XX .mende hasieran bata besteari jarraiki sortutako abangoardien buruzko datu batzuk azaltzen dira, bai irudia bai literaturari dagokionez. Artista nagusien lanak erakusten dira, hala nola, Picasso, Marinetti, Tristan Tzara, Duchamp, Man Ray, Dalí eta abar.

1. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

2. SARRERA XIX. mendearen bukaeran, argazkigintzaren asmakizunak aldaketa izugarria eragin zuen irudiaren munduan. Argazkigintza asmatu baino lehen, erretratuak, paisaiak eta errealitateko edozein irudi egiteko, marrazkia eta pintura ziren baliabide bakarra. Argazkigintza asmatu zenean aldiz, ez zen artistaren beharrik erretratu edo paisaia baten irudia lortzeko, argazki kameraren bitartez edozeinek lor zezakeen errealitatearen irudi fidagarri bat. Hau dela eta, artistak pintura, marrazkigintza, eskultura eta beste adierazpideen baliabideak eta teknikak aztertu eta frogatzen hasi ziren euren lanetan. Irudiaren elementuak; koloreak eta formak, edo irudiak sortzeko teknika desberdinak artisten lanen helburu bilakatu ziren.

3. SARRERA Honen ondorioz, artistak irudi berri eta desberdinak sortzen hasi ziren. XIX. mendearen bukaerako gizarteak ez zituen irudi berri hauek ulertzen, eta askotan, onartezinak kontsideratu zituen, baina artistek euren lanarekin aurrera jarraitu zuten. Irudiaren munduan sortu zen aldaketa hau, beste arte adierazpide batzuetan ere gertatu zen, hala nola, literaturan, musikan eta antzerkigintzan. Lan berriak eraikitzerakoan sortzaileek euren jarrera aldatu zuten, eta eguneroko bizitza adierazteko modu berriak sortu zituzten. Arte korronte berri hauek abangoardia izenez ezagutzen dira: inpresionismoa, kubismoa, futurismoa eta beste asko .

4. SARRERA Ondoren, bai literatura bai irudi arloan, abangoardia hauek aztertuko ditugu: kubismoa, futurismoa, dadaismoa, surrealismoa, kreazionismoa eta ultraismoa.

5. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

6. KUBISMOA Kubismoa Frantzian sortu zen 1907 urtean. Literatura arloan, hitzen antolaketa grafikoa izan zen kubismoaren ezaugarri nagusia. Errealitatearen adierazpena figura geometrikoen bitartez egiten zen. Poesia kubistaren aurkikuntza nagusia kaligrama izan zen. Guillaume Apollinaire egile adierazgarriena izan zen. Guillaume Apollinaire idazlearen kaligrama. Ondorengo irudietan beste batzuk ikusiko ditugu.

7. KUBISMOA

8. KUBISMOA

9. KUBISMOA

10. KUBISMOA Irudi arloan, kubismoaren ezaugarri nagusia hauxe da: irudian adierazten den objektuaren alderdi guztiak plano berdinean erakustea. Honen ondorioz, objektua deskonposatu eta perspektiba desagertzen da. Naturako figurak forma geometrikoen bitartez adierazten dira. Ikus puntu bakarra eta sakontasunaren itxura desagertzen dira. Kubismoaren beste aurkikuntza bat collage teknika izan zen. Irudia berez existitzen da, errealitatearekiko inolako loturarik gabe. Ikusleari zaila egiten zaio artelanak ulertzea, beraz, idaztizko azalpenak irudiak bezain garrantzitsuak bilakatzen dira.

11. KUBISMOA Kubismoa landu zuten artista ezagunenak hauek izan ziren: Pablo Picasso, Juan Gris eta George Braque. Kubisten gai gogokoenak natura hilak, paisaiak eta erretratuak izan ziren. Gehienetan kolore nahiko apalak erabili zituzten; grisak, berdeak eta marroiak. Gerora, kolore gehiago eta biziagoak erabiltzen hasi ziren.

