1. Захирлын зөвлөлийн шийдвэр
2013 оны .... дугаар сарын ..... өдрийн
....дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралт
ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГ ДАХЬ МЭРГЭЖЛИЙН СУРГАЛТ - ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН
ТӨВИЙН БАГЦ ЦАГ ТООЦОХ ЖУРАМ
Нэг. Нийтлэг үндэслэл: Өвөрхангай аймаг дахь Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын
асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагаас баталсан сургалтын төлөвлөгөө,
норм, нормативыг үндэслэн тухайн хичээлийн жилд ажиллах багшийн орон тоог МСҮТийн захирал тогтооно.
1. Багц цаг нь багшийн ажлын байрны тодорхойлолт, албан тушаалын зэрэглэл,
ажлын үнэлгээтэй харилцан уялдаатай байна.
2. Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалт дунд нь завсарлагагүйгээр 80
минутанд багтаан явуулахаар сургуулийн хичээлийн хуваарьт тусгана.
3. Сургууль дээрх дадлагын сургалтын нэг ээлжинд хичээллэх суралцагчийн тоо 15
хүртэл байж болно.
4. Мэргэжлийн, онолын болон дадлагын, ерөнхий эрдмийн багшийн жилийн цагийн
ачаалал нь 20 багц цагаас ихгүй байна.
5. Мэргэжлийн багш нарын цагийн ачаалал 25 багц цагаас их байвал цагийн багшийг
ажиллуулж болно.
Хоёр:Багшийн сургалтын ажлын ачааллыг тогтоох, тооцох
2.1 Багшийн сургалтын цаг нь танхимын ба танхимын бус багц цагаас бүрдэнэ.
2.2 Танхимын сургалтын багц цагт онол, лекц, семинар, лаборатори, сургууль дээрх,
үйлдвэрлэлийн болон төгсөлтийн өмнөх дадлагыг хамруулна.
2.3 Танхимын бус сургалтын багц цагт сургалтын үйл ажиллагааг дэмжих, багшийн
хөгжлийг хангах, иргэд, түншлэгч байгууллагатай харилцах, суралцагчийг төлөвшүүлж
хөгжүүлэхтэй холбогдсон бүх үйл ажиллагаануудыг хамруулж тооцно.

2. 2.4 Багшийн жилийн цагийн ачааллаас давуулан гүйцэтгэж байгаа танхимын ба танхимын
бус багц цаг нь нэмэгдэл хөлс болж тооцогдоно.
2.5 Сургуулийн анги танхимын хүрэлцээ, багшийн ачааллыг бууруулахын тулд чадамжтай
ангиудын онолын хичээлүүдийг поток хэлбэрээр оруулж болно. Цагийг тооцохдоо
итгэлцүүр бодох.
2.6 Сургалтын албаны дарга, менежер, зайлшгүй шаардлагын улмаас хичээл заасан
тохиолдолд 4 багц буюу жилд 8 багц цагаас хэтрэхгүй байна.
2.7 Тэнхимийн эрхлэгч хавсран гүйцэтгэж байгаа тохиолдолд жилийн цагийн ачаалал нь
14 багц цагаас ихгүй байна.
Гурав.Танхимын багц цагийг тооцох
3.1 Онол, лаборатори, сургууль дээрх дадлагын 45 цагийн бодит гүйцэтгэлийг
үйлдвэрлэлийн ба төгсөлтийн өмнөх дадлагын 72 цагийн бодит гүйцэтгэлийг танхимын
бус сургалтын 72 цагийн бодит гүйцэтгэлийг тус тус нэг багц гэж тооцно.
3.2 Багшийн сургалтын ажлын ачааллыг тооцож үнэлэхдээ танхимын болон танхимын бус
сургалтын цагийн багцыг хооронд нь шилжүүлэн тооцохгүй.
