Amarant 03: Het Duits expressionisme. Over het geestelijke in de kunst. 1900-1914

1. Het Duits expressionisme.
Over het geestelijke in de kunst.
1900-1914
Kunst vormt de brug met de wereld van de geest, zei Franz Marc. Als geen ander zouden de Duitse
Expressionisten van hun discipline een transcendente onderneming maken. Waar de impressionisten
hun kunst baseerden op de optisch waarneembare werkelijkheid, gingen de expressionisten het
gevoelsleven centraal plaatsen. De uitingen van “deze wereld van de geest” waren uiterst divers. De
natuurmystiek van Marc, de spiritualiteit van Kandinsky of gefrustreerde portretten van Schiele: het
zijn allemaal uitdrukkingen van de diepste essentie van het menselijk wezen. Uiteraard zullen
auteurs als Nietzsche en Freud ons bij deze reeks goed van pas komen. We starten met een korte
inleiding op de kunst van de Duitse romantiek, en belichten de symbolistische voorlopers van het
expressionisme, met name James Ensor, Edvard Munch en Gustav Klimt. De eersten die de
ingeslagen weg van Munch en Ensor volgen, zijn de Noord-Duitse expressionisten, met als
voornaamste figuur Emil Nolde. Hij maakte ook kort deel uit van de het Dresdense (nadien Berlijnse)
kunstenaarscollectief Die Brücke. We volgen de evolutie van Pechstein, Heckel, Kirchner en de
anderen van expressionistische natuurschilders tot psychotische stadsschilders. De voornaamste
groep onder de Duitse expressionisten bevindt zich te München. Daar werken de leden van Der
Blaue Reiter aan een meer tijdloos project. We hebben het over Kandinsky, Münter, Marc en
Jawlensky als schilders van de innerlijke natuurmystiek. Hier ontstaan ook de eerste abstracte
kunstwerken in Duitsland. De laatste lessen blijven voorbehouden voor de zwaar psychologiserende
werken van de Oostenrijkse expressionisten Oskar Kokoschka en Egon Schiele.

2. les 1 – 27/09/2013 Inleiding

3. Edward Munch: de schreeuw – 1893

4. Expressionisme: een indruk

5. Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau – 1909

6. Ernst Ludwig Kirchner: Potsdamer Platz – 1914

7. Egon Schiele: naakt zelfportret met grimas – 1910

8. Franz Marc: blauwe paarden – 1911

9. Philip Otto Runge: de morgen, de dag, de avond, de nacht – 1803

10. Karl Friedrich Schinkel: sterrenhal van de koningin van de nacht – 1830

11. Caspar David Friedrich: monnik bij de zee – 1809-1810

12. Lyonel Feininger: wolken na de storm – 1926

13. Friedrich – Feininger

14. Caspar David Friedrich: der Wanderer – 1818

15. Caspar David Friedrich: vrouw tegen de ondergaande zon – 1818

16. Eugène Delacroix: Griekenland sterft op de ruïnen van Missolonghi – 1826-1827

17. Henry Fuseli – de nachtmerrie – 1781

18. Karl Friedrich Schinkel: gothische kathedraal bij het water – 1813

19. Lyonel Feininger: Marienkirche – 1930

20. les 2 – 04/10/2013 Wiener Secession en Gustav Klimt

21. Hans Makart: vier werelddelen – 1870

22. Gustav Klimt: idylle – 1884

23. Secessionsgebouw Wenen: Joseph Maria Olbrich – 1897-1898

24. Secessionsgebouw Wenen: fronton

25. Max Klinger: Beethoven – 1902

26. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902

27. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – zwevende figuren

28. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – het lijden van de zwakke mens

29. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – de Gorgonen – wellust, onkuisheid, ongematigdheid

30. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – de Gorgonen

31. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – wellust, onkuisheid, ongematigdheid

32. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – komende zorgen

33. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – het verlangen naar geluk wordt gestild door de poëzie

34. Gustav Klimt: Beethoven fries – 1902 – koor van engelen en de kus van de hele wereld

35. Gustav Klimt: de kus – 1907-1908

36. les 3 deel 1 – 11/10/2013 Gustav Klimt

37. Gustav Klimt: Judith II – 1909

38. Gustav Klimt: portret van Adèle Bloch-Bauer – 1907

39. Gustav Klimt: papaverweide – 1907

40. Gustav Klimt: portret van Johanna Staube – 1918

41. Gustav Klimt: naakt van voren met geheven armen – 1914

42. Felix Salten (1869 – 1945) – Bambi

43. les 3 deel 2 – 11/10/2013 Invloeden op het expressionisme
1) James Ensor (1860 – 1949)
2) Edvard Munch (1863 – 1944)
3) Fauvisme (1906 – 1909)

