Samenwerken En Verbinden

Samenwerken en verbinden
Op weg naar duurzame ontwikkeling

Een persoonlijk verslag van de studiereis naar Toronto
13 – 20 november 2010
René Kolenberg

Voorwoord
Het voorliggende stuk is een persoonlijk verslag van de studiereis naar Ontario (Canada) die ik samen
met mijn collega’s van het Noorderpoort, School voor Beroepsonderwijs in Stadskanaal ondernomen
heb van 13 – 20 november 2010.

Aanleiding is de start van de pilot “het onderwijsteam als Professionele Leergemeenschap”, naar
duurzaam onderwijs binnen ROC Noorderpoort.
Het doel hierbij is om de focus meer te verleggen naar het onderwijs.
In de startnotitie wordt het een en ander als volgt verwoord:
“Door het primaire proces krachtig in het centrum van de organisatie te positioneren en in een
directe verbinding te brengen met de kernactiviteit van het Noorderpoort wordt een overgang tot
stand gebracht van integraal management naar onderwijskundig leiderschap.
Het programma richt zich op een organisatie- en cultuurverandering met als resultaat een helder
gedefinieerd primair proces waar onderwijskundig leiderschap een kerntaak is.
Bij het vormgeven van duurzaam onderwijs staat centraal dat het onderwijsteam het vermogen
heeft, c.q. ontwikkelt, zèlf de kwaliteit van het onderwijs te realiseren waarbij het niet gaat om
fragmentarische maar om integrale ontwikkeling van de studenten.”

Waarom naar Ontario-Canada?
In 2003 was het behoorlijk slecht gesteld met het onderwijssysteem in Ontario.
Het onderwijssysteem was heel fragmentarisch ingericht, de resultaten waren erg slecht, met het
moreel was het erg slecht gesteld. Het maatschappelijk vertrouwen in het onderwijssysteem was
volledig weggevallen. Er braken allerlei stakingen uit. “There was no alignment”.
Een nieuwe regering trad aan onder leiding van Premier Dalton McGuinty. Deze regering richtte zijn
focus volledig op het onderwijs. Onder leiding van Ben Levin, de nieuwe Minister van Onderwijs en
met speciaal adviseur van de regering Michael Fullan, Professor Emeritus verbonden aan het Ontario
Institute for Studies in Education (OISE) van de University of Toronto, werd het hele onderwijs-
systeem drastisch hervormd (Whole-System Reform).
In eerste instantie werd gefocussed op taal – en rekenonderwijs. Er werden standaarden ontwikkeld;
op data gestuurd. Met als resultaat dat drie jaar later (in 2006) Ontario al opgeklommen was naar de
derde plaats (!), achter Finland en Hong Kong, op de wereldwijde PISA-rankinglist (Programme for
International Student Assessment).

De organisatie van onze studiereis lag in handen van Stichting De Brink. Zij hebben een langdurig
samenwerkingsverband met The York Region District School Board, onze gastheren.
Samen met hen, Michael Fullan, Joanne Quinn heeft de Stichting een maatwerkprogramma voor ons
opgesteld. (zie bijlage)
In dit programma hebben wij alle lagen van het onderwijssysteem in Ontario kunnen bestuderen:
van het Ministerie van Onderwijs, de lerarenopleiding (OISE), Ontario College of Teachers (OCT),
Ontario Principal Council (OPC) tot op het niveau van diverse scholen (afgestemd op onze eigen
leervragen).
Onze studiegroep bestond uit 30 mensen uit diverse lagen van het onderwijs in Nederland: o.a.
basisonderwijs, middelbaar onderwijs, schoolbegeleidingsdienst, nascholingsinstituut, PABO.
Iedere avond was er met de totale groep een debriefing om alle ervaringen met elkaar te delen.
De week werd afgesloten met een grote internationale onderwijsconferentie “Quest 2010”, the
Quest for Increased Student Achievement: Engaging Learning in the 21st Century.

Nu, terugkijkend, zie ik mijzelf als een “caring expert”, een lid van de organisatie die zijn eigen niveau
van stilzwijgende èn expliciete kennis beheerst en inziet dat hij zelf verantwoordelijk is voor het
delen van deze kennis met anderen.

René Kolenberg,
Assen, december 2010

Samenwerken en verbinden, op weg naar duurzame ontwikkeling Pagina 1

Inhoudsopgave

Voorwoord .............................................................................................................................................. 1

Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 2

Wat bij mij vooraf ging ........................................................................................................................... 3

Het gedachtegoed van Michael Fullan .................................................................................................... 4

De voorbereidingsbijeenkomst in Zwolle – 29 september 2010 ............................................................ 7

Wat wordt mijn persoonlijke regie oftewel wat zijn mijn leervragen?................................................... 9

Drie schoolbezoeken. ............................................................................................................................ 12

Stel hoge eisen, beperkte houdbaarheid van bekwaamheid en bevoegdheid..................................... 16

Excellence with Equity - Avis Glaze ....................................................................................................... 17

Supporting the growth of knowledgeable others – Lyn Sharratt.......................................................... 18

Quest 2010: de 21ste eeuw, een wereld vol verandering ..................................................................... 19

Wat zijn de onderwijsbehoeften van studenten in de 21st eeuw? ...................................................... 20

Onze pilot - de Professionele Leergemeenschap – naar duurzaam onderwijs ..................................... 21

Competentiegericht onderwijs in relatie tot PLG.................................................................................. 22

Slot......................................................................................................................................................... 23

Bijlage: Dutch Superintendents & School leaders & Educationalists.................................................... 24
Program Toronto 13 – 20 November 2010


Wat bij mij vooraf ging
Op 13 juli 2010, in de eerste week van de zomervakantie, was er een startbijeenkomst van onze PLG-
pilot in Hotel Eeserhof in Ees. Voorafgaand is bij mij een waardenassessment afgenomen om mijn
bewust te maken van mijn waarden en drijfveren, het e.e.a. gebaseerd op het gedachtegoed van
Professor Clare W. Graves. Hij onderscheidt zeven verschillende omstandigheden om te kunnen
overleven of om zich verder te ontwikkelen en beschrijft de daarbij behorende drijfveren om
adequaat met deze omstandigheden om te gaan.
Enthousiast geraakt door het gedachtegoed van de Professionele Leergemeenschap, het
Waardenassessment van Atlan, de startbijeenkomst in Ees, het vooruitzicht van de studiereis naar
Canada, ben ik vol met allerlei gedachten en gevoelens de vakantie in gegaan.
Als iets eenmaal “in beroering” is gebracht, heeft het zo zijn eigen momentum; ik wilde dan ook als
een spons mij verder verdiepen in het achterliggende gedachtegoed. En van het een kwam het
ander…
Mijn zomervakantie van 2010 bracht ik grotendeels al lezend in de tuin door; ik heb veel tijd
uitgetrokken om mij in te lezen in het gedachtegoed van Michael Fullan c.s., t.w.
 Michael Fullan – Leiderschap in een cultuur van verandering (Leading in a culture of change
(2001));
 Lyn Sharatt – Michael Fullan – Realization, the change imperative for deepening district-wide
reform (2009);
 Michael Fullan – The moral imperative realized (2010);
 Dick de Bie – Morgen doen we het beter; handboek voor de competente onderwijsvernieuwer
(2003).
En ik ben nog steeds aan het lezen…
 Peter Senge - Lerende scholen (2000);
 Eric Verbiest – Samen wijs, bouwstenen voor professionele leergemeenschappen in scholen
(2004);
 Parker J. Palmer – The courage to teach (1998);
 Clare Kosnik - Clive Beck – Priorities in teacher education, the 7 key elements of pre-service
preparation (2009);
 Don Tapscott, Anthony D. Williams – Macrowikinomics, rebooting business and the world (2010).

Vanuit de literatuur kwam de volgende probleemanalyse als een rode draad op mij af:
 vaak ontbreekt het aan een gemeenschappelijke visie;
 er is geen samenhang;
 er is geen echte focus op / aandacht voor leren;
 er is geen (nauwelijks tijd/ruimte voor) overleg van docenten onderling.
Vertaald naar de Canadese context van 2003: there’s no alignment.

Volgens De Bie (2003) zijn kritische succesfactoren voor duurzame onderwijsontwikkeling:
1. er is een visie, er is perspectief;
2. er is een weloverwogen ontwikkelingsstrategie;
3. er is een probleembewustzijn, er is een diagnose;
4. er is een vernieuwingsplan, er is een concreet werkplan/actieplan/jaarplan;
5. er is een organisatiestructuur die bovenstaande uitspraken waar kan maken;
6. er zijn faciliteiten ter beschikking gesteld;
7. in het vernieuwingsplan wordt ook de buitenwereld een rol toebedeeld;
8. de overige beleidsgebieden zijn ondersteunend;
9. de directie is competent en in staat leiding te geven aan onderwijsvernieuwing.

