Rodzaje programów komputerowych wspomagających sporządzanie dokumentacji sieci wodociągowych i kanalizacyjnych

1. 1
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Źródło: www.fotolia.pl
KURS Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
MODUŁ
Rodzaje programów komputerowych
wspomagających sporządzanie dokumentacji sieci
wodociągowych i kanalizacyjnych

2. 2
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
3 Rodzaje programówkomputerowychwspomagających
sporządzanie dokumentacji sieci wodociągowychi kanalizacyjnych
3.1 Zastosowanie programów komputerowych wspomagających wykonanie
zadań
3.1.1 Czym jest projektowanie wspomagane komputerowo?
Jest to zastosowanie sprzętu i oprogramowania komputerowego
w projektowaniu technicznym. Do zakresu projektowania wspomaganego komputerowo
można zaliczyć: odwzorowywanie konstrukcji (modelowanie cyfrowe, wykonywanie
dokumentacji, kreślenie), opracowanie baz danych i zarządzanie nimi, a także symulacja,
wizualizacja i animacja. Metodologia CAD używana jest głównie do tworzenia
szczegółowych, przestrzennych (3D) modeli bryłowych, powierzchniowych
komponentów lub też ich wektorowych rysunków 2D. Używając projektowania
wspomaganego komputerowo, można zmniejszyć koszty rozwoju produktu, a także
zwiększyć jego jakość i wydajność1.
Tradycyjne kreślenie, które wykonuje projektant, polega na przeniesieniu
rysunku tworzonego w wyobraźni na papier dwuwymiarowy. Wirtualne projektowanie
nie wymaga od kreślarza tak wielkiej wyobraźni, jakie jest niezbędne w projektowaniu
tradycyjnym. System CAD z założenia miał zastąpić tradycyjne techniki kreślarskie.
Wykorzystanie programów komputerowych umożliwia wielokrotne wprowadzanie
zmian oraz szybsze dokonywanie rysunków technicznych.
3.1.2 CAD
CAD (ang. Computer Aided Design), czyli projektowanie wspomagane
komputerowo, polega na wykorzystaniu sprzętu i oprogramowania komputerowego
w celu tworzenia dokumentacji projektowej. Metodologia CAD jest wykorzystywana
między innymi w inżynierii mechanicznej, instalacyjnej i budowlanej. Znamienne dla
CAD jest cyfrowe modelowanie geometryczne mające na celu opracowanie zapisu
konstrukcji wyrobu (jednego obiektu technicznego lub układu kilku). Definiowaną
postać konstrukcyjną wyrobu tworzą jego cechy2:
 wszystkie geometryczne;
 wszystkie dynamiczne;
 niektóre technologiczne (np. materiałowe).
Zbiór tych trzech rodzajów informacji stanowi zapis konstrukcji wyrobu – jego
dokumentację konstrukcyjną.
Do zakresu CAD można zaliczyć (jest to umowne – w technice nie istnieją
sztywne granice określające, co wchodzi w zakres CAD, a co już nie):
1 Biedugnis S., Wspomaganie komputerowe projektowania sieci wodociągowej, Wydawnictwo
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1994
2 Dromlewska M., Komputerowo Zintegrowane Wytwarzanie, czyli CIM, Szkolne Centrum Informacji
Multimedialnej, Chełm 2012

