Η ανακατάληψη της Ιωνίας από τους Τούρκους είχε ως επακόλουθο την απελπισμένη φυγή των περισσότερων χριστιανών, που γλίτωσαν το μαχαίρι των σφαγέων. ....

1. Ο θάνατος της Σμύρνης (του Rene Puaux)
Η ανακατάληψη της Ιωνίας από τους Τούρκους είχε ως
επακόλουθο την απελπισμένη φυγή των περισσότερων
χριστιανών, που γλίτωσαν το μαχαίρι των σφαγέων. Τα νησιά του
Αρχιπελάγους, η Θράκη, η Μακεδονία και η Κεντρική Ελλάδα είδαν
να καταφθάνουν αιφνιδίως και δε έσχατη ένδεια ανά δεκάδες
χιλιάδες οι πρόσφυγες.
Και σαν επιστέγασμα, οι Κεμαλικοί κράτησαν αιχμαλώτους
τους όλους τους άνδρες που είχαν επιστρατεύσιμη ηλικία,
(125.000 όπως αναφέρουν οι τουρκικές πηγές, σύμφωνα με την
αναμετάδοση της Daily Telegraph, στις 10 Οκτωβρίου, καθώς
και όλα τα κορίτσια και τις νεαρές γυναίκες από 15 μέχρι 35
χρόνων. Έτσι τα στίφη των προσφύγων περιλαμβάνουν
αποκλειστικά και μόνο γέρους και παιδιά, ανήμπορα να
εξασφαλίσουν τα αναγκαία και με κοπιαστική ακόμα εργασία.
............................
Ο κ. Othis Swift, ειδικός απεσταλμένος της Chicago
Tribune, στις 15 Οκτωβρίου, με τηλεγράφημα του ενημέρωνε για
τα στοιχεία που έδωσε ο κ. William Kluttz από την Αμερικανική
Επιτροπή Βοήθειας.
«Πρόσφυγες από τη Μ. Ασία, 70.000 τον αριθμό, έφθασαν
στη Θεσσαλονίκη, όπου δεν υπάρχουν καταλύματα να τους
παραχωρηθούν. Κοιμούνται στους δρόμους, σε κήπους, σε
εκκλησίες.
Είναι αδύνατο να εκτιμηθεί το τεράστιο εύρος της τραγωδίας,
γιατί ο μεγάλος όγκος των αποδήμων από την περιοχή της Θράκης
δεν έχει φθάσει ακόμα στην Ελλάδα. Οι πρώτοι πρόσφυγες
κατέλυσαν σε τέσσερα μεγάλα στρατόπεδα των Άγγλων, έξω από
την πόλη. Τα στρατόπεδα αυτά δημιουργήθηκαν την εποχή του
Μεγάλου Πολέμου.
Το εβδομήντα τοις εκατό των δύστυχων αυτών ανθρώπων
υποφέρει από ελονοσία και δεν υπάρχει κινίνο. Οι βροχές έρχονται
και είναι κοινό μυστικό ότι η πνευμονία θα κάνει θραύση. Ίσως
υπάρξουν και κρούσματα χολέρας και τύφου. Στα στρατόπεδα οι
σκηνές είναι φρικιαστικές.

2. Πάρα πολλοί είναι εκείνοι που τρελάθηκαν από το φόβο τους
-γέροι, νεαρά κορίτσια που τα κακοποίησαν οι Τούρκοι, γυναίκες
που είδαν τους άνδρες τους να τους οδηγούν με τη βία στην
Άγκυρα. Περιφέρονται εδώ και κει μέσα στα βρόμικα και
περιφραγμένα στρατόπεδα, βγάζουν κραυγές, βλαστημάνε,
τραγουδάνε και κλαίνε με αναφιλητά. Κανείς δεν τους δίνει
σημασία, αν και χιλιάδες οι εξασθενημένοι και οι κατάκοποι
άνθρωποι που τους περιστοιχίζουν.
Γέροι άνθρωποι που τους χώρισαν δια της βίας από τους
συγγενείς τους, αβοήθητοι, κείτονται νεκροί στο δάπεδο των
παραπηγμάτων, χωρίς την φροντίδα κανενός. Εκατοντάδες
ορφάνεψαν παιδιά και ψάχνουν μέσα στο πλήθος τους γονείς τους.
Μάταια μανάδες γυρεύουν χωρίς σταματημό τα χαμένα παιδιά
τους. Ντουζίνες τα μωρά που μάζεψαν από δω και από κει οι
πρόσφυγες -μερικά απ' αυτά τριών με τεσσάρων μόλις μηνών. Είδα
με τα ίδια μου τα μάτια ένα γέροντα γύρω στα εβδομήντα να δίνει
το μπιμπερό σ' ένα μικρούλικο αθώο πλασματάκι, που του το
έχωσε κάποιος στην αγκαλιά την ώρα της φυγής από τη Σμύρνη.
Μέσα σε μια κατάμεστη εκκλησία είδα μια μικρή Αρμένισσα
δεκαπέντε χρόνων να περιποιείται ένα νεογέννητο που το άφησε
κάποιος δίπλα της, όταν την είχε πάρει ο ύπνος στην προκυμαία
της Σμύρνης. Ενώ άνοιγα δρόμο και περνούσα μέσα από το
πλήθος, με σταματούσαν η μια μετά την άλλη μισότρελες γυναίκες
και με ικέτευαν με θρήνους να πάω στο Μουσταφά Κεμάλ και να
τον παρακαλέσω να ελευθερώσει τους άνδρες τους. Κάθε
πρόσφυγας έχει να διηγηθεί πολλές και διάφορες τρομακτικές
ιστορίες για τις τουρκικές θηριωδίες.
............................
Ένας ακόμη Αμερικανός αυτόπτης μάρτυρας, ο Alfred E.
Brady, μέλος της επιτροπής βοήθειας της Σμύρνης, αναφέρει ότι
τα νοσοκομεία των ελληνικών νησιών είναι κατάμεστα από τραγικά
θύματα των Τούρκων. Στη Χίο είδε ένα παιδάκι που το είχαν
πυροβολήσει στο πρόσωπο. Ο πατέρας του είχε σκοτωθεί, τη μάνα
του την είχαν βιάσει οι Τούρκοι. Ένα Αρμενόπουλο τεσσάρων ετών,
το είχαν μαστιγώσει. Έτρεμε το κακόμοιρο στο άκουσμα και του
παραμικρού θορύβου.
Τα καράβια της Αμερικανικής επιτροπής βοήθειας -ας είχαν
υψωμένη τη σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών- δέχθηκαν

3. πυροβολισμούς από τουρκικά μυδραλιοβόλα, ενώ πλησίαζαν στην
ανοιχτή, στην προσπάθεια τους για ανεύρεση προσφύγων.
Όταν ζητήθηκαν εξηγήσεις, ένας Τούρκος αξιωματούχος
απάντησε: «Δεν έχετε καμιά δουλειά εδώ».
Είναι γνωστή η μοίρα εκείνων που τους εμπόδισαν οι
Τούρκοι να εγκαταλείψουν την Ανατολία! Ένα τηλεγράφημα του
πρακτορείου Ρόυτερ από το Τσανάκ, στις 15 Οκτωβρίου ανέφερε
ότι μερικές Αρμένισσες που κατάφεραν να φθάσουν
μεταμφιεσμένες στο λιμάνι αυτό, επιβεβαίωσαν ότι οι Τούρκοι
εξόντωσαν όλους τους Αρμένιους και τους Έλληνες του Εζινέ, 40
χιλιόμετρα νότια του Τσανάκ.
Αν αδυνατεί η Ευρώπη να πράξει κάτι για όσους παρέμειναν
στην Ανατολή, θα μείνει το ίδιο ανάλγητη μπροστά στο τραγικό
πεπρωμένο των προσφύγων; Η Αγγλική κυβέρνηση πρόσφερε
μέχρι σήμερα 800.000 φράγκα, η Νέα Ζηλανδία 50.000
φράγκα και οι φιλανθρωπικές οργανώσεις της Αγγλίας 500.000
φράγκα, για την ενίσχυση του φιλανθρωπικού έργου. Υπάρχουν
όμως ένα εκατομμύριο θύματα, περίπου.
Ο Έλληνας υπουργός της περιθάλψεως, ο δόκτωρ Δοξιάδης,
μεριμνά ήδη για τους 600.000 πρόσφυγες (130.000 στη
Μυτιλήνη, 60.000 στη Χίο, 35.000 στη Σάμο, 70.000 στη
Θεσσαλονίκη, 40.000 στον Πειραιά, 140.00 στην περιοχή της
Ραιδεστού. Οι υπόλοιποι έχουν σκορπιστεί σ' ολόκληρη την
Ελλάδα). Η ελληνική κυβέρνηση μελετά ένα πρόγραμμα που
στηρίζεται σε δελτία υποχρεωτικής εγκατάστασης.
Κάθε ελληνική πόλη και χωριό θα αναγκασθεί να
απορροφήσει ένα αριθμό προσφύγων, ανάλογα με τον πληθυσμό
του.
Ωστόσο, αν αναλογιστεί κανείς τις σημερινές συνθήκες που
επικρατούν στα δημοσιονομικά πράγματα της Ελλάδας, οι
υποχρεώσεις υπερβαίνουν τα διαθέσιμα χρήματα.
Και ενώ ο χειμώνας έρχεται, άρχισαν να καταφθάνουν από τη
Θράκη τα κύματα των φυγάδων. Αναμένεται μάλιστα να ανέλθει ο
αριθμός στους στις 400.000 πάνω κάτω.

4. Αν η ανθρώπινη αλληλεγγύη δεν είναι φράση κενή, αν
υπάρχει στον κόσμο μας κάτι πέρα από τους πολιτικούς και
οικονομικούς ανταγωνισμούς, οι αντιθέσεις και τα μίση που
διακρίνουν τους χριστιανούς του δυτικού κόσμου ας πάψουν για
λίγο μπροστά σ' αυτό το θέαμα της απέραντης δυστυχίας. Η
Ευρώπη πρέπει να αντικαταστήσει τον εγκληματικό εγωισμό της,
που αποτελεί τη ρίζα του κακού, με μία έντιμη και μεγάλη
προσπάθεια αγάπης στους συνανθρώπους μας.
Για τους αναγνώστες
Παρθένα Π. Τσοκτουρίδου