44. James Ensor (1860 – 1949)

45. James Ensor: maskers bekijken een negertovenaar – 1879

46. James Ensor: Christus getormenteerd door demonen – 1895

47. James Ensor: de intrede van Christus in Brussel – 1888

48. James Ensor: karnaval in Vlaanderen – 1925

49. Christian Rohlfs: clownsgesprek – 1912

50. James Ensor: geraamten betwisten elkaar het lichaam van een gevangene – 1891

51. James Ensor: aan het conservatorium – 1902

52. Edvard Munch (1863 – 1944)

53. Edvard Munch: nacht in St.Cloud – 1890

54. Edvard Munch: avond op Karl Johan – 1892

55. Edvard Munch: de schreeuw – 1893

56. les 4 deel 1 – 18/10/2013 Invloeden op het expressionisme
1) James Ensor (1860 – 1949)
2) Edvard Munch (1863 – 1944)
3) Fauvisme (1906 – 1909)

57. Edvard Munch (1863 – 1944)

58. Edvard Munch: de schreeuw – 1893

59. Edvard Munch: angst – 1894

60. Edvard Munch: puberteit – 1894

61. Edvard Munch: zelfportret met brandende sigaret – 1895

62. De fauvisten (Parijs)

63. Max Pechstein: stilleven met jodenkers en peperplant – 1906

64. André Derain: stilleven – 1904

65. Max Pechstein: stilleven 1906 – André Derain: stilleven 1904

66. Max Pechstein: jong meisje met rood kleed – 1910

67. Henri Matisse: portret van mevrouw Matisse – 1905

68. Max Pechstein: jong meisje 1910 – Henri Matisse: portret van mv. Matisse 1905

69. Max Pechstein: vroege morgen – 1911

70. Henri Matisse: blauw naakt – 1907

71. Max Pechstein: vroege morgen 1911 – Henri Matisse: blauw naakt 1907

72. Max Pechstein: meisje in het rood onder zonnescherm – 1909

73. Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine te Bougival – 1906

74. Max Pechstein: meisje in het rood 1909 – Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine
1906

75. Ernst Kirchner: groen huis – 1907

76. Ernst Kirchner: groen huis 1907 – Maurice De Vlaminck: le restaurant de la machine 1906

77. Max Pechstein: rivierlandschap – 1907

78. Ernst Kirchner: vrouwenhoofd met zonnebloemen – 1906

79. André Derain: landschap te Cassis – 1907

80. Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau – 1909

81. André Derain: landschap te Cassis 1907 – Alexej von Jawlensky: landschap te Murnau 1909

82. Ernst Kirchner: meisje met japans zonnescherm – 1909

83. Ernst Kirchner: meisje met japans zonnescherm 1909 – Henri Matisse: blauw naakt 1907

84. Ernst Kirchner: straat in Dresden – 1908

85. Edvard Munch: avond op Karl Johan – 1892

86. Ernst Kirchner: straat in Dresden 1908 – Edvard Munch: avond op Karl Johan 1892

87. les 4 deel 2 – 18/10/2013 Noord Duits expressionisme
1 Paula Modersohn-Becker (1876 – 1907)
2 Christian Rohlfs (1849 – 1938)
3 Emil Nolde (1867 – 1956)

