This is the presentation I gave to the Seminar in Information and Library Work at Suranaree University of Technology on September 27, 2011. It's explained that what, why and how we can use an information and communication technology to develop digital archives system.

1. ความรูเบื้องตนเกี่ยวกบเอกสารจดหมายเหตุ
ั
และจดหมายเหตุดิจิทลั
ราชบดินทร สุวรรณคัณฑิ
ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ
http://www.slideshare.net/rachabodin

2. เอกสารจดหมายเหตุคืออะไร?
เอกสารจดหมายเหตุ หมายถึง ขอมูลทุกรูปแบบที่หนวยงานผลิตขึ้น
ใชในการปฏิบัติงาน แตสิ้นกระแสการปฏิบัติงานแลว และไดรับการ
ประเมินวามีคุณคาในฐานะเปนขอมูลชั้นตนที่แสดงถึงการดําเนินงาน
และพัฒนาการของหนวยงานนั้น ๆ ซึ่งมีความสําคัญตอ
ประวัติศาสตรของประเทศ ทั้งนี้หมายรวมถึงเอกสารสวนบุคคลที่รับ
มอบจากบุคคลสําคัญหรือทายาทดวย
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 2

3. หนวยงานจดหมายเหตุ และ หอจดหมายเหตุ
• หนวยงานจดหมายเหตุ (Archival Agency) หมายถึง หนวยงานทีมี
่
หนาที่ในการรวบรวม จัดเก็บ สงวนรักษา และใหบริการเอกสาร
จดหมายเหตุ
• หอจดหมายเหตุ (Archival Repository) หมายถึง อาคารที่เก็บ
รักษาเอกสารจดหมายเหตุ
ที่มา - หอจดหมายเหตุแหงชาติ, กรมศิลปากร 3

4. ประเภทของเอกสารจดหมายเหตุ
เอกสารจดหมายเหตุประเภทลายลักษณอักษร
(Textual Archives)
เอกสารโสตทัศนจดหมายเหตุ
(Audio – Visual Archives)
เอกสารจดหมายเหตุประเภทแผนที่ แผนผัง
(Cartographic Archives)
เอกสารจดหมายเหตุประเภทวัสดุคอมพิวเตอร
(Machine - Readable Archives)
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 4

5. การบริหารเอกสารจดหมายเหตุ
การจัด
หมวดหมู่ และ การเผยแพร่
การรับมอบ การประเมิน
การทา ํ การอนุรักษ์ และการ
จัดหา คุณค่ า
เคร่ ื องมือช่วย ให้บริการ
ในการค้ นหา
ที่มา - หอจดหมายเหตุแหงชาติ, กรมศิลปากร 5

6. ความสําคัญของเอกสารจดหมายเหตุ
1. ใชเปนหลักฐานอางอิงการปฏิบัติงาน และพัฒนาการของ
หนวยงาน เชน ประวัติการจัดตั้งหนวยงาน นโยบาย โครงการ
และกิจกรรมที่เคยปฏิบัติ ฯลฯ
2. เปนประโยชนตอความมั่นคงของชาติ เชน เอกสารที่เกี่ยวของกับ
เขตแดน
3. เปนประโยชนดานการคุมครองสิทธิ์ เชน เอกสารเกี่ยวกับที่ดิน
4. ใชเปนหลักฐานอางอิงเพื่อการศึกษา คนควา วิจัยในดานตางๆ
ทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม รวมทั้งการศึกษาถึง
เหตุการณที่เกิดขึ้นในทองถิ่นตางๆ
ที่มา - หอจดหมายเหตุแหงชาติ, กรมศิลปากร 6

7. ปญหาสําคัญของเอกสารจดหมายเหตุ
เอกสาร หนังสือ สิ่งพิมพ และโสตทัศนวัสดุ สวนใหญทําจาก
อินทรียวัตถุ ไดแก กระดาษ ผา หนัง พลาสติก ฯลฯ อินทรียวัตถุ
เหลานี้ไมคงทนเกิดการเปลี่ยนแปลงอันนําไปสูการชํารุดเสียหายได
งาย เชน กระดาษมักเปอยกรอบ หนังที่ใชในการทําปกหนังสือ หรือ
ปกแฟมมักออนยุย ผุเปนผง พลาสติกมักบิดงอ เสียรูปทรง มีสี
เปลี่ยนไป มีลักษณะเปนฝามัวหรือทึบแสงมากกวาเดิม แตกหัก
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 7

