Skin development drawings

2. 2
สาระการเรียนรู
ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับหลักการ อานแบบ-เขียนแบบทั่วไป มาตรฐานตางๆ ที่ใชในการ
เขียนแบบมาตรฐาน การเขียนแบบแผนคลี่ ดวยวิธีอยางงาย เสนขนาน เสนรัศมี เสนสามเหลี่ยม
การกําหนดสัญลักษณงานเชื่อม รอยตอและมาตรฐานงานเชื่อมลงในแบบสั่งงานเชื่อมชนิดตางๆ การ
เขียนแบบแผนคลี่ การสรางแบบบนชิ้นงาน ขอควรปฏิบัติในการสรางแผนคลี่ชิ้นงานเพื่อปองกันการ
ผิดพลาดและการสูญเสียวัสดุ การสรางแผนคลี่อยางงาย
จุดประสงคเชิงพฤติกรรม
1. เพื่อใหเขาใจหลักการเบื้องตนในการเขียนแบบ
2. เพื่อใหรูมาตราสวน และมาตรฐานในการเขียนแบบ
3. เพื่อใหเขาใจหลักเกณฑการเขียนแบบ
4. สามารถอธิบายลักษณะของเสนตางๆ ไดถูกตอง
5. สามารถใชอุปกรณตางๆ ไดอยางถูกตอง
6. ปฏิบัติการเขียนแบบโดยใชลักษณะของเสนตัวอักษรและการกําหนดขนาดไดถูกตอง

3. 3
วิวัฒนาการของการเขียนแบบ
มนุษยที่อยูบนโลกเรานี้มีภาษาพูดที่แตกตางกัน แตภาษาที่มนุษยสามารถสื่อสารกันไดทั่ว
โลกนั้นก็คือ การขีดเขียนเปนภาพ ในยุคหิน มนุษยถ้ํามักจะเขียนภาพสัตวชนิดตาง ๆ ไวผนังถ้ํา
เพื่อใชเปนเพื่อใชเปนภาษาใชสื่อสารกัน และในยุคตอมามีผูคนพบภาพวาดของสัตวชนิดตางๆ ซึ่ง
ชาวอียิปตโบราณไดวาดไวเชนกันดังแสดงในรูปที่ 1.1
รูปที่ 1.1 ภาพ (ก) แสดงสัญลักษณตาง ๆ ที่มนุษยถ้ําไดบันทึกการกระทําหรือความคิดตาง ๆ ไว
บนผนังถ้ํา และภาพ (ข) เปนสัตวที่ชาวอียิปตโบราณไดวาดไวบนแผนหิน
จากการสํารวจพบไดวา การเขียนแบบไดมีการพัฒนาอยูตลอดเวลา ทั้งนี้เพราะมนุษยมีการ
บันทึกความคิดและการสื่อสารกัน ก็ยอมจะตองการใชรูปภาพกราฟฟกและสัญลักษณตางๆ เขามา
เกี่ยวของดังเชน ภาพแปลนปอมปราการบนแผนดิน ซึ่งวิศวกรชื่อ ชาลเดน (Chaldean) ไดวาด
ไวประมาณ 1,000 ป กอนที่จะมีการนํากระดาษมาใชในการเขียนแบบ
รูปที่ 1.2 แสดงภาพวาดปอมปราการบนแผนหินซึ่งวาดโดยชาลเดนกอนที่จะมีการนํากระดาษมาใชงาน

4. 4
ตอมายุคโรมันรุงเรืองนับไดวาเปนยุคที่มีการพัฒนาการเขียนแบบในชวงระยะเวลาหนึ่ง
ซึ่งจะเห็นไดจากมีการประดิษฐเครื่องมือที่ใชในการเขียนแบบ เชน วงเวียน และปากกาเปนตน
ดังแสดงในรูปที่ 1.3
รูปที่ 1.3
แสดงลักษณะของวงเวียนและปากกาเขียนแบบ ซึ่งออกแบบและวาดโดยลีโอนาโด ดาวินซี จิตรกร ชาวอิตาลี
นอกจากนี้ ลีโอนาโด ดาวินซี ยังไดวาดภาพแสดงวิธีการเคลื่อนยายวัตถุขนาดใหญที่มี
น้ําหนักมากในความคิดของเขาออกมาเปนภาพโดยใชหลักการของคานงัด ดังแสดงในรูปที่ 1.4
รูปที่ 1.4 ภาพแสดงการเคลื่อนยายของวัตถุที่มีน้ําหนักมากในความคิดของ ลีโอนาโด ดาวินซี

5. 5
มีการเขียนแบบโครงสรางและนําไปสรางจินตนาการจริงที่นาพิศวงอีกชิ้นหนึ่งนั่นก็คือ
สนามกีฬาในกรุงโรม ประเทศอิตาลี ปจจุบันกลายเปนสากปรักหักพัง แตก็ยังมีเคาโครงให
ผูสนใจไดศึกษาประวัติศาสตร ดังแสดงในรูปที่ 1.5
รูปที่ 1.5 แสดงโครงสรางของสนามกีฬา เซอรคัส เมกซิมัส (Circus Maximus) ในกรุงโรม สามารถ
บรรจุคนดูไดถึง 250,000 คน
ความสําคัญของงานเขียนแบบ
เมื่อกลาวมาถึงจุดนี้อาจจะมีผูสงสัยวา เหตุการณตางๆ เหลานั้นเกี่ยวของกับงานเขียน
แบบอยางไร ซึ่งยอมมีความสัมพันธกันโดยตรงระหวางเหตุการณเหลานั้นกับงานเขียนแบบอยาง
แนนอนเพราะการเขียนแบบเปนภาษากราฟกที่ใชกันอยูทั่วโลก เพื่อแสดงออกทางความคิดหรือ
โครงสราง หากปราศจากการสื่อสารดวยกราฟกนี้แลว สิ่งที่ยังปรากฏเปนหลักฐานอยูจะสามารถ
สรางขึ้นมาไดอยางไร
ปจจุบันการเขียนแบบไดรับการยอมรับใหเปนสื่อในการติดตอกับหมูนักวิทยาศาสตร
วิศวกรนักออกแบบ ชางเทคนิค และคนงานที่เกี่ยวของกับการผลิต ไมวาพวกเขาเหลานั้นจะมี
ภาระหนาที่ในตําแหนงใดก็ตาม พวกเขาตองสามารถสเกตชหรือเขียนแบบ หรือตองสามารถอาน
แบบออกได โดยปกติความคิดจะเริ่มตนจากการสเกตชอยางหยาบๆ กอน จากนั้นจึงคอยเพิ่มเติม
จากภาพสเกตชดังกลาวจนกระทั่งเปนแบบที่สมบูรณและถูกสงตอไปใหชางเทคนิคไดศึกษาอาน
แบบและตีความหมายของแบบเพื่อแนะนําอธิบายใหชางฝมือไดเขาใจ นําไปปฏิบัติงานตามนั้น
ตอไปอีกทอดหนึ่ง

6. 6
เนื่องจากการเขียนแบบเปนองคประกอบที่สําคัญในกระบวนการอุตสาหกรรมทั่วไป แบบที่
เขียนขึ้นจึงนับเปนสื่อในการศึกษา ไมใชงานทางดานศิลปะ เนื่องจากเวลาเปนองคประกอบที่สําคัญ
ในการผลิตของสถานประกอบการอุตสาหกรรม แบบงานจึงตองมีลักษณะงายๆ กระชับและ
เที่ยงตรงปราศจากสิ่งตกแตงที่สวยงาม องคประกอบที่สําคัญเปนหัวใจของแบบก็คือ ความเขาใจ
กลาวคือ แบบงานโดยเฉพาะแบบที่เขียนอยางลวกๆ ไมสมบูรณ และมักงาย มีแตจะยิ่งเพิ่มเวลา
กอใหเกิดความสับสนความคลาดเคลื่อนและสูญเปลาทางกําลังงาน
ในวงการอุตสาหกรรมมีโรงงานตั้งแตขนาดเล็กซึ่งมีคนงานเพียงไมกี่คน จนถึงโรงงาน
ขนาดใหญซึ่งมีคนงานหลายรอยคน ตองก็ตองพยายามดําเนินงานใหมีประสิทธิภาพ ดังนั้นจึง
จําเปนตองผลิตงานเขียนแบบที่มีคุณภาพ เพื่อไมใหเกิดความผิดพลาดในการผลิตของผลิตภัณฑ
ในการที่จะเปนผูมีความรูความสามารถในการเขียนแบบที่ดีขึ้นนั้น จะตองมีความรู
ครอบคลุมถึงการลงเสน การเขียนตัวอักษร การเขียนภาพฉาย การเขียนภาพตัด การนําเสนอใน
รูปแบบที่ใชกันทั่วไปการกําหนดพิกัดความเผื่อ สัญลักษณของผิวงาน และการบอกขนาด
ประสิทธิภาพของงานจะมีขึ้นไดเมื่อมีความเขาใจดี เกี่ยวกับกรรมวิธีการผลิตและวิธีการประกอบ
มี่ความรูเกี่ยวกับการหลอ การตี มีความเขาใจเกี่ยวกับวัสดุเกลียว ตัวยึด สปริง และชิ้นสวนอื่นๆ ที่
เกี่ยวของ อยางไรก็ตามบุคลากรทางงานชางก็ยังมีความจําเปนจะตองอานและทําความเขาใจแบบอยู
เสมอ พื้นฐานของการอานแบบและการเขียนแบบ จึงนับเปนหัวใจสําคัญของการศึกษาทางชาง
อุตสาหกรรมตอไป ดังนั้น วิชาเขียนแบบจึงเปนวิชาหลักสําหรับหลักสูตรชางอุตสาหกรรมทุกสาขา
การจําแนกลักษณะของการเขียนแบบ
ขอบขายของการเขียนแบบครอบคลุมสาขาวิชาตางๆ อยางกวางขวาง ในอุตสาหกรรม
ขนาดใหญบุคลากรดานการเขียนแบบจะถูกกําหนดใหทํางานเขียนแบบเฉพาะเรื่องใดเรื่องหนึ่ง
สวนโรงงานขนาดเล็กบุคลากรดานการเขียนแบบสวนมากตองทํางานคาบเกี่ยวหลายเรื่องหลาย
สาขา อยางไรก็ดี แมวาคนคนหนึ่งอาจจะไดรับมอบหมายใหทํางานเขียนแบบเฉพาะดานใดดาน
หนึ่ง แตความรูพื้นฐานในสาขาอื่นก็เปนสิ่งจําเปนเชนเดียวกัน ผูที่มีความสามารถทางดานเขียน
แบบหลายสาขายอมมีโอกาสกาวหนามากกวาผูที่มีความรูเพียงสาขาเดียว
ลักษณะการเขียนแบบที่เปนที่ยอมรับ ซึ่งจําแนกไดดังนี้
1. การเขียนแบบทางสถาปตยกรรม
2. การเขียนแบบโครงสราง
3. การเขียนแบบทางไฟฟาและอิเล็กทรอนิกส
4. การเขียนแบบเครื่องมือกล