3.3 Багш албан тушаалтан тэнхимийн эрхлэгчийн албан үүргийг хавсран гүйцэтгэсэн
тохиолдолд жилд гүйцэтгэх танхимын ба танхимын бус багц цагийн ажлын ачааллыг нь
30 хүртэлх хувиар хорогдуулж тооцно.
3.4 Үйлдвэр дээрх дадлагын хугацаа нь 18-23 долоо хоног байх бөгөөд тухайн мэргэжлийн
онцлогоос хамаарсан нарийвчилсан хугацааг сургууль тогтоож болно.
Дөрөв.Танхимын бус багц цагийг тооцох
4.1 Танхимын бус сургалтын шалгалттай холбоотой ажлыг дараах байдлаар тооцно.
Үүнд: Шалгалтанд нэг бүлэгт 0,1 багц цаг, шүүлэгт нэг ангид 0,05 багц цаг, төгсөлтийн
шалгалтын давтлагад нэг ангид 0,15 багц цаг, курсын болон график тооцооны ажилд нэг
суралцагчид 0,01 багц цаг сорилын шалгалтанд /мэргэжлийн зэрэг, тогтоох урьдчилсан
шалгалт/ 0,1 багц цагийг тус тус тооцно.

3. Тав.Бусад
5.1 Мэргэжлийн болон техникийн бүрэн дунд боловсролын төгсөлтийн нэг шалгалтын
комиссын гишүүний цагийн гүйцэтгэл нь 50 цагаас ихгүй байх бөгөөд нэг цагийн
хөлс нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний 90 хувиас ихгүй байна.
5.2 Танхимын ба танхимын бус сургалтын багц цагийн бодит гүйцэтгэлийг тэнхимийн
эрхлэгч, сургалтын менежер тооцож, сургалтын албаны дарга хянаж тооцоог
санхүүд хүлээлгэж өгнө.
5.3 Үндсэн багшийн оронд тодорхой шалтгааны улмаас нөхөн, орлон заасан, гадны
багш, инженер техникийн ажилтныг цагаар ажиллуулсан тохиолдолд сургалтын
ажил гүйцэтгэх гэрээ байгуулж, нэг цагийн хөлсийг сургууль тогтооно.
5.4 Танхимын ба танхимын бус сургалтын ажлын ноогдол багц цагийг хүндэтгэх бус
шалтгааны улмаас биелүүлээгүй нөхцөлд дутуу гүйцэтгэсэн багц цагийн хөлсийг
тухайн цагт харгалзах хэмжээгээр багшийн цалин хөлснөөс хасаж тооцно.
5.5 Багшийн тухайн хичээлийн жилд гүйцэтгэсэн нийт багц цагийн хэмжээг дараах
томъёогоор тооцож гаргана.
𝑛
𝑘
Ch=∑ 𝑓=1 𝑐ℎ𝑖 + ∑ 𝑓=1 𝑐ℎ𝑗
Chi- Тухайн хичээлээс багшид тооцох танхимын сургалтын багц цаг
Chj- Тухайн ажил үйлчилгээнээс багшид тооцох танхимын бус сургалтын багц цаг
n- Тухайн жилд багшийн заах хичээлийн тоо
k- Тухайн жилд багшийн танхимын бус сургалтаар гүйцэтгэсэн ажил үйлчилгээний тоо

4. Мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллагын багшийн сургалтын ажлыг багц
цагаар тооцох аргачлал
Нэг.Багшийн сургалтын цагийн ачаалал тооцох аргачлал
А. 2.5 жилийн сургалттай МБСБ-ын багшийн хувьд
45цаг- /Онол, лаборатори, сургууль дээрх дадлагын 1 багц цагийг гүйцээх үзүүлэлт/
18 кредит- /танхимын цагт оногдох гүйцэтгэлийн дундаж/
45 цаг х 18 кредит=810 цаг
810 цаг-/ багшийн жилийн ачааллыг цагаар тооцсон үзүүлэлт/
810цаг:36=22.5 цаг
36 – нэг хичээлийн жилд сургалт явагддаг 7 долоо хоног
22.5 цаг= багшийн долоо хоногийн нормт цаг
Багшийн албан тушаалын зэрэглэлтэй нь уялдуулан тооцвол:
Албан
тушаалын
зэрэглэл
Мастер багш
Ахлах багш
Багш
Дадлагажигч
багш
Танхимын цаг
Гүйцэтгэх
Гүйцэтгэх
хувь
цаг
80%
16
85%
17
90%
18
95%
19
Танхимын бус цаг
Гүйцэтгэх
Гүйцэтгэх
хувь
цаг
20%
4
15%
3
10%
2
5%
1
1 долоо
хоногийн
цагийн норм
20цаг
21,25 цаг
22,5 цаг
23,75 цаг
Б. 1,5 жил болон 3 жилийн техникчийн ангид
Энэ ангийн хувьд сургууль дээр хичээллэх хоног 32 долоо хоног байдаг.
