Wskazania dla użytkownika systemu operacyjnego

1. Moduł 8
Wskazania dla użytkownika systemu operacyjnego
1. Podstawowe zasady BHP i ergonomii pracy na stanowisku komputerowym
mające wpływ na obsługę systemu operacyjnego
2. Rodzaje wskazań dla użytkowników systemów komputerowych
3. Bibliografia

2. 2
1. Podstawowe zasady BHP i ergonomii pracy na stanowisku komputerowym ma-
jące wpływ na obsługę systemu operacyjnego
Wskazania dla użytkownika systemu operacyjnego dotyczące przestrzegania zasad
bezpiecznej pracy, procedur i reguł na określonym stanowisku komputerowym oraz
ergonomii pracy są w dużej mierze zależne od konkretnego miejsca pracy.
Każde stanowisko komputerowe lub pomieszczenie z grupą stanowisk, ma swój
regulamin, zestaw istotnych przepisów BHP oraz szczegółowe procedury danej organi-
zacji, dotyczące np. ochrony danych osobowych czy dostępu do systemu informatyczne-
go.
Rys. 8.1 Przykład stanowiskowej instrukcji BHP
Źródło: własne
Jednak dla każdej osoby, pracującej na stanowisku komputerowym i obsługującej
system operacyjny można wyszczególnić następujące obowiązki dotyczące użytkownika:
- przestrzeganie zasad ergonomii pracy,
- wykonywanie procedur BHP podczas awarii i zagrożeń zdrowia i życia,
- wykonywanie zadań ściśle określonych dla danego stanowiska komputerowego,
- stosowanie procedur dotyczących bezpieczeństwa systemu operacyjnego, profilu
użytkownika i ochrony danych,
- przestrzeganie wytycznych i zaleceń Administratora sieci lokalnej,
- dbałość o porządek i czystość swojego stanowiska pracy.

3. 3
Każda instrukcja BHP przy obsłudze komputera i drukarki przewiduje podział za-
leceń na:
- przed rozpoczęciem pracy;
- podczas pracy;
- po zakończeniu pracy.
Najistotniejsze, z punktu widzenia użytkownika obsługującego system operacyjny,
będą te zalecenia dotyczące zachowań podczas pracy. Można tutaj wyszczególnić nastę-
pujące:
- zachowywać wygodną pozycję ciała i swobodę ruchów kończyn , a także odległo-
ści oczu od monitora;
- przy pracy ciągłej stosować przerwy (5-10 min. po godzinie pracy lub 20 min. po
2 godz. pracy, lecz dalsze łączenie przerw jest niedopuszczalne );
- przy pracy łączonej obsługę komputera z innym rodzajem pracy nie obciążającej
narządu wzroku i wykonywanymi czynnościami w innych pozycjach ciała – sto-
sować przemienność minimum co 2 godziny;
- miejsce pracy utrzymywać w należytym porządku i czystości.
2. Rodzaje wskazań dla użytkowników systemów komputerowych
Wskazania dla użytkownika systemu operacyjnego i urządzeń techniki kompute-
rowej mogą być formułowane podczas szkoleń kadry pracowniczej, instruktażów sta-
nowiskowych oraz w formie zaleceń producenta lub sprzedawcy podczas zakupu zesta-
wu komputerowego przez użytkownika końcowego. Można również, spotkać się z pew-
nymi wskazówkami dotyczącymi właściwej obsługi komputera w formie zaleceń po do-
konanej naprawie komputera przez serwis.
Analizując wszystkie wskazania, można podzielić je na grupy dotyczące określo-
nych przestrzeni pracy systemu komputerowego i jego pracy w sieci lokalnej i globalnej.
Do tych grup zaliczamy:
- wskazania dotyczące użytkowania sprzętu komputerowego,
- wskazania dotyczące użytkowania systemu operacyjnego,
- wskazania dotyczące pracy w sieci Web,
- wskazania dotyczące zabezpieczenia systemu operacyjnego i danych.
2.1 Wskazania dotyczące użytkowania sprzętu komputerowego.
Do tej grupy należą wszystkie sugestie i zalecenia dotyczące bezpiecznej i prawi-
dłowej eksploatacji urządzeń techniki komputerowej. Część z nich z powodzeniem moż-
na znaleźć w instrukcji obsługi lub warunkach gwarancji. Do najczęściej pojawiających
się wskazań na ten temat zaliczamy następujące:
- wszelkie naprawy sprzętu w okresie gwarancyjnym, powinny być wykonywane
przez serwis komputerowy,