7. 7
5. การเขียนแบบสําหรับการผลิต ผลิตภัณฑตางๆ
6. การเขียนแบบงานทอ
7. การเขียนแบบทางกําลังของไหล
8. การเขียนแบบที่แผนที่
9. การเขียนแบบงานโลหะแผน
10. การเขียนแบบสิทธิบัตร
ในการเขียนแบบวิศวกรรมที่จะกลาวตอไปนี้ เปนงานเขียนแบบดานเครื่องกล อุตสาหการ
ดานโลหะที่ตองมีการสื่อความหมายระหวางวิศวกร ชางเทคนิค ชางฝมือ (ที่ทําหนาที่ผลิต) ชาง
ประกอบ ฝายตรวจสอบคุณภาพ ลูกคาผูนําสินคาไปใชงาน และชางถอดซอม ใหสามารถเขาใจ
ความหมายตรงกัน
ดวยเหตุนี้ การกําหนดหลักเกณฑเกี่ยวกับการเขียนแบบดวยเสนที่มีขนาดและลักษณะตางๆกัน
แบบสั่งงานการผลิต แบบงานสําหรับตรวจวัดขนาดหรือคุณภาพ แบบงานการประกอบชิ้นสวน
แบบงานอํานวยความสะดวกในการถอดประกอบและจัดซื้อชิ้นสวน เปนตน จึงมีความสําคัญอยาง
ยิ่งในการปฏิบัติงานผลิตชิ้นสวน อุปกรณ เครื่องจักรกล ใหเปนระบบและมีประสิทธิภาพสูง
ตามเหตุผลที่กลาวมา จึงตองใชอุปกรณในการเขียนแบบ ขนาดมาตรฐานตางๆ ใหเปนไป
ตามหลักการสากลที่ปฏิบัติกัน
ในบทนี้จะขอกลาวถึงอุปกรณที่เกี่ยวของกับงานเขียนแบบวิศวกรรมที่ตองใชพอสังเขป คือ
การใชดินสอในการเขียนแบบจะกระทําเมื่อมีการสเกตชภาพชิ้นสวนเครื่องจักรที่เสียหาย (ไมมี
แบบเดิมอยู) เพื่อนํามาผลิตใหม หรือการเขียนแบบสั่งงานการผลิตจํานวนนอยชิ้น เสนขอบชิ้นที่
ตองการกําหนดจะใชไสดินสอ B หรือ 2B สวนการรางเสนโครงราง เสนฉาย จะใชดินสอ H
หรือ 2H ดังรูปที่ 1.8
1. อุปกรณชวยในการเขียนแบบ
อุปกรณชวยในการเขียนแบบ สําหรับอุปกรณที่ทํางานดวยมือจะประกอบดวย
• ดินสอ • ยางลบ
• วงเวียน • ไมเซตสามเหลี่ยม
• ไมที

8. 8
เครื่องมือแตละชนิดมีหนาที่ตางกัน
รูปที่ 1.6 วงเวียนแบบถอดเปลี่ยนขาได ใชเขียนดวยดินสอหรือปากกาไดวงเวียนวัดระยะ เขียนขนาดรัศมีตางๆ ได
รูปที่ 1.7 ไมเซตสามเหลี่ยม ใชเขียนแบบมุมตาง ๆ
รูปที่ 1.8 ดินสอเขียนแบบ

9. 9
รูปที่ 1.9 การขีดเสนตรงดวยไมบรรทัดสเกล
รูปที่ 1.10 บรรทัดเขียนอักษร ใชกับปากกาเขียนแบบ
รูปที่ 1.11 เซตครึ่งวงกลมแบบวัดมุมได

10. 10
รูปที่ 1.12 สวนประกอบของไมที
รูปที่ 1.13 ไมเซตสามเหลี่ยมปรับมุมได
รูปที่ 1.14 แสดงรูปลักษณะการใชของวงเวียนเขียนเสนรอบวง

11. 11
รูปที่ 1.15 แสดงการเขียนภาพดวยวงเวียนตอขาหรือวงเวียนคาน
บรรทัดเขียนสวนโคง (Irregular Curve) เปนเครื่องมือที่ชวยในการเขียนรูปโคงตางๆ ที่ไม
สามารถหาจุดศูนยกลางเพื่อใชวงเวียนเขียนได ซึ่งจําเปนตองเขียนสวนโคงนั้นใหสัมผัสกันทุกจุด
และจุดที่กําหนดใหมีมากมาย จึงจําเปนตองหาเครื่องมือที่ใชใหเขียนไดงายขึ้น บรรทัดเขียนสวน
โคงมีมากมายหลายแบบใหเลือกใช ดังรูปที่ 1.16
รูปที่ 1.16 บรรทัดเขียนสวนโคงตาง ๆ

12. 12
รูปที่ 1.17 การใชบรรทัดเขียนสวนโคงเขียนเสนรูปจริง
ในการเขียนสวนโคงใด ๆ ที่มีขนาดยาวๆ เราตองใชบรรทัดเขียนสวนโคงตอกันหลายๆ ชวง
แตในปจจุบันมีเครื่องชวยเขียนที่สะดวกรวดเร็วยิ่งขึ้น เรียกวา “กระดูกงู” จะมีลักษณะเปนเสนยาว
ๆ ขอบนอกทําดวยพลาสติกภายในเปนโลหะที่โคงงอไดโดยไมหัก อาจจะเปนหลักหรือวัสดุอื่นที่
คงที่ในขณะดัดโคงและสามารถปรับไดทุกระยะตามรัศมีหรือสวนโคงที่ตองการเขียน ดังรูปที่ 1.17
และรูปที่ 1.18
( ก )โครงสรางภายในของกระดูกงู ( ข ) รูปรางของเสนกระดูกงู
รูปที่ 1.18 ลักษณะของกระดูกงู

13. 13
รูปที่ 1.19 แสดงลักษณะการใชกระดูกงูชวยเขียนสวนโคง
รูปที่ 1 .20 แสดงรูปเครื่องมือชวยเขียน
( ข ) ที่เหลาดินสอ( ก ) แผนรองเขียนตัวอักษร
( ค ) ยางลบดินสอ
( ง ) การใชแผนกั้น
( จ ) แปรงขนออน ( ฉ ) เทมเพลรูปตาง ๆ

14. 14
บรรทัดสเกล เปนอุปกรณที่ชวยในการยอขนาดของแบบที่มีขนาดใหญใหเปนแบบขนาดเล็ก
เพื่อที่จะใหแบบนั้นอยูในกระดาษที่เหมาะสมและใหรายละเอียดที่สมบูรณ โดยกําหนดเปนมาตรา
สวนยอไว มีขนาดยอไดดังนี้คือ 1:2(1:20),1:2.5(1:25),1:5(1:50),1:7.5(1:75),1:10(1:100) และ1:12.5(1.125)
ดังรูปที่ 1.21
รูปที่ 1.21 รูปบรรทัดสเกลตางๆ
เครื่องมืออื่นๆ นอกจากเครื่องมืออุปกรณที่กลาวมาแลว ยังมีเครื่องมืออํานวยความสะดวก
ในการเขียนแบบอีกมาก ไดแก
1. กระดาษกาวติดกระดาษ หรือเทปติดกระดาษ
2. ยางลบดินสอ
3. แปรงปดเศษยางลบ
4. บรรทัดปรับองศา
5. เทมเพลท (เพลทเขียนรูปลักษณะตางๆ )
6. แผนกั้นลบ
7. แผนรองเขียนตัวอักษร
8. ยางลบหมึก
9. ตัวอักษรลอก
10. ปากกาเข็มสําหรับเขียนแบบ
ฯลฯ