88. Paula Modersohn-Becker (1876 – 1907)

89. Paula Modersohn-Becker: zelfportret – 1906

90. Paula Modersohn-Becker: oude bewoonster van een armentehuis zittend in een tuin – 1906

91. Paula Modersohn-Becker: moeder met kind – 1907

92. Christian Rohlfs (1849 – 1938)

93. Christian Rohlfs: clownsgesprek – 1912

94. Emil Nolde (1867 – 1956)

95. Emil Nolde: voor de zonsopgang – 1901

96. Emil Nolde: lente in de kamer – 1904

97. Emil Nolde: wild dansende kinderen – 1909

98. les 5 deel 1 – 25/10/2013 Emil Nolde

99. Emil Nolde: de dans om het gouden kalf – 1910

100. Emil Nolde: de kaarsendanseressen – 1912

101. Emil Nolde: avondmaal – 1909

102. Emil Nolde: graflegging – 1915

103. Emil Nolde: Sleper op de Elbe – 1910

104. Emil Nolde: herfstzee XI – 1910

105. Emil Nolde: de zee – 1913

106. Emil Nolde: aan de wijntafel – 1911

107. les 5 deel 2 – 25/10/2013 Die Brücke

108. Ernst Ludwig Kirchner: naakten in de zon – 1910

109. Erich Heckel: baders in het gewas – 1910

110. Karl-Schmidt Rottluff: vier badgasten op het strand – 1913

111. les 5 deel 3 – 25/10/2013 Ernst Ludwig Kirchner (1880 – 1938)

112. Vroege Brücke fase (1905 – 1909) en Brückestijl (1909 – 1912)

113. Ernst Ludwig Kirchner: portret van Hans Frisch – 1907-1908

114. Ernst Ludwig Kirchner: zittende Marcella – 1909-1910

115. Kirchner: zittende Marcella 1909-1910 – Munch: puberteit 1894

116. les 6 – 08/11/2013 – Ernst Ludwig Kirchner (1880 – 1938)

117. Berlijnse Stijl: 1912-1915

118. Kirchner: de circusruiter – 1914 (oostindische inkt)

119. Kirchner: de circusruiter – 1914

120. Kirchner: de circusruiter – 1914

121. Kirchner: koppel in de kamer – 1912

122. Kirchner: vrouw voor de spiegel – 1913-1920

123. Kirchner: Potzdamer Platz – 1914

124. Berlijn: Potzdamer Platz – 1914

125. Oorlogsjaren: 1915 – 1920

126. Kirchner: het soldatenbad – 1915

127. Kirchner: zelfportret als soldaat – 1915

128. Kirchner: de rode toren te Halle – 1916

129. Kirchner: Kamp levensstrijd – 1915 – houtsnede

130. Davosstijl: 1920 – 1938

131. Kirchner: herders ‘s avonds – 1937

132. les 7 – 15/11/2013 – Beiers expressionisme – Der Blaue Reiter – Rijnlands expressionisme

133. Der Blaue Reiter: Beiers expressionisme – Inleiding

134. Kandinsky: poster voor de eerste tentoonstelling van Phalanx – 1901

135. Franz von Stuck: poster voor de internationale kunsttentoonstelling van de Secession in
München – 1893

136. Eerste tentoonstelling van de Blaue Reiter in de Gallerie Thannhauser in München – 1911-1912

137. Kandinsky: kaft voor de almanak van de Blaue Reiter – 1912

138. School van Novgorod: icoon van St.Joris en de draak – eerste helft van de 15e eeuw

139. Der Blaue Reiter: Franz Marc (1880 – 1916)

140. Franz Marc: herten in de sneeuw – 1911

141. Franz Marc: de blauwe paarden – 1911

142. Franz Marc: paard in landschap – 1910

143. Franz Marc: stallen – 1913-1914

144. Franz Marc: de tijger – 1912

145. Franz Marc: vechtende vormen – 1914

146. Rijnlands expressionisme: August Macke (1887 – 1914)

147. August Macke: de grote dierentuin – 1912

148. August Macke: dame in groen jasje – 1913

149. August Macke: Kairouan I – 1914

150. Kairouan

151. Rijnlands expressionisme: Heinrich Campendonk (1889 – 1957)

152. Heinrich Campendonk: herderlijk landschap – 1913

153. les 8 - 22/11/2013 Der Blaue Reiter - Alexej von Jawlensky (1864 - 1941)
Wassily Kandinsky (1866 - 1944)