3. 3
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
 komputerowe odwzorowanie konstrukcji, w tym:
− modelowanie cyfrowe – tworzenie cyfrowej makiety wyrobu,
− wykonywanie dokumentacji rysunkowej z modeli cyfrowych,
− kreślenie – wykorzystania komputera jako rodzaju elektronicznej deski
kreślarskiej – CADD;
 opracowywanie baz danych (elementów znormalizowanych, własności
materiałowych itp.) i zarządzanie nimi;
 symulacja, wizualizacja i animacja – CAID (cyfrowe prototypowanie,
przygotowywanie ofertowych prezentacji fotorealistycznych itp.).
Istnieją także inne systemy komputerowe mające na celu tworzenie
dokumentacji projektowej. Są to:
 CAE (Computer Aided Engineering) – komputerowe wspomaganie prac
inżynierskich;
 PPC (Production Planinngand Control) – komputerowe wspomaganie planowania;
 CAPP (Computer Aided Process Planning) – komputerowe wspomaganie
planowania procesów;
 CAM (Computer Aided Manufacturing) – komputerowe wspomaganie
wytwarzania;
 CAQ (Computer Aided Quality Control) – komputerowe wspomaganie sterowania
jakością.
3.1.3 Rodzaje programów komputerowych typu CAD
Do głównych producentów oprogramowania komputerowego przeznaczonego
do sporządzania rysunków technicznych (CAD) należą:
 Autodesk;
 INTERsoft;
 Ribbonsoft.
Autodesk oferuje program AutoCad, który wykorzystywany jest
do dwuwymiarowego (2D) i trójwymiarowego (3D) komputerowego wspomagania
projektowania. Program zapisuje pliki w formacie DWG i DXF. Powstało wiele wersji
programu dopasowanych do konkretnych grup zawodowych. W tym wypadku
dla konkretnych branż projektowych Autodesk przygotował zakładki branżowe
wspomagające program AutoCad. Przykładowe wersje programu:
 AutoCAD;
 AutoCAD LT (rysunki 2D);
 AutoCAD Mechanical.

4. 4
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Inne programy typu CAD:3
 MegaCAD – dodatkowe aplikacje zewnętrzne przystosowują go do zarządzania
różnego rodzaju sieciami terenowymi lub znajdującymi się wewnątrz budynku;
 FreeCAD 8.4 – nieskomplikowany darmowy program;
 A9CAD 2.2.1 – darmowy program (2D) obsługujący formaty DWG DXF;
 Corel DESIGNER Technical Suite 12 – zawiera całościowy pakiet narzędzi
do sporządzania rysunków i dokumentacji;
 ProgeCAD LT 2006 6.1.8 – darmowy program o szerokich możliwościach,
stworzony na bazie IntelliCAD 6. Program umożliwia wybór interfejsu
wzorowanego na AutoCAD;
 ZWCAD – umożliwia projektowanie i tworzenie dokumentacji projektowej
na każdym etapie projektowania.
3.1.4 Założenia programu pit-cup i zakres zastosowania
Program pit-cup powstał w firmie projektowej, aby wspomagać projektowanie
sieci i instalacji. W firmie tej instalatorzy zaczynali pracę na wersji 10 AutoCAD-a.
Ponieważ praca w samym AutoCAD-zie nie należała do najszybszych i najbardziej
wydajnych, napisali swoją własną aplikację. Następnie w firmie zostali zatrudnieni
informatycy, którzy już w 1991 roku opracowali pierwszą aplikację CAD, wspomagającą
projektowanie instalacji centralnego ogrzewania, instalacji sanitarnych
(wodociągowych, kanalizacyjnych), wentylacji, klimatyzacji i instalacji elektrycznych.
Aplikacja pit-cup przeznaczona jest do wspomagania projektowania instalacji
branży grzewczej, sanitarnej (sieci wodociągowe, kanalizacyjne), wentylacji,
klimatyzacji i branży elektrycznej w środowisku AutoCAD-a. Program ten jest
podzielony na moduły: ogrzewanie, instalacje sanitarne, wentylacja, instalacje
elektryczne, regulacja, które mogą być wykorzystywane oddzielnie lub łącznie, tworząc
jednolitą multiaplikację, wspomagającą projektowanie instalacji wszystkich branż.
Program ten umożliwia projektowanie w 2D oraz w 3D, choć zazwyczaj
wykorzystuje się tylko 2D, natomiast obraz w trójwymiarze może zostać wygenerowany
automatycznie.
Aplikacja ta posiada wbudowane funkcje przeznaczone do przekazywania
danych do różnorodnych programów obliczeniowych. Posiada bogatą bibliotekę –
ponad 6 000 symboli opisujących urządzenia, armaturę i wyposażenie instalacji
poszczególnych branż. Umożliwia definiowanie dowolnej ilości własnych symboli.
Aplikacje pit-cup dostępne są w polskich wersjach do AutoCAD-a R14/2000/2002.
Istnieje także pit-LT przeznaczony do AutoCAD-a LT. Pit-cup może współpracować
z programami przeznaczonymi do obróbki zeskanowanych dokumentacji, co jest bardzo
istotne, w przypadku gdy niezbędna dokumentacja istnieje tylko na papierze. Program
umożliwia tworzenie projektów rastrowo-wektorowych, dzięki czemu nie ma potrzeby
przerysowywania istniejących dokumentacji.
3 http://www.softcoffee.net/software/category/Grafika-Wspomaganie_projektowania-103