15. 15
การเหลาดินสอ
การเหลาดินสอเปนกระบวนการที่ควรคํานึงถึงในการใชดินสอ เพราะในขณะที่เขียนไปนั้น
ปลายดินสอจะสึกหรอตลอดเวลา ทําใหปลายดินสอไมแหลมคม แมจะใชไดอยางถูกวิธีก็ตาม
โดยเฉพาะดินสอแบบเปลือกไมหุม จึงตองเหลาอยูบอยๆ มักจะเสียเวลาในการเหลาและการเขียน
แบบ การเหลาดินสออยางถูกวิธีนั้นทําใหรวดเร็วและนาหยิบใช อีกทั้งยังเขียนแบบไดสวยงามเสน
แหลมคม และตรงตามจุดประสงคของการเขียนดวย
การเหลาดินสอแบบเปลือกไม มีวิธีเหลา 2 วิธี คือ การเหลาแบบกรวยแหลมกับการเหลา
แบบลิ่ม ในปจจุบันนิยมใชการเหลาแบบกรวยแหลมมากกวา เพราะเมื่อใชเขียนไปแลวสามารถ
หมุนเขียนใหแหลมคมไดมากกวาการเหลาแบบลิ่ม สวนการเหลาแบบลิ่มนั้นนิยมใชไสประกอบ
กับวงเวียนมากกวา เพราะในการใชหมุนจะไปทางเดียวและสามารถเนนความหนา หรือความเขม
ของเสนไดงาย โดยการเขียนทับอีกครั้งหนึ่ง ก็จะไดเสนที่มีความเขมหรือหนามากกวาเดิม วิธีการ
เหลาดินสอในแบบทรงกรวยนั้นจะยุงยากกวาการเหลาแบบลิ่มเล็กนอย กลาวคือ ตองมีอุปกรณ
เหลาดินสอคือมีด และกระดาษประกอบกัน และตองเหลาใหกลมแหลม หรืออาจใชเครื่องเหลา
ดินสอเหลาก็ได ซึ่งจะไดรูปแบบและความแหลมคม สวนแบบลิ่มนั้น เมื่อปอกเปลือกไมแลวอาจ
ใชขัดบนกระดาษทรายละเอียด โดยหมุนใหเปนลิ่มเลยทีเดียวก็ได ดังรูปที่ 1.22 และ รูปที่ 1.23
รูปที่ 1.22 การเหลาดินสอแบบปลายแหลมทรงกรวยและเครื่องเหลาดินสอ

16. 16
รูปที่ 1.23 การเหลาดินสอแบบลิ่มและการใชกับวงเวียน
ตารางที่ 1 มาตราสวนที่ใชในงานเขียนแบบตาม DIN ISO 5455
ขนาดมาตราสวน
มาตราสวนขยาย 50 : 1
5 : 1
20 : 1
2 : 1
10 : 1
มาตราสวนจริง 1 : 1
มาตราสวนยอ
1 : 2
1 : 20
1 : 200
1 : 2000
1 : 5
1 : 50
1 : 500
1 : 5000
1 : 1
1 : 10
1 : 100
1 : 1000

17. 17
2. เสน (Line) ตาม ISO 128 – 1982 (E)
ประเภทของเสน จะแสดงดังรูปตอไป โดยมีรายละเอียดดังตอไนป
รูปที่ 1.24 ตัวอยางการใชเสนตาง ๆ
ตารางที่ 2 ความสัมพันธของเสนที่ใชแทนความหมายในแบบ
ลําดับ
ชื่อเรียก , รูปแบบ ,
การเขียน
ความหนา
เสนกลุม0.5
เกรดความ
แข็งดินสอ
ใชเขียนเสน ,
แทนความหมาย
1 เสนเต็มหนัก (เสนเต็มหนา) 0.5 B , HB , F - เสนของขอบรูปที่มองเห็นไดชัดเจน
- เสนขอบรูปของเกลียว (เสนผาน
ศูนยกลางยอดเกลียว)
- สัญลักษณแนวเชื่อม
- เสนขอบเนื้อที่ที่ใชเขียนแบบ
2 เสนเต็มบาง (เสนเต็มบาง) 0.25 H , 2H - เสนรางแบบ
- เสนกําหนดขนาด (เสนกําหนดขนาด)
- เสนชวยกําหนดขนาด (เสนชวย
กําหนดขนาด)
- เสนแสดงภาคตัดเนื้อชิ้นงาน
2

18. 18
ตารางที่ 2 ความสัมพันธของเสนที่ใชแทนความหมายในแบบ (ตอ)
ลําดับ ชื่อเรียก , รูปแบบ ,
การเขียน
ความหนา
เสนกลุม0.5
เกรดความ
แข็งดินสอ
ใชเขียนเสน ,
แทนความหมาย
- เสนแสดงโคนเกลียว (เสนผาน
ศูนยกลางโคนเกลียว)
- เสนทแยงมุมแสดงพื้นที่เรียบของ
งานเหลี่ยม
- เสนขอบของสวนขางเคียง เพื่อแสดง
ความเกี่ยวของกัน
- เสนแสดงรายละเอียด
3 เสนประ
- - - - - - - - - - - - - -
ขีด 4 มม. เวน 1 มม. –
ขีด 4 มม. เวน 1 มม.
ไปเรื่อยๆจนติดขอบเสนจริง
0.35 F , HB
(แหลม)
H , 2H
(มน)
- เสนขอบรูปที่ถูกบังคับ (เสนที่มองไม
เห็น)
- เสนขอบรูปใส
- เสนโคนสลักเกลียว เสนนอกของ
แปนเกลียว (แบบเกา)
4 เสนศูนยกลางเล็ก,
(เสนลูกโซเล็ก , บาง)
ขีด 8 - 10 มม. เวน 1 มม.
จุด,ขีด 8 - 10 มม. เวน 1
มม. จุด,ขีด 8 – 10 เวน 1
มม. จุด,ขีด เวน 1 มม. ...
0.25 H , 2H - เสนผานศูนยกลางของชิ้นงาน,วงกลม
- เสนแสดงรูปทรงลักษณะเดิมของชิ้นงาน
- วงลอมรอบสวนที่แสดงภาพขยาย
- ระยะต่ําสุดและไกลสุดของแขนหมุน
- เสนผานศูนยกลางวงกลมพิตช (Pitch
Diameter) ของฟนเฟอง
- เสนของสวนที่ตองทําเพิ่มเติม
- ขอบเขตที่จะขยายแสดงรายละเอียด
- ขอบเขตที่จะตองแสดงรายละเอียด
เพิ่มเติมในโอกาสตอไป
5 เสนศูนยใหญ , หนา
(เสนลูกโซใหญ , หนา)
- --- - --- - --- - --- - ---
ขีด 6 – 7 มม. เวน 1 มม.
ขีด 1 มม. หรือจุดเวน 1 มม.
ขีด 6 – 7 มม. เวน 1 มม.
หรือจุด , ขีด 6 – 7 มม. ...
0.5 B , HB , F - เสนแสดงแนวที่ถูกตัด (แนวตัด)
- เสนแสดงขอบเขตการชุบแข็งหรือ
กระทําดวยวิธีอื่น

19. 19
ตารางที่ 2 ความสัมพันธของเสนที่ใชแทนความหมายในแบบ (ตอ)
ลําดับ ชื่อเรียก , รูปแบบ ,
การเขียน
ความหนา
เสนกลุม0.5
เกรดความ
แข็งดินสอ
ใชเขียนเสน ,
แทนความหมาย
6 เสนเขียนดวยมือเปลา 0.25 H , 2H - เสนแสดงแนวตัดแตกสวนในการ
เขียนภาพตัด
- เสนรอยตัดยอสวนของงานยาว ๆ
- เสนแสดงฉนวนกั้นความรอน
- เสนแสดงการแตกหักของไม
- การเขียนเสนสเกตซแบบ
3. การเขียนตัวอักษรและมาตราสวน
ในงานเขียนแบบมิใชวารูปแบบของงานเทานั้น รายละเอียดตางๆ ที่เขียนกําหนด เชน ขนาด
ของมิติตางๆ คําอธิบายเพิ่มเติมตารางรายการ จําเปนตองเขียนรายละเอียดที่เปนคําอธิบายประกอบ
ในการเขียนรูปแบบของตัวอักษรนั้นไมมีกฎเกณฑแนนอนขึ้นอยูกับผูเขียน สวนขนาดความสูง
และความกวางของตัวอักษร แตก็มีขอกําหนดไวใหเลือกใชใหเหมาะสม ดังจะกลาวตอไปนี้
ตัวอักษรภาษาไทย
ตัวอักษรภาษาไทย ซึ่งเปนตัวอักษรประจําชาติไทย มีมาตั้งแตสมัยพอขุนรามคําแหง ที่ทรง
คิดประดิษฐอักษรไทยใหเราใช ตัวอักษรภาษาไทยมี 44 ตัว และรูปของตัวสระตางๆ รูปแบบ
ลักษณะของตัวอักษรไดมีการพัฒนาใหมีรูปแบบที่สวยงามและเหมาะสมกับงาน เราสามารถจะ
แบงลักษณะรูปแบบตัวอักษรออกไดเปน 2 รูปแบบ คือ
1. ตัวอักษรที่ใชในราชการ
ตัวอักษรที่ใชในราชการจะมีรูปแบบที่เรียบงาย สวยงาม ดูมั่นคงแข็งแรง แตนิ่มนวล
และออนชอย รูปลักษณะของตัวอักษรที่ใชในงานเขียนแบบมีอยู 2 รูปแบบ คือ
1. ชนิดหัวเหลี่ยม ลักษณะหัวตัวอักษรจะเปนรูปสี่เหลี่ยมขนมเปยกปูน มุมปาน นิยม
ใชเขียนใบประกาศนียบัตร ปริญญาบัตร กําหนดขอความตางๆ ในแบบสวนใหญจะเขียนโดยไมมี
อุปกรณชวยในเขียน หรือเขียนโดยใชมือเปลานั่นเอง ดังรูปที่1.25

20. 20
รูปที่ 1.25 ตัวอักษรราชการชนิดหัวเหลี่ยม
2. ชนิดหัวกลม เปนลักษณะที่ถูกกําหนดขึ้นตั้งแตเริ่มมีอักษรไทยใช ลักษณะหัวของ
ตัวอักษรจะกลม โปรง ดูแลวใหความแข็งแรงมั่นคง และมีความสวยงาม ใชกับงานเขียนในราชการ
ทั่วไป ในปจจุบันนี้มีบรรทัดรองชวยใหเขียนเร็วขึ้นและสามารถเขียนดวยมือเปลาได ดังรูปที่ 1.26 และ
รูปที่ 1.27
รูปที่ 1.26 ตัวอักษรทางราชการชนิดหัวกลมโปรง

21. 21
รูปที่ 1.27 ตัวอักษรหัวกลมที่ไดจากเครื่องชวยเขียน
2. ตัวอักษรประดิษฐ
ตัวอักษรประดิษฐใชกับงานเขียนแบบไดในบางรูปแบบ โดยเฉพาะแบบที่มีความเรียบ
อานงาย ในรูปลักษณะบางแบบจะไมเหมาะกับการใชเขียนแบบ แตเหมาะกับการโฆษณาเพื่อเนน
ขอความ ซึ่งตัวอักษรลักษณะนี้จะไมมีรูปแบบที่ตายตัวขึ้นอยูกับการออกแบบของผูเขียน ตัวอักษร
ลักษณะนี้จะเห็นมากในแบบชางกอสราง ดังรูปที่ 1.28
รูปที่ 1.28 ตัวหนังสือประดิษฐที่ใชในงานเขียนแบบ

22. 22
ตัวอักษรภาษาอังกฤษและเลขอารบิก
ตัวอักษรภาษาอังกฤษและเลขอารบิก เปนที่นิยมใชในงานเขียนเพราะเปนภาษาสากล
ในการเขียนรูปแบบของตัวอักษรภาษาอังกฤษที่ใชในงานเขียนแบบแบงออกเปน 2 รูปแบบ คือ
1. แบบมาตรฐานสากลตัวตรง
เปนแบบที่กําหนดขึ้นโดยเจาของภาษาเชนเดียวกับภาษาไทย มีมาตรฐานกําหนด
ในการลากเสนของแตละตัวอักษรไวเพื่อฝกปฏิบัติ หรือฝกหัดเขียนสําหรับผูเริ่มตนศึกษา
ภาษาอังกฤษ ดังรูปที่ 1.29 (ก) และ (ข)
รูปที่ 1.29 รูปแบบมาตรฐานภาษาอังกฤษตัวตรง

23. 23
2. แบบมาตรฐานสากลตัวเอียง
จะมีรูปแบบเชนเดียวกับชนิดแรก เสนตัวอักษรจะเอียงไปทางดานหลัง 15 องศา
กับแนวดิ่ง หรือ 75 องศากับระดับแนว ดังรูปที่ 1.30 (ก) และ (ข)
รูปที่ 1.30 รูปแบบมาตรฐานภาษาอังกฤษตัวเอียง
มาตรฐานของขนาดตัวอักษร
1. มาตรฐานตัวอักษรภาษาไทย
ในมาตรฐานอุตสาหกรรม จะมีมาตรฐานสําหรับการเขียนตัวอักษรภาษาไทย โดยใช
บรรทัดรองนําเขียนตัวอักษรภาษาไทย ดังตารางที่ 3 นอกจากนี้ยังมีตัวอักษรกดหรือตัวอักษรลอก
ซึ่งกําหนดเปนมาตรฐาน ดังตารางที่ 4
(ก) ตัวอักษรพิมพใหญตัวเอียง

24. 24
ตารางที่ 3 ตัวอยางขนาดของตัวอักษรแบบบรรทัดตัวหนังสือ (บรรทัดรองนําเขียนตัวอักษร)
ตารางที่ 4 ตัวอยางขนาดของตัวอักษรแบบแผนอักษรลอก

25. 25
2. มาตรฐานตัวอักษรภาษาอังกฤษ
มาตรฐานอุตสาหกรรม มอก. 210 – 2520 กําหนดกําหนดขนาดตางๆ ของตัวอักษร
ภาษาอังกฤษ โดยใหใชความหนาของเสนเทากับ 1 ใน 10 ของความสูงของตัวอักษร (1/10 h เมื่อ
h = ความสูงของตัวอักษรพิมพใหญ) สําหรับความสูงของตัวอักษรพิมพเล็ก = 7 ใน 10 เทาของ
ความสูงอักษรพิมพใหญ (7/10 h) ดังรูปที่ 1.31 ในสวนการเขียนสัดสวนตัวอักษรพิมพใหญกับ
พิมพเล็กหรือตัวนํากับตัวตาม ใหเปนไปตามตารางที่ 5
รูปที่ 1.31 ขนาดและระยะตัวอักษรมาตรฐาน
ขนาดความสูง (h) ของตัวอักษรมี 7 ขนาด ดังนี้
2.5 3.5 5 7 10 14 20 มม.
ขนาดและระยะของตัวอักษร
ตารางที่ 5 ขนาดของตัวอักษร
ความสูงของตัวอักษรตัวใหญ = h
10
10 ⋅
ความสูงของตัวอักษรตัวเล็ก = h
10
7 ⋅
ความหนาของตัวอักษร ≈ h
10
1 ⋅
สวนลางของตัวอักษรตัวเล็ก เชน p , y = h
10
3 ⋅
ระยะหางระหวางบรรทัด (ลาง – ลาง) ≥ h
10
16 ⋅
ระยะชองไฟของตัวอักษร ≥ h
10
2 ⋅

26. 26
หมายเหตุ : ตัวอักษรตัวเอียงเหมาะสําหรับใชมือเขียน สวนตัวอักษรตัวตรงเหมาะสําหรับการเขียนดวยแผนนํา
รองอักษร (Template)
3. การกําหนดขนาดและหลักเกณฑเขียนแบบทั่วไป
หลักเกณฑทั่วไป
ตามปกติ แบบงานทางเทคนิคจะตองมีพิกัดขนาดที่แสดงสภาวะสุดทายของชิ้นงาน (วัตถุ)
พิกัดขนาดตามมาตรฐานสากล(ISO) จะกําหนดเปนมิลลิเมตร โดยเขียนเพียงตัวเลขแสดงในแบบงาน
ในการกําหนดขนาดสามารถกําหนดตามลักษณะการผลิต ตามลักษณะการทํางานของ
ชิ้นสวนและเพื่อการตรวจสอบ (ทดสอบ)
การกําหนดขนาด ปกติจะกําหนดขนาดจากระนาบอางอิง เชน เสนกึ่งกลาง ขอบชิ้นงาน
และอื่นๆ รวมทั้งการกําหนดขนาดระยะแบง ระบบโคออดิเนต ในลักษณะรูปรางตางๆ ดังแสดง
ใหเห็นในตัวอยางตอไปนี้
a เสนกําหนดขนาดและเสนชวยกําหนดขนาดจะเปนเสนเต็มบาง เสนกําหนดขนาดควรจะ
หางจากขอบวัสดุ 10mm. เสนกําหนดขนาดอื่นที่ขนานถัดออกมาควรมีระยะหางอยางนอย7mm.
b ขอบเขตเสนกําหนดขนาดจะใชหัวลูกศรชี้หรือขีดเอียง ดูรูปที่ 1.33 หรือจุด ดูรูปที่ 1.33
ในแบบงานแตละแบบควรเลือกใชแบบใดแบบหนึ่ง

27. 27
c ตัวเลขกําหนดขนาดตามมาตรฐานISOความสูงของตัวเลขจะตองโตเทาๆกัน (ไมเล็กกวา
3.5 mm.) ตัวเลขกําหนดขนาดควรจะสามารถอานไดจากขางลาง หรือจากทางขวาได ตัวเลขบอก
ขนาดที่ไมมีหนวยกํากับแสดงวามีหนวยเปน mm. ความหนาของชิ้นงานจะใชสัญลักษณ t เขียนไว
(“t”=Thickness)
d เสนศูนยกลางและขอบชิ้นงานจะไมอนุญาตใหใชเปนเสนกําหนดขนาด
e เสนชวยกําหนดขนาดจะตองใหยาวเลยเสนกําหนดขนาดออกมา 1 ถึง 2 mm. และไม
อนุญาตใหเสนชวยกําหนดขนาดลากจากภาพหนึ่งไปยังอีกภาพหนึ่ง
f เสนกําหนดขนาดและเสนชวยกําหนดขนาดจะอนุญาตใหมีการเขียนลากตัดเสนอื่นๆ ให
นอยที่สุดเทาที่จะทําได
รูปที่ 1.32 การใชเสนตาง ๆ ในการเขียนแบบ
g เสนกําหนดขนาดจะตองขีดลากใหขนานกันและสวนใหญจะตองทํามุม 90 ํ กับเสน
กําหนดขนาด [(แตถาตองการใหเกิดความชัดเจนสามารถเขียนใหทํามุม 60 ํ) (ดูรูปที่ 1.35)]
h เสนศูนยกลางสามารถใชเปนเสนชวยกําหนดขนาดได

28. 28
รูปที่ 1.34 ใสจุดตอทายของการกําหนดขนาด
รูปที่ 1.35 การกําหนดมุม
รูปที่ 1.33 การเขียนหัวลูกศร
i หัวลูกศรสามารถระบายทึบหรือไมระบายก็ได หรือจะเขียนเปนลูกศรเปดที่มีมุมเปด α =
15 ํ ถึง 90 ํ สวนขีดเอียงเมื่ออยูในทิศทางอานจะใหขีดเริ่มจากซายลางใหเอียงไปทางขวาขางบน
สําหรับจุดสามารถระบายทึบหรือไมทึบก็ได ซึ่งจะนํามาใชงานในกรณีที่มีเนื้อที่นอย
k “d” หมายถึง ความหนาของเสนเต็มใหญ
ในกรณีที่ตัวเลขกําหนดขนาดเปนเลข 6; 9;
68; 69; 80 และอื่นๆ ที่อาจจะเปนเหตุใหเกิดการ
สับสนในการอาน เมื่อระนาบการกําหนดขนาดอยู
ในลักษณะเอียง ใหทําจุดอยูหลังตัวเลขเพิ่มเติมได
เชน เลขกําหนดขนาด9 ที่มีจุดตอทาย ดังรูปที่ 1.34
เพื่อใหการอานขนาดมุมเปนไปตามกฎเกณฑ
การกําหนดขนาดความยาว ก็จะตองใหสามารถอาน
ไดในแนวดิ่ง หรืออานจากดานขวาได ดังรูปที่ 1.35

29. 29
รูปที่ 1.37 การกําหนดขนาด
ตัวอยางการกําหนดขนาดมุมซายมือ (รูปที่1.36 (ก)) เปนมุม 45 ํ เขาไปทางขวามือ 3 mm
และการกําหนดขนาดมุมผายปากรู ขวามือเปนมุม 90 ํ ลึก 2 mm หรือสามารถกําหนดขนาด แสดง
ดังรูปที่ 1.36 (ข) เปน 3 45 ํ และกําหนดขนาดเปน 2 45 ํ แทนมุม 90 ํ ลึก 2 mm
รูปที่ 1.36 การกําหนดมุมตาง ๆ
การกําหนดขนาด
การกําหนดขนาดแบงแยกไดเปน 3 ลักษณะ คือ
1. ขนาดพื้นฐาน จะกําหนดความยาว
ความกวาง และความสูงของรูปรางชิ้นงาน (ดูรูปที่
1.37 ขนาด 63 , 45 และ 18)
2. ขนาดรูปราง จะกําหนดจากรูปรางของ
ตกบา รองรูตาง ๆ (ดูรูปที่1.37 ขนาด 20 และ 60
รวมทั้ง 10)
3. ขนาดตําแหนง จะกําหนดใหทราบวา
ตําแหนงของรู รอง และอื่นๆ เชน หางจากขอบ
งานเทาใด (ดูรูปที่ 1.37 ขนาด 14 , 16 และ 48)

30. 30
ขนาดตางๆ จะกําหนดเพียงครั้งเดียว โดยกําหนดจาก (กรณีหลายภาพ) ภาพที่สามารถ
เห็นรูปรางชิ้นสวนไดชัดเจนที่สุด และใหหลีกเลี่ยงการกําหนดขนาดจากขอบที่มองไมเห็น
(เสนประ) บอยครั้งที่ชิ้นงานที่เปนรูปรางรองหรือรู มีระยะหางเทากันและมีจํานวนมาก ก็
สามารถทําการกําหนดขนาดอยางงายได ดังรูปที่ 1.38 (ก) เชน รองกวาง 3 mm. หางกัน 8 mm. มี
จํานวน 6 รอง สามารถกําหนดขนาดเปน 6 8 = (48) ขนาด (48) เปนขนาดชวย
รูปที่ 1.38 การกําหนดขนาดครั้งเดียว
ชิ้นงานที่มีขนาดยาวๆ สามารถตัดยนระยะดวยเสนมือเปลา รูที่ขนาด ∅ เทากัน มีระยะหาง
เทากันสามารถกําหนดระยะหางของศูนยกลางเปนเสนศูนยเล็ก ดังรูปที่ 1.39
รูปที่ 1.39 การตัดยนระยะ
รองหรือรูที่มีระยะหางไมเทากัน สามารถกําหนดขนาดจากจุดศูนยกลาง ขนาดแสดง
ตําแหนงใหบวกเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ โดยใหหัวลูกศรชี้ตอเนื่องไปในทิศทางเดียวกัน ดังรูปที่ 1.40

31. 31
รูปที่ 1.40 การกําหนดขนาดรอง , รู จากจุดศูนยกลาง
ชิ้นงานที่มีขนาดรองหรือรูไมเทากันและมีระยะหางกันไมเทากัน สามารถกําหนดขนาดได
ดังรูปที่ 1.41 ขนาดรองที่มีขนาดเล็กใหใชจุดแทนลูกศร
รูปที่ 1.41 การกําหนดระยะที่ไมเทากันโดยใชจุดแทนลูกศร
ชิ้นงานโครงสรางที่มีเนื้อที่กําหนดขนาดไมเพียงพอ สามารถกําหนดขนาดระหวางเสนชวย
กําหนดขนาด โดยไมตองลากเสนกําหนดขนาด สัญลักษณยอของรูปรางรูปพรรณ (I , T , L)
เพื่อใหทราบลักษณะตําแหนงได ดังรูปที่ 1.42
รูปที่ 1.42 การกําหนดขนาดระยะแบงของงานโครงสรางเหล็กและโลหะเบา

32. 32
แบบทดสอบกอนเรียนและหลังเรียน
อุปกรณในการเขียนแบบ การเขียนตัวอักษร มาตราสวนหลักเกณฑเขียนแบบทั่วไปและมาตรฐานตางๆ
คําสั่ง ใหนักเรียนทําเครื่องหมายกากบาท ( X ) ทับขอที่ถูกที่สุดเพียงขอเดียว
1. อุปกรณใดที่เปนเครื่องมือขนาดใหญ
ก. ไมที
ข. กระดานรองเขียนแบบ
ค. โตะเขียนแบบ
ง. ชุดอุปกรณเขียนแบบ
2. บรรทัดสามเหลี่ยม(Set Square) ที่ดีควรมีลักษณะของเสนขอบอยางไร
ก. เรียบ แบนราบ
ข. เรียบ ขอบปาดเหลี่ยมขางเดียว
ค. เรียบ ขอบปาดเหลี่ยมสองขาง
ง. เรียบ ใหตัวได ขอบปาดเหลี่ยมขางเดียว
3. กระดูกงู เปนอุปกรณสําหรับเขียนเสนอะไร
ก. เสนตรง วงกลม
ข. เสนสวนโคงเล็กๆและวงกลม
ค. เขียนสวนโคงที่มีจุดศูนยกลางไมตายตัว
ง. เขียนสวนโคงใหญที่มีจุดศูนยกลางตายตัว
4. บรรทัดสเกลยอสวนขอใดเมื่อเขียนแบบแลวไดแบบภาพเล็กที่สุด
ก. 1:1000
ข. 1:500
ค. 1:125
ง. 1:100

33. 33
5. ไมทีมีความยาวตางกัน แตที่เหมาะสมกับนักเรียนขั้นพื้นฐานควรจะเปนขนาดเทาใด
ก. 50 CM.
ข. 60 CM.
ค. 75 CM.
ง. 120 CM.
6. ดินสอแบบเปลี่ยนไสได หรือแบบไสดินสอเคลื่อนที่ได ใชกันมากที่สุดมีขนาดใด
ก. 2 , 0.25 mm.
ข. 2 , 0.3 mm.
ค. 2 , 0.5 mm.
ง. 2 , 0.7 mm.
7. เสนประควรเขียนดวยดินสอที่มีความแข็งใดจึงเหมาะสม
ก. HB ปลายแหลม
ข. H ปลายแหลม
ค. HB ปลายมล
ง. 2B ปลายมล
8. ศูนยกลางวงกลมฟตซ คือเสนศูนยกลางใด
ก. เสนศูนยกลางใหญ
ข. เสนศูนยกลางเล็ก
ค. เสนเต็มเบา
ง. เสนเต็มหนัก
9. มาตราสวนใด ที่จัดเปนมาตราสวนสากล
ก. 1 :1.5
ข. 1 :2
ค. 1 :3.5
ง. 1 :4

34. 34
10. อุปกรณใดที่ไมจําเปนในการเขียนแบบ
ก. ดินสอ 6 บี
ข. บรรทัดสามเหลี่ยม (Set)
ค. ไมที
ง. วงเวียน
11. ความหนาใด
ก. .
12. ในการเขียนตัวเลขบอกขนาดในแบบงานควรเปนอยางไร
ก. ตองเปนมาตรฐานเดียวกัน
ข. มีขนาดเทากันตลอดทั้งแบบ
ค. ตามความกวางและความยาวของแบบ
ง. เปนมาตรฐานเดียวกันและมีขนาดเทากันทั้งแบบ

35. 35
ใบงานที่ 1
การเขียนเสนตาง ๆ ตัวอักษรภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ตัวเลขอารบิก
1. เสนเต็มหนักแนวตั้งและแนวนอน
2. เสนเต็มบางแนวตั้งและแนวนอน
3. เสนเต็มประแนวตั้งและแนวนอน
4. เสนเต็มศูนยกลางแนวตั้งและแนวนอน
5. ตัวอักษรภาษาไทยและภาษาอังกฤษ
6. ตัวเลขอารบิก

36. 36
ใบงานที่ 2
จงกําหนดขนาดลงในแบบงานใหครบถวนสมบูรณ มาตราสวน 1:1

37. 37
แบบประเมินใบงานที่ 1
ชื่อ ...............................................................
รหัสประจําตัว................................................
วัน........................เดือน.................................. พ.ศ. .............
ชื่อชิ้นงาน การเขียนเสนตางๆ ตัวอักษรภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ตัวเลขอารบิก
รายการประเมิน คะแนนเต็ม คะแนนที่ได หมายเหตุ
ความสมบูรณของเสนและตัวอักษร 1
การวางไดเหมาะสมถูกตอง 2
การเขียนไดถูกตอง 4
ขนาดของตัวอักษร น้ําหนักเสน 2
ความสะอาดของแบบ 1
รวม 10
รายการที่ตองปรับปรุง
น้ําหนักของเสน การกําหนดชองไฟ
หัวตัวอักษร การวางแบบ
ความสะอาด อื่น ๆ.....................................................
ลงชื่อ ............................................................................
(................................................................)
ผูประเมิน
..................../.............................../................

38. 38
แบบประเมินใบงานที่ 2
ชื่อ ...............................................................
รหัสประจําตัว................................................
วัน........................เดือน.................................. พ.ศ. .............
ชื่อชิ้นงาน การกําหนดขนาดในแบบงาน
รายการประเมิน คะแนนเต็ม คะแนนที่ได หมายเหตุ
ความสมบูรณของแบบ 1
การวางแบบไดเหมาะสมถูกตอง 2
การกําหนดขนาดลงในแบบไดถูกตอง 4
ขนาดหัวลูกศร การกําหนดขนาด น้ําหนักเสน 2
ความสะอาดของแบบ 1
รวม 10
รายการที่ตองปรับปรุง
น้ําหนักของเสน การกําหนดขนาด
หัวลูกศร การวางแบบ
ความสะอาด อื่น ๆ.....................................................
ลงชื่อ ............................................................................
(................................................................)
ผูประเมิน
..................../.............................../................

39. 39
ที่ รหัสประจําตัว ชื่อ - สกุล
คะแนน 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 20
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
ครูผูสอน .................................. หัวหนาแผนก ........................................
(..................................... ) (.....................................)
รวม
มีความสามัคคี
กลาแสดงความคิดเห็น
มีสัมมาคารวะตอครู
ความมีระเบียบวินัย
การแตงกายถูกตองตามระเบียบวิทยาลัย
การตรงตอเวลา
แบบประเมิน ดานคุณธรรม จริยธรรม คานิยมและคุณลักษณะอันพึงประสงค
รหัสวิชา 21032102 วิชา เขียนแบบชางเชื่อมโลหะ2 ภาคเรียนที่ .......... ปการศึกษา.............
แผนกวิชาชางเชื่อมโลหะ ระดับชั้น .................... กลุมที่ ..........
ความรับผิดชอบ
ใฝเรียนรู
มีความซื่อสัตยในการทํางาน
มีความสนใจในการชักถามขอสงสัย

41. 41
สาระการเรียนรู
ศึกษาและปฏิบัติเกี่ยวกับการอานแบบ-เขียนแบบแผนคลี่ ดวยวิธีอยางงาย เสนขนาน และ
หลักการเขียนแบบแผนคลี่ การสรางแบบบนชิ้นงาน การเขียนแบบแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน การ
อานแบบความหมายของคําตางๆ ในแบบภาพคลี่เสนขนาน การเขียนแผนคลี่ปริซึม การเขียนแผน
คลี่ทรงกระบอก
จุดประสงคเชิงพฤติกรรม
1. เพื่อใหเขาใจหลักการเบื้องตนในการเขียนแบบแผนคลี่อยางงาย
2. เพื่อใหรูความหมายของการเขียนแบบแผนคลี่อยางงายและแบบแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน
3. เพื่อใหเขาใจหลักวิธีการอานและการเขียนแบบแผนคลี่อยางงา ย และการเขียนแบบ
แผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน
4. เพื่อใหเขาใจขั้นตอนของการเขียนแบบแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนานได
5. สามารถเขียนแบบแผนคลี่อยางงาย และเขียนแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนานได

42. 42
การเขียนแบบแผนคลี่
การเขียนแบบแผนคลี่ในงานโลหะแผน การสรางโดยทั่วไปแลวมักจะใชกันอยูเสมอๆ
มี 4 แบบดวยกัน
1. วิธีอยางงาย
2. วิธีเสนขนาน (Parallel - Line Method)
3. วิธีเสนรัศมี (Radial – Line Method)
4. วิธีรูปสามเหลี่ยม (Triangulation Method)
ชางเขียนแบบแผนคลี่ในงานโลหะแผน จะตองตัดสินใจวาวิธีการเขียนใหเหมาะสมกับ
รูปรางของชิ้นงานเพียงวิธีเดียว ผูที่จะทําการเขียนแบบแผนคลี่ไดสมบูรณดีนั้น จะตองรูจักตะเข็บ
ตางๆ ตลอดจนการเผื่อขอบโลหะสําหรับตะเข็บนั้นๆ รวมทั้งการพับ การเขามุม นอกจากนี้จะตอง
รูจักนอตช (Notch) คือ รอยบากภายในแผนคลี่ เชน ครีบ เพื่อตองการพับขึ้นรูปกระทําไดอยาง
ถูกตองและชิ้นงานที่พับไมเสียรูปทรง
รูปที่ 2.1 การเขียนแบบอยางงายใชกับกระปองหรือกลองสี่เหลี่ยม

43. 43
ชนิดของตะเข็บของงานโลหะแผน

44. 44
การเขียนแบบแผนคลี่อยางงาย
การเขียนแบบแผนคลี่อยางงาย สวนมากจะเปนการคลี่ชิ้นงานหรือผลิตภัณฑที่เปนรูป
สี่เหลี่ยมที่มีรูปรางไมซับซอน สามารถที่จะนําขนาดที่เห็นในภาพสามมิติหรือภาพฉาย นํามาใชใน
การเขียนแบบแผนคลี่ไดโดยตรง โดยไมตองนํามาหาขนาดสูงจริงอีก
การเขียนแบบแผนคลี่อยางงายจะใชวิธีเริ่มตนคลี่ออกมาจากฐาน หรือคลี่ออกทางดานขางก็ได
เชน การคลี่ผลิตภัณฑกลองสี่เหลี่ยมและถาด เปนตน
การเขียนแบบคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากดวยวิธีอยางงาย โดยคลี่ออกจากฐาน
1. ศึกษาจากภาพสามมิติ โดยพิจารณาลักษณะและรายละเอียดของกลอง เชน ขนาด การ
พับขอบ และตะเข็บที่ใชประกอบยึด เปนตน ดังแสดงใหดูรูปที่ 2.2
รูปที่ 2 .2 แสดงลักษณะของกลองสี่เหลี่ยมมุมฉาก

45. 45
2. ทําการคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากโดยเริ่มจากฐาน ดังรูปที่ 2.3
รูปที่ 2.3 แสดงวิธีการคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากโดยคลี่ออกมาจากฐาน
3. เพิ่มเติมการพับขอบและการทําตะเข็บตามแบบ ดังแสดงในรูปที่ 2.4
รูปที่ 2.4 แสดงวิธีการเผื่อตะเข็บเกยและการพับขอบ

46. 46
การคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากตัดเฉียง โดยคลี่ออกทางดานขาง
1. ศึกษาแบบจากภาพสามมิติ โดยพิจารณาลักษณะรูปรางและรายละเอียดตางๆ ของกลอง
เชน ตะเข็บและการพับขอบ เปนตน ดังแสดงในรูปที่ 2.5
รูปที่ 2.5 แสดงลักษณะของกลองสี่เหลี่ยมตัดเฉียง
2. พิจารณาจากภาพสามมิติจะเห็นวา พื้นที่บริเวณฐานของกลองมีขนาดเล็ก การคลี่ออก
จากฐานหรือกนกลองจะทําใหการพับขึ้นรูปทําไดไมสะดวก จึงควรพิจารณาคลี่ออกทางดานขาง
จะเหมาะสมกวา ดังแสดงในรูปที่ 2.6
รูปที่ 2.6 แสดงวิธีการคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากตัดเฉียง

47. 47
3. เพิ่มเติมตะเข็บเกยบริเวณกนกลอง พับขอบชั้นเดียวบริเวณขอบดานบน และทําตะเข็บ
สองชั้นที่ดานขางของแผนคลี่ ดังแสดงในรูปที่ 2.7
รูปที่ 2.7 แสดงลักษณะการเพิ่มตะเข็บและขอบ
การเขียนแบบแผนคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากแบบแยกชิ้น
การออกแบบแผนคลี่กลองสี่เหลี่ยมมุมฉากนี้ สามารถออกแบบใหแผนคลี่เปนชิ้นเดียวกัน
หรือแบบแยกชิ้นก็ได กรณีการออกแบบแผนคลี่แบบแยกชิ้น จะทําใหการพับขึ้นรูปและการ
ประกอบชิ้นสวนกระทําไดงาย อีกทั้งการออกแบบแผนคลี่แบบแยกชิ้นทําใหประหยัดวัสดุไดเปน
อยางดี นั่นคือ มีเศษแผนโลหะเหลือทิ้งนอยกวาการออกแบบแผนคลี่แบบเปนชิ้นเดียวกัน
ดังแสดงในรูปที่ 2.8
รูปที่ 2.8 แสดงการออกแบบกลองสี่เหลี่ยมมุมฉากแบบแยกชิ้น

48. 48
1. ศึกษาแบบจากภาพสามมิติ โดยพิจารณากับรูปราง และรายละเอียดตางๆ ของกลอง
เชน ลักษณะการตอ ชนิดของตะเข็บ และการเขาขอบลวด เปนตน จากภาพสามมิติที่ไดออกแบบ
ไวเห็นวา กลองสี่เหลี่ยมจัตุรัสมีชิ้นสวนประกอบจํานวน 3 ชิ้น
2. ทําการคลี่ชิ้นสวนหลักกอน คือ ชิ้นที่1 โดยทําการคลี่ออกจากฐาน ดังแสดงในรูปที่ 2.9
รูปที่ 2.9 แสดงวิธีการคลี่ชิ้นสวนกลองสี่เหลี่ยมชิ้นที่ 1
3. นําแผนคลี่ชิ้นที่ 1 ที่ไดมาเพิ่มเติมรายละเอียดเกี่ยวกับระยะเผื่อการเขาขอบลวด ระยะเผื่อ
ของตะเข็บ ดังแสดงในรูปที่ 2.10
ระยะเผื่อตะเข็บเกย = 5 มม.
ระยะเผื่อการเขาขอบลวด = 2.5 3 = 7.5 มม.
รูปที่ 2.10 แสดงวิธีการเผื่อตะเข็บเกยและการเผื่อระยะการเขาขอบลวด

49. 49
4. ทําการเขียนแบบแผนคลี่ชิ้นที่2 และ3 ซึ่งมีขนาดเทากัน พรอมทั้งเผื่อระยะการเขาขอบลวด
ดังแสดงในรูปที่ 2.11
รูปที่ 2.11 แสดงวิธีการเขียนแบบแผนคลี่ชิ้นสวนของกลองสี่เหลี่ยมชิ้นที่ 2 และ 3
การเขียนแผนคลี่ถาดจีบมุม
การออกแบบกลองสี่เหลี่ยมมุมฉาก และถาดสามารถออกแบบการคลี่ใหเปนชิ้นเดียวกันหรือ
แยกชิ้นก็ได ทั้งนี้ขึ้นอยูกับความสะดวก หรือความยากงายในการขึ้นรูปประกอบ และขั้นตอนใน
การปฏิบัติงาน แตชิ้นงานที่ไดจากการออกแบบทั้งสองแบบนี้ กอนนําไปใชงานตองบัดกรีกอน
เพื่อปองกันของเหลวรั่วซึม แตมีการออกแบบถาดอีกแบบหนึ่ง หลังจากพับขึ้นรูปแลวสามารถ
นําไปบรรจุของเหลวไดเลยโดยไมตองนําไปบัดกรีอีก นั่นก็คือถาดแบบจีบมุมดังแสดงในรูปที่ 2.12
รูปที่ 2.12 แสดงลักษณะของถาดแบบจีบมุม

50. 50
วิธีการคลี่ถาดจีบมุม
1. ศึกษาแบบงานจากภาพสามมิติและภาพฉาย โดยพิจารณาความกวาง ความยาว และ
ความสูงของชิ้นงาน
2. เขียนแบบการคลี่ โดยคลี่ออกมาจากฐานหรือกนถาด ดังแสดงในรูปที่ 2.13
รูปที่ 2.13 แสดงวิธีการคลี่ถาดแบบจีบมุม โดยคลี่ออกมาจากฐาน

51. 51
3. รางสวนที่จีบ โดยใชจุด a เปนจุดศูนยกลาง กางรัศมี ac เขียนสวนโคง ใชวงเวียนถาย
ระยะ cg เทากับ ge ลากเสน ah และ bh จากนั้นจึงเผื่อระยะพับขอบ ดังแสดงในรูปที่ 2.14
รูปที่ 2.14 แสดงวิธีการเขียนแบบรอบจีบ และการเผื่อพับขอบของถาดแบบจีบมุม
สรุป
งานเขียนแบบแผนคลี่ดวยวิธีอยางงายนั้น จะใชคลี่ผลิตภัณฑที่มีรูปรางไมซับซอน สามารถ
นําขนาดจริงจากภาพสามมิติ หรือภาพฉายมาทําการคลี่ไดเลย ซึ่งอาจจะทําการคลี่ออกมาทาง
ดานขาง หรือคลี่ออกมาจากฐานก็ได แลวแตความเหมาะสมหรือความยากงายในการพับขึ้นรูป
และการตอตะเข็บ ซึ่งเปนสิ่งที่ผูปฏิบัติงานตองพิจารณาเลือกใชวิธีการคลี่

52. 52
การเขียนแบบแผนคลี่โดยวิธีเสนขนาน
หลักการเขียนแบบแผนคลี่โดยวิธีเสนขนาน
การเขียนแบบแผนคลี่ดวยเสนขนาน ชิ้นงานจะตองมีรูปทรงของฐานและยอดเหมือนกัน
เชน รูปปริซึม (Prism) และรูปทรงกระบอก (Cylinder) เมื่อเราฉายเสนแผนคลี่ออกไปจะเปนเสน
ขนาน (Parallel Line)
รูปที่ 2.16 แสดงชิ้นงานปริซึม และทรงกระบอกชนิดตาง ๆ
คําจํากัดความ
1. รูปดานหนา (Front View or Elevation View) เปนรูปดานหนา ซึ่งจะแสดงความสูง
และความกวางของชิ้นงาน หรือจะใชรูปดานขาง (Side View)
2. เสนฐาน (Base Line) เปนเสนที่ลากจากฐานรูปดานหนาออกไปทางขางจะตองใหตั้ง
ฉากกับเสนของรูปดานขางดวย ใชเปนเสนอางอิงและเปนเสนฐานของรูปแผนคลี่
3. เสนแบงสวน(Element Line) เปนเสนแบงเสนรอบรูปชิ้นงานที่รูปแปลน ออกเปน สวนๆ และ
จะตองใชถายระยะสวนแบงไปยังเสน BaseLine ซึ่งจะตองใชประกอบกันเปน รูปแผนคลี่
4. เสนรอบรูป (Stretch Out Line) เปนเสนรอบรูปของแผนคลี่
5. เสนฉาย(ProjectionLine) เปนเสนที่ใชถายขนาดหรือระยะจากรูปดานหนึ่งไปยังรูปอีกดานหนึ่ง

53. 53
รูปที่ 2.17 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่รูปขนาน
การเขียนรูปดานบน (Plane View) และรูปดานหนา (Front View)
ในการเขียนรูปทรงปริซึม ก็คลายกับการเขียนแบบรูปทั่วๆ ไป เพียงแตวาเมื่อรูปทรงมีหลาย
เหลี่ยมโอกาสผิดพลาดในการเขียนจึงมีคอนขางมาก ซึ่งถาหากวาเขียนรูปผิดก็เทากับวางานชิ้นนั้น
จะเปลี่ยนรูปทรงทันที ดังนั้น เราควรพิจารณาขั้นตอนการเขียนรูปดังนี้
1. เขียนรูปดานบน วาตองการรูปทรงใด
รูปที่ 2.18 แสดงการเขียนรูปดานบนของรูปทรงตาง ๆ
Element Line
A
AA
B
BB C C
C
D
D
DEE
E
F F
F
Projection
Stretch Out Line
Basc Line
Side View
Plane View
40
15
15 20
A
Element LinePattern
30
50

54. 54
2. ฉายเสนจากภาพดานบนไปยังเสนฐานของภาพดานหนา
รูปที่ 2.19 แสดงการฉายเสนจากภาพดานบนไปยังเสนฐานของภาพดานหนา
3. นําความสูงของชิ้นงานที่ตองการมาเขียน จะไดภาพฉายดานหนาที่ถูกตอง
รูปที่ 2.20 แสดงความสูงของชิ้นงาน ไดจากภาพดานหนา
แบบแผนคลี่โดยวิธีเสนขนาน จะมีสวนสําคัญอยู 2 สวน คือ
1. สูงจริง (True Length) จะไดจากรูปดานหนา หรือดานขาง (Front or Side View) สวน
ใหญจะฉายเสน (Projection Line) ไปยังรูปแผนคลี่ใหตั้งฉากกับเสนขางของรูปดานหนาหรือ
ดานขาง

55. 55
2. สวนแบง (Element) จะเปนสวนที่บอกถึงความยาวของเสนรอบรูป และเปนสวนสําคัญ
ที่ใชขึ้นรูปแผนคลี่
รูปที่ 2.21 แสดงการแบงสวนของรูปทรงกระบอก
การแบงสวนเสนรอบวง
โดยทั่วไปในการสรางแผนคลี่โลหะแผนจะแบงสวนอยางนอย 12 สวน ยิ่งแบงสวนไดมาก
ก็จะไดเสนความยาวของเสนรอบวงตรงกับความจริงมากขึ้น
รูปที่ 2.22 แสดงการแบงสวนหาความยาวเสนรอบวง
ภาพสามมิติ
การคลี่
แบง 12 สวนการแบงสวนทรงกระบอก

56. 56
รูปที่ 2.23 แสดงวิธีการแบงสวนแผนคลี่ใหไดความยาวเสนรอบวงใกลความจริงมากขึ้น
การถายระยะสวนแบง และการคํานวณเสนรอบรูปงานกลม
1. การใชวงเวียนถายระยะสวนแบงเสนรอบวง
รูปที่ 2.24 แสดงการถายระยะหาเสนรอบวงดวยวงเวียน
แบง 12 สวน แบง 16 สวน แบง 24 สวน

57. 57
2. การคํานวณเสนรอบวง
รูปที่ 2.25 แสดงการคํานวนหาเสนรอบวง
หลักการเขียนแบบแผนคลี่ จะมีอยู 2 ขั้นตอน คือ
1. รูปฉาย (Working Drawing) ซึ่งประกอบดวยรูปดานหนา (Front View) และดานบน
(Top View)
2. รูปแผนคลี่ (Pattern หรือ Development) เปนรูปแผนแบบเรียบ เชน แผนกระดาษเมื่อ
นํามาขึ้นรูปก็จะไดตามแบบที่ตองการ

58. 58
รูปที่ 2.26 แสดงสูงจริง และสวนแบงของรูป
รูปที่ 2.27 แสดงการเคลื่อนที่ขึ้นรูปชิ้นงาน
ขอควรคํานึงในการเขียนแบบ
- พิจารณารูป ปริซึม ทรงกระบอก แบบตั้งฉากหรือแบบเอียง
- การฉายเสนที่ถูกตอง จะเปนเสนขนาน
- การแบงสวนใหเหมาะกับรูปดานบน
- ลากเสนฐานคลี่ (Base Line or Base Curve)
- ความยาวแผนคลี่ไดจากเสนรอบรูปดานบน
- สวนสูงแผนคลี่ไดจากเสนสูงจริงจากรูปดานหนา
- การลากเชื่อมจุดตัดตาง ๆ

59. 59
ดานหนา
ดานบน
2
2
7
3
6
1
8
4
5
7
8
6
5
1 3
4
ขั้นตอนการเขียนแผนคลี่ดวยเสนขนาน
ISOMETRIC rectangular duet
รูปที่ 2.28 แสดงภาพสามมิติ
1. เขียนรูปดานหนา (Elevation View)และรูปดานบน (Top View)
2. แบงสวนรูปดานบน กําหนดตัวอักษร หรือตัวเลขกํากับสวน
รูปที่ 2.29 แสดงภาพดานหนา และภาพดานบน
รูปที่ 2.30 แสดงการกําหนดตัวอักษร หรือตัวเลขกํากับสวน

60. 60
2
7
3
6
1
8
4
5
7
8
6
5
2
1 3
4
8 2 4 5 8
รูปที่ 2.33 แสดงการแบงสวนเสนฐานของแผนคลี่
3. ฉายเสนจากจุดแบงรูปดานบนไปยังรูปดานหนา และฉายออกไปทางดานขางของรูปดานบน
กอนอื่นตองลากเสนฐานของแผนคลี่ (Base Line) ออกไปกอน
4. วัดความยาวสวนแบงจากรูปดานบนถายลงบนเสนฐานของรูปแผนคลี่
รูปที่2.32 แสดงการแบงสวนของแผนคลี่
5. จุดแบงบนเสนฐานของแผนคลี่ใหลากเสนตั้งฉากขึ้นไป ตัดกับเสนถายระยะความสูงของรูปดานหนา
2
7
3
6
1
8
4
5
7
8
6
5
1 3
2
7
3
6
1
8
4
5
7
8
6
5
2
1 3
4
8 2 4 5 8
รูปที่ 2.31 แสดงเสนฉายภาพดานบนเพื่อหาฐานของแผนคลี่

61. 61
2
7
3
6
1
8
4
5
7
8
6
5
2
1 3
4
8 2 4 5 8
แผนคลี่
รูปที่ 2.34 แสดงรูปแผนคลี่
6. ลากเสนรอบรูป และเสนรอบพับจะไดรูปแผนคลี่
7. เผื่อตะเข็บรอยตอในการขึ้น และเพื่อตะเข็บรอยตอในการประกอบงาน (กรณีมีการประกอบ
ชิ้นงาน)
รูปที่ 2.35 แสดงการเผื่อตะเข็บรอยตอในการขึ้นรูป

62. 62
วิธีสรางแผนคลี่แบบเสนขนาน
รูปที่ 2.36 แสดงการคลี่ออกของปริซึม
วิธีสราง
1. กําหนดจุดที่ภาพดานหนา ดานขาง ดานบน และรอยตอ
2. ฉายเสนตรงจากภาพดานหนาและดานขางจะไดความสูง
3. วัดระยะฐานกอนแลวกําหนดจุดจะเริ่มตนจากรอบพับจาก X ไปที่จุด 1 แลวลากเสนตรง
ตั้งฉากไปตัดเสนที่ลากขนานจุดที่เหลือทําเหมือนจุดแรก ไปจนถึง X’
4. กําหนดจุดความสูงแลวลากเสนตอจุดจะไดแผนคลี่ของปริซึม

63. 63
ดานบน
วิธีสรางแผนคลี่แบบเสนขนาน (ปริซึมถูกตัดเฉียง)
รูปที่ 2.37 แสดงวิธีการสรางแผนคลี่ทรงกระบอกหกเหลี่ยมตัดเฉียง
วิธีสราง
1. กําหนดจุดที่ภาพดานบน ภาพดานหนา และกําหนดจุดรอยตอ
2. ฉายเสนตรงขนานทุกจุดที่ภาพดานหนา
3. ใชวงเวียนหรือวัดระยะที่ฉายโดยวัดระยะความหางที่ภาพดานบนแลวลากเสนตั้งฉากตัด
เสนตรงที่ลากขนาน จะไดจุดตัด กําหนดจุดแลวลากเสนตอจุดจะไดแผนคลี่รูปปริซึม
วิธีการเขียนภาพคลี่ชิ้นงานทรงกระบอกตัด
รูปที่ 2. 38 แสดงวิธีการสรางแผนคลี่ทรงกระบอกตัดเฉียง
1
1 1
2
2
4
4
55
6
66 6
3
ดานหนา
5
24
3 3

64. 64
รูปที่ 2.39 ตัวอยางการเขียนแผนคลี่ชิ้นงานรูปทรงหกเหลี่ยมถูกตัดเฉียง
ตัวอยาง การเขียนแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน
30
Front View
แผนคลี่
Top View
รูปที่ 2.40 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่ของทอกลมตัดเฉียง

65. 65
รูปที่ 2.41 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่ของทอกลมตัดเฉียงสองขาง
รูปที่ 2.42 แสดงขั้นตอนวิธีการเขียนแผนคลี่ของอ 90 ํ

66. 66
ตัวอยาง การเขียนแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน
ตัวอยาง การเขียนแบบแผนคลี่ทอทรงกระบอกดวยวิธีเสนขนาน (ทรงกระบอกสวนบนและลาง)
รูปที่ 2.44 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่ทรงกระบอกสวนบนและสวนลางตอกัน
A B C D
H G F E
1
1 2
2
4
44
2 1 1
ดานหนา
ดานบน
แผนคลี่
3 3 3
รูปที่ 2.43 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่กลองสี่เหลี่ยมตัดเปนมุม

67. 67
ตัวอยาง การเขียนแบบแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน (ภาพปริซึมเอียง)
รูปที่ 2.45 แสดงการเขียนแบบแผนคลี่ทรงกระบอกสวนกลางตอกัน

68. 68
ตัวอยาง การเขียนแบบแผนคลี่ดวยวิธีเสนขนาน (ขอตอกลม 3 ทาง)
รูปที่ 2.46 แสดงการเขียนแผนคลี่ขอตอ ทรงกระบอก 3 ทาง