12. KUBISMOA

13. KUBISMOA

14. KUBISMOA

15. KUBISMOA

16. KUBISMOA

17. KUBISMOA

18. KUBISMOA

19. Emakumea biluzik. Pablo Picasso. 1941

27. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

28. FUTURISMOA Filippo Marinetti poeta italiarrak 1909an Manifestu Futurista argitaratu zuenean Futurismoari hasiera eman zion. Mugimendu honek bizitza laburra izan zuen, 1918 urtera arte. Futurismoaren ezaugarri nagusiak makinaren gorespena eta errealitatearen mugimenduaren adierazpena izan ziren. Artista futuristek landu zituzten gai nagusiak hauek izan ziren: antzinatasunarekin apurketa, teknologia modernoaren garapena, abiadura eta energia. Futuristek lehen aldiko kultura ukatzen zuten, gizarteak garapen eta mugimenduan bizi behar zuela uste baitzuten. Literatura arloan, futurismoak iragana ahaztu nahi zuen. Ez du metrika errespetatzen eta poesiak idazteko zeinu matematikoak eta musikalak erabiltzen ditu.

30. FUTURISMOA

31. FUTURISMOA

32. FUTURISMOA

33. FUTURISMOA

34. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

35. DADAISMOA Dadaismoa Tristan Tzara idazleak sortu zuen Zurichen, 1916. urtean. Ondoren, Europa eta Ipar Amerikan zehar hedatu zen, New York, Paris eta Berlinen hain zuzen. Dadaismoaren helburu bat Lehen Mundu Gerran sortutako heriotza eta suntsipen guztiaren kontra borrokatzea zen. Dadaistak arte eta literatura arloetan nagusi ziren estiloen kontra altxatu ziren, anti – artea sortu nahiaz eta ezarritako ordenari probokazioa eginez. Literatura arloan, nihilismoa eta absurdoa nagusitu ziren. Poema dadaistak hitz eta soinuen segidak izan ohi dira, inolako logikarik jarraitu gabe.

37. DADAISMOA POEMA XIV. Tristan Tzara. Maquillar la vida en el binóculo - frazada de caricias - panoplia para mariposas, - he ahí la vida de las camareras de la vida. Acostarse en una navaja de afeitar y sobre pulgas en celo - viajar en barómetro - mear como un cartucho - cometer errores, ser idiotas, ducharse con minutos santos - ser golpeados, ser siempre el último - gritar lo contrario de lo que dice el otro - ser la sala de redacción y de baños de dios que cada día se da un baño en nosotros en compañía del pocero, - he ahí la vida de las camareras de los dadaístas. Ser inteligente - respetar a todo el mundo - morir en el campo de honor - suscribirse a la Deida Exterior - votar por Fulano - el respeto por la naturaleza y la pintura - aullar en las manifestaciones dadá, - he ahí la vida de las camareras de los hombres.

38. DADAISMOA El hombre aproximativo. Tristan Tzara, 1930. [fragmento] domingo profundo tapadera sobre el hervor de la sangre semanario peso acurrucado en sus músculos caído en el interior de sí mismo reencontrado las campanas suenan sin razón y nosotros también suenen campanas sin razón y nosotros también nosotros nos alegramos al ruido de las cadenas que haremos sonar en nosotros con las campanas * cual en este lenguaje que nos azota nos sobresaltamos con la luz nuestros nervios son látigos entre las manos del tiempo y la duda viene con una sola ola incolora atornillándose comprimiéndose aplastándose en nosotros como el papel estrujado del embalaje deshecho obsequio de otra edad a los deslizamientos de los peces amargos

39. DADAISMOA Irudi arloan, ez ohiko materialen erabilera landu zuten artista dadaistek. Collage teknika adibidez, oso erabilia izan zen. Jean Arpek, bere collage lanak egiteko, paperak jausten ziren moduan itsasten zituen, kasualitateari berezko garrantzia emanez. Artista ezagunenak Marcel Duchamp, Jean Arp, Man Ray, Raoul Hausmann eta Francis Picabia izan ziren. Artistek eguneroko objektuak erabili ohi zituzten euren arte lanak egiteko. Marcel Duchampek txizatoki bat bere testuingurutik atera eta arte galeria batean aurkeztu zuenean, irudiak egiteko ohiko prozedurak alde batera utzi zuen.

