Campus Journalism

1. Boses ng Pakilos: Ang konsepto at konteksto ng Pagsulat ng Editoryal
Richard P. Moral, Jr., MAT
Suriin natin ang halimbawa ng Editoryal.
Bakit Hindi Kumpiskahin?
Binalaan ni Sen. Juan Ponce Enrile si Sec. Mike Defensor ng Department
of Environment and Natural Resources. Pinag-iingat ng senador ang kalihim
sa pagkumpiska sa mga trosong inanod mula sa kabundukan ng Aurora.
Binigyan din ng babala ang kalihim sa pagpapasara sa mga logging firm kundi
ay mahaharap diumano ito sapatung-patong na kaso mula sa mga may-ari ng
kumpanya. Sabihin na nating lehitimo ang mga kumpanyang may-ari ng mga
trosong inanod sa kasagsagan ng bagyo.
Subalit bakit pinabayaan ang mga ito at hindi dinala kaagad sa mas ligtas
na lugar pagkatapos putulin kaya nagdulot tuloy ng panganib sa
buhay ng mga residente? Ngayon ay nakahambalang lamang ang mga troso.
Hahayaan na lamang ba na mabulok ang mga ito gayong wala pang logging
firm ang umaangkin at kumukuha sa mga pinutol nitong puno kung sa kanila
nga ang mga ito?
-Halaw sa Abante Tonite
Paano ito sinulat? Paano inilahad ang pahayag? Bakit tinatawag itong
Editoryal?
Spy Fund ni GMA?
Bakit nga ba merong intelligence fund ang Office of the President (OP)? Saan
ba gagamitin ng President ang pondong pang-espiya o paniktik? Sino naman
ang titiktikan nito? Ang mga law enforcement agencies lang naman talaga
dapat ang meron nito. Ang kaso, mukhang mas malaki pa ang spy fund ng OP
kesa pulisya at militar. Ito ang talagang hindi na tama. Utang na loob naman,
kung meron higit na dapat paglagyan ng pondo ay itong agrikultura at health.
Idagdag pa ang public works ngayong labis na sinalanta ng bagyo ang Aurora,
Quezon, Nueva Ecija, Bulacan, at Camarines Sur. Ang dami-daming
nangangailangan at makikinabang ng P650 milyong pondong ito. Burahin ang
spy fund ng OP at ilagay sa mas importanteng gastusin at programa ng
gobyerno.
-Halaw sa Abante Tonite, Disyembre 9, 2004, p. 4.

2. Sa editoryal, ang bawat katwiran ay kailangang may patunay. Higit na kapani-
paniwala ang editoryal kung may kalakip na ebidensya bilang patunay sa
binibigyang-katwiran. Maaari ring samahan na lamang ng siniping kuru-
kuro.ng mga awtoridad.
Halimbawa:
‘Di Ubra ang Payo ng DTI
Ilang beses na ngayong taon nagkaroon ng mga sakunang dulot ng sunog na
sanhi ng depektibong Christmas lights na maganda lamang ang panlabas na
itsura ngunit hindi pala garantisado ang kaligtasan. Dahil sa mababang kalidad
ay nalalagay sa panganib ang mga taong walang kamalay-malay na peligro
pala ang kanilang nabiling pailaw. Ang payo ng Department of Trade and
Industry (DTI) sa publiko ay suriing mabuti bago bumili ng lights. Hanapin
daw ang mga markang “PS” para sa Philippine Standards at “ICC” o Import
Commodity Clearance. Isang katunayan daw kapag may ganitong marka na
dumaan sa pagsusuri ng Bureau of Product Standards at ligtas gamitin ang
produkto. Ang problema at naglipana na ngayon ang mga Christmas lights
kagaya ng iba pang ipinapalamuti sa tahanan tuwing Kapaskuhan. Kahit sa
mga bangketa ay makakabili nito sa murang halaga lamang. Dahil sa dami ng
mga nagtitinda nito ay hindi na malaman kung alin ang pasado sa quality
control ng pabrikang gumawa. Mahirap na ring malaman kung pasado nga ba
sa pamantayan ng DTI ang mga ibenebentang produkto. Trabaho ng DTI na
bantayan ang kapakanan ng mga consumer sa pamamagitan ng pagbantay
laban sa mga peligrosong produkto.
-Halaw sa Abante Tonite, Disyembre 19, 2004, p. 4.
Ang editoryal ay may tatlong bahagi:
1. Panimula. Ang bahaging ito ang nagpapakilala ng paksa. Kailangang
magtataglay ito ng sariling tayo sa unang bahagi pa lamang ng pahayag. Dito
makikita ang balitang bibigyan ng opinion o editoryal.
Halimbawa:
Higit kailanman, ngayon kinakailangan ng bansa ang pagkakaisa upang
malampasan natin ang krisis sa pananalapi na bumabalot sa atin.

