Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Was ist angesagt?
Was ist angesagt? (20)
Andere mochten auch
Ähnlich wie Psikopatoloji
Ähnlich wie Psikopatoloji (20)
Mehr von Sema Atasever
Mehr von Sema Atasever (14)
Psikopatoloji
- 1. Psikolojik Bozukluklar Prof. Dr. Nesrin Hisli Şahin Fen-Edebiyat Fakültesi Fen- Fakü Psikoloji Bölümü Bö “Tıp ve İnsan” nsan” Tıbbi Psikoloji www.baskent.edu.tr/~nesrins www.baskent.edu.tr/~ Psikolojik Bozukluklar Sapmış Davranışların Tarihsel Açıdan Değerlendirilmesi Psikososyal Bozuklukların Tanımlanması ve Sınıflandırılması Anksiyete Bozuklukları Somatoform ve Disosiyatif Bozukluklar: Anksiyeteye Dayalı Ruh Durumu Bozuklukları Şizofreni Kişilik Bozuklukları Çocukluk Dönemi Bozuklukları
- 2. Sapmış Davranışların Tarihsel Açıdan Değerlendirilmesi Pek çok tarihsel kişide de psikolojik bozukluklar vardı kiş vardı Kral Saul Jean-Jacques Rousseau Jean- Abraham Lincoln Winston Churchill Howard Hughes İnsanlık tarihinin farklı dönemlerinde farklı tepkiler nsanlı farklı farklı Çinliler, Mısırlılar, Yahudiler Mı rlı Doğaüstü güçler, Trefinasyon Doğ stü üçler, Antik dönem dö Hipokrat, Beyinde bir bozukluk, fizyolojik açıklamalar aç Ortaçağ Ortaç Doğaüstü güçler, Exorsizim Doğ stü üçler, Aydınlanma Aydı Fizyolojik nedenler, Frengi 19.yy. Psikolojik nedenler, Psikoanaliz 20. yy Psikolojik, fizyolojik nedenler Strese yatkınlık modeli yatkı nlı Strese yatkınlık modeli Yeterli miktarda stres yaşanması durumunda, hepimiz yaş anması psikolojik bir rahatsızlık geçirmeye az ya da çok düzeyde rahatsı zlı geç dü yatkınızdır yatkı zdı Yatkınlığın temelleri Yatkı nlığın Biyolojik Genotip Beyindeki bir nörotransmitör sisteminin aşırı ya da az çalışması nö rotransmitö aşır alışması Çok tetikte olan bir otonom sinir sistemi Hormonlardaki dengesizlik Kişilik Kiş Düşük öz-saygı saygı Aşırı karamsarlık şır karamsarlı Çevresel faktörler faktö Yoksulluk Ciddi bir travma Önemli bir kayıp kayı
- 3. Yatkınlık Faktörleri Yatkı nlı Faktö Stres Faktörleri Faktö Genetik faktörler faktö Ekonomik yetersizlikler Biyolojik özellikler Çevresel travmalar Psikolojik eğilimler eğ Kişilerarası stresler ve Kiş ilerarası Daha önceki uygun kayıplar kayı olmayan öğrenmeler Mesleki talepler ve Düşük sosyal destek engeller Halihazır yatkınlık Halihazı yatkı nlı Halihazırda yaşanan stres Halihazı yaş Psikolojik Bozukluklar Psikososyal Bozuklukların Tanımlanması ve Sınıflandırılması “Anormal”lik kriterleri Kişinin yaşadığı sıkıntı düzeyi Kiş yaş adığı ntı Aşırı düzeyde kaygılı, depresif, doyumsuz, öfkeli, vb. şır kaygı Duygu ve düşünceleri üzerinde kontrolü kaybetmişlik duygusu dü kontrolü kaybetmiş Her zaman yeterli bir gösterge değil gö değ İşlevlerin bozulması İşlevlerin bozulması Kişisel düzeyde, kendine zarar verici davranışlar Kiş dü davranışlar Toplumsal düzeyde, topluma zarar verici davranışlar dü davranışlar Ortalamadan sapma Sapmış davranışlara yönelik toplumsal yargılar Sapmış davranışlara yö yargı “Normlar”a (düşünme, duygulanma, davranma kuralları) uymayan Normlar” (dü kuralları davranışlar davranışlar Suça yönelik açık seçik normlar Suç yö aç seç Anormalliğe ilişkin kapalı normlar Anormalliğ iliş kapalı Özellikle davranışlar başkalarını rahatsız ediyorsa ve çevresel davranışlar baş kaları rahatsı faktörlere atfedilemiyorsa faktö
- 4. Anormal Davranış… Kişisel olarak rahatsızlık yaşatan, kişisel işlevleri bozan, dışarıdan bakanların uygunsuz ya da tuhaf olarak değerlendirebilecekleri kadar alışılmışın dışında olan davranışlar Kendine ve diğerlerine diğ rahatsızlık veren rahatsı zlı Anormallik kararının kararı verilmesi Kişi ya da toplum için Kiş iç Sosyal normlardan sapan işlevsel olmayan
- 5. Anksiyete Bozuklukları Algılanan bir tehlikeye karşı doğal olarak ortaya çıkan gerginlik Algı karşı doğ ve endişe durumu endiş Anksiyete bozukluğunda, anksiyete tepkisinin sıklığı ve bozukluğ sı klığı yoğunluğu duruma orantısızdır yoğ unluğ orant ı zdı Prevalansı (belirli bir zamanda bu sorunu yaşayan insanların sayısı) yüksektir Prevalansı yaş insanları sayı Kadınlarda daha fazla Kadı Büyük çoğunluğu klinik açıdan anlamlı unluğ aç anlamlı Belirtiler gündelik işleyişi bozar gü iş leyiş Fobik bozukluklar Genel anksiyete bozukluğu bozukluğ Panik bozukluğu bozukluğ Obsesif-kompulsif bozukluk Obsesif- Travma sonrası stres bozukluğu sonrası bozukluğ Duygusal belirtiler Bilişsel belirtiler Biliş Gerginlik hissi Endişelenme Endiş Tedirginlik Başedilemeyecek Baş düşünceleri Anksiyete Davranışsal belirtiler Davranışsal Fizyolojik belirtiler Korkulan durumlardan Kalp atışının hızlanması atışın hı zlanması Kaçınma Kaç Kas gerginliği gerginliğ İş performansının performansı Diğer otonom sistem Diğ Azalması Azalması Uyarılma belirtileri Uyarı İrkilme tepkisinde artış artış
- 6. Fobik bozukluk Belirli nesnelere ya da durumlara yönelik güçlü, mantık dışı korkular yö güçl mantı dışı Kişiler kendi korkularının abartılmış olduğunun farkındadırlar Kiş korkuları abartı lmış olduğ farkı ndadı Çoğu çocuklukta başlar, ama diğer dönemlerde de başlayabilir baş diğ dö baş Bir kez oluştu mu gittikçe daha kötüleşir oluş gittikç kö leş Kendiliğinden pek geçmez Kendiliğ geç Ciddiyet derecesi, kişinin hayatını ne kadar engellediğine göre kiş hayatı engellediğ gö Baş etme konusunda kendilerini çaresiz hissetmektedirler Baş Agorafobi Açık alanlar ve halka açık yerlerden korkma aç Sosyal fobi Kişinin kendisinin eleştirileceği yerlerden korkması Kiş eleş tirileceğ korkması Özel fobiler Köpekler, kendiler, yılanlar, örümcekler yı Uçaklar, asansörler, kapalı yerler asansö kapalı Su, enjektör, mikroplar enjektö Genellenmiş Anksiyete Bozukluğu Belirli bir nesneye ya da duruma bağlanamayan, yüzer gezer, yaygın ve kronik bir endişe Aylarca sürebilir ve belirtilerde kesinti olmayabilir Belirtiler resmi tanı için gerekli olan 6 aylık sürede kesintisiz olmasa bile gündelik yaşamı belirgin bir şekilde etkiler Kişi karar vermede güçlükler yaşar Sorumluluklarını hatırlayamaz 15-45 yaşları arasındaki kişilerin %5’inde bu belirtiler yaşamın bir döneminde yaşanmaktadır Başlangıç genellikle çocuklukta ve ergenliktedir