154. Der Blaue Reiter: Alexej von Jawlensky (1864 – 1941)

155. Jawlensky: middelandse zeekusten – 1907

156. Jawlensky: fabriek – 1910

157. Jawlensky: portret van Alexander Sacharov - 1909

158. Alexander Sacharoff

159. Jawlensky: Schokko - 1910

160. Jawlensky: mystiek hoofd - 1917

161. School van Vladimir Suzdal: Christus niet door de mensenhand geschapen - 12e/13e eeuw

162. Jawlenski – Nemesis – 1917

163. Jawlensky: doornenkroon - 1918

164. Jawlensky: oervorm - 1918

165. Jawlensky: water en licht – 1928

166. Jawlensky: meditaties - herinnering aan mijn zieke handen – 1934

167. Jawlensky: meditaties – 1936

168. Der Blaue Reiter: Wassily Kandinsky (1866 - 1944)

169. De blauwe vier: Jawlensky, Kandinsky, Pauk Klee, Feininger

170. Kandinsky: het bonte leven - 1907

171. School van Novgorod: Icoon van Sint-Boris en Sint-Gleb - late 14e eeuw

172. Kandinsky: huis van Gabriele Münter te Murnau

173. Kandinsky: trein te Murnau – 1909

174. Kandinsky: lyrisch (houtsnede) – 1911

175. Kandinsky: Punkt und Linie zu Fläche – 1926

176. les 9 – 29/11/2013 – Wassily Kandinsky (1866 – 1944)

177. Kandinsky: compositie IV – 1911

178. Kandinsky: Punkt und Linie zu Fläche

179. Kandinsky: compositie V – 1911

180. Kandinsky: Allerheiligen – 1911 (achterglasschilderij)

181. Kandinsky: Allerheiligen – 1911

182. Kandinsky: schilderij met de zwarte boog – 1912

183. Kandinsky: met zon – 1912 (achterglasschilderij)

184. Kandinsky: kleine genoegens – 1913

185. Gabriele Münter: portret van Marianne von Werefkin – 1909

186. les 10 – 06/12/2013 – Oostenrijks expressionisme: Egon Schiele en Oskar Kokoschka
Klimt – Kokoschka – Schiele

187. Egon Schiele 1890 – 1918

188. E. Schiele: portret van de schilder Anton Peschka – 1909

189. E. Schiele: Anton Peschka – G. Klimt: Adèle Bloch Bauer

190. Johannes Fischer: foto van Egon Schiele – 1915

191. E. Schiele: naakt zelfportret – 1910

192. E. Schiele: naakt zelfportret – 1910

193. E. Schiele: zelfportret met zwarte mantel, masturberend – 1911

194. E. Schiele: naakt zelfportret met grimas – 1910

195. E. Schiele: foto’s

196. E. Schiele: portret van de uitgever Eduard Kosmack – 1910

197. E. Schiele: portret van Herbert Rainer – 1910

198. E. Schiele: naakt meisje met gekruiste armen (Gertrude Schiele) – 1910

199. Georges Minne: De kleine geknielde – 1896

200. Egon Schiele: naakt meisje met gekruiste armen – Georges Minne: de kleine geknielde

201. E. Schiele: Wally met rode bloes – 1913

202. E. Schiele: liggend naakt – 1913

203. Egon Schiele: liggend naakt 1913 – Gustav Klimt: naakt van voren met geheven armen 1914

204. E. Schiele: kaal boompje achter een houten schutting – 1912

205. E. Schiele: façade van een huis – 1914

206. E. Schiele: het kamertje van de kunstenaar te Neulengbach – 1911

207. Van Gogh: het kamertje te Arles – 1888

208. E. Schiele: kamertje van de kunstenaar te Neulengbach 1911
V. Van Gogh: kamertje te Arles 1888

209. E. Schiele: de kardinaal en de non – 1912

210. E. Schiele: der Tod und das Mädchen – 1915

211. E. Schiele: zittend koppel – 1915

212. E. Schiele: portret van de vrouw van de kunstenaar (Edith Harms) – 1915-1916

213. E. Schiele: zieke Russische soldaat – 1915

214. Oskar Kokoschka 1886 – 1980

215. O. Kokoschka: Mörder, Hoffnung der Frauen (Piëta affiche) – 1908

216. O. Kokoschka: portret van een oude man, vader Hirsch – 1909

217. O. Kokoschka: Portret van dokter Ludwig Adler – 1914 (MSK Gent)

218. Giovanni Boldini: Graaf Robert de Montesquiou – 1897

219. O. Kokoschka: Graaf Robert de Montesquiou – 1910

220. G. Boldini en O. Kokoschka: Graaf Robert de Montesquiou

221. O. Kokoschka: Graaf Verona – 1910

222. Jan Davidsz De Heem: ontbijtstilleven – ±1635

223. O. Kokoschka: stilleven met schildpad en hyacint – 1909

224. O. Kokoschka: de bruid van de wind – 1914

225. Alma Schindler

226. O. Kokoschka: de macht van de muziek I – 1918

227. O. Kokoschka: zelfportret met pop – 1920-1921

228. O. Kokoschka: pop