4. 4
- diagnoza i ewentualna wymiana modułów powinny być wykonywane przy sprzę-
cie odłączonym od zasilania.
- zestaw komputerowy oraz urządzenia peryferyjne powinny być podłączone zasi-
lania za pomocą listwy antyprzepięciowej,
- sprzęt powinien zostać odłączony od sieci energetycznej (jeśli jest to możliwe)
podczas wyładowań atmosferycznych.
- jeżeli w sieci energetycznej pojawiają się częste spadki napięcia, zakłócenia lub
wyłączenia zasilania, powinno się stosować zasilacze awaryjne UPS,
- zauważone usterki powinny być usuwane bezzwłocznie,
- nie wolno dokonywać jakichkolwiek napraw prowizorycznych,
- sprzęt komputerowy powinien posiadać certyfikat CE.
- jednostka centralna komputera osobistego powinna znajdować się w przewiew-
nym miejscu w celu zapewnienia dobrej cyrkulacji powietrza,
- reagować na sygnalizację dźwiękową komputera dotyczącą błędów sprzętowych
lub przekroczenia dopuszczalnych temperatur,
- przestrzegać harmonogramu przeglądów konserwacyjnych (jeżeli są stosowane),
- co kilka miesięcy czyścić z kurzu i brudu wnętrze jednostki centralnej, ze szcze-
gólnym uwzględnieniem wentylatorów i radiatorów,
- przestrzegać warunków pracy i limitów wydajności urządzeń takich jak np. dru-
karki czy plotery,
- nie jeść i nie pić napojów podczas pracy przy komputerze,
- nie zrywać plomb i naklejek licencyjnych,
- nie wyłączać komputera prze nagłe odcięcie zasilania,
- w przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy komputera osobistego, nie-
zwłocznie powiadomić o tym Administratora IT.
2.2 Wskazania dla użytkownika systemu operacyjnego i oprogramowania użyt-
kowego
Wskazania te dotyczą przede wszystkim konfiguracji sprzętu pod obsługę określo-
nego systemu operacyjnego, czynności około instalacyjnych i konfiguracyjnych oraz
bezpiecznej i prawidłowej obsługi systemu operacyjnego i aplikacji.
Wymienić należy w tym miejscu takie wskazania jak:
- przygotowanie pod instalacje systemu operacyjnego przynajmniej dwóch party-
cji: jedną na system operacyjny drugą na ważne dane,
- wybór zaawansowanej opcji instalacji systemu, umożliwiającej dopasowanie op-
cji i składników do wymagań użytkownika,
- bezzwłoczne wykonanie, po instalacji systemu, dysków przywracania systemu,
- aktywowanie (np. Windows 7) i zabezpieczenie konta Administratora złożonym
hasłem,
- użytkownicy powinni korzystać jedynie z kont bez uprawnień administratora za-
bezpieczonych hasłami.
- dostęp do konta administracyjnego powinien być zastrzeżony dla administratora
IT lub innej osoby nadzorującej system komputerowy (np. nauczyciel, informa-
tyk, kierownik),

5. 5
- należy unikać zabezpieczania kont przy pomocy popularnych haseł (password,
qwerty, haslo, 123456), stosować silne hasła zawierające przynajmniej 6 znaków,
wielkie i małe litery, znaki specjalne (@, #, $...) oraz cyfry,
- w systemie powinna być włączona automatyczna aktualizacja systemu,
Rys. 8.2 Przykład błędu systemu komputerowego (blue screen) wymagającego konsultacji
z serwisem
Źródło: własne
- należy czytać ze zrozumieniem wszystkie pojawiające się na ekranie komunikaty
systemowe i świadomie wybierać dostępne opcje,
- system powinien posiadać oprogramowanie antywirusowe, najlepiej płatne,
- oprogramowanie antywirusowe powinno mieć włączoną automatyczną aktuali-
zację baz wirusów,
- w oprogramowaniu antywirusowym powinien być włączony skaner czasu rze-
czywistego (tzw. monitor),
- system powinien być skanowany raz dziennie (tzw. szybkie skanowanie) oraz raz
w tygodniu powinno być wykonane skanowanie pełne,
- system powinien zawierać oprogramowanie antyspyware (chyba że jest już czę-
ścią oprogramowania antywirusowego),
- należy regularnie wykonywać czyszczenie oraz defragmentację dysku twardego,
- podczas odinstalowywania aplikacji korzystać z narzędzi w Panelu Sterowania
lub odpowiednich programów narzędziowych (rysunek 8.2),
- należy ograniczać ilość programów uruchamianych przy starcie systemu,
- nie należy obciążać systemu multimedialnymi dodatkami typu: tapety, wygasza-
cze, gadżety,