- 7. Panik Bozukluk Aniden, beklenmedik bir şekilde ve yoğun biçimde ortaya yoğ biç çıkan belirtiler Çok korkutucu olabilir Bu belirtileri yaşayan kişiler kendilerini “ölüyormuş” gibi yaş kiş “öl yormuş hissedebilirler Ataklar durduk yerde çıkar Asıl rahatsız eden, dehşet veren bu belirsizliktir Ası rahatsı dehş Hastaların %60’ı sadece gündüz değil, gece uykularından Hastalar ı %60’ gü ndü değ uykuları da bu korkularla fırlarlar fı Tekrarlayıcı panik ataklardan muzdarip olan hastalarda Tekrarlayı bir süre sonra agorafobi gelişebilir sü geliş Panik ataklarının herkesin ortasında, sokakta ortaya atakları ortası çıkacağı korkusu kacağı “Korkudan korkar” hale gelindiğinde, hastalar evden korkar” gelindiğ çıkamaz hale gelir Panik Bozukluk Çevresel uyarıcıların varlığına bağlanamayan, psikolojik ya da davranışsal sorunlarla seyreden tekrarlayıcı ataklar Gelecekte de ataklar olacağından sürekli korkmak olacağından sü Agorofobik tepkiler (Kalabalık ve açık yerlere girmekten (Kalabalı aç kaçınmak) kaç Agorafobi ile birlikte ya da tek başına panik bozukluk, ergenliğin son dönemleri ve erken yetişkinlik döneminde çıkar Toplumun %3.5’inde görülebilir Aşırı stresli dönemlerde daha sık
- 8. Obsesif-kompulsif bozukluk İki boyutu (bilişsel, davranışsal) olan bir bozukluktur (biliş davranışsal) Obsesyonlar (Takıntılı düşünceler) (Takı ntı nceler) Tekrarlayan, istemsiz düşünceler, imgeler, dürtüler dü dü rtü Kişi için çok korkutucudur ve zihinden atılması ya da kontrolü çok zordur Kiş iç atı lması kontrolü Kompulsiyonlar (Takıntılı davranışlar) (Takı ntı davranışlar) Direnç gösterme konusunda çok zorluk çekilen tekrarlayıcı davranışsal Direnç tekrarlayı davranışsal tepkiler Tekrarlayan, istemsiz düşüncelerin yarattığı anksiyeteyi azaltmak için dü yarattığı iç yapılan davranışlar yapı davranışlar Davranışlar yapılmadığında aşırı bir anksiyete hatta panik atak yaşanabilir Davranışlar yapı lmadığında aşır yaş Bu davranışlar, negatif pekiştirme ile gittikçe güçlenirler, çünkü anksiyeteyi davranışlar, pekiş gittikç güçlenirler, çünkü azaltır azaltı İnsanların %2.5’inde gözlenebilir nsanları %2.5’ gö Başlangıcı genellikle 20’li yaşlardadır Baş langı 20’ yaş lardadı Kontrol edilmesi çok güçtür güçt Bir şeyleri sürekli kontrol etmek sü Sürekli temizlemek Yıkamak Aynı şeyi tekrar tekrar yapmak Aynı Travma sonrası stres bozukluğu Travmatik yaşam olaylarına maruz kalan insanlarda yaş olayları oluşabilecek ciddi bir bozukluk oluş Temel boyutları boyutları Aşırı düzeyde kaygı, uyarılma ve rahatsızlık şır kaygı uyarı rahatsı zlı Travmanın tekrar tekrar geri gelen görüntüler, sesler, Travman ı gö ntü kokular, vb. duyumlarla, rüyalar ve fanteziler biçiminde rü biç yeniden yaşanması yaş anması Çevreye karşı duyarsızlaşma, ve travmayı hatırlatan her karşı duyarsı zlaş ma, travmayı hatı şeyden kaçınmaya çalışma kaç alışma Diğerlerinin öldüğü durumlarda, yaşıyor olmaktan Diğ ldü yaşıyor kaynaklanan yoğun suçluluk duygusu yoğ suç
- 9. Travma sonrası stres bozukluğu İlk olarak Vietnam savaşı gazilerinde Doğal afetler, tecavüzler, işkence, vb. TSSB nedeniyle ortaya çıkan psikolojik enkaz kişiyi başka bozukluklara da yatkın hale getirir Depresyon Madde bağımlılığı Öfke, düşmanlık ve saldırganlığın artması En kısa zamanda tedavi edilmesinde yarar var Anksiyete bozukluğunun nedenleri Biyolojik etmenler Genetik faktörler Nörotransmitörler Hormonlar Psikolojik etmenler Psikodinamik kuramlar Bilişsel faktörler Öğrenmenin rolü Sosyo-kültürel faktörler
- 10. Biyolojik etmenler Genetik faktörler: yatkınlık hazırlıyor faktö yatkı nlı hazı rlı Tek yumurta ikizlerinde %40 olasılıkla diğerinde de oluşuyor olası diğ oluş Çift yumurta ikizlerinde %4 Algılanan tehdite aşırı fizyolojik uyarılmayla tepki veren bir sinir Algı aşır uyarı sistemi Klasik koşullanma da daha kolay gerçekleşebilir koş gerç ekleş Nörotransmitörler rotransmitö Duygusal tepkilerde devrede olan nörotransmitör sistemlerinin aşırı nö rotransmitö aşır hareketliliği hareketliliğ GABA (gamma-aminobutyric acid)( amigdalada ve diğer beyin (gamma- diğ bölgelerinde duygusal uyarılmayı azaltan nörotransmitör uyarı lmayı nö rotransmitö Anksiyete bozukluğunda çok düşük düzeyde GABA aktivitesi var bozukluğ dü dü Beyin tarama çalışmaları oksipital kortekste %22 daha az GABA alışmaları bulunuyor Hormonlar Kadınlarda daha fazla Kadı 7 yaşlarında çıkmaya başlıyor yaş ları baş Biyolojik, psikolojik ve çevresel faktörlerin karmaşık bir bileşimi faktö karmaşık bileş Psikolojik etmenler Psikodinamik kuramlar Nevrotik anksiyete: Bilinçli olarak kabul edilmesi güç Bilinç güç dürtülerin, ego savunmalarını yıkarak bilince ya da rtü savunmaları davranışlara yansıma tehditi karşısında yaşanan kaygı davranışlara yansı karşıs yaş kaygı Ego mekanizmalarının bu anksiyete ile nasıl başa çıktığı mekanizmaları nası baş ktığı anksiyete bozukluğunun türünü belirler bozukluğ tü Fobik bozukluk Nevrotik anksiyete, temeldeki çatışma ile sembolik bağlantısı olan dışsal atışma bağ lantı dışsal bir uyarıcıya yer değiştirmiştir uyarı değ tirmiş Obsesif-kompulsif bozukluk Obsesif- Obsesyonlar temeldeki dürtüyle sembolik olarak bağlantılı ancak ondan dü rtü bağ lantı daha az tehdit edicidir Kompulsiyonlar, kabul edilmeyen dürtüleri yok saymaya yönelik dü rtü yö davranışlardır davranışlardı Genellenmiş anksiyete bozukluğu ve panik ataklar Genellenmiş bozukluğ Anksiyetenin bilinçaltında tutulamayacak kadar yoğun olduğu bilinç altı yoğ olduğ Ama temeldeki çatışma bilinçaltında tutulur atışma bilinç altı
- 11. Psikolojik etmenler Bilişsel faktörler Uyumsuz düşünceler ve inançlar Ortaya çıkan zorlayıcı sorunları felaketleştirme ve onları büyüterek hayatı tehdit eder gibi algılama En kötünün başlarına gelip, kendilerinin de bununla baş edemeyeceklerine inanmak Dikkat süreçlerinin tehdit edici uyarıcılara yönelmesi İstenmediği halde tekrarlayan düşünceler (TSSB) Panik bozuklukta normal anksiyete belirtilerinin yanlış yorumlanması ve felaketleştirilmesi Fizyolojik tepkiler Felaketleştirme Felaketleş Ortaya çıkarıcı karı Uyarıcı Uyarı Kalp atışının atışın PANİK PANİ “Kalp krizi (içsel/dışsal) (iç sel/dışsal) Hızlanması zlanması ATAK geçiriyorum!” geç iriyorum!” Baş dönmesi Baş “Deliriyorum!” Deliriyorum!” Nesef darlığı darlığı “Öleceğim” “Öleceğim” Kas gerginliği gerginliğ Panik Atak
