1. Studie studenten en bijstand
STUVO
06-09-2012

2. 1.Inleiding
 Marjolijn De Wilde & Sarah Carpentier (UA –CSB)
 Koen Hermans & Marian de Groof (KULeuven – LUKAS)

3. 2. RMI wet
 26 mei 2002
 Min 25 jaar
a) Werk binnen de 3 maand
b) Geïndividualiseerd Project Maatschappelijke Integratie met als
doel werk (voltijds leerplan)
o Evaluatie GPMI in Vlaanderen (Hermans 2008)
o Meervoudige problematiek jongeren

4. 3. Aantal studenten met leefloon
POP RMI RMI / POP
2003 10.355.844 130.415 1,26%
2004 10.396.421 132.473 1,27%
2005 10.445.852 134.779 1,29%
2006 10.511.382 139.121 1,32%
2007 10.584.534 142.875 1,35%
2008 10.666.866 148.530 1,39%
2009 10.753.080 161.730 1,50%
2010 10.839.905 167.728 1,55%
2011 10.951.266 165.053 1,51%
Bron: PODMI

5. 3. Aantal studenten met leefloon
POP LL LL /POP
18-24 18-24 18-24
2003 888.173 40.167 4,52%
2004 886.088 41.581 4,69%
2005 885.873 43.151 4,87%
2006 886.428 44.975 5,07%
2007 890.475 45.982 5,16%
2008 898.779 43.692 4,86%
2009 914.049 48.772 5,34%
2010 929.428 50.579 5,44%
2011 948.192 49.686 5,24%
Bron: PODMI

6. 3. Aantal studenten met leefloon
LL LL aandeel
18-24 18-24
2003 123.528 40.167 32,52%
2004 124.496 41.581 33,40%
2005 125.570 43.151 34,36%
2006 129.232 44.975 34,80%
2007 132.962 45.982 34,58%
2008 138.847 43.692 31,47%
2009 152.305 48.772 32,02%
2010 157.944 50.579 32,02%
2011 155.341 49.686 31,99%
Bron: PODMI

7. 3. Aantal studenten met leefloon
LL STUD STUD/LL
18-24
2003 40.167 7.598 6,15%
2004 41.581 9.239 7,42%
2005 43.151 11.154 8,88%
2006 44.975 12.984 10,05%
2007 45.982 13.989 10,52%
2008 43.692 14.787 33,84%
2009 48.772 15.998 32,80%
2010 50.579 17.097 33,80%
2011 49.686 17.511 35,24%
Bron: PODMI

8. 4. Onderzoeksvragen
1.Vergelijking BE, NL en FR wetgeving rond
studenten?
2.Kenmerken van studenten met een leefloon?
3.Hoe voeren MA + OCMW de wetgeving uit?
4.Hoe ervaren studenten de OCMW-hulp?

9. 5. Bronnen
1. Literatuurstudie (FR-NL-BE)
2. PRIMA DB (profiel STUD)
3. Web enquête (OCMW)
4. Focusgroepen (MA+STUD)

10. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
Nederland:
• Neen, via studiefinanciering
• Geen uitkering voor vroegtijdige schoolverlaters
vanaf 2013 (wet Werken naar Vermogen)
Frankrijk:
• Neen, jongeren onder de 25 geen bijstand (tenzij
reeds werkervaring)
• Studenten en scholieren doen beroep op diverse
studiebeurzen (o.a. gericht op levensonderhoud)

11. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
België:
• Ouders = verantwoordelijk
• Onvoldoende inkomen of conflict => recht
op bijstand
• Doelstelling studie => toeleiding naar
tewerkstelling
• Studie als billijkheidsreden

12. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
België:
• België enige land waar student = bijstand
• Studiefinanciering = studiegebonden kosten
• Uniek aan bijstand in België:
 Diverser jongerenpubliek dan in FR en NL
 Vervult residuaire rol (voorwaarden
vooraleer leefloon wordt toegekend)
 Belangrijke rol voor kansarme jongeren

13. 6. Studenten toegelaten tot bijstand?
 België:studiefinanciëring dient enkel
voor het betalen van kosten verbonden
aan studie
 Nederland: studiefinanciëring dient ook
deels voor levensonderhoud

14. 7. Profiel
Cirkel van de armoede
Indicatoren:
- Ouders ooit in begeleiding bij OCMW
- Geen terugvordering leefloon omwille van
laag inkomen ouders
¾ vermoede van armoede bij ouders =
onderschatting