3. Ito ay matapos iulat ngWorld Bank na ang Pilipinas ay nanguna sa
mahigit na 200 bansa sa buong mundo na pinakakurakot at pinakamahinang
bansa pagdating sa ekonomiya at pag-unlad.
2. Katawan. Ito’y binubuo ng dalawa o higit pang talata na nagpapaliwanag,
naglalarawan o nangangatuwiran sa tulong ng mga katibayan upang
makapaglahad ng sarilingkuru-kuro. Sa pagtatapos rin ng katawan, kailangang
magsaad ng suhestiyon ang manunulat para sa ikalulutas ng suliranin, hindi
lamang puro batikos ang editoryal.
Halimbawa:
Ang gobyerno ay isang maliit na sektor lang ng lipunan bagama’t ito ang
pinamamahala natin sa pondo, sa batas, sa pangunahing serbisyo at sa
pangkalahatang kalakaran. Gayundin ang mga negosyante at kumpanya. Pero
ang pinakamalaking sektor ng lipunan ay tayong masa.
Sa sama-samang pagkilos natin upang wasakin ang kahirapan at korapsiyon,
maabot natin ang ating ninanais: Isang bansang sagana, isang bansang may
pangarap.
3. Wakas. Sa bahaging ito ay mababasa ang huling mungkahi o tagubilin at
buod ng isyung nais ibigay.
Halimbawa:
Iyan lang naman ang kailangan nating solusyon, ang hind imaging bingi
sa anumang problema at pangyayari sa ating lipunan. Laging makialam.
MGA URI NG EDITORYAL
1.Editoryal na nagpapabatid. Ipinababatid ng editoryal na ito ang
katotohanan ng isang pangyayari o ng isang bagay.
Halimbawa: Napapanahong Modernisasyon
Napansin din sa wakas ng Kongreso ang malaking kakulangan sa kagamitan
ng mga bumbero. Isa raw sa magiging prayoridad ng mga mambabatas sa

4. Mababang Kapulungan ang modernisasyon ng Bureau of Fire Protection sa
kanilang pagbabalik-sesyon sa susunod na taon.
Kabilang ang mga bumbero na nasa frontline kapag may sunog. Sila ang
unang-unang inaasahan na reresponde sa mga ganitong insidente.
Maliban sa sunog ay mayroon pang ibang pakinabang sa kanila kapag may
emergency. Subalit dahil na rin sa kakulangan ng sapat na mga kagamitan ay
hindi matupad nang husto ng mga bumbero ang kanilang mga tungkulin.
Kadalsan pa na sila ang sinisisi kapag hindi agad naagapan ang is
ang sunog. Kung hindi man ay mayroong pang mga nasusugatan o kaya’y
nasasawi sa kanila habang tumutupad sa tungkulin. Kaya nga malaking bagay
itong napansin na rin ngayon ang kalagayan ng Bureau of Fire Protection. Sana
lang aytotohanin ng mga mambabatas na isulong ang modernisasyon sa hanay
na itong mga manggagawa ng gobyerno.
- Halaw sa Abante Tonite, Disyembre 20, 2004, p. 4.
2. Editoryal na nagpapakahulugan. Ang paksa at nilalaman ng editoryal na
ito ay ang kahahantungang kahulugan ng isang balita, pangyayari o
kalagayan.
Halimbawa:
Cellphone, Sagabal sa Pag-aaral
Nokia. Bosch. Ericson. Siemen. Ilan lamang sa mga klase ng cellphone na
“in” ngayon at pinagkakagastusan ng maraming Pilipino. Talagang popular na
popular na ito sa ating bansa dahil ultimo nga mga kabataan o estudyante ay
may sarili nang gamit na cellphone na ikinabahala naman ng mga namumuno
at guro ng paaralan. Simula noong taong 2001 ay ipinagbabawal na ang
paggamit ng cellphone sa loob ng silid-aralan. Talagang hindi ka
yang pagbawalan ang mga estudyante na magdala ng cellphone sa paaralan
dahil karapatan nila iyon, subalit ang paggamit ng cellphone at pagpapadala ng
mga text messages sa loob ng silid-aralan ay bawal. Ayon kay National
Telecommunication Commission (NTC) Chief Joseph Santiago, nangunguna
na ang Pilipinas sa pinakamaraming nagpapadala ng text messages bawa’t
araw. Umaabot na nga ito sa 8 milyon kumpara sa Europe na 1 milyon lamang
bawat araw. Marahil magiging makabuluhan lamang ang cellphone at text
messaging kung gagamitin natin ito sa tama at mabuting paraan.