Wat willen, kunnen, durven WE ?? We kunnen niet niets doen!!
Er moet een besef van urgentie zijn, de overtuiging dat het nu ècht anders moet gaan!


Het gedachtegoed van Michael Fullan

Het werk van Michael Fullan is een zoektocht naar het creëren van meer samenhang tussen
verschillende systeemlagen; het vergroten en versterken van verbeteren verandercapaciteit (d.m.v.
partnerschappen); het werken aan een lerende cultuur; het realiseren van meet- en merkbare
resultaten.
Het is een nieuwe visie op eigen verantwoordelijkheid èn de verantwoordelijkheid voor de mensen
met wie je samenwerkt.
Het gaat om het bundelen van bestaande en nieuwe krachten, meer focus en een integrale
benadering.
Het vergt een andere vorm van emotioneel leiderschap. Het gaat erom energiek, enthousiast en
hoopvol morele doelen na te streven, het veranderingsproces te begrijpen, relaties te ontwikkelen,
kennis te vergaren en te stimuleren bij anderen en te streven naar samenhang.

Het eerste uitgangspunt in het werk van Fullan is de verbinding zoeken in het morele doel (The Moral
Imperative Realized). Hiermee creëer je interne betrokkenheid boven externe betrokkenheid, niet
individueel maar de hele groep mobiliseren; werken vanuit de expliciete doelstelling “iets te willen
betekenen”. Cultuur en kernwaarden zijn de noodzakelijke lijm die een organisatie doordringt van
passie en doelbewustheid. Het stimuleert ieders gevoel van morele zingeving.
Parker J. Palmer (The courage tot teach) zegt hierop “het gaat om intellectuele, emotionele en
spirituele aspecten van lesgeven te integreren om zo krachtige leergemeenschappen te creëren”.
Het doel is NIET om zo veel mogelijk te vernieuwen, maar om vernieuwing organisch in te bouwen in
de cultuur; het gaat om het ontwikkelen van capaciteit èn betrokkenheid om complexe problemen
op te lossen; “leren over leren”, stimuleren en doorgeven (Capacity building, from modeled-shared-
guided-interdependent practice to realization; Lyn Sharatt/Michael Fullan).
Vertrouw op het leerproces dat je inzet; focus op morele doelen; heb aandacht voor het verande-
ringsproces; bouw relaties op; deel en onderzoek kritisch kennis en balanceer op de rand van chaos,
terwijl je zoekt naar samenhang.

Fullan zegt dat we moeten streven naar een verandering van cultuur waarbij morele doelen worden
geactiveerd en verdiept d.m.v. samenwerking, in een cultuur die verschillen respecteert en continu
kennis opbouwt en toetst aan meetbare resultaten, een cultuur waarin iedereen beseft dat uit
balans zijn een leermoment kan zijn. Zo zijn er zowel binnen als buiten de organisatie continu nieuwe
ideeën en praktijken te vinden, kritisch te beoordelen en selectief toe te passen in de praktijk.
Levende systemen (zoals organisaties) kunnen niet geleid worden via een rechte weg. De
belangrijkste tendens binnen dynamische, complexe systemen is dat het voortdurend overbelasting
genereert en fragmentatie veroorzaakt. Onvoorziene omstandigheden zijn onvermijdelijk. De
uitdaging is om ze “in beroering te brengen” op een manier die de gewenste uitkomst benadert.
Componenten van levende systemen reorganiseren zich dan ogenschijnlijk vanzelf en vanuit de
verwarring ontstaan nieuwe vormen van mogelijkheden.

Maar een moreel doel MOET onderbouwd worden door strategieën om dat doel ook te realiseren.
Bijv. hoe verbeter je leerresultaten?; hoe verhoog je de bekwaamheid van leraren?; hoe bereik je
meer betrokkenheid van ouders en de gemeenschap?; hoe krijg je geëngageeerde leerlingen?; hoe
creëer je een cultuur op school die ervoor zorgt dat mensen begrijpen wat zij samen kunnen doen
om leerlingen te helpen? Kortom: nog meer leervragen…


Fullan ziet 7 organisatieprincipes als basis van zijn hervormingsstrategie:
1. het draait om onderwijs en niets dan onderwijs;
2. verbetering van onderwijs is een langdurig proces dat in verschillende fasen verloopt en waarin
bewustzijn, planning, implementatie en terugkoppeling een grote rol spelen;
3. gedeelde expertise is de drijfkracht achter verandering in het onderwijs;
4. de focus ligt op verbetering in alle lagen van het systeem;
5. getalenteerde mensen die samenwerken creëren goede ideeën;
6. stel duidelijke verwachtingen, decentraliseer daarna;
7. collegialiteit, zorgzaamheid en respect zijn van het allergrootste belang.

Fullan ziet als blauwdruk voor het succes van leerlingen een systeem gebaseerd op standaarden, die
leerresultaten ondersteunen in een geïntegreerde leeromgeving.
Het gaat om het stellen van verwachtingen, het vervolgens handhaven van de normen en te focussen
op lesgeven en leren.
Collegiale ondersteuning en interactie stellen individuele leerkrachten in staat om hun werkwijze in
de klas met vertrouwen bij te stellen en te herzien om dat de normen in gezamenlijk overleg worden
vastgesteld.

Professionele ontwikkeling is het voornaamste middel om het doel te bereiken.

“School capacity” draait in deze zin om:
 de kennis, vaardigheden en instelling van de leerkrachten;
 de professionele leergemeenschap;
 de samenhang in het programma;
 de technische hulpmiddelen en
 het leiderschap van de schooldirectie.

Belangrijk is het in deze zin om een infrastructuur op te zetten waarin kennis delen wordt beschouwd
als een culturele waarde.
Informatie wordt alleen maar waardevol in een sociale context, wáárom die ertoe doet.
Het zijn de mensen in de gemeenschap, organisaties of instituties die uiteindelijk bepalen wát het
betekent en wát het belang is. Dan alleen brengt het inzicht mee en een bepaalde mate van
betrokkenheid.
Het is van essentieel belang om relaties en gesprekken tussen mensen te bevorderen!!

Er is ontzettend veel stilzwijgende kennis (vaardigheden, overtuigingen en inzichten die onder het
bewustzijnsniveau liggen) aanwezig binnen organisaties. Het tot stand brengen van een klimaat
waarin kennis wordt gedeeld is een weg naar het creëren van een samenwerkende cultuur.
Om persoonlijke kennis te delen moeten individuen erop kunnen vertrouwen dat anderen luisteren
naar hun ideeën en hierop reageren. Het in ruime zin accepteren van de emotionele beleving van
anderen is essentieel om goede relaties tot stand te brengen en goede relaties leiden op hun beurt
tot effectieve kenniscreatie.
Ieder mens geeft in zijn handelen constant betekenis aan de gebeurtenissen om hem heen. Kennis
wordt zo door ieder mens op een eigen wijze geconstrueerd, waarbij men sterk wordt beïnvloed
door de reactie en opvattingen van de sociale omgeving. Het delen van eigen kennis en spiegelen aan
de opvattingen van anderen, is dan ook een kritische succesfactor!
Dit vergt een vorm van goed, integer, (onderwijskundig) leiderschap waarin er een sterke basis van
vertrouwen bestaat, waarin mensen hun nek durven uit te steken om zich verder te ontwikkelen.
Prominente sociale processen hierbij zijn: - communicatie; - uitwisselen van kennis; - begrijpen van
bedoelingen en deze naar tevredenheid uitvoeren.


Fullan stelt dat productieve beroering over het algemeen plaatsvindt als het ondersteund wordt door
morele doelen en wanneer het proces nieuwe spanningen creëert en in banen leidt, terwijl er
gewerkt wordt aan een complex probleem.
Als de mensen op de werkvloer zich eenmaal realiseren dat het hùn probleem is, komen ze er ook
achter dat zij een bijdrage kunnen leveren aan de oplossing van het probleem en dat ook die bijdrage
en de oplossing van hen zijn; dan gaan ze er achteraan, agressief en zeer creatief met veel meer
ideeën; aansluitend bij de praktijk, een “evidence based”-benadering.
Er is hiervoor een soort innerlijke zekerheid nodig; het vertrouwen dat je alle overzicht en controle
kunt verliezen, zonder jezelf te verliezen.