45цаг х 18 кредит= 810
810:32=25.5 цаг
25.5 цаг=/багшийн 7 хоногийн нормт цаг/
Хоёр. Танхимын сургалтын багц цагийг тооцох аргачлал жишээ
Багш Цэцэгээ нь оёдлын багш мэргэжилтэй, ахлах багш албан тушаалын зэрэглэлтэй.
Мэргэжлийн /онол ба дадлага/ болон ерөнхий эрдмийн багшийн жилийн цагийн ачаалал
нь адил тэгш 20 багц цаг байна.гэхдээ албан тушаалын зэрэглэлээс хамаарч танхимын ба
танхимын бус сургалтын багц цагийн харьцаа өөр байх ёстой. Цэцэгээ ахлах багш учраас

5. дээрх харьцааг 85:15 гэж авъя. Тэгвэл танхимын сургалтын цаг нь 17 багц, танхимын бус
сургалтын цаг нь 3 багц болно.
2
3
4
5
Нийт цаг
Сургуул
ь дээрх
дадлага
Үйлдвэр
лэлийн
дадлага
Материал
судлал
Тоног
төхөөрөмж,
ХААЭАБ
Оёмол
бүтээгдэхүүний
технологи
Үйлдвэрлэлийн
сургалт
Төгсөлтийн
өмнөх дадлага
Дүн
Лаборат
ори
1
Семинар
Хичээлийн нэр
Лекц
№
Бүгд цаг
Сургалтын төлөвлөгөөнд тусгагдсан цаг
Үүнээс:
Харгалзах
багц цаг
Цэцэгээд тухайн хичээлийн жилийн эхэнд танхимын сургалтын дараах ногдол цагийг
хуваарилсан байна гэж үзье.
72
36
36
72
1,6
54
18
36
108
2,4
108
72
36
108
2,4
378
8,4
360
360
5,0
360
1026
19,8
378
378
360
126
108
378
Журамд онол, лаборатори, сургууль дээрх дадлагын сургалтын 45 цагийн бодит
гүйцэтгэлийг, үйлдвэрлэлийн ба төгсөлтийн өмнөх дадлагын 72 цагийн бодит
гүйцэтгэлийг, танхимын бус сургалтын 72 цагийн бодит гүйцэтгэлийг тус тус нэг багц цаг
гэж тооцохоор заасан учраас багш Цэцэгээгийн материал судлал, тоног төхөөрөмж,
хөдөлмөр хамгаалал, оёмол бүтээгдэхүүний технологи хичээлүүдийн онолын / лекц,
семинар/ 288 цагийг 6,4 багц цаг үйлдвэр сургалтын 378 цагийг 8,4 багц цаг,
үйлдвэрлэлийн дадлагын 360 цагийг 5 багц гэж тооцлоо. Өөрөөр хэлбэл нийт танхимын
сургалтын цаг нь 19,8 багц цаг болж байна.
