumenty/jarocin1.pdf
• Banwell, Linda; Coulson, Graham (2004). Users and user study methodology: the JUBILEE Project. Information
Research, Vol. 9, No. 2, paper 167. http://InformationR.net/ir/9-2/paper167.html
• Bates, Marcia J. (2002). Toward an integrated model of information seeking and searching. The New Review of
Information Behaviour Research, Vol. 3, p. 1-15.
• Bates, Marcia J. (2005). An Introduction to Metatheories, Theories, and Models. W: Theories of Information
Behavior. USA: ASIST, s. 1-24.
• Bates, Marcia J. (2007). What is browsing – really? A model drawing from behavioural science research. Information
• Bawden, David; Robinson, Lyn (2012). Introduction to Information Science. London: Face Publishing.
• Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych. Warszawa: Związek Pracodawców Warszawy i
Mazowsza. http://zpwim.pl/images/publikacje/02_badanie%20zachowan.pdf
• Bojar, Bożenna red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-
wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP
• Case, Donald O. (2006). Information Behavior. ARIST Annual Review of Information Science and Technology, Vol. 40,
s. 293-327.
• Case, Donald O; Given, Lisa M. (2016). Looking for Information. A Survey of Research on Information Seeking, Needs,
and Behavior. Fourth Edition. Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
• Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia Sense-Making. W:
Kocójowa, Maria red. Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników. Kraków: IINiB UJ.
http://eprints.rclis.org/13708/1/cisek-n.pdf

104
Bibliografia 2
• Cisek, Sabina (2009a). Dzielenie się wiedzą w Internecie. Bibliotheca Nostra: śląski kwartalnik naukowy, nr 3-4, s. 33-
42.
• Cisek, Sabina (2009b). Metodologia badań użytkowników informacji w XXI wieku w świetle anglojęzycznej literatury
przedmiotu. PTINT Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, nr 4, s. 3-11.
http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-badan-uzytkownikow-inf-21-wiek
• Cisek, Sabina (2015-2017). Typologia zachowań informacyjnych. https://www.slideshare.net/sabinacisek/typologie-
zachowa-informacyjnych-17-18 albo
http://www.academia.edu/18217890/Typologia_zachowa%C5%84_informacyjnych
• Cisek, Sabina (2017a). Użytkownik informacji. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red. Encyklopedia
książki. Wrocław: Wydaw. Uniwersytetu Wrocławskiego, T. II., s. 602-603.
• Cisek, Sabina (2017b). Zachowania informacyjne. W: Żbikowska-Migoń, Anna; Skalska-Zlat, Marta red.
• Cisek, Sabina (2017c). Zachowania informacyjne – wybrane aspekty. Biuletyn EBIB, nr 173.
• Cooper, Janet; Lewis, Rachael; Urquhart, Christine (2004). Using participant or non-participant observation to
explain information behaviour. Information Research, Vol. 9, No. 4, paper 184. http://InformationR.net/ir/9-
4/paper184.html
• Dembowska, Maria red. (1979). Słownik terminologiczny informacji naukowej. Wrocław, Warszawa, Kraków,
Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Derfert-Wolf, Lidia (2005). Information literacy – koncepcje i nauczanie umiejętności informacyjnych. Biuletyn EBIB
nr 1 (62). http://ebib.oss.wroc.pl/2005/62/derfert.php
• Dervin, Brenda (1999). On studying information seeking methodologically: The implication of connecting
metatheory to method. Information Processing and Management, Vol. 35, s. 727-750.

105
Bibliografia 3
• Dervin, Brenda (2003). Human Studies and User Studies: A Call for Methodological Inter-disciplinarity. Information
Research Vol. 9 (1) paper 166. http://InformationR.net/ir/9-1/paper166.html
• Dervin, Brenda; Nilan, Michael (1986). Information needs and uses. ARIST Annual Review of Information Science and
Technology, Vol. 21, s. 3-33.
• Ellis, David; Cox, Deborah; Hall, Katherine (1993). A comparison of the information seeking patterns of researchers
in the physical and social sciences. Journal of Documentation, Vol. 49, No. 4, p. 356-369.
• Erdelez, Sanda (1999). Information Encountering: It's More Than Just Bumping into Information. Bulletin of the
American Society for Information Science, Vol. 25, No. 3. http://www.asis.org/Bulletin/Feb-99/erdelez.html
• Erdelez, Sanda (2005). Information encountering. W: Theories of Information Behavior. USA: ASIST, s. 179-184.
• Falciani-White, Nancy (2016). Understanding the “Complexity of Experience”: Modeling Faculty Research Practices.
The Journal of Academic Librarianship, Vol. 42, s. 118-126.
• Fisher, Karen E.; Erdelez, Sanda; McKechnie, Lynne (E. F.), eds. (2005). Theories of Information Behavior. USA:
ASIST. [dostęp w Google Books]
• Fisher, Karen E.; Landry Carol F.; Naumer, Charles (2007). Social Spaces, Casual Interactions, Meaningful Exchanges:
‘Information Ground’ Characteristics Based on the College Student Experience. Information Research, Vol. 12 (2),
http://www.informationr.net/ir/12-2/paper291.html
• Foster, Allen (2004). A Nonlinear Model of Information-Seeking Behavior. JASIST, Vol. 55, Issue 3, p. 228–237.
• Gałczyński, Julian (1996). Pertynencja jako wspólny cel użytkowników i pracowników informacji. PTINT Praktyka i
Teoria Informacji Naukowej i Technicznej, t. 4, nr 3, s. 14-21.
• Godbold, Natalya (2006). Beyond information seeking: towards a general model of information behaviour.
Information Research, Vol. 11, No. 4, paper 269. http://InformationR.net/ir/11-4/paper269.html

