Παρουσίαση στο πλαίσιο του Progressive Youth Academy του Ιδρύματος Friedrich Ebert, που πραγματοποιήθηκε στις Σπέτσες 1-3.12.2017.

1. ΑΝΙΣΟΤΗΤΑ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΒΛΑΧΟΣ | PROGRESSIVE YOUTH ACADEMY | SPETSES 2017

2. Κοινωνική Διαστρωμάτωση;
*Κύρος και Γόητρο
*Ιδιοκτησία μέσων παραγωγής
*Πολιτική Δύναμη

3. Η κοινωνική ανισότητα χαρακτηρίζεται από
την ύπαρξη άνισων ευκαιριών και πόρων
για διαφορετικές κοινωνικές θέσεις ή κύρος
μέσα σε μια ομάδα ή μια κοινωνία.
Περιέχει διαρθρωτικά και επαλαμβανόμενα
μοντέλα άνισης κατανομής αγαθών,
πλούτου, ευκαιριών, ανταμοιβών και
ποινών.

4. Το 1.2 δις των φτωχότερων στον πλανήτη αντιστοιχεί περίπου στο 1% της παγκόσμιας
κατανάλωσης, ενώ το 1 δις των πιο πλούσιων αντιστοιχεί στο 72%.
Σύμφωνα με μελέτη της Oxfam, οι 85 πλουσιότεροι άνθρωποι στον πλανήτη έχουν
συγκεντρώσει πλούτο ίσο με των πλούτο των φτωχότερων 3.5 δισεκατομμυρίων.
Ένας στους οχτώ κοιμάται πεινασμένος το βράδυ ενώ 1.4 δις είναι υπέρβαροι.

5. “Η κοινωνική ανισότητα στις πλούσιες χώρες
διατηρείται επειδή οι άνθρωποι εξακολουθούν
να πιστεύουν στις αρχές της αδικίας και θα
σοκάρονταν αν συνειδητοποιούσαν πως μπορεί
κάτι να πηγαίνει στραβά σε μεγάλο τμήμα της
ιδεολογικής δομής της κοινωνίας μας.
Όπως ακριβώς οι οικογένειες που είχαν κάποτε
στην ιδιοκτησία τους φυτείες με σκλάβους
θεωρούσαν φυσική αυτή την ιδιοκτησία σε μια
εποχή σκλαβιάς, και όπως ακριβώς η
απαγόρευση των γυναικών να ψηφίζουν ήταν
κάποτε “φυσική”, έτσι και οι μεγάλες αδικίες
της εποχής μας αποτελούν, για πολλούς,
απλώς μια φυσιολογική κατάσταση.”
DANIEL DORLING

6. Πώς φτάσαμε ως εδώ;

7. Ο δυναμισμός και η ανασφάλεια που δημιουργήθηκαν από τον
βιομηχανικό καπιταλισμό του 19ου αιώνα, οδήγησαν στη διαμόρφωση
νέων θεσμών για τον περιορισμό της ανασφάλειας: η εταιρεία
περιορισμένης ευθύνης προκειμένου να μειωθούν οι επενδυτικοί
κίνδυνοι, οι εργατικές συνδικαλιστικές ενώσεις για την προώθηση των
συμφερόντων των εργαζομένων, οι εταιρείες αλληλοβοήθειας για την
παροχή δανείων και ασφάλισης της ταφής, καθώς και η εμπορική
ασφάλεια ζωής.

8. Κοινωνικός Καπιταλισμός:
το κράτος αναγνωρίζει πλήρη ευθύνη για την ανεργία και την
ασθένεια
● Σύστημα υγειονομικής περίθαλψης (Γερμανία 1883)
● Γενική σύνταξη για ηλικιωμένους και ανάπηρους (Γερμανία, 1889)
● Γενική σύνταξη (Γαλλία, 1910)
● Βρετανοί φιλελεύθεροι 1911 - εθνικό σύστημα κοινωνικής
ασφάλισης για τους ηλικιωμένους χωρίς εισφορές, υποχρεωτική
ασφάλιση υγείας και ανεργίας, κάτι που οι Γερμανοί το άφησαν για
την δημοκρατία της Βαϊμάρης
● Οι Σουηδοί (1913) εισάγουν το πρώτο υποχρεωτικό και καθολικό
σύστημα συνταξιοδότησης στον κόσμο, αν και οι συντάξεις ήταν
χαμηλές μέχρι την Μεταρρύθμιση του 1946 και το Εθνικό Σύστημα
Υγείας το 1948
● Νόμος για οικογενειακά επιδόματα (Νορβηγία, 1948)