Fullan spreekt in deze context over “trage wijsheid”.
Een emotioneel leider trekt geen overhaaste conclusies om besluitvaardig over te komen, maar
luistert, bouwt relaties op, doet ideeën op. Constant leren in de context is essentieel. De leider is
degene die de context neerzet, geen autoritaire figuur die met kant-en-klare oplossingen komt.
Het gaat om het tot stand brengen van een leercultuur, waarin kwesties als lesgeven en leren het
teamgebeuren en de interpersoonlijke relaties tussen teamleden bepalen; ”hier en nu”-leren opdat
het de volgende keer beter zal gaan. Leer vanuit je ervaringen, leer van anderen. Share best
practices! Je moet gewoon beginnen, je wordt vanzelf beter. Ready-Fire-Aim.

Toch ziet Fullan een aantal problemen die eerst opgelost dienen te worden, wil de strategie slagen.
Er moet voldoende tijd en ruimte zijn om diepte leren tot stand te brengen; alle lagen van systeem
(van schoolbestuur, directie tot aan coaches) moeten heel goed de concepten begrijpen en door-
gronden die we proberen te onderwijzen. En belangrijk is èn blijft het om eensgezindheid te bereiken
tussen schoolleiding en docenten.
“Motion Leadership initiative”( http://www.corwin-sinet.com/Michael_Fullan_Info.cfm)
Strategieën moeten niet uitsluitend vanuit één richting (top-down) geïmplementeerd worden.
Er moet gewerkt worden vanuit sterke relaties tussen docenten en leidinggevenden.
Basisvoorwaarde voor iedere strategie is dat het moet bouwen aan duurzame ontwikkeling (capacity
building). Het gaat hierbij om het ontwikkelen van gemeenschappelijke kennis en begrip wat nodig is
om te komen tot duurzame, voortdurende onderwijsverbetering wat aansluit op de behoefte van
ieder kind.

www.michaelfullan.ca


De voorbereidingsbijeenkomst in Zwolle – 29 september 2010
Inmiddels enigszins vertrouwd met het gedachtegoed van Michael Fullan en het daarin gehanteerde
“jargon”, ging ik met onze groep naar de voorbereidingsbijeenkomst op de Katholieke Pabo in
Zwolle.
Veel hiervan zal ik terugzien.

Allereerst krijgen we een spoedcursus over de structuur en context van het Canadese onderwijs-
systeem, een groot land met heel veel verschillende nationaliteiten.
Assessments worden jaarlijks, provinciebreed, uitgevoerd om de schoolvorderingen van de leerlingen
te verbeteren. Dit wordt uitgevoerd door “the Education Quality and Accountability Office” (EQAO).
De resultaten hiervan worden gerapporteerd op het niveau van de individuele leerling, school en
hele provincie. Je kunt je op deze manier vergelijken met jezelf, met scholen in vergelijkbare
omstandigheden en de gestelde normen.
De School Boards zijn verplicht om actieplannen voor verbetering voor te bereiden en voor te leggen
aan de EQAO. “Raise the bar, close the gap”.
Er wordt een standaard gesteld en vervolgens is het hele systeem in al haar lagen hierop gericht.
Er wordt constant verbinding gemaakt tussen alle systeemlagen (overheid, district, school/lokale
gemeenschap. Er wordt bevraagd op de te bereiken doelen en ondersteund waar nodig is. Het gaat
er NIET om af te rekenen, maar juist om te kijken hoe er geholpen kan worden.
De praktijk is “evidence based”. Assessment for learning (formatief) i.p.v. assessment of learning
(summatief); ontwikkelingsgericht.
De verbeteren verandercapaciteit kan alleen maar verhoogd worden als er duurzaam gewerkt
wordt aan de professionele ontwikkeling van de beroepskwaliteit. Dit zegt ook iets over gedeeld
leiderschap, welke mensen zet je bij elkaar?
En je kunt het niet alleen. Belangrijk is vooral om verbindingen te zoeken met alle belanghebbenden
van trustees tot en met ouders en de lokale gemeenschap (community outreach).

Na afloop krijgen we een aantal artikelen mee waarin de Canadese context nader wordt toegelicht.
Allereerst een samenvatting van de onderliggende principes van de onderwijshervorming gebaseerd
op het werk van Michael Fullan, o.a. wordt ingegaan op de noodzaak tot professionele ontwikkeling
van docenten; de focus op een klein aantal meetbare, haalbare doelen; de wederzijdse relatie tussen
instructie en assessment (practice based on evidence from a strong body of knowledge!); effectief
gebruik van en het sturen op data, zodat snel ingegrepen kan worden waar nodig (cursistgericht
maatwerk, case management approach)

Om een beeld te krijgen van “whole system reform” en “alignment” zien we vervolgens hoe in alle
lagen van het onderwijssysteem de doelen, in meetbare maatregelen en strategieën zijn vertaald.
Zo heeft het Ontario Ministry of Education een drietal “Core priorities” gesteld:
1. High levels of student achievement;
2. Reducing gaps in student achievement;
3. Increased public confidence in our public funded schools.
Alhoewel er een scherpe focus ligt op deze drie doelen, kan dit niet losgezien worden van zgn.
“supporting conditions”, t.w. – early childhood learning; - arts education; - character development; -
student engagement; - safe and healthy schools; - parent engagement; peace and progress; - school
buildings; - small class sizes; - professional learning; - leadership.
Het e.e.a. is operationeel uitgewerkt in het School Effectiveness Framework (SEF) wat leidend is voor
het basis- en voortgezet onderwijs; iedere principal (schooldirecteur) wordt hier verantwoordelijk
voor gesteld. http://www.edu.gov.on.ca/eng/literacynumeracy/Framework_english.pdf.

Het “Boardplan for continuous improvement” van The York Region District School Board (YRDSB,
http://www.yrdsb.edu.on.ca/page.cfm?id=ITP000001) geeft vervolgens een uitwerking van de
doelen op districtsniveau.


Ook hier zien we de focus uitgewerkt in slechts drie taakgebieden en vertaald naar meetbare
maatregelen en strategieën:
1. Curriculum implementation;
2. Parent, family and community engagement;
3. School and workplace climate.

Hierbij wordt bovenal verbinding gezocht in het “morele doel” (Fullan); o.a. te lezen in “the Mission,
Vision en Values” die wij op al onze schoolbezoeken zichtbaar zullen tegenkomen.


Wat wordt mijn persoonlijke regie oftewel wat zijn mijn leervragen?
Mijn gedachten/leervragen beginnen zich nu langzaam te vormen rondom een paar thema's, die
eigenlijk m.i. behoorlijk onderling verweven zijn.
1. Use of data: vooral de "follow-up" van het gebruik van onderwijskundige data (taal/rekenen
niveautests, competentiemetingen, leerstijlen, studievoortgang, aan- afwezigheid,
leerproblematiek). Maar mijn grote vraag is: "Meten is weten", maar hoe nu verder…?
Hoe richt je je onderwijs zo gedifferentieerd in dat je zo goed mogelijk cursistgericht maatwerk
kan bieden...? Hoe institutionaliseer je het een en ander?
Evidence based practices, but how to address diversity?
2. Numeracy: psychodiagnostiek, orthodidactiek. Het gaat mij vooral om de kant van de remedial
teaching. Het gaat mij niet alleen om de niveautests, maar vooral ook om antwoorden te vinden
hoe je leerlingen dan verder kunt helpen. Wat voor (behandel)programma's zijn er,
speciaal lesmateriaal (game-based?), hoe wordt die specifieke remediëring structureel vorm
gegeven? In Nederland hebben we straks verplichte rekenexamens; we moeten hier antwoorden
op vinden!!
3. Parental engagement: hoe betrek je ouders structureel bij de school, zowel op micro-niveau (de
begeleiding/voortgang van hun eigen kind "to support student success"), als op meso-niveau
(schoolcouncil, community building, caring adult)
4. Improving instructional quality: betekenisvol, inspirerend ("stimulating curiosity and igniting
passion"); activerende didactiek. Changing the teacher student disposition into an active student
and a supporting teacher, instead of an active teacher in front of passive students....

Wat schoolbezoeken betreft gaat mijn voorkeur uit naar het middelbaar beroepsonderwijs
(secundary vocational college.