15. 7. Profiel
Geografische spreiding
 ½ Waalse gewest, ¼ in Brusselse
en Vlaamse gewest
 1/3 in grootsteden, 1/3 in kleinere
steden (15.000 a 50.000)
 ½ in gemeente > 2% OCMW
(armoedeconcentratie)

16. 7. Profiel
 Geslacht: 56% vrouwen
 Leeftijd: 10% jonger dan 18, 6% ouder
dan 25 jaar, overigen 18-25 jaar

17. 7. Profiel
Samenleefsituatie

18. 7. Profiel
alleenstaande 34% 3.644 9.427 34.351.007
samenwonend met bloedverwanten 60% 6.430 6.285 40.412.971
alleenstaande met kinderen 3% 322 12.570 4.041.297
samenwonend met partner 3% 322 6.285 2.020.649
Totaal 10.717 80.825.924
Bron: PODMI – berekening Kennis

19. 7. Profiel
Nationaliteit: 3/4 Belg

20. 8. Studiekenmerken
 - ½ secundair onderwijs, + ½ hoger
onderwijs, 5% tweede kans
onderwijs
 Brussel meer secundair onderwijs

21. 8. Studiekenmerken

22. 9. Begeleiding
Gebruik van GPMI
90% studenten met GPMI
Bijna 60% heeft een standaard GPMI

23. 9. Begeleiding
Contact - frequentie
2/3 heeft driemaandelijks face-to-
face contact, 14% heeft vaker contact,
20% minder vaak
De frequentie hoger indien studieplek
(kot) = gemeente OCMW

24. 9. Begeleiding
Duur van begeleiding
Ongeveer 70% van de studenten is
na anderhalf jaar nog in begeleiding
Gemiddelde duur = 32 maanden of
bijna drie jaar
Ongeveer 17 % langer dan vier jaar
in begeleiding

25. 10. Financiële steun
 Slechts in 13% van de dossiers
aanvullende financiële steun
 Terugvordering van het (equivalent)
leefloon bij 4%
 Niet-terugvordering vooral wegens
inkomen te laag, ofwel
conflictsituatie

26. 11. Focusgroepen - maatschappelijk
werkers
 Studiebekwaamheid = knelpunt
 Begeleiding kotstudenten = knelpunt
 Uiteenlopend gebruik van GPMI
 Verschillen bij slechte studieresultaten
 Relatieconflict: moeilijk om binnen
maand sociaal onderzoek uit te voeren
26

27. 12. Focusgroepen - studenten
 Leefloon biedt kans om te studeren
 Leefloon is krap voor alleenwonenden
 OCMW oefent invloed uit op studiekeuze
 Focus van begeleiding: vooral studies
 Gebrekkige info over rechten en plichten
 OCMW-raad: stigmatiserende ervaring
 Relatie met maatschappelijk werker
bepaalt succes
 GPMI: weinig gekend
27

28. 13. Beleidsaanbevelingen
1. Voorkomen schoolse achterstand
2. Hoogte studiebeurzen – schooltoelage
3. Procedureel recht
4. Deskundigheid MA
5. Studeren = volwaardig activeringstraject
6. Risico’s leefloon in gezin
7. Begeleiding van studenten

29. 1. Voorkomen van schoolse
achterstand
o 39% (6.650) studenten in het secundair
onderwijs
Voorkomen van vertraging & uitval door:
a) Onderwijs
b) preventie vanuit OCMW
 Opvolging van studieresultaten
 Specifieke initiatieven vb. huiswerkklassen

30. 2. Verhoging van schooltoelagen &
studiebeurzen
België: studiefinanciering =
bevoegdheid gemeenschappen
•in principe:
levensonderhoud + studiekosten
•in praktijk:
enkel levenskosten ten gevolge
van studies (kot & verplaatsing)
te beperkt om studiekosten te
dekken

31. 2. Verhoging van schooltoelagen &
studiebeurzen
 OCMW bereikt in de eerste plaats
‘kansarme studenten’
 Behoud van het unieke
bijstandssysteem in België voor
studenten
 Op maat van de student
 Mogelijkheid tot integrale begeleiding
 Maar residuair karakter versterken

32. 3. Optimalisatie van het procedureel
recht
 Grote discretionaire ruimte voor
OCMW’s bij opvolging van studenten
• Laat aanpassing op maat toe
• Maar: soms ervaren als willekeur
• Zowel variatie tussen OCMW’s als binnen
OCMW’s vb. recht op universitaire
opleiding, mogelijkheden tot herkansing