9. Οι περισσότερες μεταρρυθμίσεις γίνονται από
συντηρητικές κυβερνήσεις για να απαντήσουν στις
εργατικές κινητοποιήσεις, αλλά και για να
απαντήσουν σε μια θεμελιώδη ανάγκη του
καπιταλισμού να διασφαλίσει καλύτερες συνθήκες
παραγωγής μέσα από μια λιγότερο πολωμένη
πολιτικά εργατική τάξη, με προστασία,
εκπαίδευση, βασικές παροχές (ρεύμα, γκάζι) σε
λογικές τιμές.
Άρα το κοινωνικό κράτος
σταθεροποιεί τον καπιταλισμό

10. “Θα καταργήσουμε την ανεργία,
Θα επεκτείνουμε την κρατική ιδιοκτησία,
Θα εισαγάγουμε την υποχρεωτική
κοινωνική ασφάλιση για κάθε σκοπό,
από την κούνια μέχρι το μνήμα!”

11. WINSTON CHURCHILL, 1943
Και όμως το είπε ο..

12. .
● Παγκοσμιοποίηση και παγκόσμιο εμπόριο
● Τεχνολογική Εξέλιξη
● Χρηματοπιστωτικός τομέας και ανακύκλωση
πλεονασμάτων των ΗΠΑ
● Νεοφιλελευθερισμός - μικρότερο κράτος
● Οικονομικές και χρηματοπιστωτικές κρίσεις
● Στασιμότητα (jobless growth)
● Υπερχρέωση
● Κλιματική Αλλαγή
● Μετανάστευση
● Εκθετική Καινοτομία
Τα τελευταία 45 χρόνια..

14. Πόσο άνιση είναι η ελληνική κοινωνία;

15. ● Εκτεταμένη φοροδιαφυγή
● Ολιγοπωλιακή δομή στον
ανταγωνισμό/διακριτικές κρατικές επεμβάσεις
● Μερίδιο μη εμπορεύσιμων αγαθών/εσωστρεφής
μικρομεσαία επιχειρηματικότητα
● Προσοδοθηρικό τραπεζικό σύστημα
● Χαμηλή απόδοση Δημόσιας Διοίκησης
Διαρθρωτικές Διαστάσεις Ανισότητας
(Γιαννίτσης-Ζωγραφάκης)

16. Τα μνημόνια δεν ασχολήθηκαν με τις ανισότητες και την
κοινωνική ανάπτυξη

27. Τη δεκαετία 2005-2015, το ποσοστό της
μερικής απασχόλησης στην Ελλάδα
υπερδιπλασιάστηκε, σκαρφαλώνοντας στο 9,3%
από το 4,7% (με τις εκτιμήσεις για το 2016 να
το παρουσιάζουν λίγο ψηλότερα, στο 9,9%). Η
αύξηση της ημιαπασχόλησης δεν είναι
αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αλλά και
ευρωπαϊκό: μέσα στο ίδιο χρονικό διάστημα, το
σχετικό ποσοστό των εργαζόμενων Ευρωπαίων
ηλικίας 20-64 ετών αυξήθηκε επίσης, από
16,5% σε 19%, ενώ στη Γερμανία, για
παράδειγμα, 4 στους 10 εργαζομένους δεν
εργάζονται σε καθεστώς πλήρους απασχόλησης.

29. Θέρμανση

30. Υγεία

31. Τόσο σε επίπεδο ονομαστικού εισοδήματος (κίνδυνος
φτώχειας) όσο και σε επίπεδο υλικών συνθηκών διαβίωσης
(δείκτης υλικής στέρησης) και συμμετοχής στην εργασία
(δείκτης χαμηλής έντασης εργασίας)
Έρευνας Εισοδήματος και Συνθηκών Διαβίωσης έτους 2016, ΕΛΣΤΑΤ
ΑμεΑ: Οι φτωχότεροι των φτωχών

33. Έμφυλη Ανισότητα
..είναι η διαφορά μεταξύ ανδρών και γυναικών
στην κοινωνική, πολιτική, εκπαιδευτική,
πολιτισμική και οικονομική δραστηριότητα ή
συμπεριφορά
World Economic Forum: “Παρά την αργή
αλλά σταθερή πρόοδο προς την ισότητα των
φύλων την τελευταία δεκαετία, το 2017 δεν ήταν
μια επιτυχημένη χρονιά. Στην πραγματικότητα,
το χάσμα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην
υγεία, εκπαίδευση, πολιτική και οικονομία
διευρύνθηκε για πρώτη φορά από το 2006.”