- 12. Psikolojik etmenler Öğrenmenin rolü Klasik koşullanma koş Bazı fobik bozukluklar Bazı Edimsel koşullanma koş Anksiyeteden kaçınma davranışları pekiştirilerek öğrenilir kaç davranışları pekiş Kaçınma sürdükçe pekiştirilir, sönme oluşmaz Kaç sü rdü pekiş sö oluş Fobiler Obsesif-kompulsif davranışlar Obsesif- davranışlar Model alarak öğrenme Uçak korkusu Biyolojik yatkınlık (aşırı uyarılmışlık) + Bilişsel faktörler yatkı nlı (aşır uyarı lmışl Biliş faktö “Aynı şey benim de başıma gelebilir” Aynı başıma gelebilir” Korku bir kez öğrenildi mi anksiyete, çevresel ya da içsel iç uyarıcılarla uyarılabilir uyarı uyarı Fobiler, çevresel uyarıcılar uyarı Panik bozukluk, içsel uyarıcılar iç uyarı Super markette panik atak Panik atakların evde daha az olması atakları olması Super marketlerden kaçınma kaç Evin bir “güvenli yer haline gelmesi Anksiyetenin azalması azalması Panik atak korkusunun azalması, azalması Kaçınma davranışının pekişmesi Kaç davranışın pekiş evde kalma davranışının pekişmesi davranışın pekiş Supermarketlerden kaçınmaya devam kaç Diğer sosyal ortamlara genelleme Diğ Kişi gittikçe daha çok evde kalmayı ister Kiş gittikç kalmayı
- 13. Sosyo-kültürel faktörler Kültüre bağlı bozukluklar Sadece belli kültürlerde ortaya çıkan bozukluklar Japonya’da bir sosyal fobi: Taijin Kyofushu Japonya’ Aşırı bir kişilerarası duyarlılık şır kiş ilerarası duyarlı Başkalarını rahatsız etmekten ürkme Baş kaları rahatsı Güney doğu Asya’da bir anksiyete b.: Koro doğ Asya’ Batı kültürlerinde özel bir anksiyete: anoreksia Batı ltü Somatoform ve Disosiyatif Bozukluklar Anksiyete, dışa dönük olarak ifade edilmez Ama anksiyetenin var olduğu varsayılır Kişi anksiyetesinin bilinçli olarak farkında değildir Bozukluk belirtilerinin amacı kişiyi içsel çatışmalara karşı korumaktır Psikodinamik kuramcılara göre bu bozukluktaki belirtilerin hiçbiri uzak durulmaya çalışılan çatışmalar kadar acı verici değildir
- 14. Somatoform Bozukluklar Medikal bir sorunu düşündüren ama bilinen bir biyolojik nedeni dü ndü olmayan, kişi tarafından da istemli olarak oluşturulmayan kiş tarafı oluş fiziksel yakınmalar ya da yetersizlikler yakı Hipokondria Kişinin fark ettiği her fiziksel belirtiden alarma geçip çok ciddi bir hastalık Kiş ettiğ geç hastalı sahibi olduğunu düşünmesi olduğ dü Ağrı bozukluğu bozukluğ Hangi tür fiziksel rahatsızlığı olursa olsun kişinin hiçbir biyolojik temeli tü rahatsı zlığı kiş hiç olmadığı halde aşırı düzeyde ağrı hissetmesi olmadığı aşır ağ Konversiyon bozukluğu bozukluğ Aniden ortaya çıkan ama hiçbir fizyolojik temeli olmayan nörolojik belirtiler hiç nö La belle indifference Aldiven anestezisi Psikojenik körlük; Kamboçyalı sığınmacılar kö rlü Kamboç yalı ığınmacı Psikolojik nedenlerle ortaya çıkan, gerçek fizyolojik sorunları gerç sorunları içeren psikofizyolojik bozukluklardan farklıdırlar farklı Psikodinamik yaklaşıma göre altta yatan çatışmaya bağlı yaklaşıma gö atışmaya bağ anksiyetenin çok yoğun olması durumunda anksiyetenin fiziksel yoğ olması bir belirtiye dönüştürülmesi dö Somatoform Bozukluklar Biyolojik ve psikolojik yatkınlıklar Aile üyelerinde daha çok gözlenir Ama genetik mi, çevresel öğrenmeler mi, bedensel belirtilerin pekiştirilmesi mi tam bilinmemekte Somatoform hastaları aynı zamanda telkine çok yatkındır Özellikle duyguların açık bir şekilde ifadesine izin verilmeyen; Psikolojik bozukluklara olumsuz etiketler takılan kültürlerde daha fazla
- 15. Disosiyatif Bozukluklar Bu bozukluklarda normal kişilik bütünlüğü bozulur ve kimlik ve bellekte anlamlı değişimler olur Psikojenik amnezi Stresli bir olaya verilen aşırı düzeyde seçici bellek kaybı aşır seç kaybı Psikojenik fugue Kişisel kimlikle ilgili her türlü bilginin kaybolması, kişinin yaşamını Kiş tü rlü kaybolması kiş yaş amı değiştirip bambaşka bir yerde bambaşka kişilikle yaşaması değ bambaş bambaş kiş yaş aması Stresli bir olaya tepki, birkaç saatten, birkaç yıla birkaç birkaç Kişi aniden “uyanabilir” Kiş uyanabilir” Disosiyatif kimlik bozukluğu: Çoklu kişilik bozukluğ kiş Aynı insanda iki ya da daha fazla kişiliğin var olması Aynı kiş iliğ olması Ev sahibi kimlik +diğer kimlikler +diğ Birbirlerinin varlığının farkında olabilir, olmayabilir varlığın farkı Yaşları, cinsiyetleri farklı olabilir Yaş ları farklı Fizyolojik sağlık, hormon düzeni, bağışıklık sistemi farklılıkları, ses sağ dü bağışıklı farklı kları farklılıkları, sağ sol el kullanımı, farklı göz bozuklukları, epilepsi farklı kları sağ kullanı farklı bozuklukları nöbetleri Disosiyatif kimlik bozukluğu Tüm dünyada 100 kişi kadar Pek çok kültürde hiç bilinmiyor (Japonya) Tanındıkça, 1990’larda sayısı inanılmaz düzeyde artmış Kimlik sayısı 2-3’den 15’e kadar çıkmış Nedenleri Travma’ya bağlı ayrışma kuramı (Putnam) Travma’ bağ ayrışma kuramı Yoğun strese bağlı yeni kimliklerin oluşması Yoğ bağ oluş ması Çocuklukta yaşanan bir cinsel travma, fiziksel istismar yaş Çocuğun kimliğinin henüz oluşmadığı bir dönemde ocuğ kimliğ henü oluş madığı dö Savunmaları yetersiz kaldığında Savunmaları kaldığında Kendini hipnoz gibi bir yöntemle gerçeklerden kopmak/kaçmak yö gerç kopmak/kaç Olup bitenleri o stresi kaldırabilecek ya da acıya katlanabilecek kaldı acı birine transfer etmek Zaman içinde yeni kimliğin sağladığı koruyuculuk işlevi onun ayrı bir iç kimliğ sağ ladığı iş ayrı kimlik olarak sürdürülmesine yol açar sü rdü aç