8. สาเหตุที่ทําใหเกิดการเสื่อมสภาพของเอกสารจดหมายเหตุ
• สาเหตุภายใน
• สาเหตุภายนอก
- มนุษย - อุณหภูมิ
- น้ําและความชืน
้ - แสงสวาง
- แมลง - จุลินทรีย
- สัตวอื่นๆ - กาซตางๆ ในบรรยากาศ
- ฝุนละออง
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 8

9. การอนุรักษเอกสาร
• การปองกัน (Prevention) เปนวิธีการชะลอการชํารุดหรือ
เสื่อมสภาพที่จะเกิดขึ้นกับเอกสาร
• การปฏิบัติการอนุรักษ (Conservation Treatment) เปนวิธีการที่
นํามาเพื่อแกไขปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นกับเอกสาร โดยการกําจัด
ปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นออกไปใหหมด แลวซอมแซมหรือเสริมสราง
ใหกลับคืนสูสภาพเดิมหรือใกลเคียงสภาพเดิมมากที่สุด
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 9

10. การอนุรักษเอกสารโดยการแปลงรูปแบบขอมูล
การอนุรักษเอกสารโดยการแปลงรูปแบบขอมูล (Preservation
Reformatting) คือ การแปลงรูปแบบขอมูล เปนการถายทอด
เนื้อหาของเอกสารจากวัสดุดั้งเดิมไปบันทึกยังวัสดุรูปแบบใหมเพื่อ
การอนุรักษเอกสารใหมีอายุยืนยาว
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 10

11. รูปแบบของการอนุรักษเอกสารโดยการแปลงรูปแบบขอมูล
รูปแบบที่ 1
กระดาษ ฟลม
รูปแบบที่ 2
กระดาษ ฟลม
สื่อดิจิทัล
วัสดุอื่นๆ
คูมือการอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุ : การอนุรกษเอกสารจดหมายเหตุโดยการแปลงรูปแบบขอมูลเขาสูระบบดิจิตอล, กรมศิลปากร, ๒๕๕๑
ั ั 11

12. เอกสารจดหมายเหตุดจิทัล
ิ
เอกสารจดหมายเหตุดิจิทัล คือ เอกสารจดหมายเหตุ ที่ถูกแปลงจาก
ตนฉบับ ในรูปแบบตางๆ เชน เอกสารในรูปแบบของกระดาษ
ภาพนิ่ง วิดีโอ เทปเสียง ฟลม ไมโครฟลม ฯลฯ ใหอยูในรูปแบบของ
ขอมูลดิจิทัล
12

13. ประโยชนของเอกสารจดหมายเหตุดิจิทัล
ชวยในการอนุรักษขอมูลสําคัญ โดยลดการใชงานขอมูล

อนุรักษ ตนฉบับที่ออนไหวตอการถูกทําลาย เสี่ยงตอการ
เสียหาย หรือสูญหายจากการเขาถึงไดโดยตรงจากผูใช

ชวยใหเจาของขอมูล มีเครื่องมือชวยในการบริหาร
จัดการ จัดการขอมลจํานวนมากอยางเปนระบบ ชวยในการ
ู 
แลกเปลี่ยน หรือเผยแพรขอมูลผานอินเทอรเน็ต

เปนแหลงเรียนรูดวยตนเองตลอดชีวิต 7 วัน 24 ชั่วโมง
เรียนรู สําหรับทุกคน โดยบรรจุองคความรูที่สําคัญทาง
ประวัติศาสตร ศิลปะ วัฒนธรรม ภูมิปญญาบรรพบุรุษ
13

14. รูปแบบขอมูลเอกสารจดหมายเหตุดิจิทัล
• Digital Images
- JPG
• Digital Video
– CD Video, DVD Video, Portable Video
• Digital Sound / Digital Music
- MP3, MP4
• Digital Document
- PDF, Word Document
.
14

15. ตัวอยางสมุดบันทึกทานพุทธทาสฉบับดิจิทัล
.
15

16. เทคโนโลยีที่เกี่ยวของกับจดหมายเหตุดิจิทัล
เทคโนโลยีสารสนเทศ + เทคโนโลยีการสื่อสาร
- เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส - เครือขายอินเทอรเน็ต
- เทคโนโลยีคอมพิวเตอร - เครือขายสังคม
- Hardware (Social Network)
- Software
.
16

17. เทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอร
Digital Camera
Computer Set
Scanner
.
Digital Media Player 17

18. เทคโนโลยีอินเทอรเน็ตและเครือขายสังคม
• เครือขายอินเทอรเน็ต เปนเทคโนโลยีที่ทํา
ใหเกิดการเชื่อมโยงคอมพิวเตอรทั่วโลก
• เครือขายสังคม (Social Network) ปน
เทคโนโลยีที่ทําใหเกิดการเชื่อมโยงคนที่อยู
บนเครือขายอินเทอรเน็ตเขาดวยกัน เชน
Hi5, Facebook, MySpace ฯลฯ
18

19. ทําไมตองใชเทคโนโลยีในการจัดทําจดหมายเหตุดิจิทัล
• สามารถสืบคนขอมูลไดอยางรวดเร็ว ถูกตอง ตรงกับความตองการ
• สามารถจัดการกับขอมูลจํานวนมากไดอยางมีประสิทธิภาพ
• ขยายของเขตของการใชงาน หรือการเขาถึงขอมูลใหสามารถใช
งานหรือเขาถึงไดในวงกวาง
.
19

20. กรณีศึกษา
การพัฒนาเอกสารจดหมายเหตุพุทธทาส อินทปญโญ
ในรูปแบบดิจิทัล

21. พระพุทธทาสภิกขุ (พุทธทาส อินทปญโญ)
พุทธทาสภิกขุ หรือพระธรรมโกศาจารย
นามเดิม เงื่อม พานิช เกิดเมื่อวันอาทิตย
ที่ ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ.๒๔๔๙ ณ บาน
กลาง ต.พุมเรียง อ.ไชยา จ.สุราษฎรธานี
อปสมบทเมื่อวนที่ ๒๙ กรกฎาคม พ.ศ.
ุ ั
๒๔๖๗ สําเร็จการศึกษาชั ้น น.ธ.เอก,
ป.ธ.๓
21
ที่มา - http://www.dhammathai.org/sounds/buddhadasa.php

22. พระพุทธทาสภิกขุ (พุทธทาส อินทปญโญ)
กอตั้งสวนโมกขพลาราม ที่ อ.ไชยา เมื่อ
วันที่ ๑๒ พ.ค. ๒๔๗๕ และหันมาใช
นามปากกา "พุทธทาส" แทนนามเดิมนับ
แตนั้นมา ทานพุทธทาสภิกขุอุทิศตนเผย
แผพระพุทธศาสนาจนกระทั่งถึงแกมร
ภาพอยางสงบ ณ สวนโมกขพลาราม เมื่อ
วันที่ ๘ ก.ค. ๒๕๓๖
22
ที่มา - http://www.dhammathai.org/sounds/buddhadasa.php

23. พระพุทธทาสภิกขุ (พุทธทาส อินทปญโญ)
คําสอนอันโดดเดนของทานคือเรื่อง "การ
ปลอยวาง" ผลงานอันยิ่งใหญของทานคือ
งานนิพนธชุด "ธรรมโฆษณ" และงาน
นิพนธอีกไมนอยกวา ๓๕๐ เลม
ตลอดเวลาที่มีชีวิตอยู ทานพุทธทาสภิกขุ
ไดรับการสดุดีวาเปน มหาปราชญแหง
พุทธธรรมทางบูรพาทิศ
23
ที่มา - http://www.dhammathai.org/sounds/buddhadasa.php

24. โครงการพัฒนาหอจดหมายเหตุดิจิทัล
มูลนิธิหอจดหมายเหตุ
พุทธทาส อินทปญโญ
+
ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส
และคอมพิวเตอรแหงชาติ
ระยะเวลาของโครงการ: 2551 – 2553
24

25. วัตถุประสงคของโครงการ
• เพื่อดําเนินการสํารวจ จัดหมวดหมู แปลงขอมูลเอกสารจดหมายเหตุ
พุทธทาส อินทปญโญ ใหอยูในรูปแบบขอมูลดิจิทัล
• เพื่อวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยี ที่เกี่ยวของกับการแปลงขอมูล และ
เทคโนโลยีในการสรางคลังเอกสารจดหมายเหตุดิจิทัล เพื่อการอนุรักษ
จัดการ และเผยแพรขอมูลประวัติ ผลงาน คําสอน หรือคติธรรมของ
ทานพุทธทาสไปสูสาธารณะ โดยใชเทคโนโลยีสมัยใหม
25