6. 6
Rys. 8.3 Przykład programu narzędziowego do optymalizacji systemu i usuwania niepo-
trzebnych plików i aplikacji
Źródło: http://www.dobreprogramy.pl/CCleaner,Program,Windows,13061.html
- zbędne usługi powinny być wyłączane,
- należy wykonywać okresowe kopie bezpieczeństwa danych,
- komputery, do których podczas ich działania mogą mieć dostęp osoby postronne
powinny być zabezpieczone standardowym wygaszaczem ekranu z hasłem,
- wszelkiego rodzaju nośniki zewnętrzne, a w szczególności pamięci flash powinny
być bezwzględnie skanowane programem antywirusowym z aktualną bazą wiru-
sów,
- nie należy zdradzać haseł innym osobom lub umieszczać haseł w widocznym
miejscu,
- nie należy instalować programów z nieznanych źródeł,
- prowadzić świadomą politykę udostępniania zasobów systemu operacyjnego je-
go użytkownikom,
- nie zaśmiecać pulpitu dokumentami i innymi elementami,
- świadomie organizować dane, wykorzystując wszystkie możliwości systemu pli-
ków i zasobów dyskowych,
- nie usuwać i nie przenosić plików i folderów systemowych,
- nie udostępniać swojego konta osobom nieuprawnionym do pracy na nim.
2.3 Wskazania dotyczące pracy systemu operacyjnego w sieci Web
Jeżeli komputer jest podłączony do sieci lokalnej oraz globalnej (internet), użyt-
kownik powinien stosować się dodatkowo do następujących wskazań:
- w systemie powinien być zainstalowany firewall lub przynajmniej powinna być
uruchomiona wbudowana zapora systemu operacyjnego,

7. 7
- program antywirusowy i zapora powinny blokować potencjalnie niebezpieczne
adresy stron internetowych.
- do przeglądania stron WWW powinno się używać bezpiecznie skonfigurowanej
przeglądarki internetowej.
- jeżeli komputer podłączony jest do firmowej sieci komputerowej lub przechowu-
je ważne dane powinno się dokonywać cyklicznej zmiany haseł co 30 dni, zgodnie
z założeniami polityki ochrony danych,
- należy unikać potencjalnie niebezpiecznych stron WWW.
- nie powinno się otwierać załączników w wiadomościach e-mail z niewiadomych
źródeł, zawartość wszystkich załączników powinna być przeskanowana progra-
mem antywirusowym,
- należy korzystać z witryn zaufanych, i sprawdzić, czy np. system obsługi transak-
cji jest bezpieczny (używa bezpiecznego protokołu https),
- należy korzystać z filtru witryn wyłudzających informacje,
- należy postępować ostrożnie, klikając hiperłącza (łącza, które otwierają witryny
sieci Web po kliknięciu) w wiadomościach e-mail,
- dodatki do przeglądarek sieci Web, w tym formanty ActiveX, należy pobierać tyl-
ko z zaufanych witryn sieci Web,
- używając protokołów komunikacyjnych IRC, ICQ, AOL Instant Messenger i po-
dobnych (komunikatory typu Gadu-Gadu) nie należy akceptować przyjęcia pli-
ków od nieznajomych,
- korzystać z opcji kontroli rodzicielskiej (reglamentować dostęp do internetu),
- świadomie skonfigurować opcje internetowe w systemie operacyjnym,
- włączyć blokowanie wyskakujących okienek,
- często aktualizować aplikacje wykorzystywane do pracy w sieci Web (przeglą-
darki, programy pocztowe, ftp, komunikatory i inne).

8. 8
Rys. 8.4 Okno konfiguracji opcji internetowych
Źródło: własne

9. 9
Bibliografia
1. Adamczewski P. (2005): Słownik informatyczny. Gliwice: Helion
2. Kowalski T. (2012): Kwalifikacja E.12. Montaż i eksploatacja komputerów osobi-
stych oraz urządzeń peryferyjnych. Gliwice: Helion
3. Marciniuk T., Pytel K., Osetek S. (2013): Przygotowanie stanowiska komputerowe-
go do pracy. Część 1 i 2. Warszawa: WSiP
4. Mueller S. (2009): Rozbudowa i naprawa komputerów PC. Gliwice: Helion
5. Wilczewski S., Wrzód M., (2007): Bezpieczny komputer w domu. Gliwice: Helion
6. Wojtuszkiewicz K., (2011): Urządzenia techniki komputerowej cz. 1 i cz. 2. Warszawa:
PWN
Netografia
1. http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU19940240083 - Ustawa z dnia 4
lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
2. http://www.dobreprogramy.pl/CCleaner,Program,Windows,13061.html - Pro-
gram CCleaner