Гурав.Танхимын бус сургалтын багц цагийг тооцох аргачлал, жишээ
“Х” сургууль нь танхимын бус сургалтаар тооцох ажилбаруудын жагсаалт болон түүнд
ногдох багц цагийг дараах байдлаар хуваарилсан гэж үзье.

6. №
1
2
3
4
5
6
7
Ажилбаруудын жагсаалт
Гарын авлага бичиж хэвлүүлсэн
Шинээр мэргэжлийн сургалтын
төлөвлөгөө боловсруулсан
Анги хамт олноо сурлага,
4хүмүүжлийн зөрчилгүй хариуцаж
ажилласан байдал
Сургалтын иж бүрэн хөтөлбөр
боловсруулсан
Вэбэд суурилсан хичээлийн иж бүрэн
электрон хавтас бүрдүүлж сургалтанд
ашигласан
Бие даан мэргэжил боловсролоо
дээшлүүлсэн
Хөндлөнгийн шалгалтаар сурлагын
чанарт ахиц гарсан
Гэх мэт
Хуваарилсан багц
цаг
0.7
0.5
Тооцогдох хугацаа
Жилд
Улирал
0.2
Сар бүр
0.1
Улирал
0.3
Жилд
0.4
Жилд
0.3
Улирал
Цэцэгээ ахлах багшийн хувьд танхимын бус сургалтаас 3 багц цаг хангах ёстой.
Багш Цэцэгээ нь дээрх танхимын бус ажилбаруудаас дараах багц цагуудыг хангасан гэж
үзье.
№
Танхимын бус сургалтаас
гүйцэтгэсэн ажилбаруудын жагсаалт
1
2
Гарын авлага бичиж хэвлүүлсэн
Анги хамт олноо сурлага, хүмүүжлийн
зөрчилгүй хариуцаж ажилласан байдал
3
Сургалтын иж бүрэн хөтөлбөр
боловсруулсан
4
Вэбэд суурилсан хичээлийн иж бүрэн
электрон хавтас бүрдүүлж сургалтанд
ашигласан
5
Бие даан мэргэжил боловсролоо
дээшлүүлсэн
Тооцсон
Тайлбар
багц
цаг
0,7
2,0
Сар бүр 0,2 багц цаг тооцуулж
ирсэн учир 10 сарын хугацаанд
2 багц цаг тооцуулсан
0,3
Өөрийн заадаг 5 хичээлээс 3
хичээлийн хөтөлбөрийг
шинэчлэн боловсруулсан учир
0,3 багц цаг тооцуулсан.
0,6
Хоёр хичээлийн электрон
сургалтын материал
боловсруулж сургалтандаа
ашигласан учраас 0,6 багц цаг
тооцуулсан.
0,4
Үндсэн мэргэжлийн чиглэлээрээ
мэргэшүүлэх сургалтанд
хамрагдаж бие даан мэргэжлээ
дээшлүүлсэн учир 0,4 багц цаг
тооцуулсан.

7. Хөндлөнгийн шалгалтаар сурлагын
чанарт ахиц гарсан
0,3
Дүн
6
Сургуулийн захиргаанаас зааж
байгаа 5 хичээлээр сурагчдаас
хөндлөнгийн шалгалт авахад нэг
хичээлийн сурлагын чанарт
ахиц гарсан учир 0,3 багц цаг
тооцуулсан.
4,3
Дөрөв. Багшийн танхимын ба танхимын бус сургалтын жилд гүйцэтгэсэн багц цаг,
нэмэгдэл хөлсийг тооцох аргачлал, жишээ.
Танхимын ба танхимын бус сургалтын жилд гүйцэтгэсэн багц цагийг ногдлоос давсан
багц цагт нэмэгдэл хөлс тооцох ёстой.
Багш Цэцэгээ танхимын сургалтын нормоос давсан 2,8 багц цаг, танхимын бус сургалтаас
1,3 багц цаг, нийт 4,1 багц цагт нэмэгдэл хөлс тооцуулахаар байна. Тухайн “Х” сургууль
нь ахлах багшийн нэг багц цагийн үнэлгээг 140000төгрөгөөр тогтоосон гэж үзье.