- 16. Anksiyete bozuklukları için üç tür analiz Biyolojik Bazı uyarıcılardan korkmaya karşı evrimsel hazırlık Bazı uyarı karşı hazı rlı Genetik yatkınlık yatkı nlı Aşırı reaktif bir sinir sistemi şır Engelleyici GABA nörotransmitörünün düşük düzeyde olması nö rotransmitö dü dü olması Diğer olası nörotransmitör işleyiş bozuklukları Diğ olası rotransmitö iş leyiş bozuklukları Olası cinsiyete bağlı biyolojik faktörler Olası bağ faktö Psikolojik Nevrotik anksiyetenin yer değiştirmesi değ Tehdit edici olayların “felaketleştirilmesi” olayları felaketleş tirilmesi” Klasik koşullanmış korku tepkileri koş ullanmış Gözleyerek öğrenilen korku tepkileri Negatif olarak pekiştirilen kaçınma tepkileri pekiş kaç Çevresel Daha önceleri, hoş olmayan koşullanmamış uyarıcılara maruz kalmak hoş koş ullanmamış uyarı Travmatik yaşantılar yaş antı Kaçınılabilir korkuya yol açan koşullanmış uyarıcılar Kaç aç koş ullanmış uyarı Başkalarının travmalarını ya da korkulu modelleri gözlemek Baş kaları travmaları gö Korku oluşturucu medyaya maruz kalmak oluş Kültürel öğrenme deneyimleri ltü Ruh Durumu Bozuklukları Duygu temelli bir başka bozukluk baş En sık rastlanan bozukluklar; Çok yaygın sı yaygı Her yaş grubunda; bebeklerde bir görülebiliyor yaş gö Çocukluk ve ergenlikte yetişkinlikteki kadar sık; 15-19 yaşlarda hızla artıyor yetiş sı 15- yaş hı artı Unipolar depresyon kadınlarda fazla; pipolar depresyon eşit kadı Kadınlarda 20’li yaşlarda; erkeklerde 40’lı yaşlarda Kadı 20’ yaş 40’ yaş Yaşanması biraz farklı olabiliyor Yaş anması farklı Çocuklarda, ergenlerde “örtülü/maskeli depresyon” “örtü depresyon” Anksiyete ile bir arada görülme durumları fazladır gö durumları fazladı Depresyondaki kişilerin neredeyse yarısında aynı anda anksiyete de görülür kiş yarı aynı gö Stresli bir olaydan sonra gelen ilk depresyon tedavi edilmese de 5-10 ay sonra kendiliğinden geçebilir kendiliğ geç Yarıya yakınında (%40) tekrarlamaz Yarı yakı Diğerlerinde ortalama 3 yılda bir tekrarlayabilir; zaman geçtikçe sıklığı artar Diğ yı geçtikç sı klığı Küçük bir kısmı (%10) hiç düzelme gözlenmez; klinik depresyon süreklidir üçük kısmı hiç gö sü (Major depresyon) depresyon) Manik episodlar, daha az gözlenir; tekrarlama olasılığı fazladır (%90) episodlar, gö olası fazladı
- 17. Depresyon Temelde bir “ruh durumu” bozukluğu durumu” bozukluğ Olumsuz ruh durumu Üzüntü, keder, ızdırap, yalnızlık ntü zdı yalnı zlı Her konuda haz duyma kapasitesinin yitirilmesi Engellendiğinde agresiflik Engellendiğ Bilişsel belirtiler Biliş Konsantrasyon sorunları sorunları Karar verememe Düşük özsaygı; yetersizlik, beceriksizlik, aşağılık duyguları zsaygı aş ğıl duyguları Umutsuzluk, kendini suçlama, karamsarlık suç karamsarlı Motivasyonel belirtiler Hiçbir şeye başlayamama, sürdürememe Hiç baş sü rdü İsteksizlik Hareketlerin, konuşmanın, yürümenin yavaşlaması konuş manı yü yavaş laması Somatik belirtiler İştah, kilo kaybı (hafif depresyonda kilo alma) İştah, kaybı Uyku bozuklukları bozuklukları Yorgunluk, zayıflık zayı flı Cinsel ilginin kaybı kaybı Bilişsel Belirtiler Biliş Duygusal Belirtiler Kendilik Üzüntü, keder ntü Dünya Umutsuzluk Diğer insanlar Diğ Anksiyete Gelecekle ilgili Izdırap Izdı olumsuz düşünceler dü Haz alamama Depresyon Somatik Belirtiler Motivasyonel Belirtiler İştah kaybı İştah kaybı İlgi kaybı kaybı Enerji kaybı kaybı Dürtü, istek azlığı rtü azlığı Uyku zorlukları zorlukları Hiçbir şeye başlayamama Hiç baş Kilo kaybı/artışı kaybı /artışı
- 18. Depresyon (Unipolar) Hemen hemen herkeste hafif, orta, ciddi düzeyde gözlenebilir dü gö Her hangi bir anda üniversite öğrencilerinin %20-30’u hafif %20- 30’ düzeyde depresyon yaşayabilir yaş Genellikle bir olayla bağlantılıdır bağ lantı Olay geçtikten bir süre sonra ruh durumu düzelir geç sü dü Belirtileri Kederli, üzüntülü, umutsuz hissetmek ntü Her şeye ilgi, heyecanın yitirilmesi heyecanı Duyarsızlaşma Duyarsı zlaş Anlamsızlık Anlamsı zlı Klinik depresyonda bu belirtilerin sıklığı ve yoğunlu artar sı klığı yoğ Gündelik işlevleri bozar hale gelir iş Major depresyonda bu belirtiler çok daha yoğundur depresyonda yoğ Distimik bozuklukta biraz daha az yoğun, ama daha kronik bozuklukta yoğ belirtiler Arada birkaç hafta ya da aydan fazla sürmeyen normal ruh birkaç sü durumları durumları Bipolar Bozukluk Depresyon ve manik durumların birbirini izlediği bozukluk durumları izlediğ Çoğunlukla depresyon durumu Mania: aşırı heyacanlı ve hareketli, iyimserlik, kendine aşırı Mania: şır heyacanlı aşır güven dolu bir dönem dö Ruh durumu “öforik” “öforik” Motivasyon durumu “hiperaktif” (Her alanda) hiperaktif” Bazen de engellendiğinde, gergin ve “agresif” engellendiğ agresif” Bilişler “grandiyöz” Biliş grandiyö Yapabileceğini düşündüğü şeylere yönelik sınırı yoktur Yapabileceğ dü ndü yö sı Davranışlarının olumsuz sonuçlarını düşünemez Davranışları sonuç ları Konuşma, çok hızlı Konuş hı zlı Uyku ihtiyacı azalmış ihtiyacı azalmış
- 19. Ruh durumu bozukluklarının nedenleri Biyolojik faktörler Genetik faktörler Nörokimyasal faktörler Psikolojik faktörler Kişilik temelli incinebilirlik Bilişsel süreçler Öğrenme ve çevresel faktörler Sosyo-kültürel faktörler Biyolojik faktörler Genetik faktörler faktö Depresif bozukluğa ilişkin bir yatkınlık, bazı yaşam olaylarıyla (önemli kayıp, bozukluğ iliş yatkı nlı bazı yaş olayları (ö kayı düşük sosyal destek) tetikleniyor İkiz ve evlat edinme araştırmaları araş rmaları Tek yumurta ikizlerinde %67 Çift yumurta ikizlerinde %15 Evlat edinilenlerde, biyolojik akrabalarda %8 Bipolar bozuklukta daha yüksek etki yü %50 sinin akrabasında var akrabası Tek yumurta ikizlerinde, çift yumurta ikizlerine kıyasla 5 kat fazla kı Nörokimyasal faktörler (motivasyon düşüklüğü) faktö dü klü Bir grup nörotransmitör’ün aktivitesinin azalması nö rotransmitö ’ün azalması Norepinefrin Dopamin Serotonin Bu transmitörler beynin “haz bölgesi”nin uyarılmasında rol alıyorlar; az olunca transmitö bö lgesi” uyarı lması alı bu bölgeler uyarılmıyor bö uyarı lmı Antidepresan ilaçlar bu nörotransmitörlerin aktivitesini arttırıyor ilaç nö rotransmitö arttı Bu ilacı alan ciddi depresyonlular, daha çok haz alıyorlar ilacı alı Beynin duygu merkezlerinin fMRI taramaları hem üzüntülü hem de mutlu taramaları ntü görüntülere daha yavaş nöron tepkisi olduğunu gösteriyor ntü yavaş olduğ gö Manik bozuklukta bu durumun tam tersi; lityum klorid bu aktiviteyi azaltıyor aktiviteyi azaltı