5. 5
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
3.1.5 Struktura sieci komputerowej
Rysunek 3.1 Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie
Źródło:http://www.rfog.pl/img/produkt/257,system-monitoringu-sieci-optycznych-rffnm6000-
monitor,5.jpg
3.1.6 Schemat współpracy międzybranżowej
Rysunek 3.2 Przykład współpracy międzybranżowej
Źródło: Opracowanie własne

6. 6
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Dzięki oprogramowaniu CAD możliwe jest lepsze porozumienie między różnymi
działami. Możliwa jest także praca na jednym projekcie, co skutkuje znacznym
zmniejszeniem szansy na popełnienie błędu. Poszczególne moduły programu pit-cup
mogą być zamawiane w zależności od potrzeb danej pracowni projektowej. Dostępne
moduły to:
 menu (zawiera moduł Architektura);
 instalacje grzewcze;
 instalacje sanitarne (sieci wodociągowe i kanalizacyjne);
 wentylacja/klimatyzacja;
 instalacje elektryczne4.
3.1.7 Założenia projektowe
AutoCAD jest przodującym pakietem CAD, szeroko rozpowszechnionym wśród
projektantów. Dzięki temu możliwe jest wymienianie danych, np. między architektem,
instalatorem i konstruktorem. Jednolity interfejs wszystkich aplikacji, zgodny
z interfejsem AutoCAD-a, przyczynia się do łatwości obsługi programów.
W przypadku rysunków opracowanych w innych systemach CAD bardzo
przydatnym narzędziem zaimplementowanym w pit-cup jest konwerter
warstw. Niezwykle przydatne są też funkcje rozpoznawania takich elementów, jak
ściany, drzwi, otwory czy okna. Dzięki temu znacznie wzrasta szybkość i poprawność
opracowania dokumentacji. Możliwe jest np. automatyczne umieszczenie grzejników
pod oknami, wyłączników przy drzwiach czy też projektowanie otworów
technologicznych przy przejściu kanałów przez ściany. W pit-cup istnieje możliwość
definiowania grup obejmujących różne kategorie obiektów, np. całe fragmenty
budynków, typowe pomieszczenia, fragmenty sieci, typowe układy kotłowni,
wymiennikowni itp. Zdefiniowane grupy można dowolnie wykorzystywać w następnych
projektach.
Funkcjami przyspieszającymi i ułatwiającymi projektowanie są m.in.:
 automatyczne podłączanie wszystkich lub tylko wybranych grzejników
do przewodów zasilających lub do pionów;
 automatyczne wymiarowanie;
 automatyczne podłączanie przewodów do urządzeń;
 oznaczanie i opisywanie elementów sieci;
 wstawianie urządzeń w istniejące przewody itp.
Pit-cup ma bardzo bogatą bibliotekę symboli, typów przewodów i urządzeń.
Dostępne są w nim np. sparametryzowane biblioteki grzejników znanych producentów,
4 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja, cz. 1 i cz. 2, WSiP, Warszawa 2008