Зөвлөмжид тусгасан ёсоор танхимын ба танхимын бус сургалтын нэг багц цагийн хөлс
ижил байх ёстой. Багш Цэцэгээ нь нийт 4,1 багц цаг илүү тооцуулахаар байгаа учраас
нэмэгдэл хөлс нь 4,1 х 140000=574000 төгрөг байна.

8. Танхимын бус сургалтын багц цагт хамаарах ажлын үлгэрчилсэн жагсаалт
№
Ажил үйлчилгээ
1
1
2
Эрдмийн зөвлөлөөр зөвшөөрөгдсөн,
салбарын тэргүүлэх эрдэмтдийн
тодорхойлолт шүүмж авсан ном сурах
бичиг бичиж хэвлүүлсэн, хамтран
бичсэн
2 Гарын авлага бичиж хэвлүүлсэн
хамтран бичсэн
3 Мэргэжлийн дагуу ном, сурах бичиг
редакторласан
4 Зөвлөмж, эрдэм шинжилгээний
өгүүлэл, илтгэл бичиж, нийтлүүлсэн
/гадаад дотоодын сонин, сэтгүүл эрдэм
шинжилгээний бичигт/
5 Мэргэжлийн сургалтын төлөвлөгөө,
боловсруулсан
6 Мэргэжлийн стандарт боловсруулах
ажилд оролцсон бол
7 ЧСС-ын хөтөлбөр боловсруулсан
8 Сургалтын хэрэглэгдэхүүний
боловсруулалт /зурагт болон биет
үзүүлэн, слайд, аудио ба видео бичлэг/
9 Хичээлийн /чадамжийн нэгж/ иж бүрэн
хөтөлбөр боловсруулсан/ нэг хичээлд/
10 Олимпиад мэргэжлийн уралдаанд багш
өөрөө болон сурагцагч нь шагналт байр
эзэлсэн
11 Эрдэм шинжилгээ, онол практикийн
бага хуралд илтгэл тавьж амжилттай
оролцсон
12 Багш сургуулийн болон сургалтын үйл
ажиллагааны тогтоосон чиглэлээр
судалгаа шинжилгээний ажилд
оролцож түүгээрээ патент авсан
13 Тухайн жилд эрдмийн зэрэг /магистр,
Тооцох багц цаг
Танхимын бус
сургалтын багц
цагийг тооцох эрх
бүхий албан
тушаалтан
3
Үндэсний
хэмжээний сурах
бичиг бичсэн бол 2,0
хүртэл
4
Сургалтын албаны
дарга
0,7 хүртэл
СА-ны дарга
0,2
Тэнхимийн эрхлэгч
Дотоодод-0,3
Гадаадад-0,5
СА-ны дарга
Шинээр -0,5
Шинэчилж-0,3
0,5
СА-ны дарга
1,0 хүртэл
0,3 хүртэл
СА-ны дарга
Тэнхимийн эрхлэгч
Шинээр бол-0,1
Шинэчилж-0,08
Улсад: 1,0 хүртэл
Бусад: 0,8хүртэл
Хот, аймагт:
0,6хүртэл
Дүүрэгт: 0,4 хүртэл
Сургуульд: 0,2
хүртэл
Улсад-0,6 хүртэл
Дүүрэгт-0,4 хүртэл
Сургуульд: 0,3
хүртэл
Оролцсон бол 0,05
1,0
Тэнхимийн эрхлэгч
Бүтээлийн чөлөө
СА-ны дарга
СА-ны дарга
Тэнхимийн эрхлэгч
Тэнхимийн эрхлэгч
СА-ны дарга

9. 14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
доктор/ хамгаалсан жич:төлбөрийн
хөнгөлөлт авсан бол тухайн
үзүүлэлтийг дүгнэхгүй
Лаборатори, дадлагын газар, кабинет
байгуулсан