Deze leervragen heb ik aangeleverd bij Stichting De Brink; het lag in de bedoeling om in overleg met
onze Canadese gastheren een maatwerkprogramma voor onze studiereis samen te stellen.
Onze leervragen werden gegroepeerd rondom een aantal thema’s, t.w.:
 het versterken van verandercapaciteit, de ketenbenadering;
 implementeren van lerende cultuur, professionele leergemeenschappen;
 use of data, testing, research- and evidenced based work, data walls;
 the quality of leadership, training program, gedeeld leiderschap, OPC (Ontario Principal Council),
governance;
 the quality and training of teaching, teachers, OCT (Ontario College of Teachers);
 diverse thema’s: inclusive education; talent development and youth; literacy and numeracy.
Het idee van Stichting De Brink was om ons hele studiegezelschap over deze thema’s te verdelen,
zodat alle onderwerpen aan bod zouden komen.
In navolging hiervan hebben wij, als groep van het Noorderpoort, afgesproken om ons over alle
thema’s te verdelen, zodat alle aspecten van het hele spectrum onze aandacht zouden krijgen.
Mijn primaire focus in Canada werd hierdoor enigszins bijgesteld richting de onderwerpen van het
implementeren van lerende cultuur, professionele leergemeenschappen, duurzame professionele
ontwikkeling, the quality and training of teaching, teachers, OCT.
In Canada heb ik, rondom deze thematiek, veel opgetrokken met Jan Heijmans, voorzitter van het
College van Bestuur van de Katholieke PABO uit Zwolle, Joost Kieft, opleidingsmanager
verantwoordelijk voor het curriculum, eveneens van de Katholieke PABO, Ben van der Hilst, directeur
van het Centrum voor Nascholing uit Amsterdam en, vanuit onze eigen Noorderpoortgroep, met
Baukje Pander, vanuit Atlan verbonden als projectbegeleider aan onze pilot “het onderwijsteam als
professionele leergemeenschap”. Ik heb van hen allen erg veel opgestoken, waarvoor grote dank!!


Duurzame elementen in de opleiding tot leraar (OISE), capacity building

Op maandag 15 november begon mijn week in Toronto met een bezoek aan de lerarenopleiding; het
Ontario Institute for Studies in Education (OISE), University of Toronto.
Met ons kleine, selecte gezelschap (Jan, Joost, Ben, Johan Spitteler (Stichting De Brink), Baukje en ik)
werden we zeer gastvrij ontvangen door Prof. Dr. Mark Evans, de huidige Dean, de opvolger van
Michael Fullan, die daar jarenlang de scepter had gezwaaid. Mark had voor ons een uitgebreid
programma samengesteld waar wij in sneltreinvaart d.m.v. diverse presentaties heen werden geleid.
Twee presentaties sloten duidelijk aan bij mijn leervraag, die van Barbara Bodkin, director of
Continuing Education en die van Clare Kosnik, Head of the Centre for Teacher Development in the
Department of Curriculum, Teaching and learning. Zij is ook verantwoordelijk voor het Master-
programma van het OISE.

Barbara haar presentatie ging over hoe “continuous professional development” vormgegeven wordt
aan het OISE; “Never ever stop learning” (http://conted.oise.utoronto.ca/Home.html); een leven lang
leren. Alles draait hierbij om “capacity building”.
Er wordt nauw samengewerkt met diverse partners, universiteiten, departementen, schooldistricten,
beroepsorganisaties etc.. Er wordt gefocussed op diverse doelgroepen: educational leadership,
teachers in mid-career, principal qualification programs, school district development, school team
development. Er is hierbij een duurzame samenwerking tussen de scholen en het OISE.
In onderlinge samenwerking worden programma’s ontwikkeld om tegemoet te komen aan specifieke
opleidingsbehoeften. Programma’s werken namelijk het best voor docenten als het voor hen
persoonlijk betekenisvol is, de leerdoelen op maat, individueel gesteld worden en in directe relatie
staan met de praktijk van het klaslokaal.
Belangrijk hierbij is de onderlinge sociale interactie, dat coaching en ondersteuning wordt
aangeboden in een positief emotioneel klimaat.
Dit kan gaan in de vorm van nascholingscursussen (assessment and evaluation, differentiated
instruction, psychological foundations, child observations, remedial teaching), of tijdens het werk
(job embedded learning) en zelfs online.
Voorbeelden van enkele cursussen:
1. Leadership and change management;
 organizational change;
 school culture;
 capacity building in a culture of change.
2. School improvement planning;
 building collective vision;
 school improvement planning framework;
 accountability;
3. Excellence in teaching and learning;
 assessment, evaluation and reporting;
 instruction;
 curriculum;
4. Management of resources;
 organization structures and processes;
 financial management;
 school improvement.
Sustain ability!!, to deepen and enhance skills. It’s all about the public trust!.
Hiermee werd nogmaals het belang van het vasthouden èn vooral het onderhouden van
bekwaamheid onderstreept.
Het zou inderdaad mooi zijn als wij in Nederland zo’n duurzame samenwerking tot stand wisten te
brengen met onze eigen lerarenopleiding.


Clare Kosnik ging dieper in op de opbouw van het masterprogramma tot leraar.
(http://www.oise.utoronto.ca/mt); dit programma duurt 2 jaar, bovenop het bachelorprogramma.
Ze benadrukte dat het hierbij niet alleen gaat om de kennis en vaardigheden die je als startende
leraar nodig hebt, maar ook die om in het beroep werkzaam te blijven.
Het MT-programma bestaat uit 16 verschillende cursusblokken, 4 verschillende praktijkstages, een
onderzoeksproject, diverse specialisaties (ESL, English as Second Language, Drama, Special Education,
Assessment). Studenten krijgen de gelegenheid om een breed spectrum van onderwerpen te
bestuderen, zodat zij zich als docent kunnen ontwikkelen.
Uit een levendige discussie kwam naar voren dat studenten niet alleen onderwerpen mogen kiezen,
die op hun eigen interessegebied liggen, maar juist ook onderwerpen moeten bestuderen, waar ze in
eerste instantie minder affiniteit mee hadden.
Door studenten doelbewust uit hun “comfortzone” te halen of te plaatsen in een andere context,
worden ze juist gedwongen tot leren.

Ze had net een 3 jaar durende studie afgerond, waarin zijn een groot aantal beginnende leraren
gevolgd had en waarin ze onderzocht had wat nu de belangrijkste kwesties waren, waar zij in hun
beginnende beroepspraktijk tegen aan waren gelopen.
Uit haar onderzoek komen 7 themagebieden naar voren waarop in de opleiding veel beter
gefocussed moet worden:
 program planning;
 pupil assessment;
 classroom organization and community;
 inclusive education;
 subject content and pedagogy;
 professional identity
 a vision for teaching.
Deze onderwerpen heeft zij met tal van praktijkvoorbeelden verder uitgewerkt in haar boek
“Priorities in teacher education, the 7 key elements of pre-service operation”, wat nu als
standaardwerk gebruikt wordt op de lerarenopleiding.

(Uiteraard heb ik haar boek bij thuiskomst meteen besteld).


Drie schoolbezoeken
Dinsdag 16 november staat hoofdzakelijk in het teken van drie schoolbezoeken.
Ik zie er naar uit om het een en ander terug te zien in de praktijk op school en om van gedachten te
wisselen met diverse collega’s.

De eerste school die we bezoeken is het Westmount Collegiate Institute, een middelbaar
beroepsschool op het gebied van Art en Drama.
Iedere ochtend start met een door leerlingen verzorgd radioprogramma wat eindigt met het
Canadese volkslied; iedereen op school staat dan ook doodstil (“freeze”). Het is bedoeld om de
gezamenlijke identiteit van alle inwoners van het land te benadrukken. Hierna beginnen de lessen.
We maken kennis met principal Simon Schreiber, de schooldirecteur. Iedere ochtend en in de pauzes
is hij samen met zijn onderdirecteuren duidelijk zichtbaar aanwezig (bijv. in de hal) van de school.
Werkzaamheden (ook ons bezoek) worden daarvoor speciaal onderbroken!
Er is een hele duidelijke cultuur van respect.
De school staat midden in een overwegend Joodse gemeenschap, waarvan de ouders zeer betrokken
zijn bij de school (soms iets te betrokken). De principal legt ons uit dat in de Joodse cultuur onderwijs
zeer hoog in het vandaal staat. Er zijn ook leerlingen van Arabische komaf op school, maar duidelijk is
dat op school culturele uitingen vanuit een bepaalde bevolkingsgroep niet op hun plaats zijn.
Uitgelegd wordt hoe de school georganiseerd is in diverse departments (vakgroepen), hoe de
samenhang van de diverse lesprogramma’s voor leerlingen en docenten zijn gecoördineerd, hoe ze
gericht zijn op duidelijke leerdoelen en hoe ze over langere tijd worden volgehouden.
Uitgangspunt is het BIP (het Board Improvement Plan), uitgewerkt in het SIP (het School
Improvement Plan), wat verder ondersteund wordt door het SEF (het School Effectiveness
Framework). De principal moet hiervoor verantwoording afleggen aan de Board.