33. 3. Optimalisatie van het procedureel
recht
 Ter aanvulling op discretionaire ruimte:
Optimalisatie van het procedureel recht
= procedures om rechten te vrijwaren
Jongeren laagdrempelig informeren over
hun rechten & hoe ervoor op te komen
vb. expliciteren richtlijnen OCMW’s
vb. recht op hoorrecht
vb. beroepsmogelijkheden

34. 4. Deskundigheid van maatschappelijk
werkers inzake onderwijsaangelegenheden
versterken
 Onzekerheid maatschappelijk werkers bij
beoordeling studiebekwaamheid en –
vordering vnl. hoger onderwijs
a) Verbetering ondersteuning bij
studieoriëntering door onderwijsdiensten
b) Organisatie van vormingen inzake
studentenmateries
• Spanning verhoging arbeidsmarktkansen versus
vrijheid onderwijskeuze
• Maatstaven herkansing. Impact Bologna.

35. 5. Studeren als volwaardig
activeringstraject
 Studeren: in wetgeving & praktijk geen
prioritair activeringstraject voor jongeren
zonder diploma
Geen specifieke stimulansen (cf. NL) ter
aanmoediging van jongeren die zelf het
initiatief niet nemen
Studeren niet enkel als billijkheidsreden,
maar als volwaardige piste
Sterkere ondersteuning door OCMW voor
behalen van diploma secundair onderwijs

36. 6. Aandacht voor risico’s op
ontoereikende of te hoge uitkeringen
 Knelpunten huidig financierings-
syteem voor typegezinnen als
jongere 18 wordt
 Alleenstaande ouder met thuiswonend
studerend kind
 Koppel met thuiswonend studerend
kind
 Betreft te beperkte groep voor
herziening categorieën van leefloon

37. 6. Aandacht voor risico’s op
ontoereikende of te hoge uitkeringen
Mogelijkheden voor OCMW’s:
 Bemiddeling tussen ouder en jongere bij bepaling
bedrag voor kost & inwoon
 Toekenning aanvullende steun
 Voorzichtige hantering artikel 34§2
=bestaansmiddelen hoger dan bedrag leefloon voor
samenwonende (gedeeltelijk) in rekening brengen
bij samenwoning van één of meerdere
meerderjarige ascendenten en/of descendenten
van de eerste graad

38. 7. Begeleiding van studenten door
OCMW’s
 Studenten met aanvraag tot bijstand ten
gevolge van relatieconflict
• Helderheid over conflict vóór beslissing
• Nadelen: tijdsdruk & intrusief
• Helderheid over conflict na beslissing
• Nadelen: mogelijk onterecht toegekend
• Door OCMW te beslissen
Inzetten op bemiddeling (ook na beslissing)
vb. Opleiding familiale bemiddeling door
maatschappelijk werker
vb. Externe dienst

39. 7. Begeleiding van studenten door
OCMW’s
 GPMI: meestal standaardcontract
o.a. wegens korte tijd voor opmaak
GPMI
GPMI = begeleidingsinstrument?
a) instrument eerst standaardcontract
b) daarna geïndividualiseerd

40. 7. Begeleiding van studenten
 Belang van een maatschappelijk werker die
in hen gelooft
 Integrale begeleiding aangewezen, nu
teveel gericht op studieverloop
 Meer contacten aangewezen
Driemaandelijks contact laat weinig ruimte
voor andere thema’s dan studie
 Flexibele uren wenselijk
vb. avondpermanenties

41. 7. Begeleiding van studenten
 Studenten met kinderen hebben
hoge kans op niet succesvol
studietraject
Extra aandacht voor het behalen
van een diploma voor deze groep
jongeren

42. 14. Besluit
1. 7.598 (6%) 17.052 (11%)
2. Specifieke situatie Brussel
3. Meervoudige problematiek jongeren
4. BE uniek bijstandssysteem
5. Cirkel van de armoede (3/4)
6. Concentratie in grootsteden en kleine
steden. Niet in studentensteden.
7. Meerderheid samenwonend
8. Budget 81.000Keuro

43. 14. Besluit
9. ¾ Belgische nationaliteit
10. 50% secundair – 50% hoger
11. 4/5 succesvoltraject
12. Europe 2020 school drop-out (vb. NL)
13. Spreidingsplan werkt
14. Know-how MA
15. Samenwerkingsverbanden
16. Lokale autonomie (onderhoudsplicht,
vakantiewerk, studiekeuze, GPMI, …)