- 20. Psikolojik Faktörler Kişilik temelli incinebilirlik Kiş Erken dönem travmalar, kayıplar; daha sonraki benzer yaşam olayları tetikliyor dö kayı yaş olayları Yaşanan depresyon her iki olaya da yönelik Yaş yö 11 yaşından önce annelerini kaybedip de bir kayıp yaşayan kadınlarda depresyon 3 kat yaşından kayı yaş kadı daha fazla Bilişsel süreçler Biliş sü reç Depresif bilişsel üçlü (Olumsuz düşünceler) biliş üçl dü Dünyaya, kendine, geleceğine yönelik olumsuz “otomatik düşünceler” geleceğ yö dü nceler” Olumsuz şemalardan kaynaklanan “bilişsel çarpıtmalar” biliş arpı tmalar” Bellek ve dikkat süreçleri “olumsuzluklar” üzerine sü reç olumsuzluklar” Depresif atıf örüntüsü atı ntü Olumlu olayların dışsal nedenlere Olumsuz olayların içsel nedenlere Öğrenilmiş olayları dışsal olayları iç renilmiş çaresizlik Kişi ne yaparsa yapsın olan ve olacak olumsuzlukları etkileyemeyeceğine inanır Kiş yapsı olumsuzlukları etkileyemeyeceğ inanı Başarılar (şans, çevre, özel, geçici) Baş arı (ş geç Başarısızlıklar (kişisel, genel, kalıcı) Baş arı zlı (kiş kalı Öğrenme ve çevresel faktörler faktö Başa gelen olumsuz olaylar; depresif ebeveynlerden modelleme; incinebilir kişilik Baş incinebilir kiş geliştirme geliş Çevreyle etkileşimlerde “kısır döngü”ye düşmek etkileş dö ngü”ye dü Çevresel ödüllerin azlığı; ödül arayıcı davranışların azalması azlığı; arayı davranışları azalması Depresyon Yetersiz olumlu Pekiştirmeler Pekiş Haz veren Çok sayıda ceza sayı davranışların davranışları Azalması; Azalması Diğerlerinden Diğ kaçınma kaç Daha derin depresyon Depresyonun artması artması Diğerlerini Diğ uzaklaştıran davranışlar uzaklaş davranışlar Sosyal desteğin desteğ azalması azalması
- 21. Sosyo-kültürel Faktörler Tüm kültürlerde gözleniyor kü ltü gö Sıklığı, semptom örüntüsü, nedenleri kültürlere göre klığı, ntü kü ltü gö değişiyor değ Taiwan, Hong Kong daha düşük dü Sosyal destek daha fazla Batı’da daha yüksek Batı yü Bireyci kültürler kü ltü Kuzey Amerika’da, Batı Avrupa’da, suçluluk Amerika’ Batı Avrupa’ suç duygularıyla duyguları Latin, Çin ve Afrika kültürlerinde, somatik belirtilerle kü ltü Batı ülkeleri ve gelişmiş teknoloji kültürlerinde Batı geliş miş kü ltü kadınlarda daha fazla kadı Gelişmekte olan ülkelerde cinsiyet farklılığı çok fazla değil Geliş farklı değ İntiharlar ve Önlenmesi Kişinin istemli olarak yaşamına son vermesi (Acılarına son Kiş yaş amı (Acı ları verme isteği) isteğ Çok yaygın; Hızla artıyor; Özellikle 15-24 yaş arası risk grubu yaygı Hı artı 15- yaş arası Ayrılanlarda , dul kalanlarda, yaşlılarda; cinsel istismar, Ayrı yaş tecavüz yaşayanlarda fazla tecavü yaş Depresyon ve umutsuzluk en iyi yordayıcısı yordayı Depresyon en derindeyken değil, biraz toparlayınca değ toparlayı Kadınlarda Kadı Girişim Giriş Daha az öldürücü yöntemler ldü Kişilerarası ilişki sorunları Kiş ilerarası iliş sorunları Erkeklerde Tamamlanmış intihar Tamamlanmış Daha öldürücü yöntemler ldü İş başarısızlığı baş arı zlığı
- 22. İntiharlar ve Önlenmesi Nedenleri Acılarına son vermek Acı ları Vazgeçmişlik Vazgeç miş Başka çözüm yolu algılayamamak Baş çöz algı Yüksek düzeyde depresyon ve umutsuzluk dü Hayatında “var” olanları algılayamamak Hayatı var” olanları algı Başkalarına yük olmak istememek Baş kaları yü İntihar girişimlerinin çoğu giriş Yardım çağrısı Yardı Diğer insanları manipüle etmek Diğ insanları manipü İhtiyaçlarını giderebilmek için diğer insanları etkilemek htiyaç ları iç diğ insanları Diğerlerinde suçluluk yaratmak Diğ suç Daha az öldürücü yöntemler ldü Birinin biliyor olmasını garantilemek olması İntiharların %13’ü manipülatif; %31’i her iki tür motif te ntiharları %13’ü manipü %31’ tü var; çok düşük bir yüzde de başkalarını kurtarmak için dü yü baş kaları iç İntiharlar ve Önlenmesi İşaretleri Sözel bir tehdit; ciddiye alınmalı alı nmalı “Söylüyorsa yapmaz; dikkat çekmek istiyor” düşüncesi doğru değil ylü istiyor” doğ değ Mutlaka bir işaret iş Bir söz; ifade sö Geleceğe yönelik yoğun umutsuzluk ifadesi Geleceğ yö yoğ Diğerlerinden uzaklaşma Diğ uzaklaş En çok sevdiği şeyleri yapmaktan vazgeçme sevdiğ vazgeç En çok sevdiği eşyalarını paylaştırma sevdiğ eş yaları paylaş Doğal olmayan riskler alma Doğ Daha önceki girişimlerin varlığı giriş varlığı Öldürücü bir yöntemi içeren ayrıntılı bir planının olması ldü yö iç ayrı ntı planı olması Madde/alkol istismarının artması istismar ı artmas ı
- 23. İntiharlar ve Önlenmesi Önlemek için yapılabilecekler iç yapı Bir profesyonel gelinceye kadar (Kendi kendinize tedavi etmeye çalışmayın) alışmayı Doğrudan sormak Doğ “Hayatına son vermek gibi düşüncelerin var mı?” Hayatı dü mı “Kendini öldürmeyi düşündüğün oluyor mu?” ldü dü ndü mu?” Bunun için bir zaman belirlemiş mi? iç belirlemiş Bir plan yapmış mı? yapmış Sosyal destek sağlamak, empati yapmak sağ Gerçekten ilgi duyduğunuzu yansıtmak Gerç duyduğ yansı Kendinizi onun yerine koyduğunuzda ne kadar mutsuz, ne kadar umutsuz koyduğ hissediyor olabileceğini tahmine etmeye çabaladığınızı söylemek olabileceğ abaladığın Şu sırada onu bu noktaya getiren sorunun ne olduğunu sormak sı olduğ Tümüyle çözümsüz gibi görülse de mutlaka bir yol olabileceğini; şu sırada çöz msü gö olabileceğ sı kendisinin kafasının karışık olduğu, depresyonu devrede olduğu için kafası karışık olduğ olduğ iç çözümleri belki de algılayamadığını söylemek çöz algı layamadığın Durumunu daha geniş bir pencereden görmesini sağlamak geniş gö sağ O anda kendisinin tümüyle olumsuzluklara odaklanmış olduğu için bakış tü odaklanmış olduğ iç bakış açısının daralmış olabileceğini, gelecekte çok daha olumlu olankların gizli daralmış olabileceğ olankları olabileceğini söylemek olabileceğ sö Yaşamını sürdürmesi için nedenlerini sıralamak Yaş amı rdü iç sı Kuşku noktalarını yakalamak ve onlar üzerinde durmak (Ailesinin çok Kuş noktaları üzüleceğini söylüyorsa, çocuklarının yalnız kalacağını söylüyorsa) leceğ sö ylü ocukları yalnı kalacağın ylü İntihar düşünen insanların çoğu, intihar etmek zorunda olmadıklarına dü insanları olmadı kları inanmak isterler Profesyonel yardım gelinceye kadar yanında durmak yardı yanı Şizofreni