106
Bibliografia 4
• Information Research. An international electronic journal (2011). Vol. 16, No 3, September 2011.
http://informationr.net/ir/16-3/infres163.html (numer poświęcony przypadkowemu pozyskiwaniu informacji)
• Ingwersen, Peter; Järvelin, Kalervo (2005). The Turn: Integration of Information Seeking and Retrieval in Context.
Dordrecht: Springer Järvelin, Kalervo; Wilson, Thomas D. (2003). On conceptual models for information seeking and
retrieval research. Information Research, Vol. 9, No. 1 paper, 163. http://InformationR.net/ir/9-1/paper163.html
• Joseph, Pauline; Debowski, Shelda; Goldschmidt, Peter (2013). Models of information search: a comparative analysis.
Information Research, Vol. 18 (1), paper 562. http://InformationR.net/ir/18-1/paper562.html
• Kamińska-Czubała, Barbara (2006). Zachowania informacyjne w życiu codziennym – kierunki badań. W: Kierunki i
priorytety rozwoju informacji naukowej w kontekście budowania społeczeństwa wiedzy. Katowice: PTIN, s. 35-39.
• Kamińska-Czubała, Barbara (2007). Zachowania informacyjne w życiu codziennym: wybrane aspekty teoretyczne. W:
Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa – funkcje społeczne na przestrzeni
dziejów. Kraków: Wydaw. UJ, s. 195-202.
• Kamińska-Czubała, Barbara (2013). Zachowania informacyjne w życiu codziennym. Informacyjny świat pokolenia Y.
Warszawa: Wydaw. SBP. http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=802&dirids=1
• Kisilowska, Małgorzata; Przastek-Samokowa, Maria (2004). Użytkownik czy klient – refleksje terminologiczne.
Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 2, s. 63-71 [Dostęp w Mediotece, dawnej Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]
• Krakowska, Monika (2010). Koncepcja tymczasowych miejsc informacyjnych (“information grounds”) i rola emocji w
badaniach zachowań informacyjnych użytkowników. W: Kocójowa, Maria red. Biblioteki, informacja, książka:
interdyscyplinarne badania i praktyka w 21 wieku. Kraków: INIB UJ. http://skryba.inib.uj.edu.pl/wydawnictwa/e07/n-
krakowska.pdf
• Krakowska, Monika (2016). Zachowania informacyjne człowieka. W: Babik, Wiesław red. Nauka o informacji.
Warszawa: Wydaw. SBP, 2016, s. 429-455.

107
Bibliografia 5
• Kuhlthau, Carol C. (1993). A principle of uncertainty in information seeking. Journal of Documentation, Vol. 49, No. 4,
p. 339-355.
• Kuhlthau, Carol C. (2004) Seeking meaning: a process approach to library and information services. 2nd edition.
Westport, CT: Libraries Unlimited.
• Liu, Jiqun (2017). Towards a unified model of human information behavior: an equilibrium perspective. Journal of
Documentation, Vol. 73, Issue 4, s. 666-688.
• Materska, Katarzyna (2007). Informacja w organizacjach społeczeństwa wiedzy. Warszawa: Wydaw. SBP [zwłaszcza s.
101-128].
• Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych. Warszawa: Wydaw. SBP.
http://bbc.uw.edu.pl/dlibra/doccontent?id=800&dirids=1
• Moshfeghi, Yashar; Triantafillou, Peter; Pollick, Frank E. (2016). Understanding Information Need: an fMRI Study albo
tutaj. Zob. też tutaj (film na YT).
• Nicholas, David; Herman, Eti (2009). Assessing Information Needs in the Age of the Digital Consumer. Third edition.
London and New York: Routledge. http://ciber-research.eu/download/20160103-
Information_needs_of_digital_consumer-2009.pdf
• Niedźwiedzka, Barbara (2002). Modyfikacja modelu zachowań informacyjnych T. D. Wilsona w świetle wyników
badania zachowań informacyjnych menedżerów. Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 1, s. 22-33.
• Niedźwiedzka, Barbara (2003). A proposed general model of information behaviour. Information Research, Vol. 9, No.
1 paper 164. http://InformationR.net/ir/9-1/paper164.html
• Pilerot, Ola (2012). LIS research on information sharing activities – people, places, or information. Journal of
Documentation, Vol. 68, No. 4, p. 559-581.

