Presentatie voedselbanken tijdens de provinciale ontmoetinsdagen aan de OCMWs - lente 2012

1. Onderzoek:
Gebruikersparticipatie in voedselbedeling

2. Noodhulp onder druk
• Stijgend gebruik van voedselhulp
Voedselhulpbank: 90 000 personen in 2000 en 117 440 in 2011
BIRB : 204 000 personen in 2011
• Dreigende daling EG-goederen:
– Geleidelijke afname tot 2013.
– Organisatie van een colloquium
• 100den organisaties met bereik van meest
kwetsbaren en kansen tot participatie en activering.

3. Actie-onderzoek naar de mogelijkheden
tot het bevorderen van integratie en activering bij
voedselhulp via actieve participatie van
gebruikers
• Onderzoek in opdracht van
• door samenwerkingsverband
Onder promotorschap van A. Franssen en K. Driessens
• 3 fasen:
– Webenquête (369 organisaties bereikt)
– Analyse van 11 goede praktijken (4 VL – 3 BR – 4 WA)
– 3 MAG’s (methode van analyse in groep)
met participatie van sociaal werkers, vrijwilligers en
gebruikers)

4. Een overzicht via een webenquête
• Uitgenodigd tot medewerking:
AFSCA, Saint-Vincent de Paul,
selectie uit de sociale kaart, Welzijnsschakels,
Sociale kruideniers, Rode Kruis, REPIS,
Concertation aide alimentaire,
Leger des Heils, Les Restos du Cœur,
OCMW’s via POD MI,
Organisaties die gebruik maken van
BIRB, Voedselbanken,…
• Medewerking van 369 organisaties
Wallonië: 170, Vlaanderen: 169, Brussel: 30

5. Bereikte vormen van voedselhulp

6. Belang van voedselhulp
• Basisbehoefte vervullen: voeden
• Verlicht druk op (reeds krap) budget
• Belangrijke aanvulling bij OCMW-hulp
• Mogelijkheid tot sociale tewerkstelling of arbeidszorg
• Werkt verbindend: isolement doorbreken, herstel
sociale banden, sociale cohesie versterken,
• Bereiken tot 100-den gezinnen
• Inzet van menselijk kapitaal
10-tallen geëngageerde
vrijwilligers

7. Vormen van participatie
239/369 (65%)

8. Inspirerende praktijken
participerende observatie, interviews, focusgroepen
en Méthode d’ Analyse en Groupe
C.P.A.S. Libin
Comité de la
Samaritaine
C.P.A.S. Liège
C.P.A.S. Uccle

9. OCMW Beerse en
De Schakel Beerse
VZW de schakel Beerse is één van de 130
Welzijnsschakels in Vlaanderen waarin vrijwilligers
samenwerken met gezinnen die armoede of
uitsluiting ervaren. Erkend als vereniging waar
armen het woord nemen.
54 vrijwilligers, waaronder 17 doelgroep
medewerkers.
4 deelwerkingen: ontmoetingsruimte,
tweedehandswinkel, Pampers en Co en hobbyclub.
Actieve deelname vanuit OCMW: participatie in LSB
ingeschreven, diensthoofd wordt vrijgesteld. In
overleg met de doelgroep bijzonder traject rond
voedselhulp: evenwichtsoefening tussen
beantwoorden aan nood, keuzevrijheid en gezonde
en/of aangepaste voeding. OCMW Beerse werkt
met maaltijdcheques in een lokale supermarkt.

10. OCMW Roeselare
en VZW De Graancirkel
Vzw De Graancirkel werd mee opgericht door
OCMW Roeselare. Het OCMW zetelt in de raad van
bestuur, net als een afgevaardigde van ’t Hope, een
vereniging waar armen het woord nemen.
Met de steun van een ½-time sociaal werker van het
OCMW nemen 12 vrijwilligers alle taken rond
voedselbedeling op. De sociaal werker staat in voor
controle, voorraadbeheer en administratie
(boekhouding).
In dezelfde gebouwen zitten diverse andere
projecten zoals arbeidszorg (VZW Koekegoed),
sociale tewerkstelling, en werkwinkel. Het project
arbeidszorg verwerkt groenten, zelf gekweekt,
aangekocht of geschonken door lokale handelaars,
tot slaatjes en soep voor de voedselbedeling.

11. Filet Divers
Sociale Kruidenier Antwerpen
Ontstaan uit verschillende welzijnsorganisaties Wil mensen in
armoede doorgedreven laten participeren.
Momenteel 60-tal vrijwilligers die ondersteund worden door 3
professionele hulpverleners (+1,3 VTE), 5 art 60’ers en mensen
in arbeidszorg.
Deelwerkingen: de Sociale Kruidenier, onthaal- en
ontmoetingsruimte , Nederlandse conversatiegroepen,
kookproject, houtatelier , en de groep ‘Samen Sterk’.
Doelgroepmedewerkers participeren in alle deelwerkingen.
Filet Divers is een samenwerkingsverband tussen Het
Protestants Sociaal Centrum Open Huis, CAW De Terp, De Acht,
De Loodsen, Het Wagenwiel en Bond zonder Naam-sociaal. Met
OCMW Antwerpen werd een samenwerking uitgebouwd in het
kader van sociale kruideniers Antwerpen.