- 24. Şizofreni En tuhaf, en şaşırtıcı bozukluklardan biri Tedavisi de en zorlayıcı olanlardan Hala tam olarak anlaşılabilmiş değil Düşünme süreçlerinde, konuşmada, algılamada, duygularda ve davranışlarda ortaya çıkan ciddi sorunlar Terim olarak “Bölünmüş zihin” anlamında “Bölünmüş kişilik” değil Düşünceler, duygular, davranışlar ve konuşmanın birbirini tutmaması Şizofreninin özellikleri Gerçeğin yanlış algılanması Gerç yanlış algı lanması Dikkatin, konuşmanın, düşüncelerin, algıların bozulması konuş manı dü algı ları bozulması Sosyal etkileşimlerden kaçınır etkileş kaç İletişimi tuhaftır letiş tuhaftı Kişisel bakımını ihmal eder Kiş bakı Tutarsız davranışlar sergiler Tutarsı davranışlar Algıların ve düşüncelerin bozulması şizofreni arttıkça artar Algı ları dü bozulması arttı İstenmeyen düşünceler sürekli olarak bilince girmeye çalışır dü sü alışır Delüzyonlar vardır: Çürütücü onca veriye rağmen hala sürdürülen inançlar Delü vardı Çür rağ sü rdü inanç Perseküsyon delüzyonları (Zulme uğrama sanrıları) Persekü delü zyonları uğ sanrı ları Grandiyöz delüzyonlar (Ululuk sanrıları) Grandiyö delü sanrı ları Halüsinasyonlar vardır: Gerçekmiş sanılan ancak gerçek olmayan algılar Halü vardı Gerç ekmiş sanı gerç algı İşitsel İşitsel Görsel Tensel Konuşmada tuhaf sözcükler Konuş sö zcü Sözcük salatası zcü salatası Ses çağrışımlarına dayalı birleştirmeler ışımları dayalı birleş Duyguların ifadesinde tuhaflıklar Duyguları tuhaflı Körelmiş duygular relmiş Duygusuz görünüm gö Uygun olmayan duygular
- 25. Şizofreninin alt tipleri Paranoid şizofreni Zulme uğrama sanrıları (Diğerlerinden zarar göreceğine inanma) uğ sanrı ları (Diğ gö receğ Ululuk sanrıları (Çok önemli olduğuna inanma) sanrı ları olduğ Halüsinasyonlar Halü Kuşku, anksiyete, öfke Kuş Dezorganize şizofreni Uyumlu davranışın yok olması, kişisel hijyenden bakımdan uzaklaşma davranışın olması kiş bakı uzaklaş ve akıl karışıklığı ve tutarsızlıklar akı karışıklığı tutarsı zlı İlişki kurma güçlüğü liş güçl Çocuksu, uygun olmayan davranışlar davranışlar Katatonik şizofreni Çarpıcı bir motor bozukluk, arpı Kaslardaki katılıktan, değişken ya da tekrarlayıcı hareketlere doğru katı değ tekrarlayı doğ değişir değ Gerçeklere tümüyle duyarsızlıktan, başkalarına zarar verielbilecek Gerç tü duyarsızlı baş kaları kadar gergin heyecanlılığa heyecanlı ığa Balmumu esnekliği ve heykel görünümü esnekliğ gö Ayrıştırılamayan şizofreni Ayrışt Hepsinden bir miktar gösterip hiçbir tanıyı da kendi başına gö hiç tanı başına karşılayamayan tür karşılayamayan tü Şizofreni Belirtileri Pozitif ve negatif semptomları olanların beyin fonksiyonlarında semptomları olanları fonksiyonları farklılıklar farklı Yaşam öyküleri ve prognozları da farklı Yaş ykü prognozları farklı Negatif semptomları olanlarda daha uzun zamandır süren bir semptomları zamandı sü bozukluk, prognozu da kötükö Paranoid şizofreninin prognozu daha iyi (özellikle aniden ortaya (ö çıkmışsa) kmışsa) %10’u hiç iyileşmiyor; %65 arada bir düzelmeler var; %25 iyileşiyor %10’ hiç iyileş dü iyileş Pozitif belirtiler (Normalde olmaması gereken ama olan belirtiler) olmamas ı Tuhaf davranışlar davranışlar Delüzyonlar Delü Halüsinasyonlar Halü Konuşmanın ve düşüncelerin bozulması Konuş manı dü bozulması Normal süreçlerin patolojik aşırılıkları sü reç aşır kları Negatif belirtiler (Normalde olması gereken ama olmayan belirtiler) olması Duygusal ifadenin yokluğu yokluğ Motivasyon yokluğu yokluğ Konuşma yokluğu Konuş yokluğ
- 26. Şizofreni Nedenleri Biyolojik Faktörler Genetik Yatkınlık Yatkı nlı Beyin Anormallikleri Biyokimyasal Faktörler Faktö Psikolojik Faktörler Psikoanalitik Yaklaşım Yaklaşım Bilişsel Davranışçı Yaklaşım Biliş Davranışç Yaklaşım Çevresel Faktörler Stres yaratan olaylar Aile dinamikleri Sosyo-kültürel Faktörler Şizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktörler Genetik Yatkınlık Hangi genler olduğu bilinmiyor ama genetik bir boyut var Genetik çalışmalar, nedensellik için daha fazla kanıt sağlıyor Akraba çalışmaları Ne kadar yakınsa ortaya çıkması o kadar olası yakı kması olası İkiz çalışmaları Tek yumurta ikizlerinde daha yüksek oran %48 Evlat edinme çalışmaları Biyolojik ebeveynlerle daha çok bağlantılı
- 27. Şizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktörler Beyin Anormallikleri Nörodejeneratif hipotezi Şizofrenide sinir dokusunda bozulmalar var Serebral korteks ve limbik sistemde genel bir kayıp ve kayı bozulma Serebrospinal sıvıyı tutan boşluklarda büyüme sı boş bü Bozulma (atrofi) özellikle bilişsel süreçleri ve duyguları biliş sü reç duyguları etkileyen bölgelerde bö Talamusa yönelik MRI imajları da anormallikler yö imajları Gelen bilgilerin dağıtımında ya da süzülmesinde sorunlar dağıt sü Bu da şizofrenideki dikkat bozulmalarını açıklayabilir bozulmaları Bu yapısal bozukluklar özellikle negatif belirtili yapı şizofrenilerde daha fazla Şizofreni Nedenleri: Biyolojik Faktörler Biyokimyasal Faktörler Faktö Dopamin hipotezi Pozitif belirtiler, dopamin sisteminin aşırı aktivitesi aşır Sinir hücresi zarlarında daha fazla dopamin reseptörü hü zarları reseptö Reseptörlerin dopamin uyarımına karşı aşırı aktiviteyle Reseptö uyarı karşı şır cevap vermesi Antipsikotik ilaçlar bu aktiviteyi (dopamine bağlı sinaptik ilaç bağ aktivite) azaltmaya yardımcı yardı mcı Ancak bütün bunlar neden mi yoksa sonuç mu bilinmiyor bü sonuç