108
Bibliografia 6
• Prabha, Chandra i in. (2007). What is enough? Satisficing information needs. Journal of Documentation, Vol. 63, Issue
1, s. 74-89.
• Próchnicka, Maria (1991). Informacja a umysł. Kraków: Universitas.
• Próchnicka, Maria (2004). Człowiek i komputer. Dialogowy model wyszukiwania informacji. Kraków: Wydaw. UJ.
• Rak, Dorota; Petrowicz, Marcin; Pokojska, Weronika (2016). Potrzeby szkoleniowe i kompetencje seniorów w
zakresie korzystania z internetu. W: Cisek, Sabina red. Inspiracje i innowacje. Zarządzanie informacją w perspektywie
bibliologii i informatologii. Kraków: BJ, s. 127-145.
http://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/31976/cisek_inspiracje_i_innowacje_zarzadzanie_informacja.pdf?
sequence=1&isAllowed=y
• Reitz, Joan M. Information need. W: Online Dictionary for Library and Information Science. http://www.abc-
clio.com/ODLIS/odlis_i.aspx
• Sapa, Remigiusz (2008a). Potencjał bibliotecznych katalogów online w zakresie sprzyjania zjawisku przypadkowego
pozyskiwania informacji o literaturze naukowej. Przegląd Biblioteczny, R. 76, z. 1, s. 87-110.
• Sapa, Remigiusz (2008b). Przypadkowe pozyskiwanie informacji o literaturze naukowej. Inne spojrzenie na jakość
systemów informacyjnych dla naukowców. W: Pietruch-Reizes, Diana; Babik, Wiesław red. Wymiana informacji i
rozwój profesjonalnych usług informacyjnych w edukacji, nauce i kulturze na rzecz społeczeństwa opartego na
wiedzy. Katowice: PTIN, s. 77-85.
• Savolainen, Reijo (1995). Everyday Life Information Seeking: Approaching Information Seeking in the Context of „Way
of Life”. Library and Information Science Research, Vol. 17, s. 259-294.
• Savolainen, Reijo (2006). Information Use as Gap-Bridging: The Viewpoint of Sense-Making Methodology. Journal of
the American Society for Information Science and Technology, Vol. 57, No. 8, p. 1116–1125.

109
Bibliografia 7
• Savolainen, Reijo (2009). Small world and information ground as contexts of information seeking and sharing. Library
and Information Science Research, Vol. 31, No. 1, p. 38-45.
• Savolainen, Reijo (2011). Elaborating the motivational attributes of information need and uncertainty. Information
• Savolainen, Reijo (2012). Conceptualizing information need in context. Information Research, Vol. 17, No. 4, paper
534. http://InformationR.net/ir/17-4/paper534.html
• Savolainen, Reijo (2015). Cognitive barriers to information seeking: A conceptual analysis. Journal of Information
Science, Vol. 41, Issue 5, p. 613-623.
• Savolainen, Reijo (2016a). Approaches to socio-cultural barriers to information seeking. Library & Information Science
Research, Vol. 38, p. 52-59.
• Savolainen, Reijo (2016b). Approaching the affective barriers to information seeking: the viewpoint of appraisal
theory. Information Research, Vol. 21, No. 4, paper isic1603. http://www.informationr.net/ir/21-4/isic/isic1603.html
• Savolainen, Reijo (2016c). Conceptual growth in integrated models for information behaviour. Journal of
Documentation, Vol. 72, Issue 4, s. 648-673.
• Savolainen, Reijo (2016d). Elaborating the conceptual space of information-seeking phenomena. Information
Research, Vol. 21, No. 3, paper 720. http://www.informationr.net/ir/21-3/paper720.html
• Savolainen, Reijo (2017). Berrypicking and information foraging: Comparison of two theoretical frameworks for
studying exploratory search. Journal of Information Science, p. 1-14 [Online first]
• Sobielga, Jolanta (1999). Psychologiczne uwarunkowania zachowań informacyjnych. Zagadnienia Informacji
Naukowej, nr 2, s. 96-102.