7. 7
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
biblioteki innych urządzeń i obiektów o typowych rozmiarach (urządzenia sanitarne,
drzwi, okna, wentylatory, itd.). Opisanych jest wiele typów znormalizowanych
przewodów (rur, kabli) i złączek. Ponadto pit-cup jest programem bardzo elastycznym,
pozwala na definiowanie nowych urządzeń oraz rozszerzenie biblioteki o własne
symbole. Jest to istotne przy wykonywaniu nietypowych projektów.
Pit-cup umożliwia wykonywanie niektórych obliczeń, takich jak: dobór
przekrojów kanałów wentylacyjnych, obliczenie ilości kratek nawiewnych
lub wywiewnych, obliczanie ilości opraw oświetleniowych i inne. Ponadto pit-cup
umożliwia przekazywanie danych do zewnętrznych programów obliczeniowych
przeznaczonych do obliczania strat ciepła budynków, wykonywania obliczeń
hydraulicznych sieci, obliczania powierzchni kanałów. Pozwala także na przekazywanie
danych do programów kosztorysujących oraz do arkuszy kalkulacyjnych. Do programu
dołączone są szablony programu Excel, które umożliwiają automatyczne tworzenie
specyfikacji, podsumowań, a nawet obliczenia kosztów materiałów niezbędnych do
wykonania projektowanych instalacji. Pit-cup współpracuje także z programami
służącymi między innymi do:
 zarządzania budynkami (facility management);
 zarządzania dokumentacją;
 konwersji rysunków w różnych formatach DXF;
 skanowania.
Pit-cup oferuje praktyczne i sprawdzone rozwiązania potrzebne do usprawnienia
warsztatu projektanta.

8. 8
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
3.1.8 Zastosowanie modułów programu pit-cup
Moduły Pit-Menu
Pit-Menu jest to moduł podstawowy, niezbędny do pracy z innymi aplikacjami
branżowymi. Moduł ten posiada następujące funkcje:
 ogólne funkcje dodatkowe AutoCAD-a;
 specjalne dodatkowe punkty lokalizacyjne;
 graficzne zarządzanie warstwami;
 zarządzanie blokami, symbolami i atrybutami obiektów;
 automatyczne legendy, specyfikacje, ramki i tabelki rysunkowe;
 tworzenie przekrojów;
 wymiarowanie;
 wspomaganie drukowania.
Moduły Pit-Architektura
Pit-Architektura (konstrukcje budowlane) – jest to moduł przeznaczony
do tworzenia dokumentacji budowlanej. Umożliwia konstruowanie ścian, wstawianie
okien i drzwi oraz projektowanie schodów, stropów i dachów. Pit-Architektura jest
idealnym narzędziem do tworzenia podkładów dla branż, a dzięki możliwości pracy
w środowisku sieciowym zapewnia zgodność dokumentacji na każdym etapie
powstawania projektu. Ogólne cechy modułu:
 przestrzenne projektowanie budynków;
 automatyczne tworzenie przekrojów;
 automatyczne obliczanie powierzchni pomieszczeń;
 bogate biblioteki symboli i elementów wyposażenia (meble, urządzenia sanitarne,
elektryczne);
 łatwa rozbudowa biblioteki symboli, np. wprowadzenie mebli określonego
producenta czy nowych urządzeń.
Moduł Pit-Instalacje sanitarne
Pit-Instalacje sanitarne – moduł przeznaczony do projektowania sieci sanitarnych
(wodociągowych, kanalizacyjnych) wyposażony w bogaty zestaw funkcji
automatyzujących projektowanie i edytowanie dokumentacji sieci sanitarnych. Program
umożliwia między innymi:
 tworzenie schematów technologicznych, rozwinięć sieci, rzutów, przekrojów
i rysunków perspektywicznych;
 projektowanie m.in. sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, ppoż., gazowych,
sprężonego powietrza, laboratoryjnych;