- 28. Şizofreni Nedenleri: Psikolojik Faktörler Psikolojik Faktörler Psikoanalitik Yaklaşım Yaklaşım Dayanılmaz stres ve çatışmalardan kaçma yolu Dayanı atışmalardan kaç “Regresyon” savunma mekanizmasının aşırı boyutu Regresyon” mekanizması aşır Katlanılması çok güç olan anksiyete karşısında daha erken Katlanı lması güç karşıs dönemlerdeki, çocukluktaki daha güvenli psikososyal gelişim gü geliş dönemlerine “ricat” etmesi ricat” Dayanılamayacak kadar stresli hale gelen kişilerarası ilişkilerden Dayanı kiş ilerarası iliş zaklaşma zaklaş Bilişsel Davranışçı Yaklaşım Biliş Davranışç Yaklaşım İlgisiz uyarıcıların süzülmesinde sorunların olduğu bir dikkat uyarı ları sü sorunları olduğ mekanizması mekanizması Sisteme gelen içsel ya da dışsal uyarıcılara katlanılamaz hale gelmesi iç dışsal uyarı katlanı Duyusal girdilerin bir kaotik sel haline dönüşmesi dö İlgisi olmayan duyumlar, imajlar, düşüncelerin bilince girmesi dü Aşırı uyarıcı yükü nedeniyle dikkat süreçlerinin daha da bozulması şır uyarı sü reç bozulması MRI çalışmaları talamustaki bozulma ile bu süreç arasında bir alışmaları sü reç arası bağlantı olabileceğini gösteriyor bağ lantı olabileceğ gö Şizofreni Nedenleri: Çevresel Faktörler Stresli olaylar Bozukluğun ortaya çıkışında önemli Bozukluğ ışında Psikotik çözülmenin ortaya çıkışından 2-3 hafta önce çok artmış ve brikmiş çöz ışından 2- artmış brikmiş Bozukluğa yol açabilmesi için biyolojik ya da kişilikle ilgili yatkınlıklarla Bozukluğ aç iç kiş yatkı nlı birleşmesi gerekir birleş Çok yatkın bir kişi için az sayıda olay yeterli yatkı kiş iç sayı Aile dinamikleri Şizofrenik bir kişi tarafından evlat edinilip yetiştirilen çocuklarda sorun yok kiş tarafı yetiş Ancak şizofrenlerin ailelerinde sorunlar var Sorunlar, şizofren olmayanların yetiştirildiği ailelerinkinden çok farklı değil olmayanları yetiş tirildiğ farklı değ Özel olarak şizofreninin ortaya çıkışı için biyolojik yatkınlık önemli yatkı nlı Bu yatkınlık yaşamın erken dönemlerinde bile gözlenebilir yatkı nlı yaş amı dö gö Şizofreni öncesi çocuklarda tuhaf, uyumsuz davranışlar davranışlar Bu tür çocuklara sahip ailelerde de olumsuz tepki daha fazla tü Aile ortamında “aşırı olumsuz duygusal ifade”: geri dönüşü daha yüksek ortamı şır ifade” dö yü Aşırı düzeyde eleştiriler şır eleş Öfke ve düşmanlık dü manlı Aşırı ilgi ve sınırların erimesi şır sı rları Ancak aynı ailelerde yaşayan şizofrenlerin de tuhaf davranışları 4 kat fazla aynı yaş davranışları
- 29. Şizofreni Nedenleri: Sosyo-kültürel Faktörler Kültürden arının bir bozukluk; Her ülkede benzer oranlarda (%1-2) İyileşme ihtimali sosyal desteğin ve toplulukçuluğun daha çok vurgulandığı, gelişmekte olan ülkelerde ABD ve AB’den daha fazla Alt SES’lerde daha fazla Sosyal nedensellik hipotezi Düşük gelirli ailelerdeki fakirliğin yol açtığı stres faktörleri fakirliğ aç faktö Sosyal sürüklenme hipotezi sü Şizofreni ortaya çıktıktan sonra insanların yaşadıkları verimlilik ktı insanları yaş adı kları kaybı, sosyal ilişkilerin kaybı sonucunda insanlar zamanla alt kayb ı iliş kaybı SES’ler doğru sürüklenirler SES’ doğ sü Şizofreni: Üç düzeyde değerlendirme Biyolojik Düzey Dü Net bir genetik yatkınlık yatkı nlı Dejenerasyonu süren bir beyin bozulması sü bozulması Talamustaki bozulmaların sisteme giren duyumları düzenleyememesi bozulmaları duyumları Uyarıcı nörotransmitörler, özellikle dopaminin aşırı aktivitesi Uyarı rotransmitö aşır Frontal lobdaki işlev bozukluğunun yönetici işlevlerin bozulmasına yol açması iş bozukluğ yö iş bozulması aç ması Psikolojik Düzey Dü Ciddi stresler sonucunda, yaşamın erken dönemlerindeki psikososyal gelişim dönemlerine yaş amı dö geliş dö geri çekilme Dikkat süreçlerinde gereksiz uyarımları süzme sorunu; aşırı uyarıcılar sonucu zihinsel sü reç uyarı mları aşır uyarı denetlemeleri bozulması bozulması Anlamayı ve iletişimi de bozan düzensizleşmiş dil süreçleri Anlamayı iletiş dü zensizleş miş sü reç Düzenleme işlevlerinin yetersiz olması sonucunda kendini yönetmenin bozulması iş olması yö bozulması Duygusal tepki vermede yetersizlik Olası “delüzyonlar”ı da içeren düşünme bozukluğu Olası delü zyonlar” iç dü bozukluğ Çevresel Düzey Dü Çözülmeden önce yoğun strese yol açan olayların birikmesi Çöz yoğ aç olayları Tespit edilemeyen ama olası aile dinamikleri olası Şizofrenik bozukluğu olanın davranışlarına karşılık diğerlerinin verdiği olumsuz tepkiler bozukluğ olanı davranışları karşıl diğ verdiğ Geri dönüşlerin ailedeki “aşırı olumsuz duygusal ifadeler”e bağlanması dö şır ifadeler” bağ lanması Düşük SES, nedeni ya da sonucu Kültürden arınıklık, ama gelişmekte olan ülkelerde daha fazla iyileşme ltü arı klı geliş iyileş
- 30. Kişilik Bozuklukları Çok tutarlı, derinlere kazınmış, katı ve uygun olmayan düşünme, hissetme ve tutarlı kazı nmış, katı dü davranma tarzlarını içeren bir bozukluk tarzları ABD ve AB ülkelerinde %10-15 %10- Kadın ve erkeklerde benzer oran; türleri değişebilir Kadı tü değ En sık rastlananlar: Kaçıngan, paranoid, histrionik, obsesif-kompulsif bozukluk sı rastlananlar: Kaç obsesif- Topluma en çok zararı olan: Antisosyal kişilik bozukluğu zararı olan: kiş bozukluğ Son yıllarda en çok ilgi çeken: Sınır (borderline) kişilik bozukluğu yı eken: kiş bozukluğ Olaylar karşısında verilen tipik davranışları işe yaramadığında, tarzlarını karşıs davranışları yaramadığında, tarzları değiştirmek yerine daha da güçlendirirler, duygularının kontrolünü kaybederler, değ güçlendirirler, duyguları kontrolü çözülememiş çatışmaları geri gelir çöz lememiş atışmaları Tiplerini ayrıştırmak çok zordur; davranışsal tepkileri arasında benzerlikler de vardır ayrışt davranışsal arası vardı Üç grupta toplanabilirler Dramatik ve dürtüsel davranışlarla seyredenler dü rtü davranışlarla Anksiyeteli ve korkulu davranışlarla seyredenler davranışlarla Tuhaf ce alışılmadık davranışlarla seyredenler alışılmadı davranışlarla Önemli bozukluklardır bozukluklardı Eksen I bozukluğu olasılığını arttırır bozukluğ olası ığın arttı Anksiyete Depresyon Madde istismarı, bağımlılığı istismarı bağımlı Eksen I bozukluğuna eşlik ettiğinde iyileşme olasılığını azaltır bozukluğ eş ettiğ iyileş olası ığın azaltı Kişilik Bozuklukları Dramatik ve dürtüsel davranışlarla seyredenler Antisosyal kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Histrionik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Narsisistik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Borderline kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Anksiyete ve korkuyla birlikte seyredenler Kaçıngan kişilik bozukluğu Kaç kiş bozukluğ Bağımlı kişilik bozukluğu Bağımlı kiş bozukluğ Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu Obsesif- kiş bozukluğ Tuhaf, alışılmadık davranışlarla seyredenler Şizoid kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Sizotipik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Paranoid kişilik bozukluğu kiş bozukluğ