110
Bibliografia 8
• Sosińska-Kalata, Barbara (1999). Modele organizacji wiedzy w systemach wyszukiwania informacji o dokumentach.
Warszawa: Wydaw. SBP, s. 37-90 [Część druga: Wiedza prywatna użytkownika].
• Spink, Amanda (2004). Multitasking information behavior and information switching: an exploratory study. Journal of
Documentation, Vol. 60, No. 4, s. 336-351.
• Spink, Amanda; Currier, James (2006). Towards an evolutionary perspective for human information behavior. An
exploratory study. Journal of Documentation, Vol. 62, No. 2, pp. 171-193.
• Szczechura, Kordula (1998). Użytkownicy informacji. Zarys problematyki. W: Informacja naukowa w Polsce. Tradycja i
współczesność. Olsztyn: WSP, s. 107-138.
• Szwalbe, Jerzy (1982). Badania potrzeb użytkowników informacji. Zarys problematyki i metodyki badań. Warszawa:
IINTE.
• Świgoń, Marzena (2006). Bariery informacyjne. Podstawy teoretyczne i próba badań w środowisku naukowym.
Warszawa: Wydaw. SBP, s. 13-122 [rozdziały 1, 2, 3].
• Świgoń, Marzena (2015). Dzielenie się wiedzą i informacją. Specyfika nieformalnej komunikacji w polskim środowisku
akademickim. Olsztyn: Wydawnictwo UW-M.
• Świgoń, Marzena (2016). Bariery informacyjne. W: Babik, Wiesław red. Nauka o informacji. Warszawa: Wydaw.
SBP, s. 457-467.
• Talja, S., & McKenzie, P. J. (2007). Editors' introduction: Special issue on discursive approaches to information seeking
in context. Library Quarterly, Vol. 77, p. 97−108.
• Urban, Bogumiła (2005). Potrzeby informacyjne – klucz do zrozumienia użytkowników biblioteki akademickiej.
http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/urban.pdf

111
Bibliografia 9
• Wilson, Tom D. (1981; 2006). On user studies and information needs. Journal of Documentation, Vol. 31, No. 1, p. 3-
15 (1981); Vol. 62, No. 6 (2006), s. 658-670. http://www.informationr.net/tdw/publ/papers/1981infoneeds.html
• Wilson, Tom D. (1999). Models in information behaviour research. Journal of Documentation, Vol. 55, No. 3, p. 249-
270. http://informationr.net/tdw/publ/papers/1999JDoc.html
• Wilson, Tom D. (2000a). Human Information Behavior. Informing Science, Vol. 3, No. 2, p. 49-55.
http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf lub http://informationr.net/tdw/publ/papers/2000HIB.pdf
• Wilson, Tom D. (2000b). Recent trends in user studies: action research and qualitative methods. Information
Research, Vol. 5, No. 3. http://informationr.net/ir/5-3/paper76.html
• Wilson, Tom D. (2006). A re-examination of information seeking behaviour in the context of activity theory.
Information Research, Vol. 11, No. 4 paper 260. http://InformationR.net/ir/11-4/paper260.html
• Wilson, Tom D. (2008). The information user: past, present and future. Journal of Information Science, Vol. 34, No. 4,
p. 457-464.
• Wilson, Tom D. (2010). Information sharing: an exploration of the literature and some propositions. Information
Research, Vol. 15, No. 4. http://www.informationr.net/ir/15-4/paper440.html
• Wilson, Tom; Walsh Christina (1996). Information behaviour: an interdisciplinary perspective. A report on the review
of the literature. http://www.informationr.net/tdw/publ/infbehav/cont.html
• Woźniak, Jadwiga (1989). O tak zwanych potrzebach informacyjnych. Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 1, s. 39-
59. [Dostęp w Mediotece, dawnej Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]
• Woźniak, Jadwiga (1997). Kognitywizm w informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 2 (70), s. 3-16 [zwłaszcza –
na temat użytkowników informacji – s. 10-15]
• Woźniak, Jadwiga (2004). Informacyjne progi i bariery – spojrzenie z perspektywy języków informacyjno-
wyszukiwawczych. W: Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków: Wydaw. UJ, s. 106-111.

Zachowania informacyjne 2019_20

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Zachowania informacyjne 2019_20

Ähnlich wie Zachowania informacyjne 2019_20 (20)

Mehr von Sabina Cisek

Mehr von Sabina Cisek (18)

Zachowania informacyjne 2019_20