Op onze rondleiding door de school valt ons meteen de open klascultuur op. Zonder problemen
kunnen we onaangekondigd de les binnen lopen en stilletjes rondlopen en observeren. Ogenschijnlijk
voelen de docenten en studenten zich niet gestoord.


Thornlea Secondary School is de tweede school die we bezoeken.
We worden allerhartelijkst ontvangen door drie dames die deze school gezamenlijk runnen.
Het is een oud gebouw uit de jaren zestig. Bijzonder is dat de school geen ramen heeft; de principal
legt ons uit dat de toenmalige hippies geen afleiding van buitenaf wensten.
Samen met diverse “Head op Departments” vormen de dames het zgn. “Leadershipteam” op school.
Ook hier wordt dieper ingegaan op de leidraad voor hun handelen: het School Effectiveness
Framework (SEF) van het Ministry of Education, zie ook pag. 6 van dit verslag.
http://www.edu.gov.on.ca/eng/literacynumeracy/Framework_english.pdf.
Het is voor scholen een self-assessment tool, uitgewerkt in 6 componenten. Al deze componenten
zijn op hun beurt uitgewerkt in diverse indicatoren, die zichtbaar te meten zijn zowel op school, als in
de klas, als bij de individuele student. (evidence based criteria).
De SEF staat centraal in de kwaliteitszorgcylus en levert een enorme hoeveelheid data op, op het
gebied van waarneembare schoolvorderingen, maar ook demografisch bekeken en in relatie tot het
programma. Scholen zijn verplicht op basis van de SEF-uitkomsten hun verbeterplannen te
formuleren.
De 6 componenten waarop beoordeeld worden zijn:
1. Assessment for, as and of Learning;
2. School and Classroom Leadership;
3. Student Voice;
4. Curriculum, Teaching and Learning;
5. Programs and Pathways;
6. Home, School and Community Partnerships.

Op onze rondleiding door de school zien we wederom veel zaken in de praktijk.
Wederom opvallend hoeveel er op de muren zichtbaar voor iedereen aanwezig is; het bepaalt in
grote mate de sfeer, een belangrijk onderdeel van de cultuur; het onderwijs staat centraal!

Alles hangt op de muren: werk van leerlingen, regels en afspraken, leerdoelen zijn zichtbaar.


Bijzonder is ook om de speciale klassen te bezoeken met kinderen met “special needs”, bijv.
leerlingen met een autistische stoornis; we zagen kinderen met het syndroom van Down gewoon op
school en ook iemand met een blindengeleide hond (inclusive education).
Equity: iedereen hoort erbij, ongeacht ras, geslacht, godsdienst, handicap.
Character development (Burgerschap) is ook een belangrijk onderdeel van het programma.

Na afloop krijgen we het “Student Handbook” van de school mee.
Enerzijds een schoolagenda te gebruiken als studieplanner, anderzijds een schoolgids met niet alleen
allerlei nuttige informatie, maar ook met tips en tools op het gebied van leren leren.

In de middag brengen we een bezoek aan Richmond Green S.S., een vrij nieuwe school (6 jaar oud).
We worden wederom zeer gastvrij ontvangen door Debra Conrad-Knight (principal) en Janani Pathy
(vice-principal).

Richmond Green is een vrij grote school: 1200 leerlingen, 17 vakgroepen. De school biedt een zeer
gevarieerd onderwijsaanbod. Studenten hebben uitgebreide mogelijkheden om zelf hun eigen
cursuspakket samen te stellen en kunnen hiernaast kiezen uit
een ruim aanbod van buitenschoolse activiteiten.
De school staat midden in de gemeenschap van Richmond Hill
en maakt ook gebruik van diverse faciliteiten van de
gemeente, o.a. sportaccommodaties, bibliotheek.
In de avonduren verzorgen ze ook lessen op het gebied van
o.a. budget, planning, difficult conversations.
In het schooldistrict scoren ze erg hoog op het gebied van de
leerresultaten: 94% op taalvaardigheid, 87% op wiskunde,
88% gediplomeerden.

Er wordt heel strak gestuurd.
In iedere klas hangen de zgn. “daily learning targets, success
criteria, agenda” in de vorm van magneten op het
schoolbord.

Er is een constante feedback op het leerproces d.m.v. “anchor
charts”, “second-chance portocols” .
Men maakt effectief gebruik van een gevarieerd aanbod van
activerende, didactische werkvormen en men biedt
gedifferentieerde vormen van instructie aan. Ook wordt er veel gebruik gemaakt van technologie in
de klas, digitale schoolborden, internet etc..

Voor een ieder moet, in iedere les, duidelijk zijn:
“what do you learn?; why do you learn it?; how do you know that you’ve learned it?”

Hiernaast wordt er een duidelijk onderscheid gemaakt tussen:
 Assessment as Learning (diagnostisch);
 Assessment for Learning formatief) en
 Assessment of Learning (summatief).
Als uitgangspunt wordt hierbij het “Growing Success document” gehanteerd van het Ministerie.
http://www.edu.gov.on.ca/eng/policyfunding/growSuccess.pdf

Op onze rondleiding door de school zien we veel hiervan terug.


Mooi is het om op alle drie de scholen te zien hoe het gedachtegoed van Michael Fullan c.s. in de
praktijk zichtbaar wordt, de samenhang (alignment) in alle lagen van het systeem, van het Ministerie
tot in de klas aan toe, de verbinding in het morele doel, de samenwerking en verbinding in een open
klascultuur, de focus op een beperkt aantal meet- merk- en werkbare doelen, gebaseerd op evidence
based data. De bevlogenheid, de passie, de trots, de energie is overal voelbaar!


Stel hoge eisen, beperkte houdbaarheid van bekwaamheid en bevoegdheid
(Ontario College of Teachers – Standards of Practice and Education)

Op woensdag 17 november brengen wij ’s-morgens een bezoek aan het Ontario College of Teachers.
Wederom werden wij in sneltreinvaart door diverse presentaties heen geleid.
Enige highlights:
Om in Canada als leraar te kunnen werken moet je geregistreerd staan bij het OCT. Gekeken wordt
naar je diploma, in welk land je gediplomeerd bent, aan welk instituut je gediplomeerd, in hoeverre
dit alles geaccrediteerd is. Dit bepaalt hoe je uiteindelijk in het openbaar register opgenomen wordt.
(It’s all about the public trust!). Nauwkeurig wordt bijgehouden welke aanvullende aantekeningen
een docent bij zijn bevoegdheid verkregen heeft. Niet alleen is in het register zichtbaar welke
nascholingscursussen doorlopen zijn, maar ook hoe lang geleden…
Het fundament van de beroepspraktijk wordt gebaseerd op een vijftal standaarden voor de
beroepspraktijk: http://www.oct.ca/publications/PDF/foundation_e.pdf
1. commitment to students and student learning;
2. professional knowledge;
3. professional practice;
4. leadership in learning communities en
5. ongoing professional learning.
Iedere docent moet kunnen aantonen te voldoen aan deze standaarden.
In de Nederlandse context zouden we spreken over de competenties verwoord in de wet BIO.
Hiernaast zijn er nog een viertal ethische standaarden ontwikkeld:
1. care;
2. trust;
3. respect;
4. integrity.
De werkgevers in het openbaar onderwijs zijn verantwoordelijk om deze standaarden te borgen.
Het OCT voorziet haar leden van allerlei ondersteunend materiaal. Er is een “living the standards –
resource kit”, bestaande uit 6 boekjes over diverse praktijksituaties en –dilemma’s, “standards in
practice – resource kit” en ook een “learning from experience: supporting beginning teachers and
mentors – resource –kit”. Veel is te bestellen/downloaden via www.oct.ca.
Er wordt ons nog een casebook onder de aandacht gebracht als het gaat om een stuk reflectie op
dilemma’s vanuit de beroepspraktijk van Patricia F. Goldblatt en Deirde Smith, Cases for teacher
development, prepraring for the classroom; ISBN: 1-4129-1367-5 (Sage Publications).

De laatste presentatie ging over de rol die de OCT speelt bij klachten en disciplinaire maatregelen.
Er zijn hier verschillende fasen in te onderscheiden: de intake, het onderzoek, de hoorzitting,
beroepsprocedure. Iedereen kan allerlei brochures op dit gebied downloaden van
www.oct.ca/publications. Een eventuele aantekening van professional misconduct wordt genoteerd
in het openbare register.