12. VZW Toontje
voedselbedeling Gentbrugge
Is onderdeel van de KRAS VZW, een koepel van
armoedewerkingen in Groot-Gent.
Momenteel zijn er 61 vrijwilligers werkzaam in zes
deelwerkingen : voedselbedeling, sociale dienst, vestiaire
(tweedehandskledij), vorming uitstappen en cultuur aan lage
prijzen, ‘Happen en klappen’ (ontmoeting), en het praatcafé.
De vrijwilligers worden op kennis, vaardigheden en talenten
ingezet zonder onderscheid in al-dan-niet doelgroep
medewerkers. In de algemene vergadering van de VZW, zijn alle
deelactiviteiten vertegenwoordigd door diegene die de activiteit
leidt, waaronder ook doelgroepmedewerkers.
Het OCMW Gent verleent zelf geen voedselhulp.
Veel mensen worden verwezen via OCMW Gent, waarmee
een samenwerkingsprotocol werd opgesteld.

13. La Ferme de la Vache
(antenne van OCMW Luik)
 Sociale economie project :
 Moestuin = bevoorrading van de kruidenier
 moestuin = opleiding in het kader van SIS
(Services d’Insertion Sociale)
 kruidenier ≠ sociale kruidenier: geen
basisproducten.
 Ploeg: 4 beroepskrachten, 1 coördinator, 6 art.60,
dertigtal gebruikers
 Activiteiten : SIS workshops (kookworkshops,
knutselen, uitstappen, tuinieren,…) +
buurtactiviteiten (table d’hôte, vzw krant, kruidenier,
buurtfeestjes,…) + natuurinitiatie voor kinderen
 Participatie :
 aantal van en variatie in de activiteiten
 Omgeving/kader
 Ploeg/sfeer
 Streven naar sociale integratie en aanscherpen
vaardigheden met het oog op professionele
activering op langere termijn.
 Samenwerking: OCMW, wijkwerk,
welzijnsorganisaties
 beroepskrachten

14. asbl La Rochelle
VZW La Rochelle
(antenne van ‘promotion Famille’ in Roux)
 Gezamenlijke aankopen
 = voedsel, kleding en meubelen + gemeenschappelijke tuin
 Doel: keuze van producten en de mensen betrekken.
 5 ruimten “SIS” :
 Theater, Koken, Kennisuitwisseling, Informatica
 Naaiatelier= medewerking met de “kledingcoöperatie”
 ‘Espace de développement communautaire ‘ (EDC) :
 Laat toe de SIS te verlengen
 Wederzijdse hulp promoten
• Gemeenschappelijke tuin: vorming en bevoorrading
• Grot van Ali baba ( ≠ huiswerk) : socio-culturele activiteiten
 Ploeg : 2 professionals, 1 coördinator, 2 art.60, 25
doelgroepmedewerkers waarvan 5 met
beleidsverantwoordelijkheid
 Participatie :
 Grote vrijheid voor gebruikers
 Sterke identificatie met de locatie (openheid/flexibiliteit)
 Substantiële inzet van vrijwilligers
 Duurzaam
 Samenwerking: met lokaal en regionaal OCMW (Charleroi),
promotion famille’,diverse verenigingen (veelal vanuit Christelijke
inspiratie), thematische samenwerking (dag van de strijd tegen
armoede, enz.)

15. CPAS de Libin
 Voedselpakketten:
 Stijgende, reële nood
 Wordt gezien als mogelijkheid om frustratie en agressie van
het cliënteel op te vangen (concreet)
 Voedselpakketten EEG (BIRB): budgetbegeleiding
 Pakketten Colruyt (eigen aankopen) : OCMW-cliënten
 Proxy-pakketten (giften van lokale supermarkten) : voor
iedereen toegankelijk
 Activiteiten:
 Culturele uitstappen en natuurwandelingen (art.27 + CRIEE)
 Pause enfants Parents (PEP)
 Ondersteunt ouders (vorming, delen, enz.)
 Netwerkondersteuning
 Développement Encadrement Formation Intégration par le
Travail et la Socialisation (DEFITS)
 Ontmoetingsruimte, kans tot uitwisseling
 Collectieve en participatieve projecten
 Voorbereiden en toeleiden naar tewerkstelling
 Participatien:
 Vorm verschilt naargelang publiek
 Wordt aangemoedigd in landelijke gebieden (ambassadeurs)
 Sociaal werk integraal
 Samenwerking :
 Met aangrenzende OCMW’s
 Met verschillende organisaties (Croix-Rouge, enz.)
 Met andere publieke diensten (ONE, enz.)