26. ผลงานตนฉบับ
หนังสือ บันทึก เอกสารลายมือ
26

27. ผลงานตนฉบับ
เอกสารจากพิมพดีด 27
27

28. ผลงานตนฉบับ
ภาพจิตรกรรมฝาผนังในโรงมหรสพทางวิญญาณ
28

29. ผลงานตนฉบับ
ประติมากรรม
29

30. ผลงานตนฉบับ
เทปเสียงและวิดีโอ
30

31. ขอบเขตของขอมูลในหอจดหมายเหตุฯ
แหลงรวบรวม และอนุรักษผลงานตนฉบับของทานพุทธทาส
ภาพ เสียงและโสตทัศน
๔,๐๘๓ รายการ ๒๓๔ แผน
(๕๑,๓๐๐ ชิ้น) ๑,๙๐๐ GB
หนังสือ บันทึก ลายมือ
ตนฉบับ
๑๘,๕๖๕ รายการ วัสดุอื่นๆ
(๕๗๕,๐๐๐ หนา)
หอจดหมายเหตุ
พุทธทาส อินทปญโญ
31

32. แนวทางในการดําเนินงาน
ผลงานตนฉบับ
จัดทําทะเบียนควบคุม
กรรมวิธีอนุรกษตนฉบับ
ั
ตามหลกจดหมายเหตุสากล
ั
การจัดเก็บตนฉบับ การจดเกบในรูปแบบดิจิตอล
ั ็
 การจัดเตรียมสถานที่เก็บที่ไดรับการควบคุมอุณหภูมิและ  การจัดทําสําเนาดิจิตอล, ฐานขอมูลดิจิตอล และจัดเตรียม
ความชื้น อุปกรณเก็บสําเนาดิจิตอล และ บุคลากรในการดูแลรักษา
 การจัดเก็บรักษาดวยอุปกรณมาตรฐานที่ใชในการจัดเก็บ และควบคุม
จดหมายเหตุโดยเฉพาะ  เก็บรายละเอียดขอมูลตามมาตรฐานจดหมายเหตุ ISAD
ควบคุมดูแลทุกขั้นตอนโดยผูเชี่ยวชาญดานจดหมายเหตุและเทคโนโลยีสารสนเทศ
www.bia.or.th โดยจะเปนหอจดหมายเหตดิจิทัลที่สมบูรณ
ุ
32

33. รูปแบบการใหบริการ
ผลงานตนฉบับ
ฐานขอมูลดิจิตอล
หอจดหมายเหตุ
พุทธทาส อินทปญโญ
ผลงานการศึกษา นิทรรศการ
คนควาและเผยแผ
พุทธธรรม
ที่ทานพุทธทาสทําไว กิจกรรมในการปฏิบัติธรรม
และเสวนา
ระบบอินเตอรเน็ต ฐานขอมูลดิจิตอล
หนังสือ บทความ
สื่อสิ่งพิมพตางๆ
(ภาษาไทย/ตางประเทศ)
33

34. กระบวนการในการจัดทําคลังเอกสารจดหมายเหตุดิจิทัล
2.0
1.0
วิเคราะห ออกแบบ หรือเลือก
สํารวจและจัดหมวดหมู
มาตรฐานเมตะดาตาที่เหมาะสม
3.0
แปลงขอมูลใหอยูในรูปแบบดิจิทล
ั
ลงทะเบียนในแบบฟอรมกระดาษ
4.0
5.0
เลือกหรือพัฒนาระบบลงทะเบียน
ใชงาน เผยแพร ใหบริการ
และลงทะเบียนในระบบดิจิทัล
34

35. แผนการทํางานของโครงการ
2008 2009 2010
แปลงขอมูล
สํารวจและจดหมวดหมู
ั ลงทะเบียนขอมูลในระบบ
ใหอยูในรูปแบบดิจิทัล
วิเคราะห สํารวจ เปรียบเทียบ
ลงทะเบียนขอมูลในระบบ เผยแพรขอมูลผานอินเทอรเน็ต
และออกแบบเมตะดาตา
ออกแบบ และพฒนา
ั พฒนาระบบ
ั พัฒนาศูนยใหบริการขอมูล
ระบบคลังเอกสารจดหมายเหตุ “สวนโมกข ๓๖๐ องศา” จดหมายเหตุ
Preparation Archives Access
Development 35