Excellence with Equity - Avis Glaze
In de middag worden er speciaal voor onze groep twee lezingen georganiseerd door mensen die van
grote betekenis zijn voor de onderwijshervorming in Ontario, Michael Fullan en Avis Glaze.
Dr. Avis E. Glaze http://www.avisglaze.ca/ is o.a. de oprichtster van het “Literacy and Numeracy
Secretariat”.
Wereldwijd inspireert zij mensen met haar passie voor onderwijs en betrokkenheid bij het welzijn
van ieder kind. Met haar serie van nieuwsbrieven ondersteunt zij docenten en leidinggevenden met
nieuwe inzichten en strategieën om te komen tot verbeteringen op school.
Begin jaren negentig is onder haar leiding de Quest Conference van start gegaan, als een conferentie
waar aan alle leden van de onderwijsgemeenschap de gelegenheid werd geboden om elkaar te
ontmoeten en te discussiëren over hedendaagse onderwijskundige vraagstukken.
Onderwijs is de levensader van iedere democratie, door het versterken van het onderwijs en de
vaardigheden van mensen, bouw je aan een sterkere economie, een sterkere maatschappij.
Literacy (taalvaardigheid) is de meest bepalende uitkomst wat betreft schoolresultaat en daarmee
een basisvoorwaarde voor leren en succes op school. Het is een investering in human capital. Het
maakt het mogelijk om volledig te participeren in de maatschappij. Taalvaardigheid draagt bij aan
iemands kansen in het leven, zijn gevoel van persoonlijke ontplooiing en bepaalt de kansen op de
arbeidsmarkt. Taalvaardigheid maakt vrij!!
Het opent de poort naar alle andere vakken; het is dè bepalende bouwsteen van al het toekomstig
leren. De primaire focus ligt dan ook bij het taal- en rekenonderwijs voor ieder kind Scholen van de
toekomst moeten een ingebouwde cultuur van verontwaardiging hebben , een genetische
betrokkenheid tot verantwoording en een mentaliteit dat gelooft èn verplicht dat alle kinderen een
betekenisvol niveau van bekwaamheid bereiken in taal, rekenen en andere basisvaardigheden. Er
moet een ingebouwde visie zijn dat het voor kinderen niet acceptabel is om te falen.
Duidelijker verbinden in het morele doel kan bijna niet! Every child, every chance, every day!!
Avis gaat dieper in op hoe “the Ontario Improvement Strategy” is vorm gegeven, veel hebben wij al
gezien en gehoord (OFIP, the Ontario Focused Intervention Partnership: uninterrupted literacy and
numeracy blocks (minimum 100 min.), common assessment tool, school improvement team, school
improvement plan, targeted resources, regular monitoring, professional learning community).
Op schoolniveau gaat het in de verbeteringsstrategie om: target setting, teacher capacity building,
support infrastructure, teaching methods, community engagement, stakeholder dialogue.
Ook geeft ze voorbeelden van diverse strategieën op het niveau van het klaslokaal: het gebruik van
data walls om de studievorderingen te volgen, gedifferentieerde instructie, tijdsplanning per taak,
studenten geleidelijk aan verantwoordelijk maken voor hun eigen werk, persoonlijke actieplannen
gebaseerd op consistente assessments, studenten actief laten werken in flexibele groepen, waarbij
ze bij de praktijk betrokken worden, de beschikbaarheid over een groot aanbod van diverse
opdrachten wat meer aansluit bij de verschillen in interesse en mogelijkheden van de studenten.
Onderwijskundige leiders moeten dan ook toegewijd zijn aan duurzame, continue verbetering.
Ze zijn voorbeelden, kartrekkers en vertrouwd met het curriculum en het dagelijkse onderwijs.
Zij verdiepen zich constant in onderzoek naar “best practices”, gefocussed op het leren van de
student en volgen geëngageerd de effectiviteit van de didactiek in de klas.
Ze zijn behulpzaam bij het ontwikkelen van een effectieve professionele leergemeenschap en een
cultuur van samenwerking.
De kwaliteit van de docent, de effectiviteit van zijn onderwijs is in dit alles verreweg de belangrijkste
factor! Om scholen te verbeteren moet er geïnvesteerd worden in mensen, in ondersteuning en
daarmee in duurzame ontwikkeling. Capacity building!!


Ook staat ze nog stil bij het belang van het betrekken van ouders bij de school. Het is een misvatting
dat ouders niet geïnteresseerd zijn in de vorderingen van hun kind; vaak zijn het sociale
omstandigheden waardoor ze niet in de gelegenheid zijn hun interesse te tonen (bijv. werk).
Het is in dit verband aan de school om creatieve, maatwerkoplossingen te bieden, zodat ouders wèl
in de gelegenheid zijn betrokken te worden bij de ontwikkeling van hun kind op school.
Duidelijk is dat betrokkenheid van ouders enerzijds leidt tot minder gedragsproblemen, minder
schooluitval, minder spijbelgedrag, maar anderzijds dat het bovenal leidt tot betere resultaten,
grotere motivatie, meer succes.
Korte lijntjes (pro-actief) met de ouders (èn de gemeenschap) zijn erg belangrijk!

Supporting the growth of knowledgeable others – Lyn Sharratt

In haar boek “Realization, the change imperative for deepening district-wide reform “ gaat Lyn
Sharratt samen met Michael Fullan dieper in op de “nitty-gritty”-
praktijk van “capacity building”.
Hoe kun je alle mensen binnen je organisatie in staat stellen om
duurzaam een stap voorwaarts te maken?
In haar workshop op de Quest gaat ze vooral in op het belang van het
creëren van een fundament van vertrouwen binnen alle relaties.
Belangrijk is het om te komen tot een open cultuur waarin mensen
elkaar ondersteunen, elkaar helpen, leren van èn met elkaar, elkaars
praktijk delen (niet alleen binnen de school).
Creëer voor elke laag een supportnetwerk. Leren vindt plaats door
positieve samenwerking, sociale interactie en feedback, het elkaar
stellen van kritische vragen.
Dit vereist een andere vorm van leiderschap en legt nadruk op ieders
inter-persoonlijke vaardigheden (empathie, sociale verantwoorde-
lijkheid). Het gaat er om te sturen op samenwerken èn verbinden binnen leernetwerken van
professionele leergemeenschappen.
Lyn geeft hiervoor een definitie van “professioneel leren”: “good teaching occurs when educators on
teams are involved in a cycle in which they analyze data, determine student and adult learning
goals based on that analysis, design joint lessons that use evidence-based strategies, have access to
coaches for support in improving their classroom instruction, and then assess how their learning and
teamwork affects student achievement”.
In een open cultuur werkt het team samen aan de planning, verzorgen docenten vaak samen de
lessen, geven elkaar voorbeelden, brengen in het team verslag uit, observeren elkaar in de klas, doen
samen aan intervisie.
Er is een coöperatieve sfeer van ondersteuning, veiligheid en vertrouwen.


Quest 2010: de 21ste eeuw, een wereld vol verandering
In een zeer vlammend en inspirerend betoog opent Donald Tapscott als één van de keynotespeakers
Quest 2010. (http://www.leadingedgelearning.ca/q2010/)
Tapscott is een internationaal gerespecteerde autoriteit op het gebied van de strategische waarde en
invloed van informatietechnologie op bedrijf en maatschappij. Tapscott richtte in 1993 de
strategische denktank New Paradigm op, welke in 2007 overgenomen werd door nGenera, waar
Tapscott voorzitter is van het nGenera Innovation Network.
Tevens is Tapscott als buitengewoon hoogleraar Strategisch Management verbonden aan de Joseph
L. Rotman School of Management, Universiteit van Toronto.

We staan op een keerpunt in de geschiedenis, “the age of networked intelligence”.
De wijze waarop onze huidige instituties georganiseerd zijn (de industriële economie, het financiële
systeem, de media, de gezondheidszorg, het onderwijs ), sluit niet meer aan bij de snelle
ontwikkelingen van onze tijd onder invloed van internet, een wereldwijd medium.
Mensen van over de hele wereld zijn nu met elkaar verbonden, hebben onbeperkt toegang tot
kennis en informatie, kunnen met elkaar uitwisselen en effectief samenwerken. Er zijn geen grenzen
meer. Er is een ongekend niveau van onderlinge verbondenheid in een wereldwijd netwerk.
We zullen nieuwe vormen van instituties gaandeweg nog moeten gaan uitvinden….