16. Comité de la Samaritaine
(Buurthuis in de Marollen)
 Sociaal restaurant
 inclusie van de gebruikers in het project: vrijwilligerswerk
 medebeheer: opleiding, verantwoordelijkheid opnemen, beslissingen nemen,
professionele ondersteuning + maandelijkse vergadering
 Psychosociale ondersteuning
 straathoekwerk (informele ondersteuning)
 buurtleven animeren
 Complementaire methoden
 personen individueel ondersteunen
 empowerment door gemeenschappelijke acties en het sociaal restaurant
 Activiteiten :
 Doelstelling op lange termijn: projectgebonden adviesgroepen van
gebruikers
 Gemeenschappelijke tuin, kookworkshops, thematisch ontbijt,
maandelijks thematisch diner, culturele uitstappen (art.27)
 Ploeg: 1 coördinator, 3 sociale werkers
 Participatie :
 Cruciale rol van het informele
 Grote flexibiliteit in het onthaal, lage drempel
 Sterke identificatie met het VZW
 Samenwerking: veel en diepgaande samenwerking
 Wijkgebonden verenigingen en organisaties
 Met de Grondregie van de Stadseigendommen
 …maar slechts weinig contact met het OCMW

17. Vzw-asbl Bij Ons/Chez nous
(in het centrum van Brussel)
• Inloopcentrum: gericht op de meest kwetsbaren (daklozen,
krakers, mensen met laag inkomen, gehandicapten, mensen zonder
papieren,...).
• Team : 1coördinator, (ACS - tewerkstellingsstatuut), 2 medewerkers
in de keuken (ACS), 1 art 60 en vrijwilligers
• Permanentie sociale dienst : met of zonder afspraak
• Sociaal restaurant : zonder toeganscriteria: 1 euro per maaltijd –
opent mogelijkheid tot gesprek, kennismaking en inschatting
problematiek
• Douches en kleedkamers + Gespreksgroepen
• Participatie
 Via inschakeling als vrijwilliger en dit ofwel als ‘spontane’
onbezoldigde vrijwilliger, ofwel bezoldigd
 Via deelname aan groepsgesprekken rond welbepaalde thema’s
die aanspreken (bvb huisvesting, openbaar sanitair,…) en
collectieve acties om een nood aan te klagen (bezetten, kraken,
politieke druk uitoefenen bvb om toegankelijke toiletten te
beijveren).
• Samenwerkingsverbanden : Vlaams Netwerk van
verenigingen waar armen het woord nemen, OCMW, MIVB, le
123 Logement (krakerscollectief),Brussels Bond voor het Recht
op Wonen, les travailleurs de rue, Les infirmiers de rues, Collectif
« morts de la rue » (organiseren waardige begrafenissen),
travaux d’intérêt généraux, participation aux réunions de AMA et
FdSS.

18. Verrijkende samenwerking
• OCMW kan
– Gericht doorverwijzen en sociaal onderzoek.
– Sociaal werk visie binnenbrengen (keuzemogelijkheden
verbreden, gezonde voeding, menswaardige hulpverlening,…).
– Faciliteren van inzet van vrijwilligers en coaching.
– Inzet en begeleiding van arbeidszorg en sociale tewerkstelling.
• Organisaties die voedselhulp verstrekken
– Bereiken breder cliënteel.
– Kunnen deeltaken op zich nemen.
– Verlagen drempel naar socio-culturele activiteiten.
– Inschakelen van mensen met armoede-
ervaring als doelgroepmedewerkers,
draagt bij tot een effectievere en
efficiëntere hulpverlening.

19. Motieven participatie
• Voor gebruikers
– Er tussenuit zijn, problemen loslaten
– Praktische kennis verwerven
– Deelname aan betaalbare activiteiten
– Sociaal netwerk opbouwen
– (Zelf)beeld versterken door delen van ervaringen
• Voor sociaal werkers
– Andere relatie opbouwen met cliënten/gebruikers
– Kritische kijk op eigen werk toelaten
– Ruimte creëren voor creativiteit en sociale innovatie
• Voor organisaties
– participatie als essentiele bouwsteen van empowerment
– Luisteren: respect voor de keuze van de gebruiker
– Samenwerken in openheid en zichtbaarheid

20. Kritische succesfactoren
• Participatie : geen voorwaarde voor toegang tot
voedselhulp,
• Participatieve methoden en projecten afstemmen
op doelgroepen en specifieke wensen
• Nood aan omkadering: personeel en middelen
Belang van professionele ondersteuning van
(onbetaalbare) vrijwillige inzet.
• Versterk coördinatie in de sector:
– Samenwerking OCMW-VZW’s
– Uitwisseling van goede praktijken
– Eenvoudige verdeling van producten