40. DADAISMOA

41. DADAISMOA

42. DADAISMOA

43. DADAISMOA

44. DADAISMOA

45. DADAISMOA

46. DADAISMOA

47. DADAISMOA

48. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

49. SURREALISMOA Frantzian sortu zen Andre Bréton en eskutik. Surrealismoa subkontzientearen mekanismoetan oinarritu zen. Surrealistek, imajinazioa eta pentsamendu irrazionala ren bitartez, errealitatea gainditu nahi zuten. 1924ean, Andre Brétonek Manifestu Surrealista idatzi zuen, bertan honelakoak agertuz: “ Surrealismoak pentsamenduaren aginduak jarraitzen ditu arrazoiaren parte hartzerik gabe. Ez ditu kezka estetiko edo moralak kontuan hartzen. ” Andre Bréton eta Paul Eluard izan ziren idazle surrealista ezagunenak. Literatura arloan, automatismoa (idazkera automatikoa) eta anaglifoa izan ziren aurkikuntza nagusiak.

50. SURREALISMOA López Cruces nos recuerda qué se entiende, literariamente hablando, por anaglifo : “ Dalí, Buñuel, Lorca y otros crean anaglifos en las reuniones celebradas en el cuarto del último en la madrileña Residencia de Estudiantes. Eran, según Moreno Villa, una «especie de mínimos poemas, ocurrencias graciosas, que constaban de tres sustantivos, uno de los cuales, el de en medio, había de ser "la gallina". Todo el chiste y la gracia estribaba en que el tercero tuviese unas condiciones fonéticas impresionantes por lo inesperadas» y careciese de toda relación con el primero.” Y ofrece los siguientes ejemplos, el segundo de los cuales se atribuye a Pepín Bello:

51. SURREALISMOA El té, El pin, El té, El pan, La gallina El pun, Y el Teotocópuli. La gallina Y el comandante.

52. SURREALISMOA Irudi arloan, premisa berdinak jarraitu zituzten artista surrealistek, hau da, subkontzientea, imajinazioa eta pentsamendu irrazionala erabiliz, errealitatea gainditzea. Artista ezagunenak Salvador Dalí, Max Ernst, René Magritte, Yves Tanguy eta Jean Arp izan ziren. Salvador Dalí, Luis Buñuel eta Federico García Lorca kideak izan ziren Madrilgo Residencia de Estudiantes delakoan. Buñuel eta Dalík pare bat filma egin zuten elkarrekin. Subkontzientea hainbat irudi biltzen zuen biltegi handi bat zen surrealistentzat, eta hortxe arakatu zuten euren irudien bila. Euren lanetan ametsen mundua irudikatu zuten pentsamendu arrazionalari kasurik egin gabe.

53. SURREALISMOA

54. SURREALISMOA

55. SURREALISMOA

56. SURREALISMOA

57. SURREALISMOA

58. SURREALISMOA

59. SURREALISMOA

60. SURREALISMOA

61. SURREALISMOA

62. SURREALISMOA

63. SURREALISMOA

64. SURREALISMOA

65. XX. mende hasierako ARTE abangoardiak SARRERA KUBISMOA FUTURISMOA DADAISMOA SURREALISMOA KREAZIONISMOA eta ULTRAISMOA

67. ULTRAISMOA Ultraismoa, kreazionismoa bezala, mugimendu literarioa da. Bien arteko harremana oso handia izan zen. 1919an Grecia aldizkarian mugimendu ultraistaren lehenengo manifestua argitaratu zen. Bertan, futurismoa eta dadaismoarekiko lotura aldarrikatzen zen jada. Eugenio Montes, Adriano del Valle, Rafael Lasso de la Vega eta Jorge Luis Borges abangoardia honetako idazleak izan ziren.

69. ULTRAISMOA

70. ULTRAISMOA

71. ULTRAISMOA