35. Ισότητα φύλων στην ΕΕ
έμφυλη βία: το 8% των γυναικών ηλικίας 15-74 ετών υπέστησαν σωματική και σεξουαλική βία.
εκπαίδευση: με έτος αναφοράς το 2016, καταγράφεται έμφυλο χάσμα 3% σε βάρος των ανδρών, αναφορικά με
την πρόωρη εγκατάλειψη της σχολικής φοίτησης (μείωση 0,8 μονάδας σε σχέση με το 2011), 9,5 % σε βάρος των
ανδρών αναφορικά με την επίδοση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (αύξηση 1,9 μονάδας σε σχέση με το 2011), 4,8
% σε βάρος των γυναικών αναφορικά με την κάλυψη θέσεων εργασίας από κατόχους πρόσφατων τίτλων
σπουδών τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (αύξηση 0,6 μονάδας σε σχέση με το 2011).
απασχόληση: με έτος αναφοράς το 2016, καταγράφεται χάσμα 11,6 % στον τομέα της απασχόλησης σε
βάρος των γυναικών, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών στην Ε.Ε. ήταν της τάξης του 16,3%
το 2015 (μείωση 0,1 ποσοστιαίας μονάδας από το 2010), το 2016 οι ευθύνες φροντίδας παιδιών και ενηλίκων
στέρησαν την είσοδο στην αγορά εργασίας σε ποσοστό 30,7% για τις γυναίκες (αύξηση 3,2 μονάδων από το
2011) και μόλις 4,3% για τους άνδρες (αύξηση 0,9 μονάδας από το 2011) της ηλικιακής ομάδας 20-64 ετών
θέσεις ευθύνης: με έτος αναφοράς το 2017, μόλις το 28,9% των μελών των εθνικών Κοινοβουλίων είναι γυναίκες
(αύξηση 3,6 ποσοστιαίων μονάδων από το 2012) και μόλις το 24,6% των μελών των Διοικητικών Συμβουλίων
επιχειρήσεων είναι γυναίκες (αύξηση 8,8 ποσοστιαίων μονάδων από το 2012).

39. Εθνικότητα
● Σε χώρες της ΕΕ ζουν περίπου 20 εκατομμύρια που
δεν είναι πολίτες της. Πολλοί από αυτούς που
έχουν εγκατασταθεί έχουν δημιουργήσει και
οικογένειες.
● Εκπαίδευση: Τα παιδιά των μεταναστών
αντιμετωπίζουν διαχωρισμό στο σχολείο περίπου
στις μισές χώρες-μέλη της ΕΕ, παρά τις
προσπάθειες πολλές φορές των Αρχών για
πρόληψη αυτών των διακρίσεων.
● Νεολαία: Λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη έχουν
σχέδια δράσης ή στρατηγικές για την αντιμετώπιση
των νέων που προέρχονται από οικογένειες
μεταναστών. Κάτι τέτοιο είναι σημαντικό για την
πάταξη της περιθωριοποίησης ακόμη και της
ριζοσπαστικοποίησης των νέων.
● Διακρίσεις: 16 κράτη-μέλη δεν προστατεύουν τους
μετανάστες από κάθε είδους διάκριση που αφορούν
την εθνικότητά τους ή το καθεστώς με το οποίο
ζουν στη χώρα.

41. “Φάτε τους Γονείς σας!”

43. Η πρόκληση για την κυβερνητική πολιτική των χωρών του προηγμένου
καπιταλιστικού κόσμου είναι, συνεπώς, ο τρόπος με τον οποίον θα
διατηρηθεί ένα ποσοστό οικονομικού δυναμισμού, που θα παρέχει
αυξημένα οφέλη προς όλους, ενώ παράλληλα θα κατορθώνει να
συντηρεί προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, ικανά να καθιστούν
ανεκτή τη ζωή των πολιτών υπό συνθήκες αυξημένης ανισότητας και
ανασφάλειας.

44. Οι λίγες δεκαετίες που ακολούθησαν το Β’ Παγκόσμιο
Πόλεμο, οπότε και μειώθηκε η ανισότητα ειναι η
εξαίρεση και όχι ο κανόνας. Οφείλονται στους δύο
Μεγάλους Πολέμους και στη Μεγάλη Ύφεση. Τώρα η
οικονομική και πολιτική εξουσία επιστρέφει στις
ολιγαρχίες.
Οι καθαρές αποταμιεύσεις αυξάνονται εξαιτίας της
υποχώρησης της προοδευτικής φορολόγησης, του
τέλους των καταστροφών του πρώτου μισού του 20ου
αιώνα και της απουσίας πιεστικών κοινωνιολογικών
αιτιών για τους πλούσιους να ξοδεύουν αντί να
αποταμιεύουν.
Μια κοινωνία όπου η αναλογία πλούτου προς το
ετήσιο εισόδημα είναι αρκετά πολλαπλάσια του
ρυθμού ανάπτυξης, είναι μια κοινωνία όπου ο έλεγχος
του πλούτου πέφτει στα χέρια των κληρονόμων
(heiristocracy). Μια τέτοια κοινωνία είναι ακόμη πιο
δυσάρεστη από αυτή που κυριαρχείται από μια
αξιοκρατική και τολμηρή επιχειρηματικά πλούσια ελίτ.
THOMAS PIKETTY