9. 9
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
 automatyczne wstawienie i podłączanie armatury i urządzeń;
 prowadzenie przewodów sieciowych pojedynczo lub zdefiniowanymi wiązkami;
 automatyczne tworzenie rozwinięć sieci wodociągowych i kanalizacyjnych
oraz izometrii na podstawie narysowanych rzutów.
Rysunek 3.3 Przykład analizy obliczeń wytrzymałościowych i hydraulicznych
Źródło: Opracowanie własne
Moduł Pit-Regulacja
Pit-Regulacja to moduł dodatkowy, umożliwiający tworzenie schematów regulacyjnych.
Umożliwia projektowanie układów przeznaczonych do regulacji instalacji grzewczych,
sanitarnych (sieci wodociągowych, kanalizacyjnych) i wentylacyjnych.
3.1.9 Inne, mniej znane programy do projektowania sieci wodociągowych
i kanalizacyjnych
Profil Koordynator 7.0
Jest to oprogramowanie firmy EPI-Graf, które służy do projektowania
zewnętrznych sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, sieci gazowych, sieci cieplnych
oraz podziemnych sieci kablowych. Za jego pomocą można szybko wygenerować plan
sytuacyjny oraz dowolną ilość profili podłużnych. Program obsługuje mapy DXF oraz
BMP. Daje również możliwość wprowadzania własnych katalogów obiektów i jest
kompatybilny z programami CAD.
Program automatycznie generuje profile podłużne i plany sytuacyjne całych sieci,
z dowolną liczbą odgałęzień (dedykowany do dużych tematów projektowych).
Wodociągowiec 3.0 CAD
To oprogramowanie firmy Mad-Computers. Wspomaga projektowanie sieci
wodociągowych. Projektowanie odbywa się na wczytanej mapie terenu. Program oblicza

10. 10
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
również wrysowaną sieć wodociągową, dobierając średnice rur. Rysunki profili
i zestawienia są generowane automatycznie.
Możliwości programu są następujące:
 praca na podkładach w postaci map terenu – numerycznych lub zeskanowanych,
pliki z mapami terenu, które można wprowadzać do programu, mogą mieć
następujące rozszerzenia: bmp, jpeg, wmf, emf, dxf;
 odpowiedni dobór średnic z wczytanego typoszeregu rur;
 obliczanie strat prędkości i ciśnienia przepływu wody w rurociągach;
 automatyczne generowanie tabel obliczeniowych oraz rysunków profili podłużnych
sieci;
 uwzględnianie kolizji z uzbrojeniem podziemnym oraz dodatkowych rzędnych
terenu pomiędzy węzłami;
 możliwość wprowadzania na odcinkach sieci armatury w postaci łuków, hydrantów,
trójników, zasuw, redukcji, obejm itp.;
 automatyczne generowanie zestawienia materiałów (rury i armatura) oraz ilości
ziemi z wykopów;
 wydruk mapy, tabeli obliczeniowych, profili podłużnych, zestawienia materiałów;
 gotowe tabelki opisowe do rysunków;
 współpraca z AutoCadem i innymi programami typu CAD w zakresie importu
i eksportu plików – typ pliku: dxf;
 wbudowany własny edytor rysunków i napisów.
Kanalizator 6.0 CAD
Podobnie jak Wodociągowiec, Kanalizator 6.0 CAD jest oprogramowaniem firmy
Mad-Computers. Służy do wspomagania projektowania sieci kanalizacyjnych.
Projektowanie odbywa się na zadanej mapie terenu. Program oblicza wrysowaną sieć
kanalizacyjną, dobierając średnice rur.
Główne możliwości obecnej wersji:
 załadowanie podkładu (mapy terenu) w formatach plików: dxf, jpg, bmp i wmf;
 ustalenie skali podkładu;
 przeskalowanie podkładu;
 przesuwanie podkładu na kartce;
 podgląd w powiększeniu wybranego fragmentu mapy;
 wprowadzanie własnych rysunków i napisów na mapie i profilu;
 zmiana umiejscowienia opisu węzłów na mapie;
 dostęp do wszystkich parametrów odcinka z możliwością ich modyfikacji;
 wybór formatu i orientacji rysunku;
 wprowadzanie opisów węzłów i kolizji na profilu;