“A powerful new form of economic and social innovation is sweeping across all sectors – one where
people with drive and passion, and expertise take advantage of new Web-based tools to get more
involved in making the world more prosperous, just and sustainable”. (www.macrowikinomics.com)

In zijn keynote schetst Tapscott vijf grondbeginselen voor
het nieuwe tijdperk van “networked intelligence”:
1. Collaboration: Zelf organiserende sociale netwerken
van groepen of individuen ontwikkelen nieuwe
vormen van innoveren, produceren, probleem
oplossen op een astronomische schaal. Door actief te
participeren in deze netwerken heb je toegang tot
een grotere verscheidenheid van gedachtegoed en
talent.
2. Openness: De wereld is veel meer transparant
geworden. Informatie is overal beschikbaar. Burgers
zelf leveren hun bijdrage door het uploaden van hun
eigen waarnemingen.
3. Sharing: Het belang van het delen van intellectueel
eigendom en bronnen om vraag te vermeerderen,
relaties te koesteren en duurzame vooruitgang te
stimuleren.
4. Integrity: Bedrijven en organisaties woorden
gedwongen integer te handelen juist vanwege de
krachten binnen dit complex netwerktijdperk, in het
bijzonder transparantie. Mensen hebben genoeg van
politieke spelletjes, voorkennis, mismanagement. Het is haast onmogelijk om informatie achter
te houden. De kernwaarden eerlijkheid, welwillendheid en verantwoordelijkheid zijn samen met
transparantie de grondbeginselen van vertrouwen en integriteit.
5. Interdependence: in een onderling verbonden wereld zijn we ook wereldwijd onderling
afhankelijk; we zijn geen “eilandjes” meer.

De complete keynote (1:32 uur) van Donald Tapscott is livestream te volgen via de volgende link:
http://www.rogerstv.com/page.aspx?lid=237&rid=17&sid=3867&gid=73837


Wat zijn de onderwijsbehoeften van studenten in de 21st eeuw?

To thrive in this entrepreniurial, complex, rapidly changing world, our students need to be highly
effective 21st Century thinkers. We must design today's learning using the latest social, learning, and
neuroscience research on critical thinking, creativity, multimodal learning, collaboration, and
engagement.

Duidelijk is dat ook het onderwijssysteem op een kruispunt staat in een snel veranderende wereld.
Het moet leerlingen niet opleiden voor de afgelopen 50 jaar, maar voor de komende 50 jaar, een
wereld vol verandering. http://www.youtube.com/watch?v=i9E8JOdEqyQ
De belevingswereld van jongeren is drastisch veranderd; de manier waarop ze informatie verwerken
is drastisch veranderd. Denk maar bijv. aan de opkomst en het gebruik van sociale media.

Cheryl Lemke van de Metiri Group gaat op de betekenis hiervan voor de inrichting van ons onderwijs
op de Quest2010 dieper op in. ( http://www.metiri.com/PDFs/Differentiators-Metiri-LemkeF.pdf)

Welke vaardigheden/competenties zijn nu bij uitstek noodzakelijk waarmee we ons kunnen
aanpassen om te overleven in steeds sneller veranderende wereld?

Verschillende “21st Century Skills” worden genoemd op de Questconferentie, een kleine opsomming:
 mastery of core skills and content:
(e.g. effective oral and written communication);
 teamwork;
 partnerships and collaboration, leadership;
 critical thinking and analytical skills;
 problem solving skills;
 creative and innovative approaches:
(e.g. curiosity and imagination);
 superior personal and technical communication skills;
 flexible organization skills;
 personal management skills;
 comfortably operating in a Web 2.0, 3.0 and future electronic environments:
(e.g. accessing and analyzing information);
 global awareness and understanding.

Duidelijk bij dit alles is dat we constant aansluiting moeten blijven vinden bij de huidige belevings-
wereld van de leerlingen en dat we hèn hier zelf steeds weer in blijven betrekken; het gaat immers
om hùn toekomst!

Het gaat om consistentie en betrokkenheid; passie en evolutie i.p.v. revolutie.

There’s no escape, no time to waste!


Onze pilot - de Professionele Leergemeenschap – naar duurzaam onderwijs
Wat voor conclusies kunnen we voorzichtig trekken vertaald naar onze eigen context, naar onze
eigen “onderwijshervorming”?

Uit alles blijkt dat het bij duurzame ontwikkeling gaat om
 mensen op alle lagen te motiveren tot actie,
 door samenwerking en verbinding;
 te focussen op een beperkt aantal thema’s,
 en daarmee meet-, merk- en werkbare resultaten te realiseren,
waar jongeren ook op langere termijn profijt van hebben.

“Uit onderzoek blijkt ook dat de volgende elementen daaraan een bijdrage leveren:
- Effectief gedrag van docenten:
Resultaten bij studenten verbeteren door effectieve methodieken die gewone docenten zonder
ingrijpende en langdurige veranderingstrajecten kunnen toepassen.
Daarbij wordt geappelleerd aan het principe van de meervoudige intelligentie, het vormgeven van
een actief leerproces en het onderhouden van optimale relaties tussen docent en studenten,
studenten onderling en docenten onderling.
- Verbetering gaat voor verandering:
Het vormgeven van onderwijsontwikkeling blijkt bij studenten betere resultaten op te leveren
wanneer binnen de ontwikkelde methodieken verbeteringen worden aangebracht in plaats van het
voortdurend volledig renoveren van het onderwijsprogramma.
- Datagestuurde kwaliteitszorg:
Het onderwijsteam dient de beschikking te hebben over de relevante gegevens die nodig zijn om het
ontwikkelproces van de student te begeleiden.
- Ondersteuning organisatie:
De ondersteuning van de organisatie dient te zijn gericht op het ondersteunen van de docenten in
hun primaire taak: het begeleiden van de studenten.”

Algemeen gesteld zijn er echter een aantal kritische voorwaarden om daadwerkelijk te komen tot
uitvoeren van besluiten:
Communicatie: op tijd helder en eenduidig communiceren van het besluit;
Kwaliteit: het besluit is door alle betrokkenen goed te begrijpen;
Proces: het besluit is genomen op een wijze die niet alleen voor iedereen aanvaardbaar is, maar die
ook past bij wat gebruikelijk is in de betrokken organisatie;
Ondersteuning: nagaan, vaststellen en verschaffen van de middelen en faciliteiten;
Onderhoud: voortdurend vinger aan de pols houden en waar nodig maatregelen nemen.
Voortdurende communicatie niet alleen vóór, maar vooral ook tijdens implementatie is hierbij erg
belangrijk. (changing within the culture)

Binnen een lerende school kan iedereen samen met anderen zijn capaciteiten ontwikkelen.

Vele vragen komen hierbij op ons af en dit kan ons een gevoel van machteloosheid geven.
Niemand heeft immers antwoord op alle vragen!
Wèl kunnen we putten uit de collectieve ervaring van mensen, binnen en buiten de schoolmuren, en
kunnen we op deze wijze effectieve manieren vinden om deze vragen aan te pakken.
Duizenden – ouders, leerkrachten, schoolbesturen, deskundigen, politici en niet te vergeten de
leerlingen zelf (!) – vormen samen een wereldwijde gemeenschap van lerende mensen.
Dit biedt een enorm groot potentieel voor een leven lang leren, voor een gemeenschap waar de
grenzen tussen ‘school’ en ‘werk’ en ‘leven’ zullen wegvallen.


Competentiegericht onderwijs in relatie tot PLG
In onze onderwijskundige context zijn er 6 stadia van leerplanontwikkeling te onderscheiden:
Vanuit het Kwalificatiedossier:
1. Beroepsprofiel;
2. Competentieprofiel.
Vertaald naar:
3. Opleidingsmodel;
 competentiegericht;
 afnemende sturing;
 projectonderwijs;
 leerlijnen (integrale leerlijn, ervarings-/reflectie leerlijn, conceptuele leerlijn,
vaardighedenleerlijn, regielijn) (conform De Bie c.s.);
4. Leerplanschema;
5. Onderwijsonderdelen uitgewerkt in studiehandleidingen, docentenhandleidingen;
6. Invoeringsplan met aandacht o.m. voor kwaliteitszorg.

Het is de taak van het onderwijsteam om dit alles samen te ontwikkelen èn vorm te geven, incl.
kwaliteitscriteria, tijdslimieten en wijze van communiceren. Dit leidt tot actieve betrokkenheid.
Gezamenlijkheid van opvattingen resulteert in nieuwe dynamiek.
Onderwijskundige leiders zijn verantwoordelijk voor de inhoudelijke sturing met voortdurend oog
voor de onderwijskwaliteit; voor de uitvoering van de vastgestelde besluiten; voor de ondersteuning
en het faciliteren van de betrokken docenten.
Onderwijskundige leiders overleggen op basis hiervan met hun medewerkers over uitvoering van
opdrachten.