45. Οικονομική αποτελεσματικότητα και ανισότητα
βρίσκονται σε ένταση. Τα τελευταία χρόνια έχει
εμπεδωθεί η άποψη ότι μπορούν και να
συμβαδίζουν, αλλά και να εξαρτώνται και από
αρκετούς ενδιάμεσους παράγοντες, πχ στα
πρώτα στάδια της βιομηχανοποίησης παράγεται
(αναγκαία) ανισότητα (ύπαιθρος - αστικά
κέντρα), η οποία αργότερα υποχωρεί.
Είναι θετικό ότι οι οικονομολόγοι δεν θεωρούν
την υποχώρηση της ισότητας για την οικονομική
απόδοση ως σιδηρούν κανόνα. Δεν πρέπει
όμως να αντιστρέψουμε τη σχέση ότι
περισσότερη ισότητα και καλύτερη οικονομική
απόδοση πάνε πάντα μαζί. Εξάλλου, υπάρχει
μόνο μια οικουμενική αλήθεια στα οικονομικά: το
“εξαρτάται”.
DANI RODRIK

46. Η σύγχρονη οικονομική σκέψη θεωρεί ότι ο πλούτος
παράγεται αποκλειστικά από ανταγωνιστικές ιδιωτικές
επιχειρήσεις, γεγονός που ενθαρρύνει τους πολιτικούς
να στρέφονται στην ελεύθερη αγορά και να
παραμελούν τη σημασία των θεσμών και των
κοινωνικών εταίρων.
Το κράτος έχει κεντρικό ρόλο στην παραγωγή
δημόσιας αξίας, καθώς έχει τον χρονικό ορίζοντα, την
χρηματοδοτική και οργανωτική ικανότητα να
δημιουργήσει και να μορφοποιήσει νέες αγορές μέσω
της καινοτομίας και να κατευθύνει την τεχνολογική
ανάπτυξη (ΗΠΑ στα 60s στράφηκαν στην βιομηχανία
πληροφορικής και επικοινωνιών, χρηματοδότησαν
έρευνα που οδήγησε στο Internet και στο GPS, ενώ η
αρχική χρηματοδότηση σε μικρές εταιρίες δημιούργησε
τους τεχνολογικούς κολοσσούς του σήμερα).
MARIANNA MAZZUCATO

47. ROBERTO UNGER
Όλες οι δημοκρατίες σήμερα στον κόσμο
είναι αδύναμες, καθώς δεν επιτρέπουν την
καινοτομία στις δομές της κοινωνίας, εκτός
από στιγμές μεγάλων κρίσεων,
οικονομικής ή πολεμικής καταστροφής ως
αναγκαία συνθήκη αλλαγής. Το μάθημα
αυτών των δημοκρατιών είναι “όχι κρίση -
όχι αλλαγή”. Χρειάζεται καινοτομία στα
θεμέλια της δημοκρατικής οργάνωσης, της
εκπαίδευσης, της παραγωγής, της
χρηματοδότησης και η απελευθέρωσή της
από τα σιλό της πρωτοπορίας, δηλαδή τα
πανεπιστήμια των ελιτ και των μεγάλων
επιχειρήσεων.

48. JURGEN HABERMAS
To μεγάλο ερώτημα για την
Αριστερά είναι γιατί δεν
επιτίθεται στην κοινωνική
ανισότητα μέσα από μια
συντονισμένη και
διασυνοριακή τιθάσευση
των αρρύθμιστων αγορών
[..] μια θεσμική εμβάθυνση
και ενσωμάτωση της
δημοκρατικά
νομιμοποιημένης
συνεργασίας πέρα από τα
εθνικά σύνορα.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση
ήταν κάποτε ένα τέτοιο
project - και η Πολιτική
Ένωση της Ευρωζώνης
μπορεί να παίξει αυτό το
ρόλο. Όμως τα εμπόδια
στους εθνικούς
μηχανισμούς λήψης
αποφάσεων είναι ακόμη
υψηλά.

49. Δίκαιη και αποτελεσματική αναδιανομή=ισότητα πόρων και ευκαιριών

50. panagiotis@vouliwatch.gr