- 31. Kişilik Bozuklukları Dramatik ve dürtüsel davranışlarla seyredenler dü rtü davranışlarla Antisosyal kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Çocuklukta başlayıp, 18 yaşın sonrasında da devam eden ciddi düzeyde baş layı yaşın sonrası dü sorumsuz ve toplum karşıtı davranışlar karşıt davranışlar İhtiyaçlarını gidermeyi erteleyememe ve aşırı dürtüsellik htiyaç ları aşır rtü Empati yoksunluğu yoksunluğ Vicdanın olmadığını düşündüren aşırı manipülatif davranışlar Vicdanı olmadığın ndü aşır manipü davranışlar Histrionik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Dikkat ve ilgi için aşırı dramatik, duygusal tepkiler verme iç aşır Cinsellik anlamında tahrik edici davranışlar anlamı davranışlar Aşırı etki altında kalan, telkine açık şır altı aç Olumsuz duygularının farkında olmayan duyguları farkı Narsisistik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Kendini beğenmiş, üstün gören fanteziler ve davranışlar beğ enmiş stü gö davranışlar Eleştiriye aşırı duyarlılık, empati yoksunluğu Eleş aşır duyarlı yoksunluğ Diğerlerinden sürekli bir hayranlık beklentisi Diğ sü hayranlı Kibirli bir kendilik sergilemesi Borderline kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Ciddi düzeyde dengesiz bir kendilik imgesi dü Dengesiz kişilerarası ilişkiler kiş ilerarası iliş Dengesiz duygular Aynı insana karşı sıklıkla bir nefret bir sevgi ifadesi Aynı karşı klı Manipülatif intihar davranışının sıklıkla görülmesi Manipü davranışın sı klı gö Kişilik Bozuklukları Anksiyete ve korkuyla birlikte seyredenler Kaçıngan kişilik bozukluğu Kaç kiş bozukluğ Sosyal ortamlarda aşırı rahatsızlık ve utangaçlık aşır rahatsı zlı utangaç Yetersizlik düşünceleri dü Olumsuz eleştiri almaya karşı aşırı korku duyguları eleş karşı şır duyguları Bağımlı kişilik bozukluğu Bağımlı kiş bozukluğ Aşırı düzeyde boyun eğici ve bağımlı davranışlar şır eğ bağımlı davranışlar Bağımlılık ihtiyaçlarını gidenlerden ayrılmaktan aşırı düzeyde Bağımlı ihtiyaçları ayrı aşır korkma Obsesif-kompulsif kişilik bozukluğu Obsesif- kiş bozukluğ Aşırı mükemmelliyetçilik şır kemmelliyetç Aşırı düzenlilik şır Değişmeye karşı aşırı katılık Değ karşı şır katı Zihinsel olarak ya da kişilerarası olarak kontrol edilecekmişlik kiş ilerarası edilecekmiş kuruntuları kuruntuları
- 32. Kişilik Bozuklukları Tuhaf, alışılmadık davranışlarla seyredenler alışılmadı davranışlarla Şizoid kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Sosyal ilişkilere karşı duyarsızlık, umursamazlık iliş karşı duyarsı zlı umursamazlı Duygu yaşamada ve ifade etmede çok dar alanda işlev yaş iş görme Sizotipik kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Tuhaf düşünceler, görüntü ve davranışlar dü gö ntü davranışlar Sosyal durumlarda aşırı rahatsızlık aşır rahatsı zlı Paranoid kişilik bozukluğu kiş bozukluğ Diğer insanların davranışlarını aşırı düzeyde olmak Diğ insanları davranışları şır üzere Kendini tehdit edici Kendine zarar verici Kendini sömürmeye yönelik olarak algılama sö yö algı Çocukluk Dönemi Bozuklukları DSM-IV tanısı alan çocuklar 2-5 /9-17 yaşları arasında %20; %10’u %40’ı profesyonel yardım görüyor Fiziksel özürlülerin %74’ü yardım alıyor Sorunlar tedavi edilmeyince yetişkinlik dönemine doğru sarkıyor Tanı alan yetişkinlerin 4/5’inin çocuklukta da sorunlu olduğu gözlenmiş Çocukluk depresyonları Bebeklerde, çocuklarda, ergenlerde Çocukluk davranış bozuklukları
- 33. Dikkat Bozukluğu/Hiperaktivite Bozukluğu Dikkatsizlik, hiper-aktivite/dürtüsellik, ya da her ikisi birden hiper- aktivite/dü rtü Çocukların %7-10’u; en sık gözlenen sorun ocukları %7- 10’ sı gö Erkek çocuklarında 4 kez fazla ocukları Erkek çocuklarında agresif ve dürtüsel davranışlarla; kız ocukları dü rtü davranışlarla; kı çocuklarında dikkat sorunları olarak gözlenir ocukları sorunları gö %50-80’inin sorunları ergenliğe, %30-50’si yetişkinliğe gidiyor %50- 80’ sorunları ergenliğ %30- 50’ yetiş kinliğ Yetişkinlikte, mesleki, ailevi, duygusal ve kişilerarası sorunlar Yetiş kiş ilerarası Nedenleri tam bilinmiyor Genetik faktörler faktö Tek yumurta ikizlerinde daha fazla Evlat edinilenlerde, biyolojik ebeveynlerle daha fazla uyuşma uyuş Biyolojik faktörler faktö Önemli bir bulgu yok Çevresel faktörler faktö Tutarsız ebeveynlik Tutarsı Otistik Bozukluk Yaşam boyu sürer On bin çocuktan 5’inde ; %80’i kız; yaşamın ilk 3 yılı içinde çıkıyor 5’ %80’ kı yaş amı yı %70’i ciddi düzeyde sorunlu; 2/3’ü zihinsel özürlü; %70’ dü 2/3’ü rlü IQ’ları 70’in, bazılarında 35’in altında IQ’ ları 70’ bazı ları 35’ altı Sosyal temassızlık; Göz teması bile kurmuyorlar Etraflarındakini tanımıyorlar; onlarla oyun oynamıyorlar Dil ve iletişim sorunları; yarısı dil geliştiremiyor Sözcüklerin anlamını bilmeden tekrarlarlar Rutin ve aynılık çok önemlidir Bozulmasına çok duyarlıdırlar Tekrarlayan, stereotipik davranışlar ve ilgiler Bazılarında “normal dışı-savant” özellikler
- 34. Otistik Bozukluk Nedenleri Psikolojik faktörler faktö Psikodinamik faktörler faktö Bebeklikte soğuk ve verici olmayan aile çevresi (anne) soğ Kanıt bulunamamıştır Kanı bulunamamışt Bilişsel faktörler Biliş faktö Başkalarının ne hissettiği, düşündüğü konusunda bir fikre sahip olmamak (“Akıl Baş kaları hissettiğ dü ndü (“ Akı Kuramı” yaklaşımı) Kuramı yaklaşım Normal çocuklarda 3-4 yaşlarında gelişiyor 3- yaş ları geliş Genetik faktörler faktö 4-6 temel gen ve 20-30 diğer genler sorumlu olabilir 20- diğ Kızlarla erkeklerde farklı genler sorumlu olabilir farklı Kardeşler arasında çıkma olasılığı 200 kat fazla Kardeş arası olası En yüksek oran tek yumurta ikizlerinde yü Akrabalarında da tuhaf davranışlar gözleniyor (soğukluk, çok dar ilgi Akrabaları davranışlar gö (soğ alanları) alanları Biyolojik Faktörler Faktö Daha çok kabul edilen yaklaşım yaklaşım Beynin yapısında ve işleyişinde bozukluklar yapı iş leyiş Daha büyükçe bir beyin; serebellum (hareket ve dikkatin yönetimini yöneten bü yö yö bölgeler) Yaşamın ilk yılında daha hızlı bir beyin gelişimi Yaş amı yı hı zlı geliş