5. Halaw sa Ang Mulawin, Nobyembre 2000, p. 2.
3. Editoryal na nagpaparangal o nagbibigay-puri. Layunin ng editoryal na
ito na pahalagahan ang sinumang may malaking nagawa sa pagpapaunlad ng
edukasyon, agrikultura, ekonomiya, sining, wika, agham at teknolohiya.
Layunin din nitong papurihan ang proyekto, programa o gawaing
makatutulong sa pagpapaunlad ng paaralan, komunidad, lungsod, bayan o
rehiyon.
Halimbawa:
MMFF 2002
Bahagi na ng Paskong Pilipino ang pagtatanghal ng Metro Manila Film
Festival, kung saan pitong purong pelikulang Filipino ang ipinapalabas sa mga
sinehan sa Kamaynilaan na mapagpipilian ng mga manonood sa Kapaskuhan.
Mapalad ang nakasama sa sa MMFF ngayon. Mula sa pitong pelikula na entry
sa MMFF, na mapapanood sa Disyembre 25 hanggang Enero 1, 2003,
iraranggo ang mga ito at ang papasok sa ikaanim at ikapitong puwesto ng mga
pelikulang kumita, ay huhugutin at papalitan. Kaugnay nito, dapat na maging
batayan marahil ng selection committee ng MMFF sa pagpili ng pelikulang
ilalahok ay ang pelikulang tunay na sasalamin ng ating pagka-Pilipino.
Sasalamin sa ating galing sa larangan ng pelikula bilang mga
Pilipino.
-Halaw sa Kabayan, Disyembre 17, 2002, p. 5.
4. Editoryal na Pumupuna o Bumabatikos o Nagbibigay ng Reporma.
Ang editoryal na ito ay tumutuligsa sa mga kamalia ng karaniwang
mamamayan, maykapangyarihan, samahan, lipunan o ng bansa at
nagmumungkahi ng mga reporma alang-alang sa kapakanan ng nakararaming
mamamayan.
Halimbawa:
Sindikato sa Squatting
Marami sa ating mga kababayan ang walang permanenteng tahanan sa sarili
nitong bayan. Marami rin sa kanila ang hindi makabili ng sariling lupa na
mapagtatayuan ng bahay. Kaya nga umusbong ang mga squatter sa mga lupang
may nagmamay-ari nito. Sinasamantala naman ito ng ilan sa ating mga
kababayan na gustong kumita sa mabilis ngunit maruming paraan. Wala silang

6. puhunan kundi matamis na pananalita, mga pekeng dokumento at bakanteng
lupain para makakumbinsi ng mga naghahangad magkaroon ng sariling lupa’t
bahay. At kasama pa ang pangakong proteksyon, marami sa kababayan natin
ang naloloko ng mga taong ito. Walang ibang kawawa rito kundi ang mga
taong niloko ng sindikato. Nagoyo na sila, natangayan pa ng pera na malabo
nang mabawi pa. Pero hindi rin masisisi lahat sa sindikato. Wala kasing
maloloko kung walang magpapaloko. Kasalanan na rin minsan ng mga tao
kung bakit sila naloloko. Samantala, dapat talagang pag-ibayuhin pa ng
pamahalaan
Halaw sa Abante Tonite, Agosto 16, 2004, p. 4.