Waar opdrachten ontbreken heerst betrekkingsloosheid en zijn medewerkers niet verantwoordelijk
gemaakt voor hun arbeid.

 Formuleer inspirerende opdracht.
 Docenten worden nu eigenaar!
 Ze analyseren, ze onderzoeken, ze ontwerpen en
 dat mondt uit in werkdocumenten,
 die worden met andere docenten besproken en verbeterd.

De onderwijskundige leiding ziet toe dat dit alles zorgvuldig gebeurt en zal tussenrapportages
verlangen waarin docenten zich verantwoorden.
Hierbij behoren deadlines serieus genomen te worden!! Uitstel betekent verlies van dynamiek.

Uit onderzoek blijkt dat er belangrijke criteria zijn om een hoge arbeidstevredenheid te kunnen
verbinden aan een hoge productiviteit:
 kunnen leren in het werk;
 voldoende variatie;
 optimale beslissingsruimte;
 steun en respect;
 zin en betekenis;
 een wenselijke toekomst;
 uitdaging in de arbeid;
 in overeenstemming met de capaciteiten;
 aantrekkelijke verantwoordelijkheid.

Missie, visie, waarden en principes (vanuit het hart geformuleerd) helpen in tijden van spanning de
focus te houden en beslissingen te nemen op basis (in verbinding) daarvan.


Slot
De visie is helder, de uitdaging ligt er.
Het lijkt mij fantastisch om in een professionele leergemeenschap tijd en ruimte te hebben om
samen met elkaar, zowel binnen als buiten onze school, te leren, te ontwikkelen ten einde om voor
onze leerlingen het verschil te maken naar een betere toekomst.
Het gaat om niets minder dan de bevrijding van het menselijk vernuft.

Om met Michael Fullan te eindigen:
“Learning is developing the organization within the culture; openness of practice, precision,
creativity, wise and continuous use of data, learning from each other, inside and outside the
organization and linking into the big picture”.

http://members.home.nl/rm.kolenberg/Toronto2010.htm

De club van 2010:


Bijlage

Dutch Superintendents & School leaders & Educationalists

Program Toronto 13 – 20 November 2010

Saturday November 13th
11.30 Group Meeting and check in at Schiphol.
13.45 Departure flight KLM to Toronto
15.45 Arrival at Pearson International Airport Toronto (local time)
16.00 Transfer to Sheraton Hotel
19.00 Meet in the Lobby; Total Group :Dinner at local restaurant (own expenses)

Sunday November 14th
07.00 Breakfast at the Sheraton
08.30 Free time for group activity and optional visit Niagara Falls or individual interests
17.00 return in hotel
18.00 Debriefing, debate and focus for the whole Dutch group
19.30 Total Group: Dinner at local restaurant (own expenses)

Monday, November 15th
07.00 Breakfast at Sheraton
08.00 Depart Sheraton Parkway by Schoolbus
09.30 Ministry of Education, Toronto Down Town Literacy and Numeracy, Special Needs
department
-school and board improvement planning
-the school effectiveness framework
-effective teaching practices
-the work of the Literacy and Numeracy Secretariat Pauline Beder

A part of the group will go in the morning to OISE (Jan Heijmans)
12.30 Lunch , hosted by our friends of YRDSB
13.30 York Region District School Board Presentation and for some maybe: Organized School Visits
at Select Elementary and Secondary Schools (Small groups of international educators will visit
schools based on individual learning needs)
16.30 Meet school leaders and prepare school visits for the Tuesday

Tuesday, November 16th
07.00 Breakfast at Sheraton
08.00 Organized School Visits at Select Elementary and Secondary Schools (Small groups of
international educators will visit schools based on individual learning needs)
12.00 Lunch at schools (included)
16.30 Debriefing opportunity for school visits with York Region District School leadership staff at
the Sheraton


Wednesday, November 17th
07.00 Breakfast at Sheraton Parkway
08.15 Depart the Sheraton Parkway for The Ontario College of Teachers or Ontario Principles
Council or school visits
Themes: Quality of teachers, ongoing development for teachers and school leaders,
resources for teachers, how to create a “research based” attitude. The OPC and OTC sets and
regulates teaching qualifications and standards of conduct, registers members, and
investigates and disciplines members charged with professional misconduct.
09.00 Program to be coordinated between OPC/OCT Ontario Principles Councils (part of the group)
Ontario Teachers Council (part of the group)
12.00 Return to the Sheraton Parkway for Lunch
13.30 Full group; Presentation by Avis Glaze
16.00 Full group; Michael Fullan, presentation and discussion
19.30 Dinner at local restaurant (own expenses)

Thursday 18th and Friday November 20st , Quest Conference
08.00 Breakfast at Sheraton Parkway 08.00 Enrollment for Quest. Or take care of that on
Wednesday.
09.00 Quest Conference

„Quest 2010‟ “For Increased Student Achievement: Engaging Learning In The 21st Century”
The learning landscape is shifting. Find out how colleagues at home and abroad are forging new
engagement strategies, stimulating curiosity and igniting passion with techniques and technologies
that promise to expand and reshape the meaning of learners for life.
About Quest:
Under the leadership of Dr. Avis E. Glaze, formerly Education Commissioner with Ontario’s Ministry
of Education and at the time Coordinating Superintendent of Education, the York Region District
School Board designed the Quest Conference in the early 1990’s. This conference provided members
of the educational community with an opportunity to come together to discuss contemporary
educational issues, the very first being secondary school reform in Ontario.
Today the Quest Conference continues Dr. Glaze’s vision, and attracts up to 1000 educators from
around the world who have one primary objective, to improve student learning and raise student
achievement
World renowned educational leaders like Michael Fullan, Carmel Crevola, Andy Hargreaves, Robert
Marzano, Larry Lezotte, Ken Leithwood, Joyce Epstein, Douglas Reeves, David Hopkins, Bill Daggett,
Peter Hill and others have provided the theoretical basis for our collective work, and engaged us
through dialogue and focused workshops to translate theory into successful practice.
Dynamic and opening keynote speakers have included Stephen Lewis, Peter Mansbridge, Romeo
Dallaire, Justin Trudeau and Taddy Blecher.
The Quest Conference is much more than an event. It is a resource that districts, along with its
schools and services can use to reinforce carefully considered strategies that promote better student
learning and improved student achievement. Our Quest website will engage all presenters and
registrants prior to and again after Quest, providing additional opportunities to dialogue with
keynote speakers, download professional learning materials, and learn from one another. "The Quest
for Increased Student Achievement: Engaging Learning for the 21st Century" builds on last year’s
"Designing and Building Cultures for Deeper Learning".


Michael Fullan, Douglas Reeves, Andrew Hargraeves en Miquel Nussbaum whose powerful
messages, insights, and contributions will be complemented by an outstanding selection of
workshops and smaller group forums. Explore together with others current research, best practices,
and potential follow up strategies for personal implementation. With Michael Fullan as facilitator, we
will probe more deeply into the second-order change processes, actions, and structures that best
help us move from an understanding of student learning improvement strategies to those intentional
changes in our system and school cultures that will inspire, mobilize and engage all education
partners, build capacity towards excellence and innovation, and collectively enable practice that will
help ensure increased student achievement.

Friday
07.30 Breakfast
08.30 Check-out and store luguage nearby the lobby.
09.00 Quest
14.00- 14.30 Plenary summary; towards conclusions for our own agenda and what may follow…

Veranderingen in het onderwijssysteem Hoe kunnen we met alle betrokkenen in het onderwijsveld
duurzame verandering, schoolverbetering en hogere leerprestaties tot stand brengen?

Wat betekent dit voor de verschillende lagen:
 Lokaal/regionaal
 Schoolbestuur/RvT
 Schoolleiding en Leraar
 Ouders
 Gemeenschap

We werken volgens vier vaste principes:
 Feitelijke waarneming
 Interpretatie in de Canadese context
 Vertaling naar de Nederlandse context
 Aanbeveling voor de Nederlandse context; Van WAT naar HOE

Friday November 19th departure to Pearson International Airport Toronto
14.45 Travel by Shuttle to Airport
15.30 Arrival at Pearson International Airport Toronto (local time)
17.45 Departure flight KLM to Schiphol Amsterdam

Saturday November 20st arrival at Schiphol Airport
07.15 Arrival at Schiphol (local time)


Samenwerken En Verbinden

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Ähnlich wie Samenwerken En Verbinden

Ähnlich wie Samenwerken En Verbinden (20)

Samenwerken En Verbinden