Сургалт үйлдвэрлэлийн хөдөлмөр
аюулгүй байдал эрүүл ахуй /мастерын
газар/
Дадлагын газар лаборатори хариуцсан
байдал
Жижүүр багшийн үүргийг хангалттай
сайн гүйцэтгэсэн байдал
Анги хамт олноо сурлага хүмүүжлийн
зөрчилгүй хариуцаж ажилласан байдал
Суралцагчдын сурах орчинг
бүрдүүлсэн байдал /ангийн эд хогшлын
бүрэн бүтэн байдал ангийн тохижилт/
Сургууль, суралцагчийн зөвлөл, хамт
олноос зохиосон ажил, тэмцээн
уралдаанд анги хамт олноо удирдаж
шагналт байрт шалгарсан
Бусад байгууллагаас зохион байгуулсан
уралдаан тэмцээнд багш /бэлтгэсэн
суралцагч/ шагналт байранд орсон
байдал /СА-аас зөвшөөрөгдсөн/
Бие даан мэргэжлийнхээ чиглэлээр
мэргэжил боловсролоо дээшлүүлсэн
байдал /баримтыг үндэслэн/
СА-ны зөвшөөрлөөр дугуйлан секц
удирдаж амжилттай зохион байгуулсан
байдал
Сургуулийн нэр дээр төсөл
боловсруулж хэрэгжүүлсэн
Хөндлөнгийн шалгалтаар сурлагын
чанар ахиц гарсан байдал
Бичиг баримт, мэдээ судалгаа, бүртгэл
хөтлөлт
Сургуулийн захиргаанаас өгсөн ажил
үйлчилгээ, үүрэг даалгаврыг
амжилттай сайн гүйцэтгэсэн /үүрэг
даалгаврын хуудсыг үндэслэн/
Суралцагчид, багш, хамт олны дунд
семинар, сургалт, уралдаан зохион
байгуулж санаачилгатай ажилласан
/СА-аар зөвшөөрөгдсөн/
Мэргэжлийн багш нь төгсөгчдийг
ажлын байраар хангасан
авсан бол – 0,5
Бүтээлийн чөлөө
аваагүй бол-2
1,0 хүртэл
0,05 /сар бүр/
Салбар, тэнхимийн
эрхлэгч
ХАБЭАжилтан
0,2 /сар бүр/
Санхүү, аж ахуй
0,05
0,2 /сар бүр/
Салбар тэнхимийн
эрхлэгч
Нийгмийн ажилтан
0,1 /сар бүр/
Санхүү, аж ахуй
0,03 хүртэл
Нийгмийн ажилтан
0,05 хүртэл
Тэнхимийн эрхлэгч
0,4
Тэнхимийн эрхлэгч
1
СА-ны дарга
1,0
СА-ны дарга
0,3
СА-ны дарга
0,04 /сар бүр/
Тэнхимийн эрхлэгч
1 хүртэл
СА-ны дарга
0,1
СА-ны дарга
Нэг ажлын байр нь
0,01
ОНХАлбаны дарга

10. 30 Ажил үйлчилгээ гүйцэтгэж оруулсан
ашгийн 300000 төгрөг тутамд
31 Багш суралцагчийн хяналтын
графикийг /давтлага зөвлөгөө өгөх, бие
даалт тооцох, явцын шалгалт авах
/тогтмол мөрдөж ажилласан байдал
32 Вэб-д суурилсан хичээлийн иж бүрэн
электрон хавтас бүрдүүлж, сургалтанд
ашигласан
33 Багийн ахлагч нарт сар, жилийн ажлын
төлөвлөгөө, ажлын үр дүнг харгалзан
1,0
Санхүү
0,1 /хагас жилд/
Тэнхимийн эрхлэгч
0,3 /нэг хичээлд/
Тэнхимийн эрхлэгч
0,25
СА-ны дарга