11. 11
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
 wprowadzanie kilku rodzajów węzłów (studzienka, ściana budynku, wpust
deszczowy, trójnik);
 wybór sposobu obliczania sieci („z góry na dół” lub „z dołu do góry”);
 wybór sposobu obliczania spadków minimalnych:
− z odwrotności średnicy,
− wpisany przez użytkownika w typoszeregu rur,
− z siły tnącej pomiędzy ścianką rury a ściekami;
 analiza przebiegu obliczeń;
 połączenie kilku odcinków w węźle na różnych poziomach;
 wykonywanie obliczeń statyczno-wytrzymałościowych;
 zapisywanie do pliku profilu wraz z tabelą obliczeniową (z możliwością
ich późniejszej edycji w programie);
 eksport mapy i profilu do pliku z rozszerzeniem dxf (AutoCad);
 podgląd wydruku mapy i profilu;
 wprowadzanie tabelki opisowej do rysunku (trzy rodzaje gotowych tabelek);
 drukowanie raportu (zestawienia materiałów i ilości ziemi z wykopów).
3.2 Rozróżnienie narzędzi programów komputerowych do sporządzenia
rysunków
Narzędzia do komputerowego projektowania składają się z dwóch elementów:
metod projektowania i narzędzi właściwych, czyli pomocy projektowych, takich jak
na przykład komputer z oprogramowaniem. Każdy program typu CAD opisuje
we własnym zakresie narzędzia używane do sporządzania rysunków. Najogólniej
narzędzia programów do kreślenia można podzielić na:
 sterowanie właściwościami obiektów – obiekty można uporządkować
w rysunku i sterować sposobem ich wyświetlania i drukowania poprzez zmianę
ich cech, takich jak warstwa, rodzaj linii, kolor, szerokość linii i styl drukowania;
 narzędzia do precyzyjnego rysowania – można korzystać z różnych narzędzi
do precyzyjnego rysowania, które usprawniają tworzenie dokładnych rysunków
bez wykonywania żmudnych obliczeń;
 rysowanie obiektów geometrycznych – rysunki składają się z obiektów.
Z reguły obiekty rysunkowe tworzone są przez wskazanie punktów za pomocą
urządzenia wskazującego lub przez wpisanie wartości współrzędnych w linii
poleceń;
 tworzenie i używanie bloków (symboli) – blok jest jednym obiektem
lub większą liczbą obiektów, które zostały połączone w pojedynczy obiekt. Bloki
wspomagają powtórne wykorzystanie obiektów w tym samym rysunku lub innych
rysunkach;

12. 12
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
 zmiana istniejących obiektów – można wybrać obiekty, przejrzeć
i zmodyfikować ich cechy oraz wykonać podstawowe i specyficzne
dla określonego typu obiektów operacje edycyjne.
Wizualizacja jest narzędziem pozwalającym w programach komputerowych
generować obiekty w trójwymiarowej formie.
Do sterowania właściwościami obiektów zaliczamy:
 przegląd cech obiektów;
 kopiowanie cech między obiektami;
 pracę z warstwami;
 pracę z kolorami;
 pracę z rodzajami linii;
 sterowanie szerokością linii;
 wyświetlanie i zmianę cech wybranych obiektów.
Do narzędzi precyzyjnego rysowania zaliczamy:
 używanie współrzędnych i układów współrzędnych;
 korzystanie z wprowadzenia dynamicznego;
 tryb lokalizacji;
 ograniczanie ruchu kursora;
 łączenie lub odsuwanie punktów i współrzędnych;
 określanie odległości;
 pobranie informacji geometrycznej z obiektu;
 używanie kalkulatora.
Do narzędzi rysowania obiektów geometrycznych zaliczamy:
 rysowanie obiektów liniowych;
 rysowanie obiektów krzywoliniowych;
 rysowanie geometrii konstrukcyjnej i odniesienia;
 tworzenie i łączenie obszarów (Regiony);
 tworzenie obiektów 3D;
 tworzenie chmurek wersji5.
5 Sydor M., Wprowadzenie do CAD. Podstawy komputerowo wspomaganego projektowania,
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009

13. 13
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Narzędzia do sporządzania rysunków mieszczą się w belkach w interfejsie
programu. Dla przykładu opisano kilka z tych narzędzi6.
Po uruchomieniu programu AutoCad pojawiają się okna kreatora programu.
Okna kreatora zapisu graficznego
Rysunek 3.4 Okna kreatora zapisu graficznego
Źródło: Opracowanie własne
Obszar rysunku zajmuje największą część kreatora. To w nim widoczny jest
kreślony rysunek. Rysunki sporządza się na warstwach. Warstwy mają na celu
zgrupowanie elementów o jednakowym przeznaczeniu. Dokonuje się tego, aby była
możliwość edytowania wielu podobnych elementów razem.
Okna narzędziowe – z wchodzącymi w ich skład ikonami narzędzi – pozwalają
wprowadzać większość poleceń AutoCAD-a. Wskazanie ikony kursorem komend
i kliknięcie lewym przyciskiem myszy uaktywnia przypisane do tej ikony polecenie
(narzędzie).
W belkach narzędziowych znajdują się opcje do podstawowych funkcji edycji
rysunku, takich jak zapisz, cofnij, drukuj itp.
Okno standard
Rysunek 3.5 Okno standard
Źródło: Opracowanie własne
6 Podręcznik użytkownika AutoCAD 2006 r.

14. 14
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Narzędzia rysunkowe służące do ustawień opcji rysowania znajdują się na linii
statusowej. Obok nich znajdują się współrzędne lokalizujące miejsce obecnego kreślenia.
Obszar współrzędnych i narzędzi rysunkowych
Rysunek 3.6 Obszar współrzędnych i narzędzi rysunkowych
Źródło: Opracowanie własne
Rysowanie odcinków prostych, łuków i polilinii wykonuje się poprzez wybranie
odpowiedniej opcji przypisanej do konkretnego narzędzia rysowania lub poprzez
wpisanie komendy w wiersz poleceń. Obiekty rysunkowe są prostymi figurami
geometrycznymi, które służą do kształtowania modeli geometrycznych projektowanych
obiektów technicznych. Narzędzia bryły i powierzchni służą do rysunków 3D.
Ikony narzędzi rysuj, bryły, powierzchnie
Rysunek 3.7 Ikony narzędzi rysuj, bryły, powierzchnie
Źródło: Opracowanie własne
W celu zwymiarowania narysowanego obiektu należy skorzystać z narzędzi
wymiarowania. Wymiarowanie rysunków można podzielić na trzy rodzaje: wymiary
liniowe, kątowe oraz wymiary promieni i średnic.
Ikony narzędzi wymiarowania
Rysunek 3.8 Ikony narzędzi wymiarowania
Źródło: Opracowanie własne
Opisy sporządza się za pomocą polecenia TEKST. Opcję tę wybiera się z pozycji
„Rysuj” w menu głównym. Polecenie posiada dwie opcje: jeden wiersz i wiele wierszy.
Tekst można edytować w edytorze tekstu.

15. 15
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Edytor tekstu
Rysunek 3.9 Edytor tekstu
Źródło: Opracowanie własne
Rysunek sporządza się na rzutniach. W przypadku rysunków 2D ustawia się
widok z góry. Rysunki 3D można oglądać z dowolnych stron – w tym celu należy określić
widok rysunku, używając belki „Widok”, na której przedstawione są rzutowania, np.
z przodu, z tyłu, z góry.
Ikony widoku
Rysunek 3.10 Ikony widoku
Źródło: Opracowanie własne
Program wykorzystuje niezależny układ współrzędnych kartezjańskich
w przestrzeni modelu i papieru. W tych przestrzeniach istnieje układ GUW (Globalny
Układ Współrzędnych). Projektant może stworzyć tymczasowy układ współrzędnych
zwany LUW (Lokalny Układ Współrzędnych). Układ LUW może różnić się od GUW.
Układ LUW ma ułatwiać rysowanie obiektów 3D.
Ikony LUW
Rysunek 3.11 Ikony LUW
Źródło: Opracowanie własne
Większość obiektów w środowiskach CAD rysuje się, używając gotowych bloków
zawartych w bibliotekach. Posługując się tym narzędziem, przyspieszamy sporządzanie
rysunków.

16. 16
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
Biblioteka bloków
Rysunek 3.12 Biblioteka bloków
Źródło: Opracowanie własne
3.3 Literatura
3.3.1 Literatura obowiązkowa
 Biedugnis S., Wspomaganie komputerowe projektowania sieci wodociągowej,
Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1994;
 Heidrich Z., Wodociągi i kanalizacja, cz. 1 i cz. 2, WSiP, Warszawa 2008;
 Podręcznik użytkownika AutoCAD 2006 r.;
 Sydor M., Wprowadzenie do CAD. Podstawy komputerowo wspomaganego
projektowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;
 Zespół autorów pod redakcją Żuchowickiego W., Wodociągi i kanalizacja –
projektowanie, montaż, eksploatacja, modernizacja, Wydawnictwo Verlag
Dashofer Sp. z o.o., Warszawa 2001;
 Żuchowicki A., Projektowanie sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, Wydawnictwo
Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, Koszalin 2004.
3.3.2 Literatura uzupełniająca
 Biedugnis S., Metody informatyczne w wodociągach i kanalizacji, Wydawnictwo
Politechniki Warszawskiej, Warszawa 1998;
 Wojciechowski T., Zawodowy rysunek budowlany, WSiP, Warszawa 1999.

17. 17
Kurs: Sieci wodociągowe i kanalizacyjne
3.3.3 Netografia
 http://autor.com.pl;
 http://cad.pl;
 http://www.softcoffee.net/software/category/Grafika-
Wspomaganie_projektowania-103.
3.4 Spis rysunków
Rysunek 3.1 Przykładowa struktura sieci komputerowej wspomagającej projektowanie5
Rysunek 3.2 Przykład współpracy międzybranżowej...............................................................................5
Rysunek 3.3 Przykład analizy obliczeń wytrzymałościowych i hydraulicznych ......................9
Rysunek 3.4 Okna kreatora zapisu graficznego..........................................................................................13
Rysunek 3.5 Okno standard....................................................................................................................................13
Rysunek 3.6 Obszar współrzędnych i narzędzi rysunkowych..........................................................14
Rysunek 3.7 Ikony narzędzi rysuj, bryły, powierzchnie........................................................................14
Rysunek 3.8 Ikony narzędzi wymiarowania.................................................................................................14
Rysunek 3.9 Edytor tekstu.......................................................................................................................................15
Rysunek 3.10 Ikony widoku....................................................................................................................................15
Rysunek 3.11 Ikony LUW..........................................................................................................................................15
Rysunek 3.12 Biblioteka bloków..........................................................................................................................16
3.5 Spis treści
3 Rodzaje programów komputerowych wspomagających sporządzanie dokumentacji
sieci wodociągowych i kanalizacyjnych..............................................................................................................2
3.1 Zastosowanie programów komputerowychwspomagającychwykonanie zadań ...............2
3.1.1 Czym jest projektowanie wspomagane komputerowo? .......................................................................... 2
3.1.2 CAD ........................................................................................................................................................................ 2
3.1.3 Rodzaje programów komputerowych typu CAD ....................................................................................... 3
3.1.4 Założenia programu pit-cup i zakres zastosowania ................................................................................. 4
3.1.5 Struktura sieci komputerowej........................................................................................................................ 5
3.1.6 Schemat współpracy międzybranżowej ...................................................................................................... 5
3.1.7 Założenia projektowe ....................................................................................................................................... 6
3.1.8 Zastosowanie modułów programu pit-cup................................................................................................. 8
3.1.9 Inne mniej znane programy do projektowania sieci wodociągowych i kanalizacyjnych ............... 9
3.2 Rozróżnienie narzędzi programów komputerowych do sporządzenia rysunków............11
3.3 Literatura............................................................................................................................................................16
3.3.1 Literatura obowiązkowa ................................................................................................................................16
3.3.2 Literatura uzupełniająca................................................................................................................................16
3.3.3 Netografia...........................................................................................................................................................17
3.4 Spis rysunków...................................................................................................................................................17