36. ความกาวหนาของโครงการ
• การแปลงขอมูลใหอยูในรูปแบบดิจิทัล
– เอกสาร 80,000 หนา
– เสียง 20,000 ชั่วโมง
• การพัฒนาเครื่องมือสําหรับการบริหารจัดการคลังขอมูลจดหมายเหตุ
– ไดพัฒนาระบบ Digital Archives Management Software 1.0
• การเผยแพรขอมูลเอกสารจดหมายเหตุ
– ระบบ “สวนโมกข ๓๖๐ องศา”
– ระบบ “ระเบียงภาพปริศนาธรรมสามมิติ”
36

37. ผลผลิตของโครงการ (1)
ขอกําหนดคุณลักษณะของขอมูลดิจิทัลในระบบ
High Resolution Low Resolution
Original Type Digitization Method
Format Format
Handwriting Scan by Flat-based .tif 300dpi .jpg 72 dpi
Documents Scanner (5MB / File) (<1MB / File)
Recording to .wav .mp3 128 Kbps
Sound
Computer (80MB / File) .flv
Scan by Flat-based
Photo (paper) .tif 300dpi .jpg 72 dpi
Scanner
Scan by Film
Photo (Slide) .tif 600dpi .jpg 72 dpi
Scanner
37

38. ผลผลิตของโครงการ (2)
ระบบ Digital Archives Management Software version 1.0
คุณสมบัติของระบบ
• Web-based Application (Managing and Accessing
using web browser)
• Developed with Open-source Software
• ISAD(G) Metadata Compliant - General
International Standard Archival Description
• Tool for Managing and Accessing Digital Archives
38

39. ผลผลิตของโครงการ (2)
Digital Archives Management Software version 1.0 Screenshot
39

40. ผลผลิตของโครงการ (3)
สวนโมกข ๓๖๐ องศา
คุณสมบัติของระบบ
• Web-based Virtual Reality Application
• Develop Panoramic VR using 2 Techniques
– HDR Photography
– Panorama Photography
40

41. ผลผลิตของโครงการ (3)
สวนโมกข ๓๖๐ องศา
41

42. ผลผลิตของโครงการ (3)
สวนโมกข ๓๖๐ องศา
42

43. ผลผลิตของโครงการ (3)
สวนโมกข ๓๖๐ องศา
43

44. ผลผลิตของโครงการ (4)
ระเบียงภาพปริศนาธรรมสามมิติ
คุณสมบัติของระบบ
• Web-based Photo Archives
• Interaction using Curve Wall Interface
• Develop using 2 Technologies
– XML
– Action Script 3
44

45. ผลผลิตของโครงการ (4)
ระเบียงภาพปริศนาธรรมสามมิติ
45

46. ผลผลิตของโครงการ (4)
ระเบียงภาพปริศนาธรรมสามมิติ
watch image, read text and listen sound 46

47. งานในอนาคต
• แปลงขอมูลและลงทะเบียนขอมูลเพิ่มเติม
• พัฒนาคลังสื่อมัลติมีเดียทีรวบรวม เสียง วิดีโอ และภาพเคลื่อนไหว
่
• ตอยอดพัฒนาระบบใหบริการผานอุปกรณชนิดอื่นๆ เชน มือถือ
แท็บเล็ต
• พัฒนาศูนยใหบริการศึกษาวิจัยภายในหอจดหมายเหตุพุทธทาส
อินทปญโญ
• พัฒนาระบบเขาถึงขอมูลโดยใชเทคโนโลยีสมัยใหม เชน Natural
User Interface 47

48. สรุป
องคประกอบของการพัฒนาหอจดหมายเหตุดิจิทัล
– เนื้อหา
• Cataloging
• Metadata Design and Knowledge Extraction
– เทคโนโลยี
• Information technology
• Communication technology
– บริการ
• Online and Mobile Services
• In house Services
48

49. ขอบคุณครับ
http://